1. Mée ní ea beè nvèè bá nvèè bõ̀ònatõ̀ò ea di Fílipàì e?

TṌÓ e neǹ tóm Pọ́ọ̀l, Sáílàs, Lúùk, nè Tímotì beè iná Fílipaì ea dú bon ea di mm̀ bẹbẹ̀l pá Ròm̀, ba beè mòn gã́bug gbò ea tań va gè dã́ lé kpẹ̀a ea kil ló Boǹ Méné Bàrì bọ̀ọ̀vẹ̀. Nakà ténì kà vígà pá gbálà e bà íe bẹ̀à sã́ bùlàí beè nvèè bõ̀ònatõ̀ò kĩé, vaá àé láá dú gè kọọ̀ gbò vígà pá gbálà nè pábia e bà ã́àa bã mm̀ bõ̀ònatõ̀òí beè olòó sẹlẹ nònù tọọ̀ Lìdíà ea dú nen ea beè olòó palàge kolí va kyáà.—Tóm 16:40.

2. Mókà tàvàlà dìtõ̀ò ní e bõ̀ònatõ̀òa beè kpeesĩ́ ló é?

² Pọ́ì ńkem̀ tṍó, tã̀àgã̀ beè bã mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ea ã́àa bã kẽá. Sétàn beè naa kọọ̀ gbò e bà ólò ọbví kà kà belí á naa uú boo sìtóm kọ̀ kpẹ̀aà Pọ́ọ̀l nè níí pá vígà e ba beè dìé ló. Ba beè sii Pọ́ọ̀l nè Sáílàs, tú kpọ́gọ́lọ́ bòmà va, vaá túva nvee kpọ́gọ́lọ́. Tṍó e bà sọ́va bá lọl tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́á, ba beè kãa bõ̀ònatõ̀òa vaá siè va kpóó ló. Tṍóá, Pọ́ọ̀l, Sáílàs, nè Tímotì beè gbóó aa boná vaá àé lá dú gè kọọ̀ áá Lúùk beè gbẹá vá ló. Pá vígà e bà di mm̀ ãa bõ̀ònatõ̀òí é gbóó tõo naà và ẹ? Tení dú ló nvèè bá ea aa bá Jìhóvà, pá vígàí beè kilsĩ́ gè tú bẹ̀à sã́ bùlà siimá tóm nè Jìhóvà. (Fíl. 2:12) Pọ́ọ̀l beè gbóó ié lé bug ea élá boo vaá kààgà vá boo!

3. Dì belí bé e kpá Fílipaì 1:9-11 baatẽ́ naa, éé ní e Pọ́ọ̀l beè bàn Bàrì boo é?

³ Nú ea é dú òb gbáá aa ló tṍóá, Pọ́ọ̀l beè emí kpá má  bõ̀ònatõ̀ò ea di Fílipaì. Tṍó eo gé bugi kpáá, òó láá vàlẹ̀ bá mòn bé e Pọ́ọ̀l beè vùlè pá vígàa naa. A beè emí kọọ̀: “M̀ vulei dì belí bé e Kráìst Jíìzọ̀s vulei naa.” (Fíl. 1:8) A beè emí kọ à banìè Bàrì maè va. A beè bàn Jìhóvà kọ á naa kọ bàá kilsĩ́ gè vùlè ene, ge sà nu ea palàge dú lé, ge di pọ́ì aa bá nu e bè náa õoà, bà á gá ié bẽgẽ bel, vaá bà kilsĩ́ gè labví lé láb. Deè niei, beele é láá nó gã́bug nu lọl ló gbò mòn bel Pọ́ọ̀l ea dú kà kàí. Boo béè vó, naanii mè é bugi nú e Pọ́ọ̀l beè emí má pá Fílipaì. (Bugi Fílipaì 1:9-11.) Èé zẹ́ẹ́ ló bel boo buù kà nú e Pọ́ọ̀l kọ́ kĩá vaá è bugi togó boo bé eé láá tú buù kà siimá tóm naa.

4. (a) Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ 1 Jọ́ọ̀n 4:9, 10, mósĩ́ deè ní e Jìhóvà zógè kọ à vulèèi é? (b) À bọ́ló kọ beele é vùlè Bàrì imá ãàe?

⁴ Jìhóvà beè zogè kọ à palàge vulèèi tení dú ló gè lẹ̀ẹ̀là a Sã́áná domá boo kunukẽ̀í kọ á ú boo bẹẹ pọ́lọ́. (Bugi 1 Jọ́ọ̀n 4:9, 10.) Vulè e Bàrì íeí ló náa kọ é vùlèe. (Róm̀ 5:8) À bọ́ló kọ é vùlè Bàrì imá ãàe? Jíízọ̀s beè aalá nakà bíbvá tṍó ea kọ́ nè neǹ Fàrìsíì kọọ̀: “Tú dénè o nyíe nè dénè o nyómá nè dénè o bùlà vulma Dõò e a dú o Bàrì.” (Máát. 22:36, 37) È gbĩ́ gè vùlè Bàrì lọl mm̀ dénè bẹẹ nyíe. Vaá è gbĩ́ì kọọ̀ bẹẹ vulè kìlmàé ló á bọọ dọ ló buù dee. Pọ́ọ̀l beè kọ́ nè pá Fílipaì kọ à bọ́ló kọ ba vulà súú dẽe ló “á sìm kil sĩ́.” Éé ní eé láá naa kọbé è láá kpáá palàge vùlè Bàrì e?

5. Mósĩ́ deè ní e bẹẹ vulè e íè kilma ló Bàrì é láá kpáá agaló é?

⁵ À dú bíi kọ é nyimá ló Bàrì kọbé è láá vùlèe. Kpá Káí kọ́ọ̀: “Nen e bè náa vulè nen náa nyímá ló Bàrì, boo bée kọ Bàrì dú vulà.” (1 Jọ́ọ̀n 4:8) Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè zogè kọ èé láá kpáá palàge vùlè Jìhóvà tṍó e nyímà kà kà bel ea kilíé ló nè ge dã́tẽ́ ló bé e ẹlẹ ólò naa nu naa. (Fíl. 1:9) Túá tṍó e beè nó Kpá Káí, e beè gbóó dààmà togó gè vùlè Bàrì, náa kal ló béè kọọ̀ e gáà nyimá gã́bug nú ea kilíé ló. Bé e nóò gã́bug nú ea kil ló Jìhóvà naa, níà bé e bẹẹ vulè kìlmàé ló é agaló naa ẽ́. Níà nú ea náa vaá à palàge dú bíi kọ é olòó bugi Kpá Káí boo bẹẹ lóó vaá palàge bugi togó boo gbò nú e bugì e!—Fíl. 2:16.

6. Éé ní e 1 Jọ́ọ̀n 4:11, 20, 21 nóòmài ea kil ló gè kilsĩ́ ge kpáá palàge vùlè ene ẽ́?

⁶ Ge kọọ̀ Bàrì palàge vùlèi é náa kọ é vùlè pá bẹẹ vígà. (Bugi 1 Jọ́ọ̀n 4:11, 20, 21.) Èé láá bugi togó kọọ̀ à válí gè vùlè pá bẹẹ vígà págbálà nè pábia. À dú kà kà kọọ̀ dénè bẹ̀ì ólò fã̀ Jìhóvà vaá è gé piìga boo gè nó gè ié gbò a lé-lé kpãa. È ólò nó nu dòòmà bá Jíízọ̀s ea beè palàge vùlèi vaá tú a dùm peeí boo. Sõò, àé láá tàvàlàí ló sìgà tṍó ge gbàntṍ ló lẹ̀ẹ̀là ea kọ́ é vùlè ene. Bugi togó boo nú ea beè naaá mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ea di Fílipaì.

7. Éé ní e dùùlà bá deè tṍ e Pọ́ọ̀l beè nè Uódìà nè Séntèkì nóòmài ẽ́?

⁷ Uódìà nè Séntèkì beè dú gbò vígà pábia e ba beè ié bẹ̀à sã́ bùlà vaá ‘zọ̀’ neǹ tóm Pọ́ọ̀l siá tóm. Sõò, àé láá dú gè kọọ̀ pálaa ọ̀và beè kaná tṍó e bà náa beè dãá ene. Mm̀ kpá e Pọ́ọ̀l beè emí má bõ̀ònatõ̀ò e pálaa kà vígà pábiaí beè dì, à kol béè Uódìà nè Séntèkì vaá nè va dùùlà bá deè tṍ “kọ bà á dãá ene.” (Fíl. 4:2, 3) Pọ́ọ̀l beè bugi togó boo kọ à lelà ge kọ́ nè zivèkà bõ̀ònatõ̀òa kọọ̀ : “M kọ̀láá kà tóm e o gé síi, ó gá nuumii bel à bè ge dùlài bel.” (Fíl. 2:14) Tọ́ọ̀ kà bàà-bàà bùlà á gé ló, bel dùùlà bá deè tṍ Pọ́ọ̀lí náa beè nvèè bá nè áá pa vígà pábia e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé booí, sõò a beè nvèè nàgé bá  nè zivèkà bõ̀ònatõ̀òa kọ bàá kpáá palàge vùlè ene.

8. Éé ní ea dú pọ̀bkà nu ea ólò naa kọ é gá vùlè pá bẹẹ vígà ẹ, vaá mósĩ́ deè ní eé láá bé níí èlbá ẹ́?

⁸ Dì belí Uódìà nè Séntèkì, ge kọọ̀ dénè bẹ̀ì née gbõòmà gé láá naa kọ á tàvàlàí ló ge vùlè dõòna gbò. Be è kilsĩ́ gè bugi togó boo gbò lọ̀ dõòna gbò, àé tavàlàí ló gè vùlè va. Dì belí nu dòòmà bá, àé láá kyẽ́i be à tá nyíè ene kà vígà ge zọ̀i õ̀ònà ló Kíndòm Họ́ọ̀l. Be è gbóó daamà togó gè bugi togó boo dõòna kà gbò lọ̀ e nyímà kọọ̀ vígàí beè ié, àé kpáá palàge kyẽ́i vaá naa kọ é gá láá vùlè nàe dì belí bé e ólò naa. Be ò íè íb tã̀àgã̀í kilma ló nen ea di bọọ bõ̀ònatõ̀ò, àé palàge dú lé be ò bugi togó boo nakà gbò kà kà belí: Jìhóvà nyímá ló bẹẹ gbò lọ̀ nè níí pá bẹẹ vígà. Sõò, kèbá dénè bẹẹ gbò lọ̀í, Jìhóvà vulè pa bẹẹ vígà vaá vùle nàgé beele. Boo béè vó, à dú bíi kọ é nó bé e Jìhóvà vulèi naa vaá è tú lé bá ẹ̀bmà pá bẹẹ vígà. Ge pììga boo gè palàge vùlè pá bẹẹ vígà ólò siè kpóó ló bẹẹ gbaa ló.—Fíl. 2:1, 2.

9. Éé ní ea dú sìgà gbò “nu e a palà ge dú lé” e Pọ́ọ̀l kólí bée mm̀ kpá ea beè lẹ̀ẹ̀là má pá Fílipaì e?

⁹ Nyómá káí beè tú Pọ́ọ̀l loomá bel nè pá Fílipaì—nè dénè gbò nyòòne nvéè Kráìst—kọọ̀, “sai nu e a palà ge dú lé.” (Fíl. 1:10) Gbò nú ea palàge dú léí dú gè kọọ̀ béè Jìhóvà á di káí, gbò a zìgànù á mm-má, nè ge kọọ̀ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló nè gbaa ló á di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. (Máát. 6:9, 10; Jọ́ọ̀n 13:35) È zógè kọ è vulèè Jìhóvà tṍó e túù gbò nuí naamá pọ̀bkà nú mm̀ bẹẹ dùm.

10. Éé ní eé íè ge naa kọbé Bàrì ẹbvíi kọ è di õ̀òa ẽ́?

¹⁰ Pọ́ọ̀l beè kọ nágé kọọ̀ “dìí pọ́ì aalii bá nu e bè náa õoà nè nu e a íe bẽge bel.” Níí náa tõó dọ̀ kọ èé íè ge gbõoma. Née gé láá di õ̀òa iná kpãà bé e Jìhóvà Bàrì di õ̀òa naa. Sõò Jìhóvà é ẹbvíi belí gbò e di õ̀òa, be à gá náa vaá è pììgà imá kiẽ́e bẹẹ kpóó sim tùlà mm̀ ge siè kpóó ló bẹẹ vulè nè ge sà nú ea palàge dú lé. Enè sĩ́deè eé láá zogè kọ è vulèè dõòna gbò dú tṍó e piìgà boo kọọ̀ née é náanìè nu ea é sívè dõòna gbò.

11. Éé ní ea náa vaá èé íè ge kpòòlà lóó lọl ló gè naa kọọ̀ dõòna gbò á dọ̀ẹ?

¹¹ Ã̀àne ea kọ́ọ̀ é gá naa kọọ̀ dõòna gbò á dọ̀ palàge agabá. Mósĩ́ deè ní eé láá naa kọọ̀ dõòna gbò á dọ̀ẹ? Èé láá naa vó tení dú ló gbò nú e saà ge kolmá kyáà gbò nen, nú e nveà, àbèè tóm e bãà ló. Àé láá dú gè kọọ̀ nú e náà náa dú pọ́lọ́. Sõò beè nú e saà ge naa kyọ bug dõòna gbò vaá naa kọ bàá dọ̀, nakà bel palàge agabá. Jíízọ̀s beè kọọ̀ nen ea náa kọọ̀ ene kà nvín ea dẹlẹ́ nyíé booí á dọ̀ ààḿ nvée, à é dú lé kọ bà gáè tú gbele kpò dem bọvíé men vaá tovíe tẹlẹ kà kè tẽ́ pène!—Máát. 18:6.

12. Éé ní e nóò lọl ló nu dòòmà bá dóm nè va e bà dú gbò gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀aí é?

¹² Nvèè kpíi ló bé e ene kà dóm nè va e bà gé sí tóm gyà deèsĩ́ tóm beè tú ã̀àneè Jíízọ̀sí siimá tóm naa. Ba beè sí tóm mm̀ bõ̀ònatõ̀ò e ene kà dóm nè va e bà ã́àa dììa múú e ba beè bumá va mm̀ tọ e bà náa ólò nè va deè kọ bàá naa gã́bug nu beè dì. Nakà ãa dóm nè vaí ẹb kọọ̀ náa dú lé kọọ̀ gbò nyòòne nvéè Kráìst á ẹ̀b fím̀ gbẹá tọ e gbò nen ólò sì gé ẹ̀b fím̀—kabèè fím̀ e nú e bà zógè m náa dú pọ́lọ́. Nyíé va beè palàge bììlà tṍó e bà mon kọọ̀ dóm nè va e bà dú gbò gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀aí sí gé ẹ̀b fím̀ kiẽ́e gbò nen ólò sì gé ẹ̀b fím̀. Tṍó e dóm nè va e bà dú gbò gyà deèsĩ́ tómí mon naa vó, ba  beè òòà aa ló gè sí tọ e gbò nen ólò sì gé ẹ̀b fím̀ dọ̀ọ̀mà tṍó e nakà dóm nè vaá búmá ba kpóó bug vaá palàge nyimá ló nú ea dú lé nè nú ea dú pọ́lọ́. (Híb. 5:14) Tṍó e bà náa vó, dóm nè va e bà dú gbò gyà deèsĩ́ tómí zógè kọ bà vulèè ba vígà mm̀ láb, níì áá mm̀ gã́ nì.—Róm̀ 14:19-21; 1 Jọ́ọ̀n 3:18.

13. Mósĩ́ deè ní eé láá naa kọọ̀ nen á sí pọ́lọ́ ẹ́?

¹³ Dõòna sĩ́deè eé láá naa kọọ̀ nen á dọ̀ dú gè naa kọ nená á sí pọ́lọ́. Mósĩ́ deè ní e níá é láá naaá ẽ́? Bugi togó boo níí. Tṍó ea ni túe gã́bug tṍó nè pììgà bá, nen ea géè nó Kpá Káí a láá bé èl bá dùm ge ṍ míí tẽeá dẽe. À dã́tẽ́ ló kọọ̀ náa dú lé kọ á kpáá õè míí ea ólò tení dẽè nen tọ́ọ̀ dee. A beè nyaaná bá ló gã́bug nu vaá dììa múú. Sìgà dee téní vaá ene kà vígà págbálà à gbóó kolíe siimá kẽè sẹ̀lẹ̀nù vaá nèe míí ea ólò tení dẽè nen, vaá kọ́ nèe kọọ̀: “Kátogóí, o dú neǹ vígà; nyómá Jìhóvà dì ní boo. Ene kà gá ea di ló ból súú nyómà káíá dú gè lẹ̀ẹ̀là bel ló o bá. Be ò lẹẹlà bel ló o bá, òé ṍ pọ́ì ńkem̀ mííí.” Àé dú kà pọ́lọ́ beè neǹ vígà ea ã́àa dììa múúí tú pọ́lọ́ ã̀àneí vaá kpáá ṍ míí tẽeá dẽe!

14. Mósĩ́ deè ní e bẹẹ gbò nònù ólò nvèè bá nèi kọ é láá tú gbò dùùlà bá deè tṍ ea di mm̀ Fílipaì 1:10 siimá tómé?

¹⁴ Bẹẹ gbò nònù ólò nvèè bá nèi kọ é tú gbò dùùlà bá deè tṍ ea di mm̀ kpá Fílipaì 1:10 siimá tóm mm̀ gã́bug sĩ́deè. Túá kà, nú e ólò nó gbẹá bẹẹ gbò nònù kọ́ nèi gbò nú e Jìhóvà ẹb kọ à dú lé. Ní ea égè bàà kà, è nóò bé eé láá tú gbò nú e nóò  siimá tóm naa kọbé è dí õ̀òa. Vaá ní ea égè taa kà dú gè kọọ̀, à ólò sièi kpóó ló kọ é ié “vulà súú dẽe ló nè ge sí lé tóm.” (Híb. 10:24, 25) Bé e pá vígà gé síèi kpóó ló naa, níà bé e bẹẹ vulè kilma ló Bàrì nè pá vígà é aga ló naa ẽ́. Tṍó e vulè Bàrì nè pá vígà lọa mm̀ bẹẹ nyíe, è ólò gbóó palàge pììgà bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa gè aa ló gè naa gbò nu ea é sívè pá bẹẹ vígà.

15. Éé ní ea tõó dọ̀ kọ è “mmá m lé lab dògò” e?

¹⁵ Pọ́ọ̀l beè tú àgẹ bá tã̀àmà ló Bàrì kọọ̀ Bàrì á naa kọọ̀ pá Fílipaì á “mmá m lé lab dògò.” (Fíl. 1:11) Mm̀ kà kà, ge ié ‘lé lab dògòí bĩ́íná kọ bàé vulè Jìhóvà nè pá a gbò. Níá é bãà nàgé mm̀ ge kọ́ nú ea kil ló ba zìgà mm̀ Jíízọ̀s nè ba ból dẽè sĩ́ ea dú dũ̀ùnèa nè dõòna gbò. Kpá Fílipaì 2:15 tú dõòna kà moǹ bel loomá bel tṍó ea kọ́ọ̀ bàé mo “belí gyã́à káála boo bàlà booí.” Nakà moǹ belí kẽeí nyíe kọọ̀ Jíízọ̀s beè kọọ̀ pá a gbò nyòòne nvée ní e bàé dú “ẹ́ẹ́ dee bàlà boo” é. (Máát. 5:14-16) A beè nè nàgé lẹ̀ẹ̀là pá a gbò nyòòne nvée kọọ̀, “naanii kọ dénè gbò nen á nyooné,” vaá a beè kọ nágé kọọ̀, “elai nen di tõ̀ò nèi . . . tẹlẹ dénè . . . ke kùbmà bàlà booí.” (Máát. 28:18-20; Tóm 1:8) È ḿm̀-mà mm̀ “lé lab dògò” tṍó e síì tóm ea palàge dú bíií.

16. Mósĩ́ deè ní e kpá Fílipaì 1:12-14 zógè kọ èé láá mò belí gyã́à káála kabèè è di kèbá tàvàlà dìtõ̀ò ẽ? (Ẹ̀b fùtó ea di boo kóó.)

¹⁶ Kọ̀láá bé e bẹẹ dìtõ̀ò dì naa, èé láá mò belí gyã́à káála. Sìgà tṍó, nú ea tõoí ló belí kọ àé náa kọ é gá láá kọ́ kpẹ̀a é láá dú nèà deè ge kọọmá kpẹ̀a. Dì belí nu dòòmà bá, neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè di tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́ gbẹá Róm̀ tṍó ea beè  emí a kpá má pá Fílipaì. Sõò náa kal ló béè kọọ̀ Pọ́ọ̀l beè di kpógọ́lọ́, naa beè kùb ge kọ́ kpẹ̀a nè gbò e bà géè kùe dẽe ló. Pọ́ọ̀l beè tú bẹ̀à sã́ bùlà kọọmá kpẹ̀a kèbá gbò dìtõ̀òí, vaá níí beè naa kọọ̀ pá vígà á ié agẹló vaá kilsĩ́ gè tú táàa ló loomá moǹ bel Bàrì “vaá pọ̀ náa síínáva.”—Bugi Fílipaì 1:12-14; 4:22.

17. Mósĩ́ deè ní e pá bẹẹ vígà dì e bà gé kọ́ kpẹ̀a deè nieí bã̀àna tṍó ea tavàlà ẹ?

¹⁷ Gã́bug pá bẹẹ vígà íe íb sìà kpóó ló e Pọ́ọ̀l beè iéá. Bà di mm̀ dó e kpóó ea gé bẹl náa néva deè kọ bàá láá dọ bàlà kẽ kọ́ kpẹ̀a àbèè ge aa tọ dọ tọ, vó náa kọ bàá gbĩ́ dõòna kà sĩ́deè ge kọọmá kpẹ̀a. (Máát. 10:16-20) Mm̀ ene kà dó, ene kà nen ea gé kudẽe ló sẹ́kiùt beè kọ́ nè pá vígà kọọ̀ buù ọ̀và á kọ́ kpẹ̀a nè pá a dúà ló, neǹ kè gyṍó, nen e bà gbá dia tọọ̀ kpá, nen ea ólò zọ̀ va siá tóm, nè gbò e bà nyímá ló. Mm̀ kóló bàà gbáá, gã́bug pá vígà mm̀ sẹ́kiùta beè palàge bọọ dọ ló. Àé láá dú gè kọọ̀ beele di mm̀ dó e bà náa kpegíi kọ é gá kọ́ kpẹ̀a. Kọ̀láá bé ea dì naa, èé láá nó nu lọl ló lé nu dòòmà bá pá bẹẹ gbò vígà págbálà nè pábia: Be ò piigà kọ̀láá bé eo kpóó sim tùlà naa gè kọ́ kpẹ̀a nè gbò nen, Jìhóvà é né ni kói ge kọọmá kpẹ̀a bã̀àna tṍó ea tavàlà.—Fíl. 2:13.

18. Éé ní ea bọ́ló kọ é beeláfùl ge naa ẽ́?

¹⁸ À palàge dú bíi kátogóí èlmà tṍó ea kil nvéeá kọ é beeláfùl ge tú gbò bel e bugi mm̀ kpá Fílipaìí siimá tóm. Naanii mè é sa nú ea palàge dú lé, di õ̀òa, é gá naa kọọ̀ dõòna gbò á dọ̀, vaá è ḿḿ-má mm̀ lé lab dògò. Tṍóá, bẹẹ vulà súú dẽe ló é gbóó sìm kilsĩ́ vaá àé nveè ka ló bẹẹ Tẹ̀ ea vulèi, ea dú Jìhóvà.