A MOANA ukeran te Koroboki ae Tabu n 1870 te kurubu teuana ae uarereke i (Allegheny), Pennsylvania, U.S.A. A kairaki iroun Charles Taze Russell ao a ukeuke ni kaineti ma ana kaboomwi Kristo, ao a waekoa n ataia bwa bon aei raoi boton ana kantaninga Iehova. Ai kukureira ngaiia n ataan ae e a kaukaki te kawai nakon te maiu man te kaboomwi anne, nakoia naba naake a tuai n ongo taekan Iesu! A rotaki iai ao a a kairaki bwa a na kauringa maten Iesu ni katoa ririki.—1 Kor. 11:23-26.

E teimatoa Brother Russell ni katanoata te maekatin ae te Zion’s Watch Tower, are boutokaaki iai te reirei ni kaineti ma te kaboomwi bwa kaotiotani kakawakin ana tangira te Atua. E taekinaki iai Kauringani mateni Kristo bwa “te bong ae rangi ni kakawaki” ao a kaumakaki taani wareware bwa a na kauringnga naba i aon Pittsburgh ke ni kurubu aika onoti n taabo riki tabeua. “E ngae ngke tao e kakawaki ana onimaki ae uoman ke teniman” ke tii temanna, ma a ataia ae e “memena irouia te Uea.”

A kawara Pittsburgh ni katoa ririki aomata aika bati ibukin te Kauring. E kangai kanoan te beeba ni kakao: “Ti kukurei ni butimwaeingkami.” Ni koauana, a anganano Taan Reirei n te Baibara n te aono anne bwa a na kamaekaia ao ni kaamwarakeia tariia n te onimaki. N 1886 ao e waakinaki “Te Maungatabu” i nanoni boong aika bati ni bongin te Kauring. E kangai kanoan te maekatin anne: “Nakomai ma nanom ni koaua ibukin tangiran am Toka ma tarina ao ana koaua.”

A a tia Taan Reirei n te Baibara i Pittsburgh n ririki aika bati ni waakini bwabwaro ibukiia naake a onimakina te kaboomwi, ake a a roko n te Kauring. Ngke e a rikirake riki mwaitiia Taan Reirei n te Baibara ao e riki naba anne nakoni botaki ni Kauring ni katobibia te aonnaba. E taekinna Ray Bopp ae kaain te kurubu (ekaretia) mai Chicago bwa n 1910 tabun ao e rangi ni maan kabutani banna ni kauring i buakoia taan roko aika bubua ma bubua, ibukina bwa e kuri n angi mai buakoia bon taani katoongi banna.

Baikara banna ni kauring ake a kabonganaaki? E ngae ngke e noraki Iesu ni kabongana te wain n Ana Katairiki te Uea, ma e taekinaki naba n te maekatin anne bwa e riai n oneaki mwina n ranin kureebe aika boou ke aika mwai ao ni mwau, bwa a aonga n aki kaririaki naake “a mamaara ni bwaai n rabwata.” Ma e ngae n anne, e katauraoaki te wain ibukia naake a iangoia bwa “e bon riai kabonganaan te wain ae akea te iiti iai.” A oota imwina Taan Reirei n te Baibara bwa e tei raoi te wain ae uraura ae aki renganaki ibukin raraan Iesu.

A anganaki aia tai bwa a na kananoi raoi aia iango ni kauringaani maten Iesu. E ngae n anne, e kaotiotaki te nanokawaki n ekaretia tabeua ao ni bwaran te  botaki, a bane ni kainabwabu ma n okirikaki. Ma e taekinaki n te boki ae bwain 1934 ae atuna Jehovah bwa e riai ni karaoaki te Kauring, tiaki “n te nanokawaki” ibukini maten Iesu ae kammaraki, ma e na karaoaki “n te kimwareirei” ibukina ngkai e a tautaeka bwa te Uea n 1914.

E korakora te bitaki n 1935, are a a rotaki iai taan irira te Kauring ake imwina bwa e a tia ni kamatataaki nanon “te koraki ae mwaitikurikuri” n te King James Version ke “te koraki ae uanao” n Te Kaotioti 7:9. Ni karokoa te tai aei ao a kinaaki te kurubu aei irouia ana toro Iehova bwa Kristian aika katabui maiuia ake e karako ingaingaia. Ma a ataaki ngkai te koraki aika rangi ni bati bwa taan taromauri aika kakaonimaki, ake a kantaningaa te maiu n te bwaretaiti i aon te aba. N rimwian te kamataata n aei ao imwini karaoan tabeua tutuo iroun temanna ma temanna, e taekina aei Russell Poggensee: “I aki anganaki kantaningaan te nako karawa iroun Iehova rinanon taamneina ae raoiroi.” E katoka katoongani banna n ikotaki naba ma aomata aika bati ake a kakaonimaki n ai arona, ma a bon teimatoa n irira te Kauring.

N te “bong ae rangi ni kakawaki” aei, a a karaoaki kaembein aika okoro n te uarongorongo n te aro ae tamaroa ibukia aomata nako bwa kaotiotan aia kakaitau n te kaboomwi. N te Bulletin ae bwain 1932 ao a kaumakaki Kristian bwa a na aki riki bwa “aomata aika tabu ake a ira te Kauring,” ake a katoongi banna ma tiaki “raoi taani mwakuri” n tataekinan te rongorongo ae koaua. N 1934 ao e taekinaki n te Bulletin bwa a kaoaki “taan anganano” man te titiraki aei: “E kona n reke te mwaiti ae 1,000 taan anganano imwain te Kauring?” A taekinaki naba iai taani kabiraki ni kangai: “E kona n tabwanin kimwareireia, tii ngkana a uataboa tataekinan te Tautaeka n Uea.” Ma e na riki naba anne n te tai ae aki maan nakoia naake a kantaningaa te maiu i aon te aba. *

Bon te bong ae rangi n tabu tairikin te Kauring ae kakaraoaki ni katoa ririki irouia ana aomata Iehova. A kakauringnga e ngae naba n taai ni kangaanga. N 1930, a rianna Pearl English ma tarina ae Ora 80 tabun te kiromita ibukini kaean te Kauring. E korei kario ma anene ibukin te Kauring te mitinare ae Harold King ni kawakinana n te karabuuti i Tiaina, ao e karaoi naba banna ni kauring mani kureebe aika akea koraaia aika roroo ao te raiti. A a tia Kristian aika nanomwaaka mai Meangin Eurobe nako Nukan Amerika nako Aberika, ni kaaitarai baika riki n te buaka ke mwakuri n totoko ibukini kauringaani maten Iesu. N aki ongeia bwa ti mena ia ke tera ae ti rinanona, ma ti bane n ikotaki n te bong ni Kauring ae kakawaki ibukini karinean Iehova ao Iesu Kristo.