E KANINGANINGA Nei Raaba ngke e a moanna n oti taai man ana kamaama n taratarai taabo aika aoraoi ake a otabwaninia Ieriko. A a botaki te taanga ni buaka are e nang ninia te kaawa anne are ana taanga ni buaka Iteraera. Ngke a a moana riki aia mwaati ni katobibia te kaawa, e a rikirake te bubu mai imwia ao e a manga ongo naba te aba tangini buu aika tangimwaaka.

Bon aban Raaba Ieriko, e atai kawaina, autina ao mwakete ma titooa aika rangi ni bati ake iai. E rangi ni kinaia naba kaaina. E kona n namakina maakuia ae korakora kaain ana kaawa imwini waakinakon te bong ao teimatoaia kaain Iteraera ni waakina te katei ae kamimi ae te mwaati ni katobibia te kaawa teuana te tai ni katoabong. Ma ngke e ongo te aba tangin aia buu i nanoni kawai ao n ana tabo te botannaomata i aon Ieriko, ao e bon aki maaku ao ni bua ana iango Raaba n aroia kaain ana kaawa.

E boni mamataku Raaba ngke a moana aia mwaati kaain te taanga ni buaka ni moaningabongin te kaitiua ni bong. E noriia naba aia ibonga tibun Iteraera ni katang aia buu i buakoia tautia ao n uouota te ati ni berita ae tabu ae tei ibukin Atuaia ae Iehova. Ti kona n iangoa Raaba n taua te maea ae te karai ae uraura ni katinetinea man ana kamaama, are i tinanikun nonon Ieriko ae bubura. E kauringaki man te maea ae te karai anne Raaba ana kantaninga are e na kamaiuaki ma ana utu ni kamaunaan te kaawa. E koaua bwa te tibwaai Raaba? Bon tiaki n ana taratara Iehova, bwa e noria bwa te aine ae rianako ana onimaki. Ti na okirikaki nakoni moan rongorongon Raaba ao ni karekea reireiara ma iai.

Bon te kabekaau Raaba. A rangi ni mimi n anne taani kanakorongorongo i aon te Baibara n taai ake ngkoa ike a a taekinna bwa bon tii te tia tararuaa te auti n iruwa. Ma e ngae n anne, e mataata raoi n te Baibara ao a aki karabaaki taiani koaua. (Iotua 2:1; I-Ebera 11:31; Iakobo 2:25) E kona n iangoaki nakoan Raaba irouia kaaini Kanaan bwa te mwakuri ae raoiroi naba. E ngae ngke e iangoaki n abana bwa e raoiroi te kabekaau, ma e bae n ataia naba neiei bwa e bure ana mwakuri anne. (I-Rom 2:​14, 15) E bae n tia naba n namakina te maamaa n aroaroni maiuna anne. Tao n aroia aomata aika bati aika kakaokoro aroaroni maiuia ni boong aikai, e namakinna naba neiei bwa e a reketaati ao ai akea riki te bwai ae kona ni karaoia ngkana e tangiria bwa e na karekei baika a kainnanoi ana utu.

Akea te nanououa bwa e ingainga ni kani karekea te maiu ae nakoraoi riki Raaba. E korakora te iowawa ma te babakanikawai i aon abana, n ikotaki naba ma te kabwaroua ao te wene ni bure ma maan. (Nakoaia Ibonga 18:​3, 6, 21-24) E boto taabangakin aeka ni mwakuri akana bubuaka akanne ma te Aro. E kaungaaki iai te taromauri ae irekereke ma te wene ni bure i nanon tembora ao taromaurian atua aika taimonio n aroni Baara ao Moreka n ikotaki naba ma kabuekaia ataei aika maiu bwa taiani karea.

E nori baika riiriki i aoni Kanaan Iehova. Ni koauana, ibukina bwa a karaoi mwakuri aika bubuaka aika bati kaaini Kanaan, e a taekina ae kangai Iehova: “E riki n aki itiaki abaia irouia, ao I karekea kain te aba anne, ba e na bae ni kitanaki irouia kaaina.” (Nakoaia Ibonga 18:​25, BK) Tera ae irekereke ma ‘karekeani kain te aba anne’ ibukin aia bure kaaina? N etina, a anganaki kaain Iteraera ana berita te Atua aei: “E  na kamaunaia botanaomata akanne Iawe ae Atuami, teutana imuin teutana, mai maaimi.” (Te Tua-Kaua 7:​22, BK) N tienture ake rimoa, e a tia Iehova ni beritana te aba anne nakoia ana utu Aberaam, ao ‘e bon aki kona ni kewe.’​—Tito 1:2; Karikani Bwaai 12:7.

Ma e ngae n anne, e bon anga naba ana kaetieti Iehova bwa a na kamaunaaki ni kabane kaaini kurubu tabeua akana n te aba anne. (Te Tua-Kaua 7:​1, 2) Ngkai boni ngaia “te tia Motiki taekaia kaain aonaba ni bane” ae raoiroi, e a bon tia n nori nanoia aomata nako ao e ataa raoi korakoran tangiran te buakaka ao te babakanikawai irouia. (Karikani Bwaai 18:​25, BG; 1 Rongorongo 28:9) A na tera aroaron Raaba ni maeka n te kaawa ane kabuakakaaki anne? Ti kona n tii iangoa aron ana namakin ngke e ongo naba ngkekei rongorongoia kaain Iteraera. E ataia neiei bwa e a tia Atuaia Iteraera ni kairiia ana botannaomata ae Iteraera ake a karawawataaki, bwa a na tokanikai i aoia ana tautia Aikubita, are te taanga ni buaka ae te kabanea ni korakora n te aonnaba n te tai anne. Ao ngkai e nang buakana Ieriko Iteraera! Ma e ngae n anne, a bon teimatoa naba ni kakaraoa ae buakaka kaain te kaawa anne. Ti a kona n ota ngkanne ni bukina ngke a taekinaki n te Baibara raon Raaba ake kaaini Kanaan bwa “te koraki ake a aki ongeaba.”​—I-Ebera 11:31.

E boni kaokoro Raaba ma ngaiia. Inanon ririki aika bati, e a tia n iaiangoi rongorongo ake e ongo ibukia kaain Iteraera ao Atuaia ae Iehova. Ai boni kaokorora Iehova ma atuaia kaaini Kanaan! Bon te Atua ae buaka ibukia ana aomata n oneani mwin are e na karawawataia, ao e moanibwai aroaroni maiuia aika riai taan taromauria n oneani mwin are e na kamangoria. A rangi ni kakawaki aine iroun te Atua aei ao tiaki n ae a kakabooaki tii ibukin te wene n taanga, a iokinibwaiaki, ao ni kabwainrangaki n aia taromauri ae buakaka kaaini Kanaan. Ngke e a ataia Raaba bwa a katei kaembwa kaain Iteraera man iteran te Ioretan are teuana nakon are teuana, ao e kakoauaa raoi bwa a nang ninia te kaawa, e bae n rawawata nanona n te bwai are nang riki nakoia kaain ana kaawa. E koaua bwa e nora Raaba Iehova ao e kakawaki irouna te raoiroi are i nanona?

A bati naba aomata aika titeboo aroia ma Raaba ni boong aikai. A namakinna naba bwa a reketaati ao a aikoa kona ni kitana te aroaro ni maiu ae kabuaa tangiraia ao kimwareireia, ike a a namakinna iai bwa akea ae nori aia mwakuri ke n iangoi bwa a kakawaki. Bon te kauring ae karaunano rongorongon Raaba nakoira bwa e nori aroarora ni kabane te Atua. N aki ongea namakinan ae ti mangori, ma “e bon aki raroa mairoura n tatabemanira nako.” (Mwakuri 17:27) E boni kaan ma ngaira, e tauraoi ao n ingainga n anga te kantaninga nakoia aomata ni kabane aika onimakinna. E koaua bwa e karaoa anne Raaba?

N te bong teuana tao imwain aia mwaati tibun Iteraera ni katomimia Ieriko, ao a a tei ianena aika uoman n ana mataroa Raaba. A iangoia mwaane aika uoman aikai bwa a na tuoa te aba ao a na aki kuneaki, ma ibukin raraomaia kaain te kaawa, a bati ake a kai kinaia akana roko ni karaba n tuoa te aba man te baronga ae Iteraera. E boni kai kinaia naakai Raaba. E riki ni kinaia tiaki ibukina bwa e mimi ngkai a a roko mwaane aikai n ana mataroa, ma ibukina bwa a roko tii ibukin tangiran aia ruu, ao tiaki naba ibukin tangiran ana mwakuri te kabekaau.

 Ni koauana, bon taani karaba n tuoa te aba mwaane aika uoman aikai man aia kaembwa kaain Iteraera. E kanakoia aia mataniwi ae Iotua bwa a na tuoa korakoraia ao mamaaraia kaain Ieriko. Aio moani kaawani Kanaan are a na ninia kaain Iteraera ao tao bon te kabanea ni korakora naba i buakoni kaawana. E tii kan ataia Iotua ma ana aomata bwa tera ae a na aitara ma ngaia. Akea te nanououa bwa a bon rinea ana auti Raaba taani karaba n tuoa te aba aikai. Bon tii ana auti te kabekaau mai buakon taabo nako ae a kona n roko iai ianena ao n aki noraki. Tao a kantaningaia naba taani karaba n tuoa te aba aikai bwa a na karekei rongorongo aika kakawaki man taian taetaenikawai aika aki iangoaki raoi ake a kona n ongoraei iai.

E taekinaki n te Baibara bwa “e butimwaeiia raoi taan uarongorongo” Raaba. (Iakobo 2:25) E karinia n ana auti ao e kariaia naba tikuia irouna, e ngae ngke iai ana kanamakin ibukia ao bukin rokoia. Tao ana kantaninga neiei bwa e na reiakina ae bati riki ibukin Atuaia ae Iehova.

Ma e ngae n anne, a a roko naba n te tai ae waekoa ana tia uataeka uean Ieriko! E a butanako taekaia taani karaba n tuoa te aba aika tibun Iteraera ake a roko n ana auti Raaba. Tera ae na karaoia Raaba? Ngkana e kamanoia ianena aika uoman aikai, tiaki e na bon ruanikai maiuna iai ma kaain ana auti? A na aki bane n tiringaki irouia kaain Ieriko ngkai e kamaekaia kairiribai akanne n ana auti? N te itera are teuana, e a aki nanououa ngkai Raaba n ana kikina ibukia mwaane aikai. Ngkana ngaia bwa e a kaman ataia bwa Iehova bon te Atua ae moan te raoiroi riki nakon atuana, ai bon aei ana tai n tei ibukin Iehova.

E bon aki tau ana tai Raaba n iango, ma e ngae n anne e rangi ni wanawana ao e waekoa ni karaoa are e iangoia. E karabaia taani karaba n tuoa te aba i buakoni kaini buraekiti ake a barongaaki ni kamwauaki i aon taubukin ana auti ae borababaua. Imwin anne, e kataetaeia ana tia uataeka te uea ni kangai: “A bon roko aomata akanne i rou, ma I aki ataiia ba a nako maia: ao ngke e a kan roko taini kainani mataroan te nono, ngke e a ro, ao a oti nako aomata akanne: I aki ata ike a nako iai aomata akanne: kam na kawaetataingkami ni kaeeiia; ba ane kam na oiia.” (Iotua 2:​4, 5, BG) Iangoa aron Raaba ngke e tarai ubuia ana tia uataeka te uea. E iangoia bwa a kona n ataia are e a rangi n nako nanona?

Ai nakoraoira ana kewe! A ienikuri ana aomata te uea ni kaeiia nakekei ni kawaini kaoran te Ioretan. (Iotua 2:7) E a ikeike raoi Raaba ao n rau nanona. Ni kamanenaan raoi ana babaire ae kai karaoaki, e a kaburea iai kawaia mwaane ake a tiritiri akekei, aika e aki riai n taekinaki te koaua nakoia ao e kamaiuia ana toro Iehova aika akea aia bure.

E ienikuri Raaba n okira taubukin ana auti ao n tuangia taani karaba n tuoa te aba ake uoman te bwai are e a tia ni karaoia. E kaota naba te koaua ae rangi ni kakawaki: A a bwara nanoia kaain ana kaawa ao a maakuia naake a ninia aia tabo. A bon rangi ni kimwareirei mwaane akanne n te rongorongo ae raoiroi ae uarereke anne. A moanna ni maaka mwaakan Atuaia Iteraera  ae Iehova kaaini Kanaan aika bubuaka aikai! Ma e boni kaotiota ana onimaki Raaba ae te bwai ae kakawaki riki ibukira. E taku: “Iehova ae Atuami, boni Ngaia te Atua i karawa i eta, ao i aonaba i nano.” (Iotua 2:​11, BG) E bon ringaki nanon neiei n rongorongon Iehova ake e a tia n ongoraei ao ni karekea reireiana aikai: E riai n onimakina Atuaia kaain Iteraera. Ao e bon onimakina Iehova.

E aki nanououa Raaba bwa e na bon angania ana aomata Iehova te tokanikai. Ai ngaia are e a bubutii bwa e na nanoangaaki ao ni kamaiuaki naba ma kaain ana utu. A kariaia taani karaba n tuoa te aba aikai ao a berita nakon Raaba bwa e na aki taekina aia mwakuri, ao e riai ni katinetinea te maea ae te karai ae uraura n ana kamaama n nonon te kaawa bwa a aonga ni kona tautia ni kamanoa ma ana utu.​—Iotua 2:​12-14, 18.

Ti kona ni karekea reireiara man te koaua ae rangi ni kakawaki ibukin ana onimaki Raaba. E taekinaki n aron aei n te Baibara: “E reke te onimaki imwin te ongora.” (I-Rom 10:17) E ongoraei rongorongo aika kona n onimakinaki neiei ibukini mwaakan ao ana kaetitaeka ae riai Iehova ae te Atua, ngaia are e a onimakinna ao ni kantaningaia. E a rangi ni bati ni boong aikai ara atatai ibukin Iehova aika ti karerekei. Ti na ukoukoria ao ni kinaa raoi ma ni kabotoa onimakinana i aon baika ti reiakin n ana Taeka ae te Baibara?

Imwin ongoraeia taani karaba n tuoa te aba aika uoman aikai n ana taeka n reirei Raaba, a a ruo rikaaki n te nono man te roobu ae tinetine n ana kamaama ao ni kawaekoaia nakoni maunga ao n aki kakarongoa. A bati nangananga n iteran te maunga ae rietata ao ni katati i meangin Ieriko ake a kona ni karabaia iai taani karaba n tuoa te aba aikai ni karokoa e a raoi kawaia n oki nakon aia kaembwa tibun Iteraera ma te rongorongo ae raoiroi are a karekea mairoun Raaba.

Imwina riki, a a ruru ni maaku aomata ake i Ieriko ngke a ataia are e katea ranin te Karaanga ae Ioretan Iehova n te aro ni kakai bwa a aonga n rianna kaain Iteraera i aon te tano ae mwau. (Iotua 3:​14-17) Ma e a kakoauaa riki Raaba man rongorongo akanne bwa e bon eti raoi onimakinan Iehova irouna.

Imwina, e a boo aia tai ni mwaati kaain Iteraera ni kabongnga ni katobibia Ieriko tii te taina ni katoabong i nanon onobong. Ai te kaitiua ni bong ngkai ao e kaokoro te bwai ae a karaoa. N aron ae taekinaki mai moan te kaongora aei, e moanaki te mwaati man te karangaina ao imwini katomimian te kaawa teuana te tai irouia tautia, a boni waaki nako ni mwaati n okioki ni katomimia Ieriko. (Iotua 6:15) Tera are a a karaoia tibun Iteraera?

N tokina, e a toki aia mwaati te taanga ni buaka n tokin te kaitiua ni mwaati n te kaitiua ni bong. A a toki naba katangani buu. E a bung te ariki. E a bon noraki korakorani maakuia kaain te kaawa ao raraomaia. Imwina, ngke e kanakoa ana kanikina Iotua, a bane n ungari bwanaaia kaain ana taanga Iteraera n te moantai ao a takakaa. A iangoia taan tantani i taubukin nonon Ieriko bwa e kamimi teutana te aeka ni buaka ae tii te takakaa? Ngkana ngaia anne, ma a bon aki maan n iangoa anne. E a moanna n ruru i aani waeia te nono ae rangi ni bubura aei. E ruru, e tabwenaua ao imwina e bwaka ni bwara nako i aontano! Ma ngke e a toki te bubu ao e teimatoa n aki uruaki iteran te nono are teuana. E bon teimatoa naba n tei ana auti Raaba ibukin ana onimaki. Iangoa ana namakin ngke e a nora aroni kamanoana iroun Iehova! * A bon aki ikoaki kaain ana utu!​—Iotua 6:​10, 16, 20, 21.

A karinea naba Raaba kaain Iteraera ibukin ana onimaki. Ngke a nora teuana te auti ae tei i buakoni maeran te uruaki, a a bon ataia iai bwa e mena Iehova iroun neiei. E kamaiuaki ma ana utu man te tiritiri are roko i aon te kaawa ae buakaka anne. Imwin te buaka, e a kariaiakaki ni maeka Raaba i rarikin aia kaembwa kaain Iteraera. Imwin tabeua te tai, e a bon riki Raaba bwa kaain te baronga ae Iutaia. E mare ma te mwaane ae Taremon. E rikirake natiia ae Boati bwa te mwaane ae rianako ana onimaki. E mare teuaei ma Ruta ae kaaini Moaba. (Ruta 4:​13, 22) E riki te Uea are Tawita ao imwina e a riki te Mesia ae Iesu Kristo bwa kanoan te utu ae rianako aia onimaki anne.​—Iotua 6:​22-25; Mataio 1:​5, 6, 16.

E kaotaki n rongorongon Raaba bwa akea mai buakora ae aki kakawaki iroun Iehova. E norira ni kabane, e atai baika i nanora ao e kukurei ngkana e norira bwa iai ara onimaki n aron are e noria iroun Raaba. E kairaki man ana onimaki bwa e na karaoi mwakuri aika raraoi. E taekinaki n te Baibara bwa ‘e atongaki bwa e raoiroi n ana mwakuri.’ (Iakobo 2:25) Ai boni wanawanara ngaira ngkana ti katotonga ana onimaki Raaba!