NGKANA e aki kona temanna ni kakoauai bwaai ni kabane aika koreaki n te nuutibeeba 200 tabun te ririki n nako, e kona naba n iangoaki anne ibukini baika a warekaki n te intanete n te ka-21 n tienture. A rangi ni bati rongorongo aika koaua ao aika kewe, a manena ao a aki, a aki karuanikai ao a karuanikai aika a noraki ngkai ni bwaai ni kukune aika boou. Ti riai ni beerinoa raoi te bwai ae ti iangoia bwa e manena iai ara tai ke aki. Ae moamoa riki, a kona naake a tibwa kamanena te intanete ni kakoaua te ribooti ke te rongorongo teuana bwa tao e anainano ke e kamimi, tii ibukina ngkai e toka i aon te intanete ke e roko mairoun temanna raoraoia. Ibukin anne, ti kauringaki n te Baibara aei: “E kakoauai taeka ni kabane te aomata ae aki wanawana: ma e tarataraa raoi nakonakona te aomata ae nanowanawana.”—TaeRab. 14:15, BG.

Ti na kangaa n “nanowanawana” ao ni kinai rongorongo aika kewe, aika mwamwanaa te aba, karaki nikawai ibukin te aba, ao tabeua riki aika aki koaua ake a kona ni kaoti i aon ara kaombiuta? Titirakiniko moa aei: ‘E nako te baei man te atureti n te intanete ae onimakinaki, ke teuana riki ae rangi n ataaki ke te tabo teuana ae aki kinaaki?’ E a tia n taekinaki n atureti tabeua n te intanete aika kaaitarai rongorongo aika kewe? * Ngkanne, kabongana te “ataibwai.” (TaeRab. 7:7, BG) Ngkana e taraa n aki koaua te rongorongo teuana, ngkanne e bon aki. Irarikin anne, ngkana a kamaamaeaki tabeman n te rongorongo teuana, iangoia bwa antai ae na kabwaia ma te aeka n rongorongo ae butanako anne ao tao iai raoi aana ke akea iroun are kabutanakoa.

Iai tabeman aika aki toki ni kan atongaki bwa ngaiia ake a moani kabutaa nako te rongorongo ao a kabutia naba nakoia naake a rereitaki ma ngaiia, n aki kakaaea raoi koauana ke n iangoi mwia. (2Tam. 13:28-33) Ngaia are, ngkana ti “nanowanawana,” ti  na iangoa te kangaanga ae na kona n riki iai, tao ni kaineti ma taekan te aomata temanna ke te botaki.

A bati baika tangiraki ibukini kakoauaan rongorongo. Ngaia anne bukina ae a iangoia tabeman bwa e a nakon iangoana iroun te aomata are karekea te rongorongo bwa e koaua ke aki. Ma mwaitira te tai ae e kainnanoia ibukini karaoan anne? E riai ni kabonganaaki raoi te tai. (IEbe. 5:15, 16) N oneani mwin ae e na iangoaki aei: “N na kanakoa nakon temanna, ngkana e kananououa,” e raoiroi riki iangoan te kibu ni koora ae, “N na kamaunaa ngkana e kananououa!”

Titirakiniko aei: ‘I riki bwa te tia kakanakoi rongorongo n te intanete? I a tia ni kanakoa au meeri, ni kabwarabure nakoia naake I rereitaki ma ngaiia ibukini kanakoan rongorongo aika akea koauaia ke a kewe? Iai temanna ae e tuangai bwa N na katoka kanakoan rongorongo n te intanete?’ Uringnga ae a kona naba naake ko rereitaki ma ngaiia n te intanete ni kaukia naba, ao n nori bwaai aika a nano iai n akea am ibuobuoki. A aki tangiria ni katabetabeaki ma karaki ni kamanga, birim aika a kimototo raweaia ke aika aki kakammwakuri. E aki raoiroi naba kanakoani baika raweaki ke katotoni kabwarabwara man te Baibara. * Irarikin anne, a kona kakanakoani mwin te reirei are ko ukeuke iai, kiibu aika a anaaki man te Baibara ibukin te reirei, ke kaeka ake a na taekinaki ni bobotakin te ekaretia ni kakeaa bongan ana katauraoi temanna ma temanna.

Ma tera ae ko riai ni karaoia ngkana ko nori rongorongo ni kabuakaka ibukin ana botaki Iehova n te intanete? A riai n aki butimwaeaki aeka n rongorongo akanne. A iangoia tabeman bwa a riai ni karekei aia iango tabemwaang mai iai, ma karaoan anne, boni kabutinakoan te rongorongo ae karuanikai. Ngkana ti tabeaianga n noran te bwai teuana n te intanete, ti riai ni butiia Iehova te wanawana ao ni maroroakinna ma taari aika a ikawai n te onimaki. (Iak. 1:5, 6; Iuta 22, 23) E boboto riki te kabuakaka ibukin Iesu, ma e kauringia taan rimwina bwa a na bwainikirinaki ao n ‘uaraoaki’ irouia taani kaaitaraia. (Mat. 5:11; 11:19; Ioa. 10:19-21) Ti riai ni bwaina te “wanawana” ao te “ataibwai” ni kinaia “aomata aika atoatong kewekewe,” ao naake a “buakaka n aroia.”—TaeRab. 2:10-16, BG.

Ti riai naba n taratara raoi ibukin rongorongo ke baika riki ni kaineti ma te onimaki ake ti karekei mairouia tabeman. E ngae naba ngkana e koaua te ribooti, ma e aki riai ni kabutanakoaki. Iai n taai tabetai ae kona n aki raoiroi ke n aki tatangira kabutan rongorongo aika koaua nakoia aomata. (Mat. 7:12) N te katoto, e aki tatangira ke n aki kaungaunga kabutan te rongorongo teuana, e ngae ngkana e taraa ni koaua. (2Tet. 3:11; 1Tim. 5:13) Iai rongorongo tabeua aika aki riai n taekinaki, ao ti riai ni karinei inaomataia aomata n taekinna n taina ae riai ni kawaina ae eti. E kona ni karuanikai te moantaai ni kabutanakoa te rongorongo.

N taai aikai, a rangi ni kai butanako rongorongo aika koaua ke aika kewe, aika manena ke aika aki, aika karuanikai ke a aki. E riai n ataia te aomata are kanakoa te meeri n te intanete ke te rongorongo n te mobwaao nakon temanna te aomata n oin nanona ke tiaki, bwa e kona ni buti te rongorongo anne ni kabutaa te aonnaba n tii te rubenimata. Ai ngaia are, ti bia totokoa kanakoan te rongorongo n te tai ae waekoa ao n te aro ae aki iangoaki raoi. Ngkana ti wareki rongorongo aika a anainano ao ni kamimi , uringnga ae e aki kakoauai bwaai ni kabane te tangira, e wanawana ke e aki kai mwamwanaaki. Ae kakawaki riki, e aki kakoauai rongorongo ni kabuakaka te tangira ibukin ana botaki Iehova ke keewe aika kabutaki ibukia tarira irouia aomata aika toronaki iroun “taman te kewe” ae Tatan te Riaboro. (Ioa. 8:44; 1Kor. 13:7) Ti na buokaki n te wanawana ao te ataibwai bwa ti na “nanowanawana,” ao ni kona ni kaaitarai mwaitin rongorongo aika ti ongoraei ni katoabong. N aron ae taekinaki n te Baibara, “a baina te aro n nanobaba akana aki wanawana: ma a baunaki akana wanawana n te ataibwai.”—TaeRab. 14:18, BG.