Karakinan Noa ao te Ieka ae Korakora—Bon Tii te Otokaraki?
Ana kaeka te Baibara
E bon riki ngkoa te Ieka. E karokoa te ieka te Atua bwa e kamaunaia iai aomata aika buakaka, ma e tua nakon Noa bwa e na kabaa te aake ibukini kamaiuaia aomata aika raoiroi ao maan. (Karikani Bwaai 6:11-20) Ti kona ni kakoauaa bwa e bon riki ngkoa te Ieka, ibukina bwa e koreaki n te Baibara ae ‘kairaki koreana iroun te Atua.’—2 Timoteo 3:16.
Te koaua ke te otokaraki?
E kaotia te Baibara bwa bon te aomata ni koaua Noa ao e bon riki naba te Ieka. Bon tiaki te otokaraki.
A kakoauaa taani korea te Baibara bwa bon te aomata ni koaua Noa. N te katoto, taani korea te Baibara aika Etira ma Ruka aika taani korei rongorongon rimoa aika mwaatai, a mwanewea naba Noa ni kateirikiaia te natannaomata ae Iteraera. (1 Rongorongo 1:4; Ruka 3:36) Ao taani korei euangkerio aika Mataio ao Ruka a korei naba ana taeka Iesu ibukin Noa ao te Ieka.—Mataio 24:37-39; Ruka 17:26, 27.
A mwanewea naba Noa te burabeti are Etekiera ao te abotoro Bauro, bwa ngaia naba te banna ni katoto ibukin te onimaki ao te raoiroi. (Etekiera 14:14, 20; Ebera 11:7) A boni kona taani korea te Baibara aikai ni korea taekan te aomata ae bon akea, bwa te banna ni katoto ae e na kakairi te aba iai? E teretere bwa boni banna ni katoto aika ti riai ni kakairi irouia, Noa ao tabeman riki mwaane ma aine aika onimaki, ibukina bwa bon aomata ni koaua ngaiia.—Ebera 12:1; Iakobo 5:17.
E kabwarabwaraaki taekan te Ieka n te Baibara, n te aro ae mataata. E aki moanaki rongorongon te Ieka n te Baibara ma taeka aika “Rimoarimoa” n aron ae kaanga te otokaraki. Ma e kaotaki n te Baibara te ririki, te namwakaina, ao te bong ake a a riki iai baike a irekereke ma te Ieka. (Karikani Bwaai 7:11; 8:4, 13, 14) E kaota naba buburan ma raababan te aake are kabaaki iroun Noa. (Karikani Bwaai 6:15) E oti mani kabwarabwara aikai bwa e karakina te Ieka te Baibara bwa bon te bae koaua, ao tiaki te otokaraki.
Bukin tera ngke e riki te Ieka?
E taekinaki n te Baibara bwa imwain rikin te Ieka ao ‘e a korakora buakakaia aomata.’ (Karikani Bwaai 6:5) E taekinaki naba bwa “e a kabuakakaaki te aonnaba i matan te Atua ae koaua” ibukina bwa e a onrake n te iowawa ao n te wene ni bure.—Karikani Bwaai 6:11; Iuta 6, 7.
E taekinaki n te Baibara bwa angiini kangaanga aikai a bon ueke mairouia anera aika buakaka ake a kitana karawa bwa a na iein ma aine. A a riki natiia anera aikai aika taian Nebirim, ake a a rangi ni karawawataia aomata n taai akekei. (Karikani Bwaai 6:1, 2, 4) E a iangoia te Atua bwa e nang kamaunaia aomata aika buakaka man te aonnaba, ao ni katikuia aomata aika raoiroi bwa a na manga moani waakina maiuia.—Karikani Bwaai 6:6, 7, 17.
A ataa rokon te Ieka aomata n te tai arei?
Eng. E tuanga Noa te bae e na riki te Atua, ao e tua nakoina bwa e na kabaa te aake ibukini kamaiuaia ana utu ao maan. (Karikani Bwaai 6:13, 14; 7:1-4) E anga te kauring Noa nakoia aomata ibukin rokon te kamaunaaki aei, ma a aki tabe iai. (2 Betero 2:5) E kangai te Baibara: “A aki muti ni karokoa rokon te ieka n uotiia nako ni kabane.”—Mataio 24:37-39.
Aekakira tein te aake are e kabaaki iroun Noa?
Te aake kaanga bon tein te ati, ke te bwaoki, ao tao 133 te mita (437 te buuti) abwakina, 22 te mita (73 te buuti) raababana, ao 13 te mita (44 te buuti) rietana. a E karaoaki te aake man te kai ae te koba, ao e kabiraki nanona ma tinanikuna n te korotaa. E boratentao ao e kaururuu. Iai te mataroa teuana n iteran te aake anne ao iai naba kamaamana mai eta. N taraana ao e bae n taubuki te aake anne are e na kona n raanganako iai te ran.—Karikani Bwaai 6:14-16.
Maanra kabaan te aake iroun Noa?
E aki kaotaki n te Baibara bwa maanra kabaan te aake iroun Noa, ma n taraana ao e kabanea irabwi te ririki. Bon 500 tabun ana ririki Noa ngke e bungiaki ana karimoa, ao bon 600 ana ririki ngke e a roko te Ieka. b—Karikani Bwaai 5:32; 7:6.
E tuanga Noa te Atua bwa e na kabaa te aake, ngke a a bon ikawai natina ao a a tia n iein, ae te maan ae konaa n nakon 50 ke 60 tabun te ririki. (Karikani Bwaai 6:14, 18) Ngkana e eti te katautau anne, e bae ngkanne ni kona ni kakoauaaki bwa e nakon 40 ke 50 te ririki maanin kabaan te aake.
a E kaotaki abwakin ma raababan te aake n te mwanokunibai. “Abwakin te mwanokunibai ae a kakabongana taian Ebera bon 17.5 te inti (44.45 te tientemita).”—The Illustrated Bible Dictionary, Revised Edition, Mwakoro 3, iteraniba 1635.
b Ni kaineti ma aia ririki ni maiu aomata n aron Noa, nora te kaongora ae “Did People in Bible Times Really Live So Long?” n Te Taua-n-Tantani ae bwain Ritembwa 1, 2010, n te taetae n Ingiriti.