1-2. Éé ní e nú ea beè naaá ló Angelito nóòmà buù bẹ̀ì kọ é naa ẽ́?

É KỌỌ̀ o tẹ̀ nè o kà Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà? Be à dì naa vó, kẽ̀èa boo kọọ̀ olo nóo dúù kóò Jìhóvà boo béè kọọ̀ baala dú a kóò. Kọbèè bẹẹ tẹ̀ nè bẹẹ kà ólò fã̀ Bàrì àbèè kọ bà náa ólò naa vó, buù bẹ̀ì é íè ge ié kà lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà.

² Bugi togó boo nú ea beè naaá ló vígà Angelito. Dénè pá ba tọ dú Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà. Sõò, tṍó ea beè di ńkem, náa beè palàge dũ̀ùà bã kpàn Bàrì. Ẹlẹ beè kọọ̀, “M beè fã̀ Jìhóvà kóló boo béè kọọ̀ m̀ géè gbĩ́ gè naa nú e ńdáà tẹ̀ nè ńdáà kà gé náa.” Sõò, Angelito beè beeláfùl ge noo tṍó nyòòmà ge bugi Moǹ Bel Bàrì vaá bugi togó boo, vaá a beè gbóó kpáá palàge tã̀àgã ló Jìhóvà. Éé ní ea beè sìlà aa m-mé? A beè kpáá kọọ̀, “M beè gbóó nyimá kọ áá nú em é náa kọbé m̀ bã́ kpàn nà Tẹ̀, ea dú Jìhóvà, dú gè nyimáe ló leevè.” Nú ea beè naaá ló Angelito náa kọ é bugi togó boo gbò bíb ea palàge dú bíi, ea kọ́ọ̀: Éé ní ea dú kele ea di zẹ̀ẹ̀ ge nyimá kọọ̀ Jìhóvà dì nè ge palàge nyimáe ló é? Éé ní eé láá naa kọbé è nyímá ló Jìhóvà ẹ?

3. Éé ní ea dú kele ea di zẹ̀ẹ̀ ge nyimá ló nu ea kil ló Jìhóvà nè ge palàge nyimáe ló é?

³ Beele é láá bugi togó kọọ̀ è nyímà ló Jìhóvà boo béè kọọ̀ è nyímà a bée àbèè sìgà gbò nu ea beè kọ̀ àbèè gbò nu ea beè naa. Sõò níá náa tõó dọ̀ kọọ̀ è palàge nyimá ló Jìhóvà. Kọbé è nyímáe ló, à bọ́ló kọ é tú gã́bug tṍó noomá nu ea kil ló Jìhóvà nè gbò a lé-lé kpãa. Áá vó ní ea é náa kọ é gbóó dã́tẽ́ ló nu ea náa kọ á ló bel vaá labví lábvẹ́. Níí é nveè bá nèi kọ é nyimá beè nú e gé bugi togó  boo nè bẹẹ láb léémá gé Jìhóvà. Kọ̀láá tṍó e nyímà bùlà e Jìhóvà íe kìlmàí ló, èé gbóó nyimá ló nu e Jìhóvà gbĩ́ kọ é naa nè nu ea bọ́ló kọ beéle é naa.

4. Mósĩ́ deè ní e gè nó nu ea kil ló gbò nu dòòmà bá ea di mm̀ Kpá Káí é nvèè bá nèi ẽ́?

⁴ Sìgà gbò é láá nvèèmài lẹ́ kọ è gbĩ́ gè fã̀ Jìhóvà vaá palàge naa uuí boo tṍó e dààmà togó gè sí nònù. Sõò, be è dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà, náa é sọ́i bá gbẹẹ́ kẽ. Èé daamà togó gè zọ̀ Bàrì bã̀àa kóò ea é di lee. É kọ èé láá aa deè nyimá gé ló Jìhóvà? Ẽei, èé láá! Gbò nu dòòmà bá e Mózìs nè Méné Dévìd e bà náa beè gbõoma beè zogè náa kọ é nyimá kọ àé válí. Boo tṍó e gé nó nu ea kil ló gbò nu e ba beè naa, èé áálá bàà kà bíb ea kọ́ọ̀: Mósĩ́ deè ní e baála beè nyimá ló Jìhóvà ẹ? Vaá mókà gbò nu ge nò ní e beele é láá nó lọl ló ba gbò nu dòòmà bá ẹ́?

5. Éé ní e Mózìs beè sà ge naa ẽ́?

⁵ Mózìs beè sà ge fã̀ Bàrì. Tṍó e Mózìs beè toolá 40 gbáá, a beè sà ge zọ̀ gbò níí Bàrì, naamá pá Ízràẹ̀l gbaaá ló, tãa vó e gbò nen nyimáe ló belí “nvín síla Méné Íjèpt.” (Híb. 11:24) Mózìs beè sọ̀bá dọ̀ ea gáè beè naa kọọ̀ gbò nen á nyimáe ló gbẹẹ́ kẽ. Tení dú ló gè gbaaá ló pá Ízràẹ̀l, e ba beè dú gyóòlo gbẹá Íjèpta, a beè nyimá kọọ̀ súng é palàge bã̀ Fẹ́rò, ea dú méné e kpóó beè di bá e gbò nen géè ẹ̀bvie belí bàlìa. Níí zógè kọọ̀ Mózìs beè ié agẹ zìgà! Mózìs beè dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà. Nakà dẹ̀lẹ̀ nyíé booá ní ea beè dú túá kà bug ea beè naa kọọ̀ Mózìs á ié kà lé gbaa ló ea dì lee kilma ló Jìhóvà ẹ.—Pró. 3:5.

6. Éé ní eé láá nó lọl ló nu dòòmà bá Mózìs e?

⁶ Éé ní e beele é láá nòe? Dì belí Mózìs, dénè bẹ̀ì íè béèlafùl ge nè: É kọ èé sa gè fã̀ Bàrì vaá zọ̀ pá a gbò gbaaá ló? Àé láá bĩiná kọ é tú bẹẹ lóó vaamá gyọ́ọ boo béè ge fã̀ Bàrì, vaá gbò e bà náa nyimá ló Jìhóvà é láá naa uúí boo. Sõò be è dẹlẹ nyíé boo bẹẹ Tẹ̀ ea di káála, èé agàla boo kọọ̀ àé nveè bá nèi!

7-8. Éé ní e Mózìs beè kilsĩ́ gè nòe?

⁷ Mózìs beè kilsĩ́ gè nó nu ea kil ló gbò kpãà Jìhóvà vaá naa a bùlà. Dì belí nu dòòmà bá, tṍó e Jìhóvà beè kọ́ nè Mózìs kọ á tulè pá Ízràẹ̀l lọl Íjèpt, náa beè láá aa deè dẹlẹ nyíé boo Bàrì vaá vó beè naa kọ á olòó kọ́ nè Jìhóvà kọọ̀ náa simìè tulà ẹ. Bé e Bàrì beè labví láb naa nyòòmàe zógè kọ à íe tóè sàn, níà ge kọọ̀ a beè dã́tẽ́ ló bé e nu tọ́á ló Mózìs naa vaá a beè nvèè bá nèe. (Ẹ́xọ. 4:10-16) Dì belí nu ea silà aa m, Mózìs beè gbóó láá tú lẹ̀ẹ̀là tóm ea dú bèèla belí imá ló Fẹ́rò. Mózìs beè mòn bé e Jìhóvà tú a kpóó dùùmà pá Ízràẹ̀l vaá kyọ̀ọ̀mà sĩ́ Férò bií ló pá a gbò bé gbẹá mm̀ Mii Miì Pèneá naa.—Ẹ́xọ. 14:26-31; Ps. 136:15.

⁸ Tṍó e Mózìs ni túlè pá Ízràẹ̀l lọl Íjèpt, baala beè kilsĩ́ gè nuumi bel. Kọbèè vó, Mózìs beè mòn bé e Jìhóvà íe ĩ̀ìmà mm̀ ge zọ̀ pá a gbò ea ni túva lọl kèbá gyóòloí naaá nu naa. (Ps. 78:40-43) Mózìs beè mòn nàgé bé e Jìhóvà beè kìlmà kpá ló kẽ naa tṍó e ẹle baníe kọ á gá kyọ̀sĩ́ pá Ízràẹ̀l.—Ẹ́xọ. 32:9-14.

9. Dẹ̀ẹ̀a boo nu ea di mm̀ kpá Híbrù 11:27, mósĩ́ deè ní e gbaa ló ea beè di zẹ̀ẹ̀ Mózìs nè Jìhóvà beè agabá ẹ́?

⁹ Tṍó e bà ni oòa kẽ aa Íjèpt, gbaa ló Mózìs kilma ló Jìhóvà beè palàge agabá naa ní ea bélí kọọ̀ à géè mònmà dẽè a Tẹ̀ ea di káálaá. (Bugi Híbrù 11:27.) Kpá  Káí zogè bé e gbaa lóá beè agabá naa tṍó ea kọ́ọ̀: “Jìhóvà beè ló bel nè Mózìs sĩ́ nè sĩ́, belí bé e nen é láá ló bel nè dõòna nèn naaá.”—Ẹ́xọ. 33:11.

10. Ge palàge nyimá ló Jìhóvà, éé ní ea bọ́ló kọ é naa ẽ́?

¹⁰ Éé ní e beele é láá nòe? Ge palàge nyimá ló Jìhóvà, náa dẹẹ̀a boo áá tṍó e nóò nu ea kil ló gbò a kpãa, sõò tṍó e náà a bùlà. Bùlà Jìhóvà deè nieí kọlà kọọ̀ “dénè nen á dùùà vaá nyima ló kà kà bel.” (1 Tím. 2:3, 4) Ene sĩ́deè e beele é náa bùlà Bàrì dú gè noòmà gbò nen nu ea kil ló Jìhóvà.

11. Boo tṍó e gé nóòmà nu ea kil ló Jìhóvà dõòna gbò, mósĩ́ deè ní e beele é gbóó láá palàge nyimáe ló é?

¹¹ È ólò palàge nyimá ló Jìhóvà tṍó e gé nóòmà nu gbò nen. Dì belí nu dòòmà bá, è monì bé e Jìhóvà íe tóè sàn naa tṍó ea nveè bá nèi kọ é mòn gbò e bà gbĩ́ gè dú pá a kóò. (Jọ́ọ̀n 6:44; Tóm 13:48) È monì kọọ̀ Moǹ Bel Bàrì, ea dú Kpá Káí, íe kpóó boo béè kọọ̀ à nveè bá nè gbò e ólò noòmà Kpá Káí kọ bàá nyaaá aa mm̀ ba pọ́lọ́ láb vaá nvèà ãa nená. (Kọ́l. 3:9, 10) Vaá beele è mòn bé e Bàrì íe ĩ̀ìmà naa boo béè kọọ̀ à ólò lẹẹlài máva gã́bug tṍó kọ é nvèè bá nèva.—Róm̀ 10:13-15.

12. Dẹ̀ẹ̀a boo nu ea di mm̀ kpá Ẹ́xọdọ̀s 33:13, éé ní e Mózìs beè bàn ẽ, vaá boo béè éé?

¹² Mózìs náa beè tú a gbaa ló kilma ló Jìhóvà bìlmà bil. Jìhóvà beè tú Mózìs siimá gã́bug tóm dũ̀ùnè, vaá Mózìs beè palàge nyimá ló Jìhóvà. Sõò Mózìs beè kilsĩ́ gè bàn kọ Jìhóvà á nveenìè bá neèe. (Bugi Ẹ́xọdọ̀s 33:13.) Mózìs beè sigá ló 80 gbáá tṍó ea beè bàn naa vó, sõò a beè nyimá kọọ̀ à íèè gã́bug nu ge nò ea kil ló a Tẹ̀ ea di káála ea íe vulèa.

13. Éé ní ea dú enè sĩ́deè eé láá zogè kọ è nveenìè ká ló bẹẹ gbaa ló kilma ló Bàrì e?

¹³ Éé ní e beele é láá nòe? Náa kal ló béè begè dẽè tṍó e ni fãamà Jìhóvà, náa bọ́ló kọ é tú bẹẹ gbaa ló e íè kìlmàé ló bìlma bil. Ene kà lé sĩ́deè eé láá zogè kọ è nveenìè ká ló bẹẹ gbaa ló kilma ló Jìhóvà dú gè olòó ló bel nèe mm̀ tã̀àgã ló.

14. Éé ní ea náa ge tã̀àgã ló Bàrì à palàge dú bíi kọbé è láá nó nu ea kilíé ló é?

¹⁴ Kà lé loa sọ́l ólò agẹlẹ ló kóò. Vóá, be ò gbĩ́ gè zọ̀ Bàrì bã̀àà kà lé kóò, olòó tã̀àgã ló Bàrì lee vaá pọ̀ á gá sií ni ló gè kọ ó bùlà nèe. (Ẹ́fẹ. 6:18) Krista, ea ólò tõó Turkey, kọ́ọ̀: “Bé em vulè vaá dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà naa ólò kpáá dọ ló kọ̀láá tṍó em kọ́ọ̀ nà bùlà nèe mm̀ tã̀àgã ló vaá gbóó mòn bé ea nveè bá nèm naa. Ge mòn bé e Jìhóvà áálá nà gbò tã̀àgã ló naa nveè bá nèm kọọ̀ ḿ mòn Jìhóvà belí nà Tẹ̀ nè nà Kóò.”

15. Éé ní e Jìhóvà beè kọ́ kilma ló Méné Dévìd e?

¹⁵ Tṍó e Méné Dévìd beè mèà, a tẹ̀ nè a kà nè gbò e bà dṹùnàè géè fã̀ Jìhóvà. Sõò níì ge kọọ̀ pá ba tọ géè fã̀ Jìhóvà ní ea beè naa kọọ̀ Dévìd á fã̀ Bàrìe nì. A beè agẹlẹ ló ńlẹ́ẹ̀ gbaa ló kilma ló Bàrì, vaá Jìhóvà beè palàge vùlèe. Jìhóvà beè kọọ̀ “[Dévìd] dú nen e a léémám̄.” (Tóm 13:22) Mósĩ́ deè ní e Dévìd beè ié kà lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà ẹ?

16. Éé ní e Dévìd beè nò ea kil ló Jìhóvà tení dú ló gè olòó ẹ̀b a dèm nù ẽ?

¹⁶ Dévìd beè nó nu ea kil ló Jìhóvà tení dú ló gbò nu ea beè dem. Tṍó e Dévìd beè di ńkem, a beè olòó tú gã́bug tṍó kùùmà dẽe ló naanà ból a tẹ̀ gbẹá boo bàlà ól.  Be à sẹlẹ a beè dú tṍóá ní ea beè dààmà togó gè bugi togó boo gbò nu e Jìhóvà beè dèm ẽ. Dì belí nu dòòmà bá, tṍó e Dévìd dalà dẽe ẹ̀bmà sĩ́ káála bílá dee, níí áá gè kọọ̀ a beè mòn gã́bug gyã́à káála nì, sõò a beè mòn nàgé gbò kpãa e Nen ea beè dèm gbò gyã́à káálaá íe. Vó beè naa kọọ̀ Dévìd á emí kọọ̀: “Gbàn deè káála dì ea gé vee dũ̀ùnè Bàrì; vaá sĩ́deè dì ea gé kọ́ gbò a bá tóm.” (Ps. 19:1, 2) Tṍó e Dévìd bugi togó boo bé e Bàrì beè dèm gbò nen naa, a beè mòn bé e nyìmànù Jìhóvà dọ́ bàlà kẽ́ mm̀ a tóm naa. (Ps. 139:14) Tṍó e Dévìd bugi togó boo gbò nu e Jìhóvà beè dèm, a beè gbóó mòn bé e ẹlẹ dú kà ńkem ge tú doolé ló Jìhóvà naa.—Ps. 139:6.

17. Éé ní e beele é láá nó lọl ló gè olòò bugi togó boo gbò nu e Bàrì beè dèm ẽ?

¹⁷ Éé ní e beele é láá nòe? Ié lèèmà mm̀ gbò nu e Bàrì beè dèm. Tú tṍó bùgmà togó boo gbele lé bàlà boo e Jìhóvà beè dèmí; á palàge leemá ni! Mm̀ o dùm buù dee, bugi togó boo nú e gbò dèmnù ea dì beeá ní ló—dì belí gbò té, gbò nom, nè gbò nen—nóòmà ni kilma ló Jìhóvà. Tṍóá òó gbóó ié gã́bug nu eo é nó buù deeí ea kil ló o Tẹ̀ ea íe vulèa. (Róm̀ 1:20) Vaá olo é gbóó mòn bé e ńlóò vulè kìlmàé ló é bọọ naaá buù dee.

18. Dẹ̀ẹ̀a boo nu ea di mm̀ kpá Psalm 18, éé ní e Dévìd beè nyimáé?

¹⁸ Dévìd beè palàge nyimá kọọ̀ Jìhóvà géè nveenìè bá neèe. Dì belí nu dòòmà bá, tṍó e Dévìd beè kpènà naanà ból a tẹ̀ lọl gã́ kpẹẹ̀ nè kpẽ́éné, a beè nyimá kọọ̀ Jìhóvà ní ea beè neèe kpóó gè láá fẹẹmá gbò nom̀ kọ̀lá ẹ́. Tṍó ea beè bé gbele kpã̀àmà neǹ bé ea kọlà Goliath èlbá, Dévìd beè palàge mòn kọọ̀ Jìhóvà ní ea géè kpenàe ẽ́. (1 Sám. 17:37) Vaá tṍó ea beè teá aa bá Méné Sọ́ọ̀l ea beè ié bẹẹ nyíeá, Dévìd beè nyimá kọọ̀ Jìhóvà ní ea beè duulàẹ̀ẹ ẹ́. (Émì nu ea di boo togó, Ps. 18.) Beè Dévìd beè dú neǹ dàlà kpá ló boo, à gáè beè kọọ̀ ẹlẹ ní ea beè naanìè ẽ. Sõò ge kọọ̀ Dévìd beè dú neǹ kìlmà kpá ló kẽ, beè naa kọ á nyimá kọọ̀ Jìhóvà ní ea géè nvèè bá nèe ẽ́.—Ps. 138:6.

19. Éé ní e beele é láá nó lọl ló nu dòòmà bá Dévìd e?

¹⁹ Éé ní e beele é láá nòe? À bọ́ló kọ é naa èlmà áá gè bàn kọ Jìhóvà á nvèè bá nèi. Èé piìgà ge mòn nàgé tṍó nè sĩ́deè ea nveemà bá nèi. Be è dúù neǹ kìlmà kpá ló kẽ, èé dã́tẽ́ ló kọọ̀ née é láá naa dénè nu boo bẹẹ lóó nè ge kọọ̀ Jìhóvà ólò nvèè bá nèi kọ é naa nu e beele boo beéle lóó née gáè beè láá naa. Vaá kọ̀láá tṍó e monì bé e Jìhóvà nveè bá nèi naa, bẹẹ gbaa ló kìlmàé ló é kpáá palàge agabá. Ene kà vígà págbálà ea kọlà Isaac ea ni tú gã́bug gbáá fã̀àmà Jìhóvà, ea dú dó Fiji, beè mòn kọọ̀ níí dú kà kà. À kọ́ọ̀: “Ge bugi togó boo bé e na dùm beè dì naa tṍó ea kil nvéeá, nda gbóò láá mòn bé e Jìhóvà ni nvèè bá nèm̄ lọ̀l gé tṍó em beè dààmà togó gè nó Kpá Káí tẹlẹ̀ kátogóí naa. Dì belí nu ea silà aa m, Jìhóvà gbóó dú kà kà kìlmà ḿ ló.”

20. Éé ní eé láá nó lọl ló íb gbaa ló e Dévìd beè íé kilma ló Bàrì e?

²⁰ Dévìd beè nó gbò kpãà Jìhóvà. Jìhóvà beè dèmii vaá nèi lóó gè láá noomá gbò a kpãa. (Jén. 1:26) Gã́bug bé e nóò nu ea kil ló gbò a kpãa naa é náa kọ é mòn íb nen e Jìhóvà dú, vaá naa kọọ̀ é láá nó gè belíe. Dévìd beè palàge nyimá ló a Tẹ̀ ea di káála, vó beè  naa kọ á láá nóe tṍó ea gé zọ dõòna gbò naaá nu. Zẹ́ẹ́ na bugi togó boo ene kà nu dòòmà bá. Tṍó e Dévìd beè kuná Bath-sheba vaá naa kọ bàá fẹ́ a dóm, a beè sí pọ́lọ́ Jìhóvà. (2 Sám. 11:1-4, 15) Sõò Jìhóvà beè ié sàn nyíé ló Dévìd, boo béè kọọ̀ ẹlẹ beè ié sàn nyíe ló dõòna gbò. Boo béè kọọ̀ Dévìd beè ié kà lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà, pá Ízràẹ̀l beè palàge vùlèe, vaá Jìhóvà beè túe naamá nu dòòmà bá nè dõòna kà gbò méné e ba beè bẹ̀l Ízràẹ̀l.—1 Kíǹg 15:11; 2 Kíǹg 14:1-3.

21. Dẹ̀ẹ̀a boo nu ea di mm̀ kpá Ẹ́fẹsọ̀s 4:24 nè 5:1, mókà bélè ní eé íe lọl ló gè ‘nó gè belí Bàrì’ e?

²¹ Éé ní e beele é láá nòe? À bọ́ló kọ é dú gbò eé ‘nó gè belí Bàrì.’ Tṍó e nóò gè belí Bàrì, à ólò dọ̀ bélè nèi vaá naa kọ é nó gã́bug nu ea kilíé ló. Tṍó e nóò gbò kpãà Bàrì, beele gbóò zogè kọọ̀ beéleè pá a nvín.—Bugi Ẹ́fẹsọ̀s 4:24; 5:1.

22-23. Éé ní ea é nááá be è túù nú e nóò ea kil ló Jìhóvà siimá tóm ẽ́?

²² Dì belí bé e mon naa, èé láá nó nu ea kil ló Jìhóvà lọl ló gbò nu ea beè dèm nè a Moǹ Bel ea dú Kpá Káí. Kpá Káí fáálá gã́bug nu dòòmà bá gbò gyóòlo Bàrì e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo eé láá nò, dì belí níí Mózìs nè Dévìd. Jìhóvà a nveè bá nèi. À sígè nè beéle kọ é pììgà boo gè nó gã́bug nu ea kilíé ló.

²³ Kùbmà á gé ló gè nó nu ea kil ló Jìhóvà. (Ẹ̀klì. 3:11) Nu ea palàge dì bíi, níì gã́bug nu e nyímà ea kilíé ló nì, sõò nu e túù gbò nu e nyímà ea kilíé lóá naamá. Be è tú gbò nu e nóò siimá tóm vaá pììgà ge nó bẹẹ Tẹ̀ ea íe vulè, ẹlẹ é kilsĩ́ gè tõo bã̀í ló. (Jém̀z 4:8) Tení dú ló a Moǹ Bel, à náa kọ é àgala boo kọọ̀ náa é sãanàè bá ló gbò e bà tú agẹbá gbĩimáe.