1. Mókà tóm ní e Jìhóvà ne gbò tẹ̀ nè gbò kà ẹ?

JÌHÓVÀ beè dèm túá kà dóm nè va vaá tú tàn ge ié nvín nvèè vá m. Kpá Káí aa deè kọọ̀: “Gbò pá nvín dú nènù ea aa bá Jìhóvà.” (Ps. 127:3, ekk.) Éé ní e níá tõó dọ̀ ẹ? Zẹ́ẹ́ na bugi togó boo kọọ̀ o díì díílá kóò kọ́ nè ni kọ ó ẹ̀b nu ea kuu kà gã́bug kpègè neèe. Àé tõo ní ló naa vàẹ? Be à sẹlẹ, nyíé ni é ẹ́ẹ kọ à dẹlẹ̀ẹ̀ ni nyíé boo. Sõò òó láá gbóó dààmà togó gè ié tã̀àgã̀ bùlà ea kil ló bé eo é láá sẹlẹ kpègèa naa vaá náa é pe. Jìhóvà, ea dú bẹẹ díì díílá Kóò, tú nu ea palàge bọọ èlmà kpègè nvee bá gbò tẹ̀ nè gbò kà kọ bàá ẹ̀b nu ea kil ló. À né va tóm gè naa kọọ̀ bàá mòn kọ bà palàge ẹbvìè nu ea kil ló ba gbò nvín vaá naa kọ nyíé va á ẹẹ.

2. Mókà gbò bíb ní eé ló sọ́l boo é?

² Mée ní ea é ne béèlafùl ea kil ló be dóm nè va é beè ié nvín nè tṍó e bàé íe é? Vaá éé ní e tẹ̀ nè kà é náa kọbé à ẹ́ẹ̀lẹ̀ nyíè ba gbò nvín ẽ́? Bugi togó boo sìgà gbò nòòkúu ea di mm̀ Moǹ Bel Bàrì ea é láá nvèè bá nè gbò níí Kráìst e ba beè ilá kọ bàá nè béèlafùl e nyìmànù di m.

3. (a) Mée ní ea é ne béèlafùl ea kil ló be dóm nè va é beè ié nvín ẽ́? (b) Mókà nòòkúu ea di mm̀ Kpá Káí ní e pá kóò nè pá tọ ea dṹùnà dóm nè va íè ge sẹ̀ẹ̀a bùlà ẹ?

³ Mm̀ sìgà kpò kunukẽ̀, bà ólò ẹ̀bmà dẽe kọọ̀ gbò e bà ã́àa ilá á vàlẹ̀ bá ié gbò pá nvín. Pá ba tọ nè dõòna gbò é láá tãgĩ́ va bá kọ bàá gbalẹ̀ boo ié nvín. Ene kà vígà págbálà ea kọlà Jethro, ea ólò tõó Ésìà, kọ́ọ̀, “Sìgà gbò e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, e bà íe gbò pá nvín ólò tãgĩ bá dóm nè va e bà gáà ie nvín kọ bàá naa bà íe nvín.” Jeffrey, ea dú dõòna kà vígà págbálà ea di Ésìà, kọ́ọ̀, “Sìgà gbò ólò kọ́  nè dóm nè va e bà gáà ie nvín kọ bà náa é íe tọ́ọ̀ nen ea é ẹb nú ea kil vá ló tṍó e bà ni ána.” Kọ̀láá bé ea dì naa, buù kà dóm nè va íè ge beeláfùl boo be bàé íe nvín. Nakà béèlàfùlá kuu bá baala; níà ba tóm. (Gàl. 6:5) À dú kà kà kọọ̀ gbò kóò nè pá o nen gbĩ́ kọọ̀ nyíè dóm nè va e bà ã́àa ilá á ẹẹ. Sõò à bọ́ló kọ dénè nen á nyimá kọọ̀ dóm nè va ní ea é ne béèlafùl ea kil ló be bàé íe nvín àbèè kọ bà náa é íe é.—1 Tím. 5:13.

4-5. Mókà bàà kà bíb ní ea dú bíi kọ dóm nè va á ló sọ́l boo é, vaá mó tṍó ní ea lelà kọ bàá ié íb na gbò loa sọ́l ẹ́? Baatẽ́.

⁴ Dóm nè va e bà bééláfùl gè ié nvín é náa leevè ge ló sọ́l boo bàà kà bíb ea palàge dì bíií: Túá kà, mó tṍó ní ea é léémáva gè ié nvín ẽ́? Ní ea égè bàà kà, kuu kà nvín ní ea tan va gè ié é? Mó tṍó ní ea lelà kọ dóm nè va á ié íb nakà gbò loa sọ́lí é? Vaá éé ní ea náa bàà kà bíbvá à palàge dì bíi é?

⁵ Gã́bug tṍó, besĩ́ dóm nè va kálá ilá, bà ólò zẹ́ẹ́ ló sọ́l boo gè ié nvín. Éé ní ea náa à dì naa vó é? Boo béè kọọ̀ à palàge dú bíi kọọ̀ pálàa ọ̀và á gbá kũune gã́ boo nakà bel. Nagé, à dú bíi kọ bàá bugi togó boo be baa kpenà ló nyòòmà nakà tóm. Sìgà dóm nè va a bééláfùl kọọ̀ ene àbèè bàà gbáá é tení ló ba ílà dóm nè va besĩ́ bà kálá ièè nvín boo béè kọọ̀ ge ẹ̀b nu ea kuu ba gbò nvín é tú gã́bug tṍó lọ̀l vá bá. Bà gbóó bugi togó kọọ̀ be bà zẹ́ẹ́ elàẹ̀ mm̀ ńkem̀ tṍó, bàé íèè tṍó ea é náa kọọ̀ bàá láá gbá tõoàè belí dóm nè va vaá palàge tõo bã ló ene.—Ẹ́fẹ. 5:33.

6. Mókà béèlàfúl ní e sìgà dóm nè va ni ne boo béè tàvàlà tṍóí ẽ́?

⁶ Dõòna kà gbò níí Kráìst a sa gè nó nu dòòmà bá taà kà nvín Nóà nè ba gbò va. Taà kà dóm nè vaí náa beè vàlẹ̀ bá ié nvín. (Jén. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Pít. 2:5) Jíízọ̀s beè tú beélè tṍóí doolé ló “dee Nóàa,” vaá tọ́ọ̀ kà bàà-bàà bùlà á gé ló kọọ̀ è di mm̀ “tavàlà tṍó.” (Máát. 24:37; 2 Tím. 3:1) Boo béè nakà bugá, sìgà dóm nè va a bééláfùl kọ bà náa é íèè nvín kọbé bà láá tuè gã́bug tṍó siimá tóm nè Jìhóvà.

7. Mósĩ́ deè ní e gbò nòòkúu ea di mm̀ kpá Lúùk 14:28, 29 nè Prọ́vẹẹ̀b 21:5 é láá nvèè bá nè dóm nè va ẹ́?

⁷ Tṍó e dóm nè va e bà nyímá nu gé bugi togó boo be bàé íé nvín nè gã́bug nvín e bàé íé, bà ólò zẹ́ẹ́ “tenmà dẽe ló íb kpègè” ea é tú va bá. (Bugi Lúùk 14:28, 29.) Dóm nè va e bà ni íe nvín nyímá kọọ̀ ge  búmá nvín náa ólò tú áá kpègè sõò à ólò tu nágé tṍó nè kói. Vóá à naa, à palàge dú bíi kọọ̀ dóm nè va á bugi togó boo gbò bíb ea kọ́ọ̀: ‘É kọ pálàa bẹ̀ì é gbá sí tóm kọbé è láá zalí gbò nu ea dìí bíi ló? É kọọ̀ è kũunè gã́ boo nu ea palàge dìí bíi ló? Be à gá náa vaá pálàa bẹ̀ì é gbá sí tóm, mée ní ea é ẹb nu ea kuu bẹẹ gbò nvín ẽ́? Mée ní ea é lẹẹlà bel ló ba bug togó nè láb ẹ́?’ Tṍó e dóm nè va ló sọ́l boo gbò bíbvá, bà tú gbò mon bel ea di mm̀ kpá Próvẹẹ̀b 21:5 siimá tóm.—Bugi.

8. Mókà gbò nu ànà-ànà ní e dóm nè va e bà gé nyoone nvéè Kráìst é ẹbmà dẽe ẽ́, vaá éé ní e dóm ea íe vulè é náa ẽ́?

⁸ Buù kà nvín bĩ́íná vaá ié bíi ló tṍó nè kói boo bá ea bọ́ló lọl bá buù kà tẹ̀ àbèè kà. Vóá, be à gá náa vaá dóm nè va à ié gbò pá nvín e bà dú kpẽ́ nè kpẽ́, àé láá tàvala ló tẹ̀ nè kà gè tú nvèè bá e buù kà ba nvín íe bíi ló nè va. Sìgà dóm nè va e bà íe gã́bug nvín kọ́ọ̀ lóóva a ọọlìẹ̀ gbẹá bá. Kà é láá olòó ié ọ́ọ́-ọọ̀ ló m-mée nè bàlà kẽ. Lóóe é láá ọọ íná kiẽ́e e bè náa é ié ná kói gè noomá nu, ge tã̀àgã ló Bàrì, nè ge olòó sì gé kọ́ kpẹ̀a. Àé láá tàvàlà nàè gé ló gè pãane tṍ ló bel gbẹá nònù nè ge ié dọ̀ bélè lọl ló. À bọ́ló kọọ̀ dóm ea íe vulè á naa nu ea kpóó sim tùlà ge nvèè bá nè a va tṍó e ba gbò nvín íe bíi ló ba nvèè bá, kọbèè tṍó e bà di nònù àbèè bà di tọ. Dì belí nu dòòmà bá, àé láá nvèè bá nè a va vaá sí tóm tọ. Àé piigà boo gè mòn kọọ̀ dénè nen íe dọ̀ bélè lọl ló Fã̀ Pá Tọ ea ólò sẹ̀ẹ̀à lee. Vaá àé olòó zọ̀ pá a tọ sì gé kọ́ kpẹ̀a lee.

9-10. Éé ní e gbò tẹ̀ nè kà íè ge naa mm̀ ge nvèè bá nè ba nvín ẽ́?

⁹ Éé ní ea dú sìgà gbò nu e tẹ̀ nè kà é láá naa mm̀ ge nvèè bá nè ba gbò nvín kọ bàá nó gè vulè Jìhóvà ẹ? Mósĩ́ deè ní e bàé láá kpènà ba gbò nvín lọl bá gẹẹ-gẹẹ ló ea di mm̀ pọ́lọ́ bàlà booí é? Bugi togó boo sìgà gbò láb tọ e tẹ̀ nè kà é láá tù.

¹⁰ Bàn Jìhóvà kọ á nveenìè bá nèe ni. Nvèè kpíí ló nu dòòmà bá e Mànóà nè a va e bà dú tẹ̀ nè kà Samson beè zogè. Tṍó e Mànóà mon kọọ̀ ẹlẹ nè a va é gé ièè nvín, a beè bàn Jìhóvà kọ á lelèèe dee bá ea kil ló bé ea é búmàè ba nvíná naa.

11. Dẹ̀ẹ̀a boo nu ea di mm̀ kpá Jọ́jìs 13:8, mósĩ́ deè ní e tẹ̀ nè kà é láá noomá nu dòòmà bá Mànóà ẽ?

¹¹ Nihad bií ló Alma, e bà aa Bosnia nè Herzegovina, beè nó nu lọl ló nu dòòmà bá Mànóà. Bà baatẽ́ kọọ̀: “Dì belí Mànóà, e beè bàn Jìhóvà kọ á noòmài bé eé láá naa vaá dú lé tẹ̀ nè kà. Vaá Jìhóvà beè aalá bẹẹ tã̀àgã ló tenmá mm̀ kele-kele  sĩ́deè—tení dú ló Kpá Káí, kpá ea dẹẹ̀a boo Kpá Káí, gbò nònù, nè pọ̀bkà bõ̀ònaló.”—Bugi Jọ́jìs 13:8.

12. Mókà nu dòòmà bá ní e Jósẹ̀f nè Mérì beè zogè ba gbò nvín ẽ́?

¹² Noòmà nu tení dú ló o nu dòòmà bá. Bel eo lóò palàge dú bíi; sõò, nú eo náà íe kà pọ̀bkà nu ea é náa ló o nvín. Èé láá àgala boo kọọ̀ Jósẹ̀f nè Mérì beè zogè kà lé nu dòòmà bá nè ba gbò nvín, bã̀àna ló Jíízọ̀s. Jósẹ̀f beè sí tóm agẹlẹ bá ge ẹ̀b nu ea kil ló pá a tọ. Ge kpáá tẹlẹ ló, Jósẹ̀f beè siè kpóó ló pá a tọ kọ bàá vùlè ge olòó fã̀ Jìhóvà. (Dìt. 4:9, 10) Náa kal ló béè kọọ̀ Log náa beè tenmá kọọ̀ Jósẹ̀f á olòó faalá pá a tọ kilma Jèrúsalẹ̀m “kọ̀láá gbáá” ló sẹ̀lẹ̀ nù Ténì Zelí, a beè naa vó. (Lúùk 2:41, 42) Be à sẹlẹ dõòna kà gbò tẹ̀ beè bugi togó kọọ̀ gè faalá dénè pá ba tọ siimá nakà kyẽe dú kà tàvàlà nu, àé tú gã́bug tṍó, vaá tu nágé gã́bug kpègè. Sõò, à palàge dọ bàlà kẽ kọọ̀ Jósẹ̀f beè nvèè ka ló a gbaa ló kilma ló Jìhóvà vaá à noòmà pá a nvín kọ bàá naa vó. Nagé, Mérì beè palàge nyimá gbò nu ea di mm̀ Kpá Káí. Tení dú ló a mon bel nè láb, a beè aa deè noòmà pá a nvín kọ bàá vùlè Moǹ Bel Bàrì.

13. Mósĩ́ deè ní ene kà dóm nè va beè nó nu dòòmà bá Jósẹ̀f nè Mérì e?

¹³ Nihad nè Alma, e beè zẹ́ẹ́ kolva béeá, beè gbĩ́ gè nyoone nvéè nu dòòmà bá e Jósẹ̀f nè Mérì beè zogè. Mósĩ́ deè ní e nakà dòòmà báá beè nvèè bá nè va kọ bàá bumá áá kà ba nvín naa ní ea é vulè vaá fã̀ Jìhóvà ẹ? Ba beè kọọ̀, “Tení dú ló bé e tõò dùm naa, e beè pììgà ge naa kọọ̀ bẹẹ nvín págbálà á mòn bé ea dú lé naa gè tõó boo gbò nòòkúù Jìhóvà.” Nihad kọ́ tẹlẹ ló kọọ̀, “Dú íb nen e olo gbĩ́ kọọ̀ o nvín á dú.”

14. Éé ní ea náa à bọ́ló kọọ̀ tẹ̀ nè kà á nyimá ló nen e ba nvín gé zọ naaá nu ẽ́?

¹⁴ Nvèè bá nè pá o nvín kọ bàá sà ge bã̀àà lé kóò. À dú bíi kọọ̀ tẹ̀ nè kà á nyimá ló íb nen e ba nvín gé zọ naaá nu nè íb nu e bà gé náa. Níá tõó dọ̀ kọọ̀ à dú bíi kọ tẹ̀ nè kà á nyimá ló nen e ba nvín gé zọ loá sọ́l gbẹá boo íntanèt nè boo fóòn. Láb gbò ea zọ naaá nu é láá nyaaná sĩ́deè bé ea bugi togó vaá labví láb naa.—1 Kọ́r. 15:33.

15. Éé ní e gbò tẹ̀ nè kà é láá nó lọl ló nu dòòmà bá Jessie e?

¹⁵ Éé ní e tẹ̀ nè kà é láá naa be bà náa bọọgẹ̀ nyimá gbele tõ̀ò nu ea kil ló kòmpútà àbèè fóòn ẽ? Jessie, ea dú ene kà tẹ̀ ea di dó Philippines, kọ́ọ̀: “È nyímà pọ́ì ńkem̀ nu ea kuu kòmpútà. Sõò níá náa kpegíi lọl ló gè naa kọọ̀ pá bẹẹ gbò nvín á nyimá gbò nuù gẹẹ-gẹẹ ló ea di ló gè tú kòmpútà naamá nu.” Jessie náa beè kpèg pá a nvín lọl ló gè tú kòmpútà naamá nu boo béè kọọ̀ ẹlẹ náa beè nyimá gbele tõ̀ò nu ea kuu. A beè baatẽ́ kọọ̀: “Nda beè kọ́ nè pá ńdáà nvín kọ bàé láá tú kòmpútà àbèè fóòn noomá ãa dém bel, ge kpoomá dee ló nyòòmà nònù, nè ge bugmà Kpá Káí buù dee.” Be oloò tẹ̀ àbèè kà, é kọ o beè láá zọ̀ pá o nvín bugi vaá ló sọ́l boo lé dùùlà bá deè tṍ ea kil ló gè lẹ̀ẹ̀là tóm àbèè fùtó tenmá boo íntanèt má nen, ea di kè kẽè “Teenagers” boo jw.org^®? É kọọ̀ o beè zọ̀va loá bel boo vídiò ea kọlà Mée Gé Lẹẹlà Bel É—Olo Sẹ̀ O Fóòn Ẽ? nè Palàge Ọẹ̀ Dẽe Tṍó Eo Gé Zọ Nen Loá Bel Boo Íntanèt? * Gbò nuá é láá palàge nvèè bá nè ni tṍó eo gé nóòmà pá o nvín bé e bàé tú kòmpútà àbèè fóòn naamá nú mm̀ nyìmànù naa.—Pró. 13:20.

16. Éé ní e gã́bug tẹ̀ nè kà ni naa ẽ́, vaá éé ní ea silà aa ló é?

 ¹⁶ Gã́bug tẹ̀ nè kà ólò naa kọ á valí ló ba gbò nvín gè tú tṍó zọ̀ọ̀mà gbò e bà zógè lé nu dòòmà mm̀ ge fã̀ Bàrì naaá nu. Dì belí nu dòòmà bá, N’Déni nè Bomine, e bà dú dóm nè va e bà dú Côte d’Ivoire, ólò bọọgẹ̀ kolí gyóòlo ea gé kudẽe ló sẹ́kiùt kọ á tõonìè ba be. N’Déni kọ́ọ̀: “Níí íe kà lé nu ea beè naá ló bẹẹ nvín. A beè gbóó dú neǹ gyàdeè sĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀a vaá kátogóí à gé sí tóm belí nen ea gé kudẽe ló sẹ́kiùt sõò bà gáà tuè naamá nen ea gé kudẽe ló sẹ́kiùt.” É kọọ̀ òó láá noo íb gbò bèla nòònùá nè pá o nvín?

17-18. Mó tṍó ní ea bọ́ló kọọ̀ tẹ̀ nè kà á dààmà togó gè noòmà nuù ba nvín ẽ́?

¹⁷ Dààmà togó gè noòmà nu gbò pá nvín lọl tṍó e bà di ńkem. À ólò dú lé tṍó e tẹ̀ nè kà búmá ba gbò nvín lọl ńkem. (Pró. 22:6) Zẹ́ẹ́ na tú nu dòòmà bá Tímotì, e tṍó e tṍó téní a beè zọ̀ neǹ tóm Pọ́ọ̀l kyã̀à aa dó dọ dóá. Únìs ea dú kà Tímotì nè Lóès ea dú a nómá kà beè bumáe “domá tã́gíní bé [ea] è di di nu má [a] kà.”—2 Tím. 1:5; 3:15.

¹⁸ Jean-Claude nè Peace e bà dú dõòna kà dóm nè va e bà dú Côte d’Ivoire, beè láá bumá ọ̀ọ̀lẹ̀ kà ba nvín naa ní e bà vulè vaá fã̀ Jìhóvà. Éé ní ea beè nvèè bá nèva kọ bàá láá naa vó é? Ba beè nyoone nvéè nu dòòmà bá Únìs nè Lóès. Dóm nè vaí kọ́ọ̀, “E beè tú Moǹ Bel Bàrì fó mm̀ bẹẹ gbò nvín lọl tṍó e ba beè di dí ńkem, ńkem̀ tṍó aa ló tṍó e bà meà.”—Dìt. 6:6, 7.

19. Éé ní ea kọlà ge tú Moǹ Bel Bàrì fó mm̀ pá o nvín ẽ́?

¹⁹ Éé ní ea kọlà ge tú Moǹ Bel Jìhóvà “fó” mm̀ pá o nvín ẽ́? À tõó dọ̀ “ge olòó noòmà vaá kẽeé vá nyíe lee.” Kọbé bà láá naa vó, à dú bíi kọọ̀ tẹ̀ nè kà á tú gã́bug tṍó tõ̀òma ló ba gbò nvín. Sìgà tṍó lóó tẹ̀ nè kà é láá ọọ boo béè ge olòó òòa boo gbò nu e bà ni nóòmà ba gbò nvín. Sõò, tẹ̀ nè kà é láá ẹ̀b níí naamá sĩ́deè ge naa kọọ̀ ba gbò nvín á dã́tẽ́ ló Moǹ Bel Bàrì vaá tú siimá tóm.

20. Baatẽ́ bé e bàé láá tú kpá Psalm 127:4 siimá tóm mm̀ ge bumá gbò pá nvín naa.

²⁰ Palàge nyimá ló pá o nvín. Kpá Psalm 127 tú gbò pá nvín doolé ló díìla. (Bugi  Psalm 127:4.) Dì belí bé e bàé láá tú kele-kele íb nu naamá díìla naa vaá náa ólò kùnà naaá, níà bé e buù kà nvín dú kele ló ene naa ẽ́. Vóá, à dú bíi kọọ̀ tẹ̀ nè kà á beeláfùl boo sĩ́deè e bàé búmá buù kà ba nvín. Ene kà dóm nè va e bà dú dó Ízràẹ̀l deè nieí beè láá bumá bàà kà ba nvín kọ bàá fã̀ Jìhóvà kọ́ nèi nú ea beè nvèè bá nè va. Bà kọ́ọ̀, “Née ólò tú dénè pá bẹẹ gbò nvín bõone kẽ noòmà nu, sõò è ólò noòmà nuù buù ọ̀và.” À bọ́ló kọọ̀ buù kà pá tọ á beeláfùl boo be è gè noòmà nuù ba gbò nvín naaá é valí àbèè kọọ̀ à bọ́ló.

21. Éé ní e tẹ̀ nè kà é láá ẹ̀bmà dẽe lọl bá Jìhóvà ẹ?

²¹ Sìgà tṍó gbò nu ànà-ànà e tẹ̀ nè kà kpeesĩ́ ló ólò ọọvẹ́ va ló, sõò gbò pá nvín dú nènù ea aa bá Jìhóvà. À ólò di kpènà ló ge nvèè bá nè gbò tẹ̀ nè kà lee. À di kpènà ló gè dã́ tã̀àgã ló tẹ̀ nè kà. Vaá à ólò aalá gbò tã̀àgã lóá tení dú ló Kpá Káí, bẹẹ gbò kpá nè vídiò, bií ló nu dòòmà bá nè dùùlà bá deè tṍ dõòna kà gbò tẹ̀ nè kà e togó va ni tulà nu e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò.

22. Éé ní ea di gbàà gbò lé-lé nu e tẹ̀ nè kà é láá nè ba gbò nvín ẽ́?

²² Sìgà gbò kọ́ọ̀ à ólò tú 20 gbáá bá nen gè bumá nvín, sõò tẹ̀ nè kà náa é láá òòà aa ló gè dú tẹ̀ nè kà. Gbàà gbò lé-lé nu e tẹ̀ nè kà é láá nè ba gbò nvín dú vulà, tṍó, nè ge olòó nè va bumá ea aa mm̀ Kpá Káí. Buù kà nvín ólò labví kele-kele láb nyòòmà búma e bà né va. Sõò, gã́bug ọ̀và e ba beè ié búma ea aa bá tẹ̀ nè kà e bà vulè Jìhóvà ólò ié tọa ló belí ene kà vígà pábia ea kọlà Joanna Mae, ea dú Ésìà, tṍó ea kọ́ọ̀: “Tṍó em kẽeà boo búma e ńdáà tẹ̀ nè ńdáà kà beè nèm, nyíém gbóó palàge ẹẹ kọ ba beè bumám vaá noòmàm kọ ḿ vùlè Jìhóvà. Bà náa beè dõogẽ bumám, sõò ba beè bumám kọ ḿ tõó dùm ea dọ bélè.” (Pró. 23:24, 25) Gã́bug gãà pá bẹẹ gbò vígà a láá ié nágé tẽ̀ènè kà bugá.