NI MATAIO 13:24-26 ao e mwanewea ae kangai Iesu: “Te Tautaeka n Uea ae bwaini karawa, e kona ni kabotauaki ma te aomata ae uniki koraa aika raraoi n ana tawaana. Ma ngke e matu te aba ao e roko te tia kairiribai n uniki koraan te titania i buakon te uita, ao e nako. Ao ngke e a bwebwerake te uita ao e a uaa, ao a noraki naba titania i buakoia.” A a tia taani kororongorongo aika kakaokoro n nanououa bwa e bon taekinaki te kaikonaki aei ke e aki. Ma e ngae n anne n aia koroboki rimoa kaain Rom ae irekereke ma te tua ao e taekinaki iai bwa e boni koaua.

E taekinaki ae kangai n rikitinaren te Baibara: “Unikan te aeka n titania teuana ae te darnel n te tawaana ibukini karekeani kain te aomata temanna . . . bon te bure n te Tua n Rom. Ngkai iai te tua i aon aei, e a kaotaki iai bwa bon te bwai ae riiriki.” E taekinna te tia rabakau n te tua ae Alastair Kerr bwa n 533 C.E., ao te Embera n Rom ae Justinian e boreetia ana boki ae te Digest, ae kanoana te tua n Rom ao aia taeka taan rabakau n te tua ake a maiu man (tao 100-250 C.E.). E taekinaki n te boki aei (Digest, 9.2.27.14), bwa te tia rabakau n te tua ae Ulpian, e taekina iai te tangitang ae rinanoaki irouni bwakuakun te tautaeka n Rom n te kauoua n tienture ae Celsus. A unikaki titania n ana tawaana te aomata temanna, ao n tokina a a buakaka aroka ake iai. E maroroakinaki n te Digest aanga aika kariaiakaki i aan te tua bwa e aonga n reke te kaboomwi mairoun te tia urubwai nakon te tia bwaibwai, ke te tia ununiki ae kakabwakaa boon ana tawaana.

Te urubwai ae rangi n ribaaki ane riki anne n te Embwaea n Rom n taai ake rimoa, e kaotaki iai ae e boni koaua te baere e kabwarabwaraa Iesu.

E TAUTAEKANAKI Iutaia n te tai aei irouia kaain Rom. E tei te kowana ma ana taanga ni buaka ake a mena i aan ana kairiri ibukin Rom. E moanibwai irouna rikoan te taekiti ibukin Rom ao kateimatoaan te rau ao te katiteuanaaki. A tabe naba ma katokani mwakuri n urutua ao katuuaaeaia naake a karaoi mwakuri ni kakeru. N angiin te tai, a kariaia kaain Rom bwa a na kairiri mataniwi aika kaain te aono anne n te bong teuana ma teuana.

E riki te Tanirim bwa aia boowi ni motikitaeka ae moan te rietata I-Iutaia ao e tabe ma baika irekereke ma te tua n Iutaia. A kakaraoaki boowi mai nano ni kabutaa Iutaia. Angiini kakeru ao taan iowawa n te aba, a kona ni karaoaki ni boowi aikai ao a aki tabe iai kaain te tautaeka n Rom. Ma teuana tianakin aia boowi I-Iutaia e bon irekereke ma tiringaia taani bure, ae te mwaaka ae a tii kataua kaain Rom bwa a na motikia. Ma boowian Tetebano ao aia kariaia kaain te Tanirim ibukini karebanaakina n atibu n uaa matena, bon tii ngaia ae kaokoro.​—Mwa. 6:8-15; 7:54-60.

E rangi ni korakora mwaakan te Tanirim n Iutaia ni motikitaeka. Ma e ngae n anne, e taekinna te tia rabakau ae Emil Schürer bwa “tukan anne ae moan te korakora, a kona kaain te tautaeka n Rom ni biririmoa ni kaira ao ni waakina te boowi i bon irouia ngkana a kanamakinna bwa te bure anne e kaitaraa te tautaeka.” Te katoto n anne, e riki i aan ana kairiri mataniwin te taanga ni buaka ae Keraurio Rutia, ngke e katika te abotoro Bauro ae te I-Rom.​—Mwa. 23:26-30.