1-2. (a) Mókà nàànù ní e gbò nen ólò sẹlẹ ẹ́? (Ẹ̀b ńkpó ea kọ́ọ̀ “ Éé Ní Ea Beè Dú Gbáá Dì Pọ́ì E?”) (b) Dẹ̀ẹ̀a boo kpá Lúùk 4:16-18, éé ní e Jíízọ̀s beè ló bel kilma ló é?

SÌGÀ gbò dó ólò ié kà kele íb nàànù ge dé kpéè ló ní ea égè 50 gbáá e págbálà àbèè pábia ni bẹlmà. Kùbmà buù kà 50 gbáá ní ea ólò dú Gbáá Dì Pọ́ì e. Gbò nen é láá kilsĩ́ gè olòó sẹlẹ nakà sẹ̀lẹ̀nùí mm̀ ene dee, ene sè, àbèè kọ à sígá ló vó, sõò tṍó e gbò nàànùí ni íná kùbmà à ólò gbóó vàlẹ̀ bá tá nyíè gbò nen.

² Èé gé nó nu ea kil ló kà lé Gbáá Dì Pọ́ì ea palàge lee èl ní e ba beè olòó naá mm̀ deè pá Ízràẹ̀l kọ̀láá kà 50 gbááá. Nakà Gbáá Dì Pọ́ì ea beè olòó di deè kéléá beè olòó naa kọọ̀ pá Ízràẹ̀l á ié dì pọ́ì. Éé ní ea náa vaá à bọ́ló kọ é nó nu ea kil ló é? Boo béè kọọ̀ à kẽeí nyíe kà lé nòònù e Jìhóvà beè noo kìlmàí ló. Àé man dì pọ́ì ea é di dọ̀ọ̀mà dè-dè, vaá èé láá ié bélè lọl ló kátogóí. Jíízọ̀s beè ló bel ea kil ló nakà lé dì pọ́ìí.—Bugi Lúùk 4:16-18.

3. Dẹ̀ẹ̀a boo kpá Lìvítikọ̀s 25:8-12, mósĩ́ deè ní e pá Ízràẹ̀l beè ié bélè ló Gbáá Dì Pọ́ì e?

³ Àé láá valíí ló gè dã́tẽ́ ló nú e Jíízọ̀s géè kọ̀ tṍó ea ló bel ea kil ló dì pọ́ì, é be è zẹ́ẹ́ ló sọ́l boo nòònù ea kil ló Gbáá Dì Pọ́ì e Bàrì beè nvee kẽ nè pá a gbò deè kéléá. Jìhóvà beè kọ́ nè pá Ízràẹ̀l kọọ̀: “Ò íè ge naanii kọọ̀ ní ea égè 50 gbááá á di káí vaá ò veelii dì pọ́ì nei dénè nen ea tõó boo kunukẽ̀a. Àé íè ge dú Gbáá Dì Pọ́ì nè boolo, vaá buù nen é kpáá ié a gyọ́ nè ge kọọ̀ buù nen é ooà kẽ kpáá nyoone pá a tọ.” (Bugi Lìvítikọ̀s 25:8-12.) Kèbá togó bel ea dì besĩ́ì níí, e beè ló sọ́l boo bé e pá Ízràẹ̀l beè olòó ié dọ̀ bélè lọl ló Deè Bõ̀séi e bà ólò sẹlẹ́ buù sèa naa. Náa kal ló béè vó, mósĩ́ deè ní e pá Ízràẹ̀l beè olòó ié dọ̀ bélè lọl ló Gbáá Dì Pọ́ìa ẹ? Dì belí nu dòòmà bá, zẹ́ẹ́ na bugi togó boo kọọ̀  nen ea dú Ízràẹ̀l síi gã́bug kom bá nen vaá à gbóó dọ̀ ní ea é óo a kunukẽ̀ kọbé à láá kpẽ́ komá. Mm̀ Gbáá Dì Pọ́ìa, bàé ooma kẽè a kunukẽ̀ nèe. Vóá à naa, nená é láá “kpáá ié a gyọ́,” vaá tṍó e tṍó ni téní, pá a nvín é láá gbóó tú kunukẽ̀a belí ba ìè nù. Boo dõòna bá, nen ea síi gã́bug kom é láá tú ene kà a nvín—àbèè kọọ̀ ẹlẹ́ boo a lóó—naamá gyóòlo kọbé à láá kpẽ́ komá. Mm̀ Gbáá Dì Pọ́ìa, nen ea beè dú gyóòloá é “ooà kẽ kpáá nyoone pá a tọ.” Vó é náa kọọ̀ tọ́ọ̀ nen á gá dú gyóòlo lee e bè náa íe ẹ̀b dẽe sĩ́! Nakà nòònùí zógè kọọ̀ Jìhóvà beè palàge bùlà nu ea kil ló pá a gbò!

4-5. Éé ní ea náa à dú bíi kọ é nó nu ea kil ló Gbáá Dì Pọ́ì ea beè di deè kéléá ẹ́?

⁴ Mókà dõòna kà bélè ní e Gbáá Dì Pọ́ìa ólò dọ̀ ẹ? Jìhóvà beè baatẽ́ kọọ̀: “Tọ́ọ̀ nen ea dìí zẹ̀ẹ̀ náa é dọnà tãa, boo béè kọọ̀ Jìhóvà é aa deè tãanè dee bá boolo gbẹá boo kunukẽ̀ e Jìhóvà bọọ Bàrì é néi kọ ó tõoníí booá.” (Dìt. 15:4) Níá palàge dú kele ló nu ea gé nááá bàlà booí deè nieí, e gbò méné gé kpáá palàge bã̀ méné vaá gbò tãa gé kpáá palàge dú tãaí!

⁵ Dì belí gbò níí Kráìst, beele é gé kèbá Log Mózìs. Níí tõó dọ̀ kọọ̀ beele née é sẹlẹ na Gbáá Dì Pọ́ì ea beè olòó di deè kéléá ea ólò naa kọọ̀ gbò gyóòlo á ié dì pọ́ì, ge ia ló nè nen ea sííi kom bá, nè ge òòmà kunukẽ̀ nè gbò tẹ̀ íe. (Róm̀ 7:4; 10:4; Ẹ́fẹ. 2:15) Sõò à palàge dú bíi kọ é nó nu ea kil ló Gbáá Dì Pọ́ìí. Ló éé? Boo béè kọọ̀ èé láá ié dì pọ́ì, níá kẽeéí nyíe nòònù Jìhóvà ea beè nvee kẽ kilma ló pá Ízràẹ̀la.

6. Éé ní e gbò nen íe bíi ló gè di pọ́ì aa bá ẹ́?

⁶ Dénè bẹ̀ì íè bíi ló dì pọ́ì boo béè kọọ̀ è dúù gyóòlo nè náàkyọ̀ ea dú enè íb gyóòlo ea palàge tàvàlà. Boo béè kọọ̀ è dúù gbò náàkyọ̀, è ólò gbóó ana, ié zọ̀ kpá ló, vaá ù. Gbele tõ̀ò nen é láá mòn kọọ̀ níí dú kà kà, tṍó e bà ẹà ẹ̀à sĩ́ àbèè kọọ̀ bà sí ló neǹ dóm biè boo béè zọ̀ló. Lóói ólò ọọ nagé tṍó e síì pọ́lọ́. Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè kọọ̀  pọ́lọ́ ea diè é m nveenìèé “kpọ́gọ́lọ́ kè bá lẹ̀ẹ̀là bel e a aa bá pọ́lọ́ e a [diè é] má.” A beè kpáá kọọ̀: “Nda dú kà ńsàn! Mée ní e a é áálám̄ lọl bá na kà nom kpá ló e a man ú nèm̄ é?”—Róm̀ 7:23, 24.

7. Éé ní e Àìzáíà beè gbẹẹ́ sĩ́ kọ̀ ea kil ló dì pọ́ì e?

⁷ Nyíéi ẹ́ẹ kọọ̀ Bàrì beè noo sĩ́deè ge aamái lọl bá, àbèè ge naa kọ é di pọ́ì aa kèbá náàkyọ̀. Jíízọ̀s ní ea dú nen ea náa kọọ̀ nakà dì pọ́ìí á valí é. Nu ea é sígá ló 700 gbáá be sĩ́ì Jíízọ̀s à kálá dú boo kunukẽ̀í, neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Àìzáíà beè gbẹẹ́ sĩ́ kọọ̀ à íe tṍó ea gé dú e gbò nen é beè dé kpéè ló kà lé dì pọ́ì. Nakà dì pọ́ì é bọọ èl níí e pá Ízràẹ̀l beè olòó dé kpéè ló mm̀ Gbáá Dì Pọ́ìa. A beè emí kọọ̀: “Nyómá Nen ea bọọ lọ̀l vaá à lee ea dú Jìhóvà dì ḿ boo, boo béè kọọ̀ Jìhóvà beè lẹ̀ẹ̀làm̄ kọ ḿ vee lé kpẹ̀a nè gbò kìlmà bùlà kẽ. A beè lẹ̀ẹ̀làm̄ kọ ḿ nvèè nyíé gbàà gbò e bà íe tã̀àgã̀ bùlà, ge vee dì pọ́ì nè gbò e ba beè sii.” (Àìz. 61:1) Bà mée ní e kọ́ọ̀ bùlà Bàrìá gé ló bel nyòòmàe?

8. Bà mée ní e kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Àìzáíà ea kil ló dì pọ́ì géè loá bel kilma ló é?

⁸ Nakà kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea kil ló dì pọ́ìá beè dààmà togó gè mm-má tṍó e Jíízọ̀s ni dààmà togó a tóm. Tṍó ea beè bã tọ Bàrì pá Júù ea di ńlẹ́ẹ̀ bon Názàrẹ̀t, Jíízọ̀s beè bugi kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Àìzáíàá nè gbò nen e ba beè di bṍóná kĩé. Jíízọ̀s beè tú gbò moǹ belá loomá bel kilma ló a bá kọọ̀: “Nyómá Káí Bàrì dìm̄ boo, a è sàm̄ kọ ḿ vee Lé Kpẹa nè gbò sàn. A è lẹ̀ẹ̀làm̄ kọ ḿ vee nè gbò e a di kpọ́gọ́lọ́ kọ bà á aa kpọ́gọ́lọ́ nè ge naa kọ gbò gímá dẽe á mòn nu. A è lẹ̀ẹ̀làm̄ kọ ḿ tú gbò e bà sẹlẹ́ boo pọ́lọ́ bá, sẹlẹ́ boo lé bá nè ge vee kọ a lée tṍó e Bàrì é duulà pá a gbò.” (Lúùk 4:16-19) Mósĩ́ deè ní e Jíízọ̀s beè mm-mè nakà kọ́ọ̀ bùlà Bàrì e?

9. Gã́bug nen e ba beè di mm̀ deè Jíízọ̀sa géè ẹ̀bmà dẽè mó íb dì pọ́ì e?

⁹ Dì pọ́ì e Àìzáíà beè gbẹẹ́ sĩ́ kọ́ nu kilma ló vaá Jíízọ̀s à bugiá beè dààmà togó gè mm-má mm̀ túá gbò gbááá. Èé láá zìgà níí boo béè kọọ̀ Jíízọ̀s beè kọọ̀: “Nieí ní e gbò mon bel e m géè bugi lọl dẽe kpáí lẹẹ̀à e.” (Lúùk 4:21) Gã́bug nen e ba beè dã́ nu e Jíízọ̀s beè bugiá géè ẹ̀b dẽe sĩ́ nyààa ea é dí mm̀ kpóó bẹbẹ̀l ea é né va dì pọ́ì lọl bá bẹbẹ̀l pá Róm̀. Ba beè láá ié bùlà belí pálaa nen e ba beè kọọ̀: “E è bolíe dẽe sĩ́ kọ ẹlẹ ní e a é duulà pá Ízràẹ̀l e!” (Lúùk 24:13, 21) Sõò beele nyímà kọọ̀ Jíízọ̀s  náa géè kọ́ nè pá a gbò nyòòne nvée kọ bàá lọ̀l togó kèbá pọ́lọ́ bẹbẹ̀l pá Róm̀. Tãa vó, a beè kọ́ nè va kọọ̀ “kpẽ́i nu e a kuu Méné Róm̀ nèi Méné Róm̀.” (Máát. 22:21) Beè vó, mósĩ́ deè ní e Jíízọ̀s beè naa kọọ̀ gbò nen á di pọ́ì tṍóá ẽ́?

10. Éé ní e Jíízọ̀s beè naa kọọ̀ gbò nen á di pọ́ì aa bá ẹ́?

¹⁰ Sã́áná Bàrì beè dú ló gè nvèè bá nè gbò nen kọ bàá ié dì pọ́ì mm̀ bàà sĩ́deè. Túá kà, Jíízọ̀s beè kùùlà èèlè ge ié dì pọ́ì aa kèbá pọ́lọ́ nòòmà nù e gbò tùle tọ Bàrì pá Júù géè noòmà. Ba beè olòó tú bá kpóó siimá gã́bug pá Júù kọ bàá ziga ló kyáá nòòmà nù gbò nen. (Máát. 5:31-37; 15:1-11) Baála e bà gáẹ̀ beè nvèè bá nè gbò nen kọ bàá fã̀ Bàrì náa géè fã̀ Bàrì boo bá ea lelà, boo béè vó, ba beè gbóó belí gbò gímá dẽe. Boo béè kọọ̀ ba beè kìn Mèzáíà nè kà kà bel e ẹlẹ nóòmà, ba beè gbẹá mm̀ gín nè náà kyọ̀. (Jọ́ọ̀n 9:1, 14-16, 35-41) Tení dú ló gè noòmà kà kà bel nè ge zogè lé nu dòòmà bá, Jíízọ̀s beè zogè gbò e bà kilmà kpá ló kẽ bé e bàé dí pọ́ì aa kèbá kyáá nòòmà nù naa.—Máàk 1:22; 2:23–3:5.

11. Mókà dõòna kà sĩ́deè ní e Jíízọ̀s beè naa kọọ̀ gbò nen á ié dì pọ́ì e?

¹¹ Ní ea égè bàà kà, Jíízọ̀s beè naa kọ á valí ló gbò nen gè di pọ́ì aa kèbá náàkyọ̀. Boo béè vààla gyọ́ọ̀ Jíízọ̀s, Bàrì é gbóó láá ia ló pọ́lọ́ gbò e bà dẹlẹ́ẹ nyíé boo vaá zogè ba zìgà tẹlẹ bàlà kẽ mm̀ láb. (Híb. 10:12-18) Jíízọ̀s beè kọọ̀: “Be nda, Sã́áná, náa kọọ̀ ó dií pọ́ì, ò é palà ge dií pọ́ì.” (Jọ́ọ̀n 8:36) Nakà dì pọ́ìá palàge lee èl dì pọ́ì e nen ea dú Ízràẹ̀l beè olòó ié deè kéléá! Dì belí nu dòòmà bá, nen ea beè ié dì pọ́ì mm̀ Gbáá Dì Pọ́ìá é láá kpáá dú gyóòlo dõòna tṍó, vaá dee deè nvée àé gbóó láá ù.

12. Bà mée ní e ba beè zẹ́ẹ́ ié dọ̀ bélè ea aa ló dì pọ́ì e Jíízọ̀s beè kọ̀a ẹ?

¹² Lèlà deè Pẹ́ntìkọ̀st 33 C.E., Jìhóvà beè tú a nyómá káí tõomá nóo ból gbò tóm Jíízọ̀s nè dõòna kà gbò gbálà nè gbò bia e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. A beè tú va naamá pá ńlẹ́ẹ̀ nvín naa ní e mm̀ dì deè sĩ́ bàé láá kẽ̀èà aa kemà ú vaá zọ̀ Jíízọ̀s bẹ̀l gbẹá káála. (Róm̀ 8:2, 15-17) Baalaí ní e ba beè zẹ́ẹ́ ié dọ̀ bélè ea aa ló dì pọ́ì e Jíízọ̀s beè kọ́ gbẹá tọ Bàrì pá Júù ea di Názàrẹ̀ta ẹ. Na gbò gbálà nè gbò biaí náa beè duná gyóòlo nè kyáá nòòmà nù nè gbò láb e bè náa dẹẹ̀a boo Kpá Káí e gbò tùle tọ Bàrì pá Júù géè noomàa. Bàrì ẹb nagé gbòí kọ bà íé dì pọ́ì aa kèbá náàkyọ̀  ea é man ú nè va. Nòònù Jìhóvà ge naa kọọ̀ pá a gbò á ié dì pọ́ì beè dààmà togó tṍó ea beè tṍ nóo ból gbò e bà géè nyoone nvéè Jíízọ̀s mm̀ gbáá 33 C.E. a, vaá àé íná kùbmà dee deè nvéè tṍó e Jíízọ̀s ni Bẹl Mm̀ Enè Tõ̀ò Gbááá. Mókà gbò lé nu ní ea é nááá lọl kátogóí tẹlẹ̀ dee deè nvéè Enè Tõ̀ò Gbáá E Jíízọ̀s É Bẹlá ẹ́?

13-14. Maaná lọl ló gbò níí Kráìst e ba beè tṍ nóo ból, bà mée ní e bàé láá ié nagé dì pọ́ì e Jíízọ̀s beè kọ̀a ẹ?

¹³ Deè nieí, gã́bug gãà gbò e bà aa dénè dó e bà tõó dùm ea lelà dṹùnà ‘na gbò naanà bólá.’ (Jọ́ọ̀n 10:16) Baala náa dṹùnà gbò e Bàrì beè sà kọ bàé zọ Jíízọ̀s bẹl gbẹá káála. Tãa vó, Kpá Káí kọ́ọ̀ bà íe ẹ̀b dẽe sĩ́ gè tõó dùm boo kunukẽ̀í dọ̀ dè-dè. É kọọ̀ níà ńlóò ból dẽe sĩ́é?

¹⁴ Bã̀àna kátogóí, ò gé íe dọ̀ bélè lọl ló sìgà nu e gbò e Bàrì beè tṍ nóo bólá gé dé kpéè ló. Boo béè kọọ̀ ò dẹlẹ̀ nyíé boo vààla gyọ́ọ̀ Jíízọ̀s, òé láá bàn Bàrì kọ á iaẹ̀ ló o pọ́lọ́ neè ni. Vó é náa kọ ó ié ténma ea aa bá Bàrì vaá àé né ni fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló. (Ẹ́fẹ. 1:7; Kùùà 7:14, 15) Bugi nagé togó kilma ló gbò tã́áná dee bá eo gé dé kpéè ló boo béè kọọ̀ ò íè dì pọ́ì aa kèbá gbò kyáá nòòmà nù. Jíízọ̀s beè kọọ̀: “Ò é gboó nyimai kà kà bel, vaá kà kà bel é náa kọ ó dií pọ́ì.” (Jọ́ọ̀n 8:32) Ẹ̀b bé e nakà dì pọ́ì ẹ́ẹ̀lẹ̀i nyíé naaà!

15. Mókà dì pọ́ì nè tã́áná deè bá ní e ẹb dẽe sĩ́ gè ié dì deè sĩ́é?

 ¹⁵ Òé láá ẹ̀bmà dẽè dì pọ́ì ea palàge bọọ ea di sĩ́. Pọ́ì ńkem̀ tṍó ala, Jíízọ̀s é kyọsĩ́ dénè kyáá fã̀ nè pọ́lọ́ bẹbẹ̀l gbò nen. Bàrì é kpenà “gbele gã́ bug nen” e bà fã́e, vaá tṍóá àé gbóó nè va deè ge kọ bàá dé kpéè ló tã́áná dee bá gbẹá mm̀ páladaìs boo kunukẽ̀í. (Kùùà 7:9, 14) Gã́bug nen é kẽeà vaá ié nèà deè ge di pọ́ì aa kèbá pọ́lọ́ Ádàm.—Tóm 24:15.

16. Mókà dì pọ́ì ea dú dũ̀ùnè ní e gbò nen é íe mm̀ dì deè sĩ́é?

¹⁶ Kèbá Bẹbẹ̀l Kráìst Mm̀ Enè Tõ̀ò Gbááá, Jíízọ̀s nè gbò e bàé zọ́ẹ bẹ̀l é nveè bá kẽee gbò nen naa ní e bàé íe gbõ̀òme válá ló nè kà lé gbaa ló kilma ló Bàrì. Nakà tṍó gè kpáá nyaaná bá ló nu nè ge ié dì pọ́ìá é bélí Gbáá Dì Pọ́ì ea beè di deè pá Ízràẹ̀la. Níí tõó dọ̀ kọọ̀ kọ̀láá nen ea fã Jìhóvà mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é aa deè gbõoma vaá náa é sí ná pọ́lọ́.

17. Éé ní e kpá Àìzáíà 65:21-23 kọ́ àé nááá ló gbò níí Bàrì e? (Ẹ̀b fùtó ea di boo kóó.)

¹⁷ Kpá Àìzáíà 65:21-23 baatẽ́ bé e dùm é di naá boo kunukẽ̀í mm̀ dì deè sĩ́. Mm̀ páladaìs gbò nen náa é dõogẽ tõó kẽ. (Bugi.) Tãa vó, Kpá Káí tẹ́lẹ bàlà kẽ kọọ̀ pá gbò níí Bàrì é sí tóm ea é dọ bélè vaá dĩiné va ló. Tṍó e Enè Tõ̀ò Gbááá ni íná kùbmà, èé láá àgala boo kọọ̀ “gbò nu e a beè [dèm é] di pọ́ì ene dee aa bá gè bèm, vaá zọ̀ gbò nvín Bàrì ié di pọ́ì e a di dũ̀ùnèa.”—Róm̀ 8:21.

18. Éé ní ea é láá naa kọ é zìgà kọ èé íe kà lé dì deè sĩ́é?

¹⁸ Dì belí bé e Jìhóvà beè noo nè pá Ízràẹ̀l kọ bàá ié tṍó ge sí tóm nè tṍó ge bõ̀séi naaá, níà bé ea é náa nagé nè pá ńlẹ́ẹ̀ gbò kèbá Bẹbẹ̀l Kráìst Mm̀ Enè Tõ̀ò Gbááá naa ẽ́. Èé íé tṍó gè fã̀ Bàrì. Ge fã̀ Bàrì palàge dú bíi kọbé nen íe ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe deè nieí, vaá àé dinà gé naa vó mm̀ ãa bàlà booá. Kọ̀láá gbò e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é íe zààvà kèbá Bẹbẹ̀l Kráìst Mm̀ Enè Tõ̀ò Gbááá boo béè kọọ̀ dénè bẹ̀ì é sí tóm ea é dĩinéi ló vaá è fã nàgé Bàrì.