1. Tera aroni Manoa ngke e ataia ae e nang riki bwa te karo?

E BAE ni kangaanga iroun te buu te aine aei bwa e na tuanga buuna te rongorongo ae rangi ni kamimi. Ibukina bwa a kakoauaa taanga aikai bwa e boni kanoabo neiere te aine. Ma e ngae n anne, e kaoti ana anera Iehova nakon neiei ao e boni koro bukin te baere e kangaanga iangoana: E nang reke natiia te mwaane Manoa ma buuna! Akea te nanououa bwa e boni kukurei Manoa ma e ataa naba te uota ae kakawaki ngkai e nang riki bwa te karo. E na kangaa teuaei ma buuna ni kataneia natiia bwa e na beku iroun te Atua, ngkai a rangi ni bati aomata aika a kakaraoa ae buakaka i aon Iteraera? E “butia Iehova” Manoa ngke e kangai: “I butiko ba e na manga roko i roura ana aomata te Atua [ae te anera] are Ko kanakomaia ngkoa, ao e na reireinira ae ti na karaoia nakon te tei ae na bungiaki.”—MotiTae. 13:1-8, BG.

2. Tera ae kainnanoaki ibukin anganakin natim te reirei ni kataneiai? (Nora naba te bwaoki ae “ Am Reirei n te Baibara Aika Rangi ni Kakawaki.”)

² Ngkana te karo ngkoe, ko na bae n ota n ana onnon ni bubutii Manoa. Iai naba mwiokoam ae kakawaki ibukini buokaia natim bwa a aonga n ataa ao n tangira Iehova. (TaeRab. 1:8) Ngaia are, a riai kaaro aika Kristian ni karaoa te kaetieti ae uaana ao n teimatoa n aia Taromauri n Utu. Ni koauana, ngkana ko na karini  koaua man te Baibara n ana iango te ataei, ko riai ni karaoa ae bati riki nakon tii kairan te reirei n te utu ni katoa wiki. (Wareka Te Tua-Kaua 6:6-9.) Ko na kangaa ni karina tangiran te koaua iroun natim? E na rinanoaki n te kaongora aei ao are imwina, aroia kaaro ni kona ni kakairi n ana katoto Iesu. E ngae ngke tiaki te karo Iesu ma a kona kaaro ni kakabwaiaaki man arona n angareirei, ibukina bwa e reirei ao ni kataneiaia taan rimwina ma te tangira, te nanorinano ao te ataibwai. Ti na rinanoi aroarona aikai, teuana imwin teuana.

3. E kangaa Iesu ni kaota te tangira ibukia taan rimwina?

³ E aki tabwarabwara Iesu n tuangia taan rimwina bwa e bon tangiriia. (Wareka Ioane 15:9.) E kaota naba ana tangira n arona ni kabatiaa ana tai ni bobotaki ma ngaiia. (Mareko 6:31, 32; Ioa. 2:2; 21:12, 13) E aki tii riki Iesu bwa aia tia reirei ma e riki naba bwa raoraoia. Ngaia are, a aki nanokokoraki bwa e bon tangiriia ni koaua. Ko na kangaa ni kakairi n aron ana angareirei Iesu?

4. A na kangaa ni kakoauako natim bwa ko tangiriia? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

⁴ Tuangia natim ae ko tangiriia ao katoatai kaotia nakoia bwa a rangi ni kakawaki iroum. (TaeRab. 4:3; Tit. 2:4) E taku Samuel ae maeka i Aotiteria: “Ngke I uarereke ao e aki toki tamau ni wareka nakoiu kanoan te boki ae Karaki Man te Baibara ni katoa tairiki. E na bae ni kaekai au titiraki, e rabwatai ao ni kaboria ma ngai imwaini matu. Bon te mimi ngai ngke I a ataia ae e boni kaikawaaki tamau n te utu ae e aki kakaraoaki iai te irabwati ao te kaboria! Ma e boni kakorakoraa ni kaota tangirau. Ao ibukin anne, e a korakora ara reitaki ao I namakinna ae I bon rauaki ao ni kamanoaki.” Buokiia natim bwa a na namakina naba anne n arom ni katoatai n tuangia aei: “I tangiriko.” Kaota mwannanoakia natim. Kakaraki ma ngaiia, amwarake ma ngaiia ao takaakaro ma ngaiia.

5, 6. (a) Tera ae karaoia Iesu ibukia naake e tangiriia? (b) Kabwarabwaraa te reirei ni kaetieti ae riai ae na buokiia ataei n namakina kamanoaia ao tangiraia.

 ⁵ E taku Iesu: “I boaiia akana I tangiriia ni kabane ma n angania te reirei ni kaetieti.” * (TeKao. 3:19) E ngae ngke a okioki taan rimwin Iesu ni kauntaeka bwa antai ae kakannato riki i buakoia, ma e aki katikuia Iesu n aroia. E aki naba baka n aki ataia ngke a kabwaka n ongo ana reirei ni kairiri. E boaiia Iesu ma te tangira ao te nimamannei n te tai ao n te tabo ae riai.—Mareko 9:33-37.

⁶ Kaota tangiraia natim n arom n anga te reirei ni kaetieti. E aki bebete n tabetai kabwarabwaraani bukini karaoan ae eti ao ae bure. N tabetai, e kona te ataei ni kabwaka ni maiuakina te baere ko taekinna. (TaeRab. 22:15) Ngkana e riki anne, kakairi iroun Iesu. Angan natim te reirei ni kaetieti ae irianaki n te tangira ao te nimamannei rinanon te kairiri, te reirei ni kataneiai ao boaakina ma te taotaonakinnano n te tai ao n te tabo ae riai. E taku te tari te aine i Aberika Maiaki ae Elaine: “A aki bibita aia reirei ni kaetieti au karo. Ngkana a kauringai bwa e na iai tuuaau n au mwakuri ae aki raoiroi, a boni kakoroa nanona. Ma a aki anganai te reirei ni kaetieti ngkana a un ke n aki kabwarabwaraa bukini katuuaaeau. Ibukin anne, I namakina ae I kamanoaki. I a atai tiau ao I a ataa te bae e tangiraki mairou.”

7, 8. (a) E kangaa Iesu ni kaota te nanorinano n ana tataro? (b) A na kangaa ni kataneiaaki natim n am tataro bwa a na onimakina te Atua?

⁷ Iangoa aia namakin taan rimwin Iesu ngke a ongo ke n ataa imwina kanoan ana kabanea n tataro Iesu ni menana i aon te aba ae kangai: “Aba, Tamau, a bane ni konaaki bwaai iroum, anaa te mwangko aei mairou. Ma e na aki iraki nanou ma e na iraki nanom.” * (Mareko 14:36) Man ana bubutii Iesu anne, e bon reke reireiaia taan rimwina bwa ngkai natin te Atua Iesu ae kororaoi ao e nanorinano n tataro ni bubutii buokana, a riai naba ngaiia ni karaoa anne.

⁸ Tera reireiaia natim n am tataro? Ni koauana, ko aki tataro nakon Iehova tii ibukina bwa ko na reireinia iai natim. Ma ngkana ko bwaina te nanorinano n am tataro ao a ongora, a a kataneiaaki iai bwa a na onimakina Iehova. E taku Ana ae maeka i Brazil: “Ngkana a rio kangaanga, tao ngkana a aoraki tibuu, a kona au karo ni bubutii kakorakoraaia iroun Iehova bwa a na tokanikai ni kaitaraa te kangaanga ao ni wanawana ni karaoi motinnano aika raoiroi. E ngae ngkana a rangi ni karawawataaki ma a boni katikui aia kangaanga i nanoni bain Iehova. Ibukin anne, I a ataia ae I riai n onimakina Iehova.” Ngkana ko tataro ma natim, tai tii tataro ibukia. Butiia Iehova bwa e na buokiko naba, tao n ninikoria n taetae ma am tia kammwakuri n anaakin am motirawa ibukin te bwabwaro ke ni kaninikoriako n uarongorongo nakoia kaain rarikim ke ni buokiko n aanga riki tabeua. Nanorinano n onimakina te Atua ao a na taneiai natim ni karaoa naba anne.

9. (a) E kangaa Iesu ni reireinia taan rimwina bwa a na nanorinano ni buokiia tabemwaang? (b) Tera reireiaia natim ngkana ko anga boni ngkoe ni buokiia tabemwaang?

⁹ E kataneiaia Iesu taan rimwina man te taeka ao te katoto bwa a na nanorinano ni buokiia tabemwaang. (Wareka Ruka 22:27.) E reireinia ana abotoro bwa a na anga boni ngaiia n ana mwakuri Iehova ao  aroia ma tariia n te onimaki. Ko kona n reireinia natim te reirei naba anne, man am katoto n nanorinanom n anga boni ngkoe. E taku Debbie ae iai natina uoman: “I bon aki bakantang ngkana e bane ana tai kaainnabau ma tabeman ngkai te unimwaane ngaia n te ekaretia. I ataia ae e na boni kamwaawa ana tai ibukira ngkana iai kainnanoana iroura.” (1Tim. 3:4, 5) E reitia n taku buuna ae Pranas: “Tabeua te tai imwina, a a rangi n tatangiria natira bwa a na ibuobuoki ni boong n runga ao tabeua riki ibukin ana botaki te Atua. A rangi ni kukurei bwa a reke raoraoia ao a a katiteuanaaki ma tariia n te onimaki!” A kabwanina ngkai aia tai n te mwakuri ni minita te utu aei ni beku ibukin Iehova. N arom ni kaotiota te nanorinano ao te anga boni ngkoe, a na bae natim naba ni kataneiaaki bwa a na buokiia tabemwaang.

10. E kangaa Iesu ni kaota te ataibwai ngke e kawaraki irouia te koraki aika bati?

¹⁰ E kaotiota te ataibwai Iesu n arona n iaiangoi baike n te nano ao e ataa bukina bwa e aera ngkai e karaoaki irouia aomata. N te tai teuana, iai tabeman naake a ongora irouna i Kariraia ake a taraa n ingainga ni kan iriria. (Ioa. 6:22-24) Ma e ataia Iesu are e nori nanoia aomata, bwa a tii kan iriria ibukin te amwarake n rabwata ao tiaki te amwarake n taamnei. (Ioa. 2:25) E nora te bwai ae bure n te baere a iaiangoia, e nanorinano ni boaiia ao e kabwarabwaraa nakoia aroni kanakoraoan aroaroia.—Wareka Ioane 6:25-27.

11. (a) Aanga te katoto ae kaota aron te ataibwai ni kona ni buokiko n ataa ana namakin natim ibukin te mwakuri ni minita. (b) Ko na kangaa ni karika te mwakuri ni minita bwa e na kakukurei ao n uaana nakon natim?

¹¹ E ngae ngke ko aki kona n nori nanoia aomata ma ko kona naba ni kaota te ataibwai ao n ataa ana namakin natim ibukin te mwakuri ni minita. A bati kaaro ake a karekea te tai ni motirawa ae uarereke n tain te uarongorongo, bwa a aonga natiia ni motirawa ao ni kukurei n amwarake ke ni moi teutana iai. E ngae n anne, ko bae ni kananoa riki am iango iai ao n titirakiniko ni kangai: ‘E ingainga natiu nakon te mwakuri ni minita ke tii n taai ni motirawa iai?’ Ngkana  ko ataia ae e na kakukurei riki ke n uaana te uarongorongo ibukia natim, katei tiaia iai. Kakaaei aanga ake a na uataboa naba te mwakuri n uarongorongo ma ngkoe.

12. (a) E kangaa ni kaotiota te ataibwai Iesu ngke e kauringia taan rimwina ibukin te aroaro ae aki itiaki? (b) E kangaa ni kakoauaaki bwa e roko raoi n taina ana kauring Iesu?

¹² E kaotiota naba te ataibwai Iesu ni kaotaraei mwakuri aika kairua ake a kairiri nakon te bure. N te katoto, a ataia taan rimwina bwa e boni kairua te wene ni bure. Ma e kauringia Iesu mwaneka aika kairiri nakon te aroaro ae aki riai, ngke e kangai: “Ane teimatoa n tarataraa te aine n iango i nanona bwa e kani wene n taanga ma ngaia, ao e a tia ni wene ni kimoa ma ngaia i nanona. Ngkana e kabwakako matam are te atai, ao autia ni karenakoa.” (Mat. 5:27-29) A roko raoi n taina taeka aikai ibukia Kristian ake i aan te tautaeka n Rom. E koreia te tia korea rongorongon rimoa temanna n tain aia kamataku kaain Rom bwa “a kaai n nora ao n ongo baika aki raraoi te mata ao te taninga, ao mwakoroni kaotioti ake a tatangiraki bon aika a rangi ni kammaira.” Ai korakorara ana tangira ao ana ataibwai Iesu ngke e kauringia taan rimwina baike e na kangaanga iai kateimatoaan te aroaro ae itiaki!

13, 14. Ko na kangaa ni kamanoia natim mani kaakibotu aika kammaira?

¹³ E kona ni buokiko te ataibwai ni kamanoia natim man ruanikain aia onimaki. Ni boong aikai, a kona n ruanikai naati n norani baika bwaitingako ao bwaai riki tabeua aika kammaira ngkae a uarereke ni kabotauaki ma taai ake rimoa. Ibukin anne, a tuangia natiia kaaro aika Kristian bwa e aki raoiroi te kaakibotu ae kammaira. E ngae n anne, e buokiko naba te ataibwai n ataia bwa tera ae a rangi ni kan ataia natim ibukin te bwaitingako. Titirakiniko ni kangai: ‘Tera ae kona ni kariria natiu bwa e na matakuakina te bwaitingako? E ataa bukina ngkai e rangi ni karuanikai? I kai kawaraki irouna n te aro are e na kawarai ibukini buokana ngkana e kaririaki nakoni matakuakinana?’ E ngae ngke a uarereke natim ma ko kona ni kangai nakoia: “Ngkana iai te atureti n te intanete ae aki raoiroi ae ko kuba n ataia ao n namakinna ae ko kaririaki bwa ko na noria, tai tabwara ma kawarai ao maroroakinna ma ngai. Tai maamaa bwa I tauraoi ni buokiko.”

¹⁴ E buokiko naba te ataibwai n rinea raoi oin am kaakibotu. E taku Pranas are e taekinaki mai imwaina: “Baike ti tangiri ngaira kaaro n aron te katangitang, taamnei ke booki, a kona naba ara utu n tangiri. Ko kona n taekina ae bati ibukini bwaai aika mwaiti, ma a matakuakina te bwai ae ko karaoia natim ao a kakairi iai.” Ngkana a noriko natim n rinei raoi kaakibotu aika raraoi, a na bae ni kairaki naba ni karaoi aeka n rinerine akanne.—IRom 2:21-24.

15, 16. (a) Ko kangaa ni kakoauaa bwa e na boni buokiko te Atua ni kataneiaia natim? (b) Tera ae na maroroakinaki n te kaongora ae imwina?

¹⁵ Tera ae riki ngke e bubutii Manoa te ibuobuoki ibukini kaikawaan natina te mwane? ‘E ongo te Atua bwanaani Manoa.’ (MotiTae. 13:9, BG) Kaaro, e na ongo naba iroumi Iehova. E na kaekai ami tataro ao ni buokingkami ni kataneiaia natimi. E na nakoraoi karaoan anne iroum ngkana e kairaki ma te tangira, te nanorinano ao te ataibwai.

¹⁶ N aron ae e buokiia kaaro Iehova ni kataneiaia natiia aika uarereke n te aro ae uaana, e kona naba ni buokiia ni kataneiaia natiia aika a ikawai riki. E na rinanoaki n te kaongora ae imwina arom ni kakairi n ana tangira Iesu, ana nanorinano ao ana ataibwai, ngkai ko tabe ni kataneia natim ae tebwi tabun ana ririki bwa e na beku iroun Iehova.