1. Éé ní e dénè bẹ̀ì íè ge naa ẽ́?

É KỌỌ̀ àé léémá ni gè teelá tee eo nyímà kọọ̀ à tavàlà ge teelá, èlmà tõ̀ò tṍó e kpá ló ni gé zọ àbèè kọọ̀ lóó ni gé ọọ? Ẽ́èe. Kọ̀láá bé ea dì naa, neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè kọọ̀ kà kà gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst di boo tee. (Híb. 12:1) Vaá dénè bẹ̀ì, pá nvín àbèè kànen, kọbèè lóói di agẹ àbèè kọ lóói gé ọọ, é íè ge ĩ̀ìmà tẹlẹ kùbmà, é be è gbĩ́ì ge ié kpẽ́ e Jìhóvà é néi.—Máát. 24:13.

2. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ 2 Tímotì 4:7, 8, éé ní ea beè naa kọọ̀ Pọ́ọ̀l á ié táàa ló gè loomá belí é?

² Pọ́ọ̀l beè ié táàa ló gè loomá nakà belí boo béè kọọ̀ a beè “téélá teeá iná ke kùbmà.” (Bugi 2 Tímotì 4:7, 8.) Sõò, éé ní ea dúé tee e Pọ́ọ̀l géè ló bel kilma lóá ẹ́?

3. Éé ní ea dúé tee e Pọ́ọ̀l géè ló bel kilma lóá ẹ́?

³ Sìgà tṍó, Pọ́ọ̀l beè emí nu ea kil ló gbò bìlà bíl e pá Gríìs beè olòó bìlà deè kéléá, ge noomà gbò nú ea palàge dì bíi. (1 Kọ́r. 9:25-27; 2 Tím. 2:5) Gã́bug tṍó, Pọ́ọ̀l beè tú dùm neǹ Kráìst doolé ló gè teelá tee. (1 Kọ́r. 9:24; Gàl. 2:2; Fíl. 2:16) Nen ólò dààmà togó gè ‘teelá teeá’ tṍó ea kin lóó nè Jìhóvà vaá dììa múú. (1 Pít. 3:21) Àé téélá teeá iná ke kùbmà, tṍó e Jìhóvà ni née kpẽ́ di dùm e bè náa tá.—Máát. 25:31-34, 46; 2 Tím. 4:8.

4. Éé ní eé ló sọ́l boo mm̀ nakà togó belí é?

⁴ Mókà gbò bèla ní ea di ló gè teelá begè dẽè tee nè ge tõó dùm dì belí neǹ Kráìst e? À íe gã́bug bèla ea di zẹ̀ẹ̀. Naanii mè é ló sọ́l boo taà kà ea di zẹ̀ẹ̀. Túá kà, à dú bíi kọ é teelá tení kiẽ́e ea bọ́ló; ní ea égè bàà kà, èé ká dẽe gbẹẹ́ boo gè teelá iná ke kùbmà; ní ea égè taà kà, è íè ge  bé èl bá gbò nu ànà-ànà e kpeè sĩ́ ló gbẹá boo teeí.

5. Mósĩ́ deè ní ea bọ́ló kọ é tõòma dùm ẽ, vaá boo béè éé?

⁵ Kọbé nen láá ié kpẽ́ ló pọ́ì tee, gbò e bàé téélá teeá, íè ge teelá tení kiẽ́e e gbò e ba beè noo teeá beè kọ bàá teelá tení. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, be à gá náa è gbĩ́ì ge ié kpẽ́ di dùm e bè náa tá, è íè ge tõó dùm dì belí neǹ Kráìst. (Tóm 20:24; 1 Pít. 2:21) Sõò, náa tan Sétàn nè gbò e bà gé nóe kọ é tõó dùm dì belí neǹ Kráìst; bà gbĩ́ kọ é zọẹ̀ va ‘nyaa belí bé e baala gé náaá.’ (1 Pít. 4:4) Bà nveemà lẹ́ bẹẹ sĩ́deè tõò dùm vaá kọọ̀ baálà sĩ́deè tõò dùm ní ea dú kà lé é, vaá à náa kọ bàá ièè dì pọ́ì. Sõò, níà kyáá bel.—2 Pít. 2:19.

6. Éé ní e olo nóò lọl ló nu dòòmà bá Brian ẽ?

⁶ Tṍó e tṍó téní, gbò e ba beè tõó dùm dì belí gbò e bà di mm̀ bàlà boò Sétàní ólò nyimá kọọ̀ sĩ́deè tõò dùm e bà saẹ̀ náa neè va dì pọ́ì, tãa vó, à túè va naamá gyóòlo nè Sétàn nè baálà tàn. (Róm̀ 6:16) Bugi togó boo nu dòòmà bá Brian. A tẹ̀ nè a kà beè noomàe kọ á tõó dùm belí neǹ Kráìst. Sõò tṍó ea ni bọọ dú kànen, a beè ié bàà-bàà bùlà ea kil ló be à gá náa vaá na sĩ́deè tõò dùm é náa kọ á ièè ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe. Brian beè gbóó beeláfùl ge tõó dùm dì belí gbò e Sétàn gé lẹẹlà bel ló. A beè kọọ̀: “Ńkem kem, m beè gbóó nyimá kọọ̀ dì pọ́ì em géè gbĩ́ gè iéá, é náa kọ ḿ dú pọ́lọ́. Tṍó e tṍó téní, m beè olòó ṍ pọ́lọ́ biè nè míí tẽeá dẽe vaá tõó dùm e bè náa õoà. Mm̀ gbò gbáá ea bẽene, m beè gbóó dààmà togó gè ṍ gbò biè ea tú nà dùm nvee kè bá gẹẹ-gẹẹ ló vaá dú gyóòlo gbẹá bá. . . . M beè olòó oo pọ́lọ́ biè kọbé m̀ láá ié nu ea dúm bíi ló.” Dee deè nvée, Brian beè beeláfùl ge tõó dùm ea gbáá ló gbò nòòkúù Jìhóvà. A beè nyaaná a sĩ́deè tõò dùm vaá dììa múú mm̀ gbáá 2001 na. Kátogóí, nyíée gé palàge ẹẹ kọ à tõonìè dùm dì belí nen ea gé nyoonìè nvéè Kráìst. *

7. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Máátìù 7:13, 14, mókà bàà kà èèlè ní ea dìí sĩ́é?

⁷ Ẹ̀b bé ea bọ́ló kọ é sà lèlà èèlè ge tení boo naaà! Sétàn gbĩ́ kọọ̀ dénè bẹ̀ì é òòà aa ló gè teelá tení boo èèlè e nen “é téní bã m dùm” e náa taalàa, vaá teelá tení boo èèlè ea ọ́ọ́gá boo e gã́bug nen ea di bàlà booí di booá. Nakà èèlè náa tavàlà ge tení boo. Sõò àé “tú nen tẹlẹ ke tõ̀ò kyọ̀à sĩ́.” (Bugi Máátìù 7:13, 14.) Kọbé  è láá gbẹá boo lèlà èèlèa naa ní e gbò e bàá gé boo náa é dagẹ̀i, èé íè ge dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà vaá gbànie tṍ ló.

8. Beè nen ea ólò teelá tee dọ, éé ní ea ólò naa ẽ́?

⁸ Gbò e bà gé téélá begè dẽè tee ólò ká dẽe gbẹẹ́ boo èèlè kiẽ́e bà gé téélá tení, naa ní e bà náa é dọ. Sõò mm̀ bù ló, gbò e bà gé gbá teelá teeá é láá kũá ló ene àbèè kọ bà tọ́-tọ́ mm̀ bànà vaá bà tóóá dọ̀. Be à gá náa bà dọ̀, bà ólò aa boo vaá kilsĩ́ gè teelá teeá. Bà náa ólò ká dẽe gbẹẹ́ boo nú ea sívè va, sõò boo gè teelá teeá iná ke kùbmà nè ge ié kpẽ́ e ba beè ẹ̀b dẽe sĩ́á.

9. Be à gá náa è dọ̀, éé ní ea bọ́ló kọ é naa ẽ́?

⁹ Gbẹá boo tee e dìí, èé láá dọ̀ gã́bug tṍó, tení dú ló bel e lóò àbèè nú e náà. Àbèè kọọ̀ gbò e gé gbá teelá teeí é láá naa nú ea é kyẽ́i. Sõò, níá á gá bọọí ló be à nááá naa vó. Tọ́ọ̀ bẹ̀ì née gbõomà, vaá è gé gbá teelá tení boo èèlè e náa taalàa. Boo béè vó, èé láá “kũá ló” ené sìgà tṍó. Pọ́ọ̀l beè nyimá kọọ̀ sìgà tṍó eé láá “ié kpẹa ló ene.” (Kọ́l. 3:13) Sõò, tãa vó e káà dẽe gbẹẹ́ boo nú ea sívèi, naanii mè é ká dẽe gbẹẹ́ boo kpẽ́ ea dìí sĩ́á. Be à gá náa è dọ̀, naanii mè é piìga boo gè aa boo vaá kilsĩ́ gè teelá teeí. Sõò, be à gá náa vaá è bã̀ súng nè ge ká pọ́lọ́ e nen síi gbẹá m, vaá òòà aa ló gè fã̀ Jìhóvà, née é láá teelá teeá imá ke kùbmà vaá ié kpẽ́ ea dìí sĩ́á. Ge kpáá tẹlẹ ló, èé dú kpò dem̀ kúm̀ tọ́ ló nè dõòna gbò e bà gé piiga boo gè teelá teeí tení boo èèlè e náa taalàí.

10. Mósĩ́ deè ní eé láá òòà aa ló gè naa kọọ̀ dõòna gbò “á dọ̀” ẹ?

¹⁰ Dõòna kà sĩ́deè eé láá naa kọọ̀ gbò e gé gbá teelá teeí ‘á gá dọ̀,’ dú gè àà vá ló kọ bàá naa nú mm̀ sĩ́deè ea léémá va, èlmà ge kọ bàá naa belí bé ea léémá beele naa. (Róm̀ 14:13, 19-21; 1 Kọ́r. 8:9, 13) Vóí ní ea túi naamá kele ló gbò e bà gé téélá pọ́ì tee é. Bà ólò zọ̀ ene ana ló teeá, vaá buù nen gé piìga boo gè ié kpẽ́á naamá ńlẹ. Gbò e bà ólò teelá teeá ólò bọọgẹ̀ bugi togó boo nú ea é lée ló áá baala. Boo béè vó, bà ólò gbĩ́ gè tãa bá  dõòna gbò lọl deè kọbé baala diè deè sĩ́. Mm̀ sĩ́deè ea dú kele, beele née gé ana ló. (Gàl. 5:26; 6:4) Bẹẹ nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́ dú gè nvèè bá nè gã́bug nen kọ bàá láá teelá teeí iná ke kùbmà, vaá ié kpẽ́ di dùm e bè náa tá. Boo béè vó, è ólò pììga boo gè tú dùùlà bá deè tṍ Pọ́ọ̀l ea kọ́ọ̀: “Gbĩi lee ló dõòna gbò, níì áá boólo lee ló nì,” siimá tóm.—Fíl. 2:4.

11. Éé ní e nen ea gé téélá tee ólò ká dẽe gbẹẹ́ boo é, vaá ló éé?

¹¹ Gbá ló gè ká dẽe gbẹẹ́ boo èèlè kiẽ́e bà gé téélá tení, gbò e bà gé téélá pọ́ì tee ólò ká dẽe gbẹẹ́ boo gbṍó e bàé téélá iná elá. Kọbèè bà náa é láá tú dẽe mònmà dẽè gbṍóá, bàé láá dòòmà dẽe ló tṍó e bà téélá zelí dẽè gbṍóá vaá ié kpẽ́. Kpóó ólò siá vá ló tṍó e bà kilsĩ́ gè ká bùlà gbẹẹ́ boo kpẽ́ e bàé íe.

12. Éé ní e Jìhóvà zigà nèi ẽ́?

¹² Gbẹá boo teé e dìí, Jìhóvà a zigà ge nèi kpẽ́ dùm e bè náa tá gbẹá káála àbèè mm̀ Páladaìs ea é dí boo kunukẽ̀í. Kpá Káí baatẽ́ nakà kpẽ́í, kọbé è láá dòòmà dẽe ló bé e dùm tṍóá é dú lé naa. Tṍó e kilsĩ́ gè bugi togó boo kà lé dì deè sĩ́ e Jìhóvà beè zìgà nèií, èé palàge beeláfùl ge ié ĩ̀ìmà.

13. Mókà bélè ní e beele íè èlmà gbò e bà gé téélá pọ́ì tee é?

¹³ Gbò e bà ólò teelá tee mm̀ bìlà bil pá Gríìs ólò ié gbò nu ànà-ànà, dì belí ọ́ọ́-ọọ̀ ló nè nyaa ló. Sõò bà ólò dẹ̀ẹ̀a boo ba búma nè kói e bà íe. Beele dì belí gbò e bà ólò teelá teeá, boo béè kọọ̀ è ólò ié búma ea kil ló bé eé láá teelá teé e di booí naa. Sõò è íè bélè èlmà gbò e bà gé téélá pọ́ì tee. Èé láá ié kói lọl bá Jìhóvà, vaá kùbmà á gé ló bé ea é láá nvèè bá nèi naa. Be à gá náa è dẹ̀ẹ̀a boo Jìhóvà, à zigà kọ àé búmàèi vaá à neèi agẹ ló!—1 Pít. 5:10.

14. Mósĩ́ deè ní e 2 Kọ́rìnt 12:9, 10 nveè bá nèi kọ é láá ĩ̀ìmà gbò ànà-ànà e kpeè sĩ́ ló é?

¹⁴ Pọ́ọ̀l beè tení bá gã́bug nu ànà-ànà. Gbá ló gè kọọ̀ gbò nen beè nvèèmàe lẹ́ vaá biigèe ló, lóóe beè ọọ́ sìgà tṍó vaá a beè ĩ̀ìmà gbẹá kè bá tã̀àgã̀ e ẹlẹ beè kolíe “zél gbẹ̀.” (2 Kọ́r. 12:7) Tãa vó ea ẹb gbò ànà-ànàa naamá gbò nú ea é náa kọ á gá fã̀ nà Jìhóvà, a beè tú naamá nèà deè ge kpáá palàge dẹ̀ẹ̀a boo Jìhóvà. (Bugi 2 Kọ́rìnt 12:9, 10.) Boo béè kọọ̀ Pọ́ọ̀l beè ié na íb dùmí, Jìhóvà beè nvèè bá nèe mm̀ dénè a tã̀àgã̀.

15. Be à gá náa è nó Pọ́ọ̀l, éé ní eé mon ẽ́?

¹⁵ Bàé láá nvèèmà nàgé lẹ́ beele àbèè ge biigèi ló boo béè bẹẹ zìgà. Èé láá ĩ̀ìmà nàgé bá zọ̀ ló àbèè ọ́ọ́-ọọ̀ ló. Sõò be è nó Pọ́ọ̀l, buù kà gbò tã̀àgã̀a é láá dú nèà deè ge mònmà bé e Jìhóvà é nveè bá nèi naa.

16. Kọbèè à gá náa vaá nóo íè válá ló, éé ní eo é láá naa ẽ́?

¹⁶ É kọọ̀ ò di boo váì zọ̀ ló àbèè mm̀ kpé kọ̀và? É kọọ̀ ò íè zọ̀ kpóó tọ àbèè kọọ̀ nóo láà mòn nu? Beè vó, é kọọ̀ òó láá zọ̀ gbò e bà di dí ãa nè gbò e bà íe válá ló teelá teeí? Òó láá naa vó! Gã́bug gbò e kpá ló va gé zọ nè gbò e bo di ló gé téélá teè dùmí. Bà náa é láá tú áá baálà kói teemá teeí. Boo béè vó, bà gbóó dẹ̀ẹ̀a boo kóì Jìhóvà tení dú ló gè pãane tṍ ló nònù tenmá boo fóòn àbèè ge ẹ̀b ní ea di boo íntanèt. Vaá bà kilsĩ́ gè sí tóm gè naa kọ gbò nen á nyoone nvéè Kráìstí tení dú ló gè kọ́ kpẹ̀a nè gbò dóm biè, gbò e bà ólò sí tóm tọọ̀ biè, nè pá ba dúà ló.

17. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà ólò ẹ̀b gbò e bà náa ié válá ló é?

 ¹⁷ Be à gá náa vaá nóo láà naa kọ̀láá kà nu eo gbĩ́ì ge naa nè Jìhóvà, lóó ni á gá ọọ vaá ò bugi togó kọọ̀ nóo é láá ĩimàè tẹlẹ̀ẹ̀ ke kùbmà nakà bàlà booí. Jìhóvà vulè ni boo béè dénè nú eo ni náa nèe, nè ge kọọ̀ ò dẹlẹ̀ẹ nyíé boo. Ò íè bíi ló a nvèè bá kátogóí èlmà kọ̀láá tṍó, vaá ẹlẹ náa é sọ́ ni bá gbẹẹ́ kẽ. (Ps. 9:10) Tãa vó, àé kpáá palàge dũ̀ùà bã̀ ní kpàn. Nvèè kpíí ló nú e ene kà vígà pábia e kpá lóe gé zọ beè kọ̀. A beè kọọ̀: “Boo béè kọọ̀ nà zọ̀ ló gé zóógá, m̀ monì kọọ̀ ním láà bọọgẹ̀ kọ ná kpẹ̀a nè gbò nen. Sõò m̀ nyímà kọọ̀ kọbèè ńkem̀ nu em náà ẹ́ẹlẹ̀ nyíè Jìhóvà, vaá níá ólò naa kọ nyíém á ẹẹ.” Tṍó e lóó ni ọọ, kẽ̀èa boo kọ Jìhóvà dì ní ló. Bugi togó boo nu dòòmà bá Pọ́ọ̀l, vaá ò kẽèa boo gbò a moǹ bel sìà kpóó ló ea kọ́ọ̀: “Nyíe ẹ́ẹ, boo bée kọ tṍó e ló ọọ, kpóó Kráìst agẹlẹ ló.”—2 Kọ́r. 12:10.

18. Mókà agẹbá ànà-ànà ní e sìgà gbò ólò tení bá ẹ́?

¹⁸ Sìgà gbò e bà gé téélá teè dùmí ólò kpee nagé sĩ́ ló dõòna kà nu ànà-ànà. Bà gé téní bá gbò tã̀àgã̀ e dõòna gbò náa é mon vaá be à sẹlẹ, bà náa é láá dã́tẽ́ ló. Dì belí nu dòòmà bá, bàé láá dì e bà gé téní bá gbele kpóó ló bùlà. Éé ní ea náa gbò gyóòlo Jìhóvà ólò tení bá íb gbò agẹbá ànà-ànàí ẽ́? Boo béè kọọ̀ kọ̀láá nen é láá mòn tã̀àgã̀ ea di ló nen e báẹ búná àbèè nen ea di mm̀ kpé kọ̀và vaá be à sẹlẹ bà nveè bá nèe. Sõò, gbò nen náa é láá mònmà dẽè tã̀àgã̀ bùlà e gbò nen gé téní bá. Ba tã̀àgã̀ dì nàgé belí níí nen e kpóóe búná, sõò gbò nen náa é láá tó va sàn belí bé e bà tó sàn nen e kpóóe búná naa, boo béè kọọ̀ bà náa monmà dẽè ńlẹ.

19. Éé ní e beele nóò lọl ló nu dòòmà bá Mèfíboshẹ̀t e?

¹⁹ Be à gá náa vaá ò gé téní bá zọ̀ ló ea náa kọ ó gá láá naa sìgà nu vaá à tõo ní ló belí kọọ̀ gbò nen náa dã́è ni tẽ́ ló, nu dòòmà bá Mèfíboshẹ̀t é láá siè ni kpóó ló. (2 Sám. 4:4) Bo beè dìé ló, vaá à íe tṍó e Méné Dévìd beè tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀màe. Níì boo béè pọ́lọ́ e Mèfíboshẹ̀t sí ní ea beè naa kọ á mòn dénè tã̀àgã̀íé nì. Sõò, náa beè biile nyíe; nyíée beè ẹẹ ló gbò lé-lé nu ea beè ié mm̀ dùm. Nyíée beè ẹẹ ló lé bá e Dévìd beè zẹ́ẹ́ sẹ̀ẹ̀màe. (2 Sám. 9:6-10) Boo béè vó, tṍó e Dévìd tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀màe, Mèfíboshẹ̀t beè pììga boo gè bugi togó boo zivèkà dìtõ̀òa. Náa beè zìgà kọọ̀ lọ̀  Dévìd á biilèèe nyíe. Vaá náa beè bẽgẽ̀ bel Jìhóvà boo béè nú e Dévìd nááe. Mèfíboshẹ̀t beè ká bùlà gbẹẹ́ boo nú ea é láá naa boo béè ge nvèè bá nè méné e Jìhóvà beè íbá ló. (2 Sám. 16:1-4; 19:24-30) Jìhóvà beè naa kọ bàá emí lé nu dòòmà bá Mèfíboshẹ̀t mm̀ Kpá Káí kọbé beele nó nu lọl ló.—Róm̀ 15:4.

20. Mósĩ́ deè ní e tã̀àgã̀ bùlà é láá tãagẽ sìgà nen ẽ́, sõò éé ní eé láá àgala boo é?

²⁰ Boo béè gbele kpóó ló bùlà, sìgà pá vígà náa láà taaá ná ló zọ̀ gbò nen naaá nu. Àé láá tàvàlà vá ló gè bã zẹ̀ẹ̀ gbò nen, sõò bà ólò kilsĩ́ gè sí nònù, àsémblì, nè pọ̀bkà bõ̀ònaló. À ólò tàvàlà vá ló gè ló bel nè neǹ kyáà, sõò bà ólò kọ́ kpẹ̀a nè gbò nen. Be níà ńlóò dìtõ̀ò ẽ, palàge nyimá kọọ̀ níì áá ọ̀ọ̀ nì. Gã́bug nen gé téní bá íb gbò dìtõ̀òá. Kẽ̀èa boo kọọ̀ nyíè Jìhóvà ẹ́ẹ ló tóm eo síì nèe lọl mm̀ dénè o bùlà. Ge kọọ̀ lóó ni gáà ọọ zógè kọọ̀ à gé tã́ànè ni dee bá vaá nè ni kói eo íè bíi ló. * (Fíl. 4:6, 7; 1 Pít. 5:7) Be à gá náa vaá ò gé fã Jìhóvà náa kal ló béè kọọ̀ ò gé téní bá gbò tã̀àgã̀ e nen monmà dẽe àbèè gbò ní e bà náa monmà dẽe, òó láá àgala boo kọọ̀ ò gé náànìè nú ea léémá Jìhóvà.

21. Tení dú ló nvèè bá ea aa bá Jìhóvà, éé ní e dénè bẹ̀ì é láá naa ẽ́?

²¹ Nyíéi ẹ́ẹ gè nyimá kọọ̀ kele di zẹ̀ẹ̀ pọ́ì tee nè tee e Pọ́ọ̀l géè ló bel ea kil lóá. Áá enè nen ní ea ólò èl bá pọ́ì tee e bà ólò teelá tṍó e bà géè emí Kpá Káíá ẹ́. Sõò boo nakà teeí, kọ̀láá nen ea gé nyoone nvéè Kráìst ea bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo vaá ĩ̀ìmà tẹlẹ ke kùbmà é íe kpẽ́ dùm e bè náa tá. (Jọ́ọ̀n 3:16) Boo pọ́ì tee, kọ̀láá nen ea é téélá teeá é íè ge ié válá ló, be níì vó nì, bà náa é láá èlbá. Boo dõòna bá, gã́bug bẹ̀ì íè zọ̀ ló, sõò è gé ĩimà. (2 Kọ́r. 4:16) Tení dú ló nvèè bá ea aa bá Jìhóvà, èé téélá teeí iná ke kùbmà!