BON tain te abue te tai aei n 1931. E onrake matan te tabo ni kamataku ae Pleyel are tanoata taekana i Paris irouia taan roko man aaba aika 23. A kabwakaaki bwatintia ma kunnikaia aika taraaraoi ni kaa aika a kantoka i matan te tabo aei, ao e waekoa n onrake nanona. E kaania 3,000 mwaitiia aomata ake a roko, tiaki bwa a na mataku n te kaotioti ma a na ongora iroun Joseph F. Rutherford, are e kaira waakinan ara mwakuri n uarongorongo n te tai anne. A rairaki ana kabwarabwara aika ringa te nano n te taetae ni Buranti, Tiaman ao ni Poland. E boni buta bwanaana i nanon te tabo ni kamataku.

E riki te bwabwaro i Paris bwa te bitaki ae kakawaki ibukin uarongorongoan te Tautaeka n Uea i aoni Buranti. E katanoataa taekan te beku ni bwaiania i Buranti Brother Rutherford nakoia naake a kaea te bwabwaro man aaba nako, moarara riki nakoia rooro n rikirake aika Kristian. E aki kona ni mwaninga rotakin nanona John Cooke ae tebwi tabun ana ririki are e kaea te bwabwaro mai Engiran, n te taeka ni kaungaunga aei: “Akea te bwai mai aan taai ae kona n tukingkami rooro n rikirake mani karaoan te mwakuri ni bwaiania!” *

Irarikin naba John Cooke are e a riki bwa te mitinare imwina riki, a bati ake a kaekaa te kakao aei ae ai aron te nako Maketonia. (Mwa. 16:9, 10) Ni koauana, e rikirake mwaitiia bwaiania i Buranti man 27 n 1930 nakon 104 n 1931, ae te rikirake ae rianako arona i nanon tii teuana te ririki. Kioina ngkai angiina bwaiania n taai akekei a babanga te taetae ni Buranti, a na kangaa n tokanikai i aoni kangaangan te taetae, aki taun aia bwai ao aroia n raroanako?

A kabonganai beeba aika uarereke ma taeka i aona bwaiania aika tiaki kaain te aba, bwa a na taetae ibukia ni kaineti ma te kantaninga ibukin te Tautaeka n Uea. E ururing te tari temanna ae kaain Tiaman are e ninikoria n uarongorongo i Paris, ni kangai: “Ti ataia ae e rangi ni mwaaka Atuara. Ngkana ti taetae ma te nakonnano n ara tai n uarongorongo, tiaki nanona bwa ti maakuia aomata, ma ibukina bwa ti maaka are ti na bae ni mwaninga aron taekinan te kibuntaeka ae uarereke aei: ‘Voulez-vous lire cette carte, s’il vous plaît? [Ko kona n taiaoka ni wareka te beeba aei?]’ Ti kakoauaa ae e rangi ni kakawaki ara mwakuri.”

A aki toki ni kakioakinako bwaiania irouia taan tararuai auti aika bubura ake a kabooaki ruuia, ngkana a uarongorongo iai. N te bong teuana, a aitara uoman taari aine mai Engiran ake a aki rangi ni bwaati te taetae ni Buranti, ma te mwaane temanna ae unun are e titirakinia bwa antai ae a na kawaria. Ni kakaaean angan ae e na aki un teuanne, e nora te koroboki ae uarereke te tari are temanna n teke i aon te mataroa. E mwakoro i aona taeka aikai: “Tournez le bouton [Katanga te beero].” E taku i nanona neiei bwa tao  aio arani kaain te auti, ngaia are e wingare ao e kaeka ni kangai: “Ti na kawara Nei ‘Tournez le bouton.’” A boni buokaki bwaiania aika ingainga aikai man aroia ae kamanga aei!

N 1930 tabun, a riai angiina aomata ake i Buranti ni kekeiaki ma aron te maiu ae aki kamwengaraoi, ao a rinanona naba bwaiania ake tiaki kaain te aba. E taku te tari te aine mai Engiran ae Mona Brzoska ni kaineti ma te baere e rinanona ma toana ni bwaiania: “A aki rangi n tau aron taabo ake ti mena iai, ao te kangaanga teuana ae kakaiaki iai boni kaabuean te ruu n tain te kamwaitoro. N taai aika bati ti aitara ma kangaangani kamwaitorotoron te ruu, n te aro are ti na bae ni karana te tiaeki n ran ae buraoki n te ingabong ngkana ti na kabururu.” A bwara nanoia bwaiania n taai akekei n akeani baike a na mwengaraoi iai? A bon aki! E kukurei te tari te mwaane i buakoia n taekini baike a namakini ngke e kangai: “Bon akea oin ara bwai ma ti aki tare n te bwai teuana.”—Mat. 6:33.

A riai naba bwaiania aika ninikoria aikai n tokanikai i aoni kangaangan te raroanako. E aki riaon 700 mwaitiia taan uarongorongoa te Tautaeka n Uea i Buranti ni moan 1930 tabun, ao a uamaenako angiina i buakoia ni kabutaa te aba. Tera ae buokiia bwaiania ake a raroanako bwa a na teimatoa ni kukurei? E taku Mona are aitara naba ma te kangaanga aei ma toana ni bwaiania: “Ti riai ni buakana te kangaanga aei man arora ni katoatai n reiakin ana boki te Totaieti. Kioina ngkai n taai akekei [ti aki okiokiriia aomata ao ti aki kairi reirei n te Baibara ni mwenga], ti na bae ni kororeta n te tairiki nakoia ara utu ao riki nakoia bwaiania ake tabeman, ni kaotii baike ti rinanoi ao n ikaungaunga iai.”—1Tet. 5:11.

A kateimatoa iaiangoan te kantaninga ae raoiroi bwaiania ake a anga ngaiia akanne n aki ongei bwaai n tutuki. E noraki koauan aei man aia reta ake a kanakoi nakon te aobiti n tararua, tao tatabebwi te ririki n nako imwin aia bwaiania i Buranti. N ururingan ririki akanne, e korea aei te tari te aine ae kabiraki ae Annie Cregeen are e mwamwananga n aononi Buranti ma buuna man 1931 nakon 1935: “E a tia n rangi ni kakukurei ao n uaana maiura! Ti rereitaki ao n uaia n ibuobuoki i marenara ma raora ni bwaiania. N aron ae e taekinna te abotoro Bauro aei: ‘I ununiki ngai ao e teboaroka Aboro, ma e teimatoa ni karikirakea te Atua.’ Bon te kakukurei ae bati iroura ngaira ake a reke angara ni buokiia aomata i nanon ririki aika bati aika a tia n nako.”—1Kor. 3:6.

E ururingaki nanomwaakaia ao ingaingaia bwaiania n taai akekei irouia ake a kani karababaa aia mwakuri ni minita. Ni boong aikai, iai urekura bwaiania aika 14,000 tabun mwaitiia i Buranti. A bati ake a beku ni kurubu ke n ekaretia ake a kabongana te taetae teuana. * N aroia tariia ake n taai akekei, a aki kariaia naba te bwai teuana mai aan taai bwa e na tukiia!—Rongorongora rimoa mai Buranti.