2 TOGÓ BEL GE NÒ
Olo É Láá “Palà Ge Nvèè Bá” Nè Dõòna Gbò”
“Taàa ọ̀vài ní e bà dú pá Júù e bà ni dẹlẹ nyíe boo Kráìst e bà gé zọ́ siá tóm ge naa kọ Bàrì á lẹ̀ẹ̀là bel é, vaá bà ólò palà ge nvèè bá nè.”—KỌ́L. 4:11.
SỌ́L EA GÃ́BUG DÚ 90 Nveenii Kpóó Ló Ene
GE TENÍ BOO NÚ EÉ NÓ *
1. Mókà gbò dìtõ̀ò bììla nyíe ní e gã́bug gbò gyóòlo Jìhóvà gé téní bá ẹ́?
BEEÁ ló zivèkà bàlà booí, gã́bug gbò gyóòlo Jìhóvà gé téní bá tàvàlà dìtõ̀ò ea náa kọ nyíé va á bììlà. É kọ dẽé ni a tùlà níí mm̀ bọọ bõ̀ònatõ̀ò? Sìgà pá vígà dì e bà gé téní bá agẹ bá zọ̀ kpá ló, àbèè ge bã̀àgã̀ tṍó e nen e ba beè vùlè ú. Nyíè sìgà ọ̀và dì ea gé biilà boo béè kọọ̀ nen ea dú ba tọ àbèè ba dúà ló náa fã nà Jìhóvà. Dõòna gbò dì e bà gé mon tã̀àgã̀ bá bù ló kyọ̀à sĩ́ nu. Dénè pá vígà págbálà nè pábiaí íe bíi ló nvèè bá. Mósĩ́ deè ní e beele é láá nvèè bá nè va ẹ́?
2. Éé ní ea beè naa kọ neǹ tóm Pọ́ọ̀l á ié bíi ló nvèè bá sìgà tṍó ẽ́?
2 Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè fùl gã́bug kṍò bá kele-kele íb dìtõ̀ò ea beè tú a dùm nvèè kèbá gẹẹ-gẹẹ ló. (2 Kọ́r. 11:23-28) A beè ĩ̀ìmà nàgé tã̀àgã̀ “e a belí zél gbẹ̀,” ea beè láá dú zọ̀ kpá ló. (2 Kọ́r. 12:7) Vaá a beè ié nágé ĩ̀ìmà tṍó e Dímàs ea géè zọ̀ẹ siá tóm kẹlẹ́ẹ “boo béè kọọ̀ nakà bàlà boo e e di í kpe ló Dímàs naa ní e a [sãanàe] bá ló gbẹẹ vaá àà.” (2 Tím. 4:10) Pọ́ọ̀l beè dú nen ea íe àgẹ ló e ba beè tṍe nóo ból ea beè olòó tú táàa ló bùlà nvèèmà bá nè dõòna gbò, sõò à íe tṍó e lóóe beè ọọ.—Róm̀ 9:1, 2.
3. Bà mée ní e ba beè siè kpóó ló vaá nvèè bá nè Pọ́ọ̀l ẹ?
3 Pọ́ọ̀l beè ié nvèè bá nè sìà kpóó ló ea dúe bíi ló. Mósĩ́ deè e? Jìhóvà beè sièe kpóó ló tení dú ló a nyómá káí. (2 Kọ́r. 4:7; Fíl. 4:13) Jìhóvà beè siè nàè gé kpóó ló tení dú ló pá vígà. Pọ́ọ̀l baatẽ́ kọọ̀ sìgà pá vígà e bà géè gbá siá tómá beè “palà ge nvèè ba” neèe. (Kọ́l. 4:11) Zẹ̀ẹ̀ gbò ea beè kolí béeá beè dú Aristákọ̀s, Tékèkọ̀s, nè Máàk. Ba beè siè kpóó ló Pọ́ọ̀l, vaá nvèè bá nèe kọ á láá ĩ̀ìmà. Mókà gbò kpãa ní ea beè nvèè bá nè taà kà vígàí kọ bàá láá palàge nvèè bá ẹ́? Mósĩ́ deè ní e beele é láá nó ba lé nu dòòmà bá tṍó e gé nvèè bá nè dõòna gbò e?
BỌ́LÓ DẸ̀LẸ̀ NYÍÉ BOO BELÍ ARISTÁKỌ̀S
Dì belí Aristákọ̀s, èé láá dú kóò e bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo tení dú ló gè tõó kpàn bẹẹ gbò vígà págbálà nè pábia mm̀ “gbò tṍó tã̀àgã̀” (Ẹ̀b 4-5 kpò) *
4. Mósĩ́ deè ní e Aristákọ̀s beè zogè kọọ̀ ẹlẹ dúè kà kà kóò Pọ́ọ̀l ẹ?
4 Aristákọ̀s ea dú nen ea beè olòó nyoone nvéè Kráìst ea dú boǹ Tẹ̀sàlónaikà ea di bálá sĩ́ Màsẹdónìà, beè zogè kọọ̀ ẹlẹẹ̀ kóò e Pọ́ọ̀l é láá dẹlẹ nyíé boo. Túá tṍó e dã́à nú ea kil ló Aristákọ̀s dú tṍó e Pọ́ọ̀l beè kãa bõ̀ònatõ̀ò ea di Ẹ́fẹsọ̀s boo ní ea égè a taà tóm kyẽè ge kọ́ kpẹ̀a aa dó dọ dó. Gbò ge nvèè tã̀àgã̀ beè sii Aristákọ̀s boo tṍó ea géè zọ̀ Pọ́ọ̀l gbá tọ. (Tóm 19:29) Tṍó e bà sọ́ẹ bá, náa beè teelá àà boo béè ge kpènà a bá sõò a beè tõó kpàn Pọ́ọ̀l. Tṍó e sìgà ẽ́ ni téní gbẹá Gríìs, Aristákọ̀s beè kilsĩ́ gè tõó ló Pọ́ọ̀l gbẹá Gríìs bã̀àna tṍó e gbò nàà uú boo géè gbĩ́ gè fẹ́ Pọ́ọ̀l. (Tóm 20:2-4) Mm̀ nú ea é láá dú gbáá 58 C.E. tṍó e bà síi Pọ́ọ̀l nvee tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́ ea di Róm̀, Aristákọ̀s beè zọ̀ẹ gbá tọ boo gbele begè dẽè kyẽea, vaá mìàlo beè gbá èèa ló pálaa ọ̀và gbẹá èèlè e bà gé aà. (Tóm 27:1, 2, 41) Tṍó e bà ni íná Róm̀, àé láá dú kọọ̀ a beè zọ̀ Pọ́ọ̀l sí kpọ́gọ́lọ́. (Kọ́l. 4:10) Á gá bọọí ló kọọ̀ íb kóò ea bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo naaí beè nvèè bá nè Pọ́ọ̀l vaá sièe kpóó ló!
5. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Próvẹẹ̀b 17:17, mósĩ́ deè ní e beele é láá dú kà lé kóò e?
5 Dì belí Aristákọ̀s, beele é láá zogè kọọ̀ è dúù kàà lé kóò tení dú ló gè di kpàn bẹẹ gbò vígà, níì áá tṍó e nu dú lé nì sõò mm̀ ba “gbò tṍó tã̀àgã̀” nagé. (Bugi Próvẹẹ̀b 17:17.) Bã̀àna tṍó e tã̀àgã̀ ni íná kùbmà, bẹẹ gbò vígà págbálà nè pábia é íe nagé bíi ló nvèè bá. Frances, * e kom ea kọlà cancer beè fẹ́ a tẹ̀ vaá à fẹ nágé a kà taà ẽ́ aa ló tṍóá, kọ́ọ̀: “Nda bùlà kọọ̀ dìtõ̀òí beè naa kọ é mòn tã̀àgã̀ mm̀ begè dẽè tṍó. Vaá nyíém palàge ẹẹ ló gbò lé kóò e bà nyímá kọọ̀ m̀ di dí bá bììla nyíe ea dú ló, náa kal ló béè kọọ̀ sìgà tṍó a téní ló tṍó e nuí beè naaá.”
6. Éé ní e gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é láá nvèè bá nèi kọ é naa ẽ́?
6 Gbò kóò e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo ólò tú lóó vaamá gyọ́ọ kọbé bà láá siè kpóó ló ba gbò vígà págbálà nè pábia. Dì belí nu dòòmà bá, neǹ dóm biè beè kọ́ nè vígà Peter kọọ̀ à íè zọ̀ ló ea dìé ló ea é ólòó zoogá dọ̀ọ̀mà tṍó ea é fẹ́ẹ. A va, ea kọlà Kathryn, kọọ̀: “Ene kà dóm nè va e bà di mm̀ beélè bõ̀ònatõ̀ò ní e ba beè ọvíi mm̀ faà siimá kiẽ́e e bà mon zọ̀ ló Peter ẹ. Ba beè beeláfùl kà lèlà tṍóá kọ bàé nveenìè bá neèi kọ é láá ĩ̀ìmà gbẹá kèbá dìtõ̀òí vaá ba beè dìí kpàn kọ̀láá tṍó e íè va bíi ló.” À dú kà nuù nvèè nyíé gbàà ge ié gbò lé kóò, e bàé láá nvèè bá nèi mm̀ bẹẹ gbò tṍó tã̀àgã̀!
DÚ NEN E BÀÉ LÁÁ DẸLẸ NYÍÉ BOO BELÍ TÉKÈKỌ̀S
Dì belí Tékèkọ̀s, èé láá dú kóò e bàé láá dẹlẹ nyíé boo tṍó e tã̀àgã̀ bã́ ló dõòna gbò (Ẹ̀b 7-9 kpò) *
7-8. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Kọ́lọsì 4:7-9, mósĩ́ deè ní e Tékèkọ̀s beè zogè kọ à dúè nen e bàé láá dẹlẹ̀ẹ̀ẹ nyíé boo é?
7 Neǹ Kráìst ea kọlà Tékèkọ̀s, ea dú Róm̀ ea di bálá sĩ́ Ésìà, beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló Pọ́ọ̀l. (Tóm 20:4) Bé ea é láá dú mm̀ gbáá 55 C.E., Pọ́ọ̀l beè noo kọ bàá lọ̀là kpègè ge nvèèmà bá nè gbò níí Kráìst e bà di Jùdíà, vaá àé láá dú kọọ̀ a beè tú tóm ea palàge bọọí nvee bá Tékèkọ̀s. (2 Kọ́r. 8:18-20) Tṍó e tṍó téní e bà síi Pọ́ọ̀l nvee kpọ́gọ́lọ́ gbẹá Róm̀ túá tṍó, Tékèkọ̀s ní ea beè dú a neǹ lẹ̀ẹ̀la tómé. A beè tú gbò kpá lẹ̀ẹ̀la tóm nè gbò moǹ bel sìà kpóó ló ea aa bá Pọ́ọ̀l má gbò bõ̀ònatõ̀ò ea di Ésìà.—Kọ́l. 4:7-9.
8 Tékèkọ̀s beè kilsĩ́ gè dú kóò e Pọ́ọ̀l láá dẹlẹ nyíé boo. (Táítọ̀s 3:12) Níì dénè gbò níí Kráìst e ba beè di tṍóá ní e ba beè láá dẹlẹ́ va nyíé boo belí Tékèkọ̀s e nì. Bé ea é láá dú mm̀ gbáá 65 C.E., tṍó e bà síi Pọ́ọ̀l nvee tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́ ní ea égè bàà tóm, Pọ́ọ̀l beè emí kọọ̀ gã́bug gbò níí Kráìst e ba beè di bálá sĩ́ Ésìà náa beè gbaànàèé ló, àé láá dú gè kọ pọ̀ beè sií va ló gbò nàà uú boo. (2 Tím. 1:15) Sõò Pọ́ọ̀l beè láá dẹlẹ nyíé boo Tékèkọ̀s vaá kpáá nèe dõòna kà tóm. (2 Tím. 4:12) Nyíè Pọ́ọ̀l beè iè ge ẹẹ ló gè ié lé kóò ea belí Tékèkọ̀s.
9. Mósĩ́ deè ní e beele é láá nó Tékèkọ̀s e?
9 Beele é láá nó Tékèkọ̀s mm̀ ge zogè kọọ̀ è dúù gbò e bàé láá dẹlẹ́i nyíé boo. Dì belí nu dòòmà bá, níì áá gè zìgà kọ èé nveè bá nè bẹẹ gbò vígà e bíi di ló nì, sõò èé gbóó naa nú ea é nveè bá nè va. (Máát. 5:37; Lúùk 16:10) Tṍó e gbò e bà íe bíi ló nvèè bà nyímá kọ èé láá nveenìè bá neè va, à ólò nvèè va nyíé gbàà. Ene kà vígà pábia baatẽ́ nú ea náa. À kọ́ọ̀: “Nyíé ni náa é kpáá tã̀àgã̀ nà boo béè kọọ̀ ò nyímà kọọ̀ nen ea beè zìgà kọ àé nveenìè bá neè niá é dú kà lèlà tṍó gé naa nú ea beè zìgà.”
10. Dẹ̀ẹ̀a boo nu ea di mm̀ kpá Próvẹẹ̀b 18:24, gbò e bà di kèbá tã̀àgã̀ àbèè gbò e bà kẹlẹ́ va é láá ié nvèè bá lọl bá bà mée ẽ́?
10 Gbò e bà gé ĩimà bá tã̀àgã̀ àbèè gbò e bà kẹlẹ́ va ólò ié nvèè bá tení dú ló gè bã ló kóò e bà dẹlẹ nyíé boo vaá kọ́ bà tã̀àgã̀ nèe. (Bugi Próvẹẹ̀b 18:24.) Tṍó e Bijay mon kọọ̀ bà kpóè a nvín lọl mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, a beè kọọ̀: “M beè ié bíi ló gè kọ́ bé ea tọ́a ḿ ló naa nè nen em dẹlẹ̀ nyíé boo.” Boo béè lọ̀ e Carlos beè ié, ba beè tú a dọ̀ tóm ea beè dìé bá mm̀ bõ̀ònatõ̀ò lọ̀líé bá. Ẹlẹ kọ́ọ̀: “M beè ié bíi ló gbò em é láá taaá ló bã ló vaá kọ́ bé e nu tọ́a ḿ ló naa nè va vaá bà náa gé tú nú em kọ́ọ̀ beemám bel ló.” Carlos beè gbóó láá bã ló gbò kànen, vaá ba beè nvèè bá nèe kọ á láá bé èl bá a tã̀àgã̀. A beè ié nágé nvèè bá lọl ló gè nyimá kọ gbò kànení nyímá nu vaá bàé tú gbẹẹ́ ke gũ̀a.
11. Mósĩ́ deè ní eé láá dú kóò e bàé láá dẹlẹ nyíé boo vaá ló bel ke gũ̀a nèe?
11 Kọbé è láá dú kóò e bàé láá dẹlẹ nyíé boo vaá ló bel ke gũ̀a nèi, à dú bíi kọ é toní kpãà ĩ̀ìmà. Tṍó e dóm Zhanna sọ́ẹ bá gbẹẹ́ kẽ, a beè ié nvèè bá lọl ló gè kọ́ bé e nu tọ́aẹ́ ló naa nè pá a lé kóò. À kọ́ọ̀: “Ba beè dĩine ló pãaném tṍ ló, náa kal ló béè kọọ̀ m beè òòa boo tẽ̀ènè kà bel gã́bug tṍó.” Olo é láá dú kà lé kóò tṍó eo dĩìnè ló pãane tṍ ló bel.
DI KPÈNÀ LÓ GÈ SÍ TÓM NÈ DÕÒNA GBÒ BELÍ MÁÀK
Bé e Máàk beè nvèè bá nè Pọ́ọ̀l naa beè naa kọ á láá ĩ̀ìmà, vaá beele é láá nvèè nàgé bá nè bẹẹ gbò vígà tṍó e nu tavàlà vá ló (Ẹ̀b 12-14 kpò) *
12. Máàk níà beè mée ẽ́, vaá mósĩ́ deè ní e ẹlẹ beè zógè nyómá gè tú lóó nè ge sí tóm nè dõòna gbò e?
12 Máàk, beè dú neǹ Kráìst ea dú Júù vaá à ólò tõó boǹ Jèrúsalẹ̀m. A vígà Baanàbàs beè dú nen ea ólò kọ́ kpẹ̀a aa dó dọ dó e ba beè palàge nyimáe ló. (Kọ́l. 4:10) Ba beè nyimá ló pá tọ bà Máàk dì belí gbò e bà íe gyọ́, sõò Máàk náa beè tú gè gbó gyọ́ gyààma sĩ́ mm̀ a dùm. Mm̀ zivèkà a dùm, Máàk beè ié nyómá gè tú lóó nè ge sí tóm nè dõòna gbò vaá níá beè ẹẹlẹ̀ẹ nyíe. Dì belí nu dòòmà bá, gã́bug tṍó, a beè olòó zọ̀ neǹ tóm Pọ́ọ̀l nè Pítà siá tóm, àé láá dú kọọ̀ Máàk beè olòó zalí nu má va nè ge kpoogè dee ló kiẽ́e e bàé tõo nè ge naa dõòna kà gbò nu. (Tóm 13:2-5; 1 Pít. 5:13) Pọ́ọ̀l beè baatẽ́ Máàk kọ à dú enè nen gbàà gbò “e bà gé [gbá] siá tóm ge naa kọ Bàrì á lẹ̀ẹ̀là bel” nè nen ea “ólò palà ge nvèè bá” neèe.—Kọ́l. 4:10, 11.
13. Mósĩ́ deè ní e nú ea di mm̀ 2 Tímotì 4:11 zógè kọọ̀ nyíè Pọ́ọ̀l beè ẹẹ ló bé e Máàk beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo mm̀ a tóm naa ẽ́?
13 Máàk beè enè nen gbàà gbò lé kóò e Pọ́ọ̀l beè ié. Dì belí nu dòòmà bá, tṍó e Pọ́ọ̀l beè sí dee deè nvéè kpọ́gọ́lọ́ gbẹá Róm̀, bé ea é láá dú mm̀ gbáá 65 C.E., ẹlẹ beè emí ní ea égè bàà kà a kpá má Tímotì. Mm̀ kpáá, Pọ́ọ̀l beè kọ́ nè Tímotì kọ á faalá Máàk vaá bàá gbá dú Róm̀. (2 Tím. 4:11) Nyíè Pọ́ọ̀l beè iè ge ẹẹ́ ló bé e Máàk beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo mm̀ a tóm tṍó ea kil nvéeá naa, vaá vó ní ea náa à ié bíi ló Máàk kà lèlà tṍóá ẽ́. Máàk beè naa gbò nú ea nveè bá nè Pọ́ọ̀l, be à sẹlẹ gè faalá gyã́á máe àbèè ge máe gbò nuù émà kpá. Nvèè bá nè sìà kpóó ló e Pọ́ọ̀l beè ié beè láá nvèè bá nèe kọ á ĩ̀ìmà mm̀ tṍó e bàé gé fẹ́ẹ.
14-15. Éé ní e kpá Máátìù 7:12 nóòmài ea kil ló gè nvèè bá nè dõòna gbò e?
14 Bugi Máátìù 7:12. Tṍó e gé téní bá tàvàlà dìtõ̀ò, à bọ́ló kọ é zààva ló gbò e bà nveè bá nèi mm̀ kele-kele sĩ́deè! Ryan e bù ló nu beè fẹ́ a tẹ̀ beè kọọ̀: “Boo béè nvèè bá ea aa bá pá vígà, è ólò naa gã́bug nú ea bélí kọ nen náa gáẹ̀ beè láá naá buù dee tṍó ea gé téní bá tã̀àgã̀, bã̀àna tṍó e nvèè báá dú ńkem̀.”
15 Be è tẹ́lẹ̀ dẽé kẽ vaá ẹ̀b bé e nu gé náa naa, èé láá mòn gbò sĩ́deè ge nvèèmà bá nè dõòna gbò. Dì belí nu dòòmà bá, ene kà vígà pábia beè tú lóó nè mm̀ ge nvèè bá ọví Peter nè Kathryn e beè zẹ́ẹ́ kolí béeá siimá ló neǹ dóm biè. Peter àbèè Kathryn náa beè láá ọví ná faà, vó beè naa kọọ̀ vígà pabiaí á noo tṍó e buù nen ea di mm̀ ba bõ̀ònatõ̀ò é láá olòó sì gé dàlà va. É kọọ̀ nakà nòònùí beè nvèè bá? Kathryn kọ́ọ̀: “A beè tõoí ló belí kọọ̀ bà dàlà zivèkà nyèè tòí lọ̀líí boo.” Á gá tõó ní ló belí kọọ̀ tọ́ọ̀ kà nú eo náà mm̀ ge nvèè bá nè dõòna gbò dú ńkem.
16. Mókà lé nu dòòmà bá ní e beele nóò lọl ló Máàk ea kil ló gè nvèè bá nè dõòna gbò e?
16 Máàk ea géè nyoone nvéè Jíízọ̀s mm̀ túá gbò gbááá beè ié gã́bug nu gè naa. A beè ié gã́bug tóm gè sí nè Jìhóvà, nè ge emí kpá ea kọ́ nu ea kil ló Jíízọ̀s ea bée kólá lóá. Sõò, Máàk beè noo tṍó ge nvèèmà bá nè Pọ́ọ̀l, vaá Pọ́ọ̀l beè nyimá kọ àé láá bĩìnàè nvèè bá lọl bá Máàk. Angela, e nyíée géè bììlà boo béè kọ bà fẹ́ẹ̀mà bá a nómá kà, beè zààva ló gbò e ba beè dù gé nvèèe nyíé gbàà. À kọ́ọ̀: “Tṍó e gbò kóò tú lóó nè ge nvèè bá, à ólò valí gè ló bel nè va, boo béè kọọ̀ bà gé náa lọl mm̀ ba bùlà.” Èé láá bĩìà bẹẹ bá kọọ̀, ‘É kọ bà nyímám ló belí nen em ólò di kpènà ló gè nvèè bá nè gbò e gé gbá fã̀ Bàrì mm̀ kele-kele sĩ́deè?’
BEELÁFÙL GE NVÈÈ BÁ NÈ DÕÒNA GBÒ
17. Mósĩ́ deè ní e gè bugi togó boo nú ea di mm̀ 2 Kọ́rìnt 1:3, 4 síèi kpóó ló kọ é nvèè bá nè dõòna gbò e?
17 Náa tavàlà ge mòn pá vígà e bà íe bíi ló nvèè bá. Èé láá lo nágé gbò bel sìà kpóó ló e dõòna gbò beè ló nè beele nè dõòna gbò. Nino, ea dú ene kà vígà pábia ea nómá kà beè ù kọ́ọ̀: “Jìhóvà é láá nvèè nyíé gbàà dõòna gbò téní dú ló beele, é be à gá náa è sọ̀tọ́ deè kọ á túi siimá tóm.” (Bugi 2 Kọ́rìnt 1:3, 4.) Frances e beè zẹ́ẹ́ kolí béeá kọ́ọ̀: “Bel ea di mm̀ 2 Kọ́rìnt 1:4 palàge dú kà kà. Beele é láá tú tẽ̀ènè íb nvèè bá e nen nveè nèiá nvèèmà bá nè dõòna gbò.”
18. (a) Éé ní ea náa vaá pọ̀ é láá sii sìgà nen ló ge nvèè bá ẹ́? (b) Mósĩ́ deè ní eé láá nvèè bá nè dõòna gbò e? Nè nu dòòmà bá.
18 À dú bíi kọ é gbĩ́ gbò sĩ́deè ge nvèèmà bá nè dõòna gbò kọbèè à gá náa pọ̀ gé sííi. Dì belí nu dòòmà bá, pọ̀ é láá siíi kọ née nyímà nu gè kọ̀ àbèè nu gè naa nè nen ea íe bíi ló nvèè bá. Ene kà neǹ kànen ea kọlà Paul kẽèa boo bé e sìgà gbò beè pììgà ge nveenìèe nyíé gbàà naa tṍó ea tẹ̀ ú. À kọ́ọ̀: “Náa beè valí vá ló ge bã̀ ḿ ló vaá ló bel nèm. Bà náa beè nyimá ló bel e bà gá kọ́ nèm. Sõò nyíém beè ẹẹ́ ló ba tàn e bà íe ge nvèèm nyíé gbàà nè ge sièm kpóó ló.” Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, tṍó e gbele agẹbá zùgà kunukẽ̀ ni nááá lọ̀l, ene kà vígà págbálà ea kọlà Tajon beè kọọ̀: “Mm̀ kà kà, nda ním beè láá kẽ̀èa na boo gã́bug lẹ̀ẹ̀la tóm e gbò nen beè lẹ̀ẹ̀là mám deé ea bẽene deé e zùgà kunukẽ̀a nááá lọ̀l, sõò m̀ palàge nyimá kọ ba beè pììga boo gè ẹ̀b nú ea kilíḿ ló.” Èé láá siè kpóó ló dõòna gbò be è zógè kọ è bùlà nú ea kil vá ló.
19. Éé ní ea náa vaá ò beeláfùl ge “palà ge nvèè bá” nè dõòna gbò e?
19 Boo béè kọọ̀ e dũuà iná ke kùbmà nakà bàlà booí, dìtõ̀ò bàlà booí é kpáá palàge dú pọ́lọ́ vaá dùm é kpáá palàge tàvàlà. (2 Tím. 3:13) Vaá gbò tã̀àgã̀ e beele kólmà bá tẹẹá boo, boo béè náà kyọ̀ nè náa gbõomá náa kọọ̀ é kilsĩ́ gè ié bíi ló nvèè bá. Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè láá ĩ̀ìmà mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo imá ke kùbmà a dùm, ene kà nu ea beè palàge nvèè bá nèe dú nvèè bá ea beè ié lọl bá pá a vígà mm̀ Kráìst. Naanii èé bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo belí Aristákọ̀s, dú nen e bàé láá dẹlẹ nyíé boo belí Tékèkọ̀s, vaá di kpènà ló gè sí tóm nè dõòna gbò belí Máàk. Tení dú ló gè naa vó, èé gbóó láá nvèè bá nè pá bẹẹ gbò vígà kọ bàá kilsĩ́ gè sí tóm nè Jìhóvà mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo.—1 Tẹ̀s. 3:2, 3.
^ par. 5 Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè tení bá gã́bug tã̀àgã̀ mm̀ dùm. Tṍó e nu beè tàvàlàẹ́ ló, gbò e bà géè gbá siá tóm beè palàge nvèè bá nèe. Èé ló sọ́l boo taà kà kele íb kpãa ea beè naa kọọ̀ gbò e bà géè zọ̀ Pọ́ọ̀l siá tómá á láá nvèè bá nè dõòna gbò. Èé ló nágé sọ́l boo gbò nu eé láá naa tṍó e dõòna gbò íe bíi ló bẹẹ nvèè bá.
^ par. 5 Bà nyááná sìgà bée ea di mm̀ nakà togó bel ge nòí.
SỌ́L EA GÃ́BUG DÚ 111 Gbo Nú Ea Náa Kọ É Ṍ Kààgà
