1, 2. Baikara aanga ae e raka iai okoroni karikan ana kaburoro te aomata?

E KONA reiakinan te taetae ni buokia aomata bwa a na kona ni wareware, ni koroboki, n taetae, n ota n te taeka, n tataro ao n anene n neboa Iehova. A kamimi aroni mwakuri aikai ao a irekereke ma te kaburoro ao aroni mwakurina ma bwain nako te rabwata, are a tuai ni konaa n ota raoi iai taan rabakau ni bwain te aonnaba. Ti kona n reiakina te taetae ibukina bwa e okoro karaoan ara kaburoro. E taku te tia rabakau temanna i aon reiakinan te taetae: “Te rabakau n taetae irouia ataei, bon te konabwai naba teuana ae okoro are noraki irouia aomata.”

² Bon te bwaintangira ae kamimi mairoun te Atua, te konabwai irouia aomata n reiakina te taetae. (TaiAre. 139:14; TeKao. 4:11) Iai rakan riki okoron ara kaburoro are e anganira te Atua. E kaokoro ma maan, bwa a karikaki aomata ni ‘katotongan te Atua.’ Iai inaomataia n rinea ae a na karaoia ao a kona n rineia bwa a na kamanena rabakauia n taetae ibukini kamoamoaan te Atua.—KBwaai 1:27, BG.

3. Tera ana bwaintangira ae tamaroa Iehova ae katauraoia bwa ti aonga ni wanawana?

³ E a tia n anga te Atua te bwaintangira ae tamaroa ae te Baibara nakoia naake a tangiria ni kamoamoaa Teuare e moani karaoa te taetae. E tauraoi n ae tabwanin ke n tii te iterana n taetae aika  raka i aon 2,800. Ngkana ko iaiangoi koroboki aika tabu aikai, ko a kaona iai am iango ni baike e iaiangoi te Atua. (TaiAre. 40:5; 92:5; 139:17) Ao ko kona ni karekea te kimwareirei n iaiangoani baika a ‘kona ni kawanawanako ibukin te kamaiuaki.’—Wareka 2 Timoteo 3:14-17.

4. Tera ae nanonaki ni kananoan te iango, ao baikara titiraki aika ti na iangoi?

⁴ E nanonaki ni kananoan te iango bwa kaatuuan am iango ao mutiakinan ke iaiangoan te bwai teuana ae tao e raoiroi ke e buakaka. (TaiAre. 77:12; TaeRab. 24:1, 2) Katoto aika uoua aika moan te tamaroa ibukini kananoan te iango, bon Iehova ae te Atua ao Natina are Iesu Kristo. (Ioa. 17:3) Ma ti na bae n titiraki bwa tera irekereken te wareware ao kananoan te iango? Baikara aanga aika ti kona iai ni kananoi ara iango, ao ti na kangaa ni karikia bwa anuara?

5, 6. Ngkana ko wareware, tera ae na buokiko ni karikirakea otam ao te konaa n uringa te baere ko warekia?

⁵ E kona am kaburoro ni karaoi baika kamimi, ae n tabetai akea am kakorakora iai. N te katoto, te ikeike, te nakonako, kabutan te bwatika ke te taibi, boni mwakuri aika a kakaraoaki ae ko bae naba ni karaoia n akea iangoaia. E noraki naba koauan anne n te wareware. Ngaia are e kakawaki kaatuuan iangoan nanon te baere ko warekia. Ngkana ko a roko ni kabanean te barakirabe ke i mwaini moanakin te atu ni maroro ae boou n te kaongora, ko na bae ni motirawa teutana ao n iangoa te baere ko a tibwa tia ni warekia bwa ko ota iai ke ko aki. Ni koauana, a kona bwaai ni katabetabe ke aki kaatuuan te iango ni katikimaurekaa am iango, ao e na aki uaana iai am wareware. E na kangaa n totokoaki aei?

⁶ E oti ni mwin aia ukeuke taan rabakau ni bwain aonnaba bwa e bebete riki uringan taekinan taeka ni kabaibati n tain te ukeuke n reirei. E ataa aei Teuare karaoa ara kaburoro. Anne bukina ngke e tua nakon Iotua bwa e na wareka Ana boki n Tua ao n ‘iaiangoia.’ (Wareka Iotua 1:8, BG.) Ko bae n noria ae ngkana ko wareka te Baibara ni karaurau ke ko iaiangoia, ko na ururingnga riki. E na buokiko naba karaoan aei bwa ko na kananoa riki am iango.

7. N ningai te tai ae nakoraoi ibukini kananoan te iango n Ana Taeka te Atua? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

⁷ E ngae ngke e kona ni bebete teutana karaoan te wareware, ma e kainnanoaki kananoan riki te iango. Anne bukina ngkai e kani karaoi mwakuri aika bebete riki te aomata ae aki kororaoi, are e aki kainnanoaki iai te kakorakora. Ni koauana, te tai ae nakoraoi ibukini kananoan te iango, bon te tai are ko aki kua iai ao n te tabo ae aki bati iai bwaai ni katabetabe. E kunea te tia areru bwa te tai ae tamaroa ibukini kananoan te iango bon te tai are e uti iai n te nukanibong. (TaiAre. 63:6) E ataa kakawakini kananoan te iango ao te tataro n taabo aika rau, Iesu are kororaoi ana iango.—Ruka 6:12.

8. (a) Tera ae ti na kananoa iangoana, irarikin Ana Taeka te Atua? (b) Tera ana namakin Iehova ibukin te tai ae ti kabanea n taekinna ibukina?

⁸ Iaiangoan te bae ko warekia n te Baibara, bon te anga ae kakawaki ibukini kananoan te iango, ma iai riki irarikin anne. N te katoto, ngkai ko tabe n tarataraa tamaroan te karikibwai, teei moa ao iango. Ni koauana, ko na kairaki iai bwa ko na kamoamoaa Iehova ibukin raoiroina ao ngkana iai kaain rarikim, ko kona n taekin am namakin nakoina. (TaiAre. 104:24; Mwa. 14:17) E butimwaei raoi Iehova aeka n iango aika nako man te nano aikai ao taeka ibukina? E na kaekaaki aei n te Baibara. Ti karekea te berita aei ibukini kabaneani boong aika karuanikai aikai: “Ao n te tai arei  ao akana maka Iehova a i taetae, temanna ma raona, ao temanna ma raona: ao E ongora Iehova, ao E kan ongo, ao e koreaki te boki ni kauring i matana, i bukiia akana maka Iehova, ma akana iangoa arana.”—Maraki 3:16, BG.

9. (a) Tera ae tuangaki Timoteo irouni Bauro bwa e na kaatuua iangoana? (b) Ti na kangaa ni maiuakina ana reirei ni kairiri Bauro ngkana ti katauraoi nakon te mwakuri ni minita?

⁹ E tuangaki Timoteo iroun te abotoro Bauro bwa e na “iaiangoi” ke e na kananoa iangoani mwin ana taetaenikawai, aroarona ao ana angareirei. (Wareka 1 Timoteo 4:12-16.) N aron Timoteo, a bati mwakuri ibukini bwaai n taamnei aika ti na iaiangoi. N te katoto, ti kainnanoa te tai ibukini kananoan te iango ngkana ti katauraoi imwaini kairan te reirei n te Baibara. Ti na bae n iaiangoa te titiraki ke te katoto teuana ibukini buokaia ara reirei n te Baibara n tatabemania nako, bwa a na rikirake n te onimaki. E kona n rangi ni kakukurei kabanean te tai n te aro aei, ngkai ti iaiangoi baika kakorakoraa ara onimaki ao ni buokira ni waakin ara reirei n te Baibara n te aro ae uaana riki ma te ingainga. E kona naba n riki anne ngkana ti katauraoa nanora nakon te uarongorongo. (Wareka Etira 7:10.) E kona warekani mwakoron bokin te Baibara ae Mwakuri ni ‘kauraa i nanora n ai aron te ai,’ ingaingara n te mwakuri ni minita. Ti buokaki ni kakororaoa mwiokoara ibukin te Atua man iaiangoani kiibu n te Baibara ake ti na kamanenai n te bong anne ao booki ake ti na anganako. (2Tim. 1:6) Iangoia kaain te aono are e na mwakuriaki ao te bwai ae na kauekea kan ongoraeia. Ti kairaki n aeka ni katauraoi aikai bwa ti na uarongorongo n te aro ae uaana are e “irianaki ni kaotiotan te taamnei ma te mwaaka” man Ana Taeka te Atua.—1Kor. 2:4.

10. Baikara aanga riki aika ti kona ni kananoa iai iangoani bwaai n taamnei?

¹⁰ Iai taai ae ko kokorei iai reirei aika kakawaki n tain te kabwarabwara ibukia aomata, ruunga ao bwabwaro? Bon aanga aika raraoi  ibukini kananoan te iango rinanoan reirei aikai, ngkai ko tabe n iangoa te bae ko a tia n reiakinna man Ana Taeka te Atua ao ana botaki. Ti karekei naba rongorongo aika boou mani warekan ao iaiangoan raoi kaongora ni katoa namwakaina n taian Taua-n-Tantani ao Awake! ao baike a tibwa kaotinakoaki n te bwabwaro. Ngkana ko wareka te Yearbook, ko na kunea ae e ibuobuoki katokan moa am wareware i mwaini warekan te rongorongo are i mwina. E na reke am tai n iangoa te baere ko warekia ao kariaia bwa e na rota nanom. Ko na bae ni kanikinaei booto n iango ke ni korei baika kakawaki n am boki, are a kona n ibuobuoki ni kaineti ma te katauraoi ibukin okiran temanna, kaungaan te tari temanna ke te reirei are imwina. Ae kakawaki riki, ngkana ko katoatai n toki moa teutana ni kananoa am iango n te tai are ko wareki iai booki aika boto man te Baibara, e a reke angam n iaiangoi raoi reirei ake iai ao n tataro ni kakaitau nakon Iehova ibukini baika raraoi aika ko reiakin.

11. Tera ae kakawaki bwa ti na kananoa ara iango iai, ao bukin tera? (Nora naba te kabwarabwara ae i nano.)

¹¹ Ni koauana, e riai ni kakawaki kananoan ara iango n ana Taeka te Atua ae kairaki koreana. Iangoia bwa ko mena n te tai are e katabuakaki ae e na iai iroum te Baibara. * Akea ae kona n tukiko man iaiangoani baike a tia n rin n am kaburoro, n aroni kiibu aika mamate nanom iai ao taeka ake n anenen te Tautaeka n Uea. (Mwa. 16:25) Ao e kona ni buokiko taamnein te Atua ni kauringko baike a raraoi ake ko a tia n reiakin.—Ioa. 14:26.

12. Tera te babaire ae manena ibukini warekan te Baibara?

¹² A kona ni baireaki boong tabeua n te wiki ibukin te wareware ao kananoan te iango ni warekan te Baibara are e karaoaki n te wiki, n te Kuura ni Kataneiai Ibukia Taan Uarongorongo. A kona ni kaokoroaki nikirani boong ibukini kananoan te iango n te baere e taekinna Iesu ao ni karaoia. Ko na boni kakoauaa ae i buakoni booki nako aika rangi n ataaki n te Baibara, iai naba Euangkerio ake a taekin rongorongoni maiun Iesu ao ana mwakuri ni minita. (IRom 10:17; Ebera 12:2; 1Bet. 2:21) E a tia ni katauraoaki te boki teuana ibukia ana aomata te Atua, ae taekinaki iai baike a riki ni maiun Iesu i aon te aba n te aro ae baireaki raoi. Bon te bwai n ibuobuoki ae tamaroa, ai moarara riki ngkana ti warekia raoi ao ni kananoa ara iango n rongorongo aika tii te arona taekaia ni mwakoron nako taian Euangkerio.—Ioa. 14:6.

13, 14. E aera bwa e kakawaki riki teimatoara ni kananoi ara iango ni bwaai n taamnei, ao tera ae na kaungaira n aei bwa ti na karaoia?

¹³ E na buokaki te aomata ae kananoa ana iango ni bwaai n taamnei bwa e na ikawai n te onimaki. (Ebera 5:14; 6:1) E na aki teimatoa ni korakora ana onimaki te aomata are karako ana tai n iaiangoa Iehova ao Iesu. E na reke n te kangaanga te aomata ae aron anne bwa e na tabe ni betinako ke ni kitana te koaua. (Ebera 2:1; 3:12) E kauring Iesu bwa ngkana ti aki ongo ke ni butimwaea Ana Taeka te Atua ‘ma nanora ae raoiroi,’ ti na aki kona n ‘taua i nanora.’ N iangoana teuana, ti na kai ‘uotakinako n te iango n raraoma ma te kaubwai ma te kakukurei aika bwain te maiu aei, ao n aki karikiuaa.’—Ruka 8:14, 15.

¹⁴ Ngaia are, ti bia teimatoa n iaiangoa Ana Taeka te Atua. Ti a kaungaaki iai bwa ti na iaiangoa mimitongin Iehova, anuana ao aroarona aika kaotaki n te Baibara. (2Kor. 3:18) Tera riki ae ti kona ni karaoia? Reiakinan riki te atatai ibukin te Atua ao iaiangoani mimitongina,  boni bwaai aika kakawaki ae kanoan te waaki n reirei ae akea tokina ngkai ti teimatoa n reiakina arora ni kakairi iroun Tamara ae tatangira are i karawa.—TeMin. 3:11.

15, 16. (a) Ti na kangaa ni kakabwaiaaki n tatabemanira nako man iaiangoani bwaai n taamnei? (b) E aera bwa n tabetai e kona ni kangaanga kananoan te iango, ma e aera ngkai ti riai ni kataia ni kakaraoia?

¹⁵ E na rikirake ingaingara ibukin te koaua ngkana ti teimatoa n iaiangoi bwaai n taamnei. Ti na riki iai bwa taani kaungaunga nakoia tarira n te onimaki ao naake a butimwaea te rongorongo n ara tai ni mwakuri ni minita. Ti na buokaki ni kananoan riki te iango n ana bwaintangira te Atua ae moan te kakawaki, ae ana karea ni kaboomwi Iesu bwa ti na karekea te kakabwaia ae te iraorao ae kaan ma Tamara are Tabu ae Iehova. (IRom 3:24; Iak. 4:8) E taku Mark ae kaain South Africa, are e karabuutinaki i nanon tenua te ririki ibukin arona n tei i nuka n ana onimaki: “E kona ni kabotauaki kananoan te iango ma kakukurein te mwamwananga n neweaba. Ngkana ti kabatiaa riki kananoan ara iango ni bwaai n taamnei, ti na atai riki baika boou ibukin Atuara ae Iehova. N taai ake I namakina iai te bwarannano teutana ke te raraoma ibukin taai aika a na roko, I anaa te Baibara ao ni kananoa au iango ni kibuna teuana. I namakinna ae I rangi ni kabebeteaki iai.”

¹⁶ Ni koauana, e a onrake te aonnaba aei ni bwaai ni katabetabe ibukin te maiu, are e na rangi ni kangaanga n taai tabetai kananoan te iango ni bwaai n taamnei. E taku te tari riki temanna ae te mwaane ae kakaonimaki ae Patrick are kaain Africa: “Kangaa ai aron te bwaoki n reta au kaburoro, ae e a onrake n rongorongo aika kakaokoro, aika tangiraki ao aika a aki ake a riai n baireaki ni katoabong. Ngkana I wareki kanoan au iango, I aki toki ni kunei ‘iango n raraoma,’ ao I riai n tataro nakon Iehova ibukin itiakina imwaini kananoan au iango. E ngae ngke e na anaa te tai ae maan teutana karaoan aei imwaini kananoan au iango ni bwaai n taamnei, ma I namakinna ae I a kaaniaki riki ma Iehova. E kaukaki au iango iai bwa N na ota riki n te koaua.” (TaiAre. 94:19, BG) A na bon reke kakabwaiaaia aika tamaroa naake a “nenera te Baibara ni katoabong” ao a kananoi iangoani baike a reiakin.—Mwa. 17:11.

17. N ningai am tai ae angaraoi ibukini kananoan am iango?

¹⁷ A uti tabeman n te moaningabong ni wareware, ni kananoi aia iango ao n tataro. Tabeman a karaoa anne n tain aia motirawa ni katawanou. Ko bae n noria ae e kona ni karaoaki naba aei n te moantairiki ke imwaini matum n te bong. A kani wawareka te Baibara n te ingabong tabeman, ao i mwain naba matuia n te bong. N aki ongeia bwa te tai raa ae ti rineia ibukin ara wareware, ti riai ni ‘warekia ni ngaina ao ni bong,’ ke ni katoatai. (Iot. 1:8, BG.) Ae kakawaki boni kabonganaan raoi te tai ibukini kananoan te iango i aon Ana Taeka te Atua ni katoabong, ma tiaki i aoni baika aki manena.—IEbe. 5:15, 16.

18. Tera ae taekinaki n te Baibara ibukia naake a kananoi aia iango ni katoabong n Ana Taeka te Atua ao a kakorakoraia ni maiuakini baike a reiakin?

¹⁸ E okioki n Ana Taeka te Atua taekani kakabwaia aika beritanaki ibukia naake a kananoa iangoaia ao a kakorakoraia ni maiuakini baike a reiakin. (Wareka Taian Areru 1:1-3.) E taku Iesu: “A a kukurei riki te koraki ake a ongo ana taeka te Atua ma n toua mwina.” (Ruka 11:28) Ae kakawaki riki boni kananoan te iango ni bwaai n taamnei ni katoabong, are e na buokira n neboa Teuare Kakannato are karaoa ara kaburoro ae kamimi arona, ao e na anganira te maiu ae kakukurei ngkai ao te maiu n aki toki n ana aonnaba ae raoiroi ae boou.—Iak. 1:25; TeKao. 1:3.