1. Éé ní e kpá Ẹ̀klìzíástìs 3:1, 7 nóòmài ẽ́?

À ÓLÒ leemá sìgà bẹ̀ì ge bọọgẹ̀ ló bel. Náa ólò leemá sìgà gbò ge bọọ̀gẹ̀ ló bel. Dì belí bé e Kpá Káí e togó belí dẹẹ̀a boo tẹ́lẹ bàlà kẽ naa, à íe tṍó gè ló bel nè tṍó ge pĩi gã́. (Bugi Ẹ̀klìzíástìs 3:1, 7.) Sõò, àé láá tànii kọọ̀ sìgà pá bẹẹ vígà págbálà nè pábia mm̀ bõ̀ònatõ̀ò á bọọ̀gẹ̀ ló bel. Vaá àé láá tànii kọọ̀ sìgà gbò á gá bọọ̀gẹ̀ ló bel.

2. Mée ní ea lelà ló gè kọọ̀ á kọ́ tṍó nè sĩ́deè eé loomá bel é?

² Nènù ge ló bel dú dõ̀ònù ea aa bá Jìhóvà. (Ẹ́xọ. 4:10, 11; Kùùà 4:11) Mm̀ Kpá Káí, Jìhóvà nveè bá nèi kọ é nyimá sĩ́deè bé eé láá tú nakà dõ̀ònùá siimá tóm boo bá ea bọ́ló naa. Mm̀ nakà togó bel ge nòí, èé ló sọ́l boo gbò nu dòòmà bá ea di mm̀ Kpá Káí ea é nveè bá nèi kọ é nyimá tṍó ea bọ́ló gè ló bel nè tṍó ea bọ́ló gè pĩi gã́. Èé nó nágé bé e Jìhóvà ólò bugi togó kilma ló bel e lóò nè dõòna gbò naa. Túá kà, naanii mè é zẹ́ẹ́ ló sọ́l boo tṍó ea bọ́ló gè ló bel.

3. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Róm̀ 10:14, mó tṍó ní ea bọ́ló kọ é ló bel é?

³ À bọ́ló kọ é olòó di kpènà ló gè ló bel ea kil ló Jìhóvà nè ẹẹ Boǹ Ménéá dénè tṍó. (Máát. 24:14; bugi Róm̀ 10:14.) Tṍó e náà vó, è nóò Jíízọ̀s. Ene kà zẹ̀ẹ̀ gbò bug ea beè naa kọọ̀ Jíízọ̀s á dú boo kunukẽ̀í beè dú gè vee kà kà bel ea kil ló a Tẹ̀ nè dõòna gbò. (Jọ́ọ̀n 18:37) Sõò à bọ́ló kọ é kẽ̀èa boo kọọ̀ sĩ́deè e lóòmà bel palàge du nágé bíi. Vóá, tṍó e gé ló bel ea kil ló Jìhóvà nè dõòna gbò, à bọ́ló kọ é tú “gbọ́ọ́ gbọọ̀ ló nè fã̀” loomá, vaá è zógè kọ è nveè ka ló ba tọa ló nè gbò nu e bà ziga ló. (1 Pít. 3:16) Tṍóá èé gbóó naa èlmà áá gè dõogẽ ló bel; èé nóòmà va nu vaá be à sẹlẹ à bã́ vá nyíe.

4. Dì belí bé e kpá Prọ́vẹẹ̀b 9:9 kọ́ naa, mósĩ́ deè ní e bel e lóò é láá nvèè bá nè dõòna gbò e?

 ⁴ Gbò kànen á gá aa ló gè ló bel, be bà mon kọọ̀ à íe vígà págbálà àbèè pábia ea íe bíi ló dùùlà bá deè tṍ. Àé lelà kọọ̀ bàá sà tṍó ea bọ́ló gè ló bel nè nená kọbé náa dú gè siimàe kẹ́ẹ. Àé láá leemá va gè elá dọ̀ọ̀mà tṍó e dõòna gbò á gé. Gbò kànen ólò pììgà ge ló bel mm̀ sĩ́deè e bè náa é nveè fàà ló nen ea gé pãané va tṍ ló. Náa kal ló béè vó, bà náa ólò òòà aa ló gè dò bá gbò nòòkúu ea di mm̀ Kpá Káí ea é nveè bá nè nen kọ á naa nú ea lelà. (Bugi Próvẹẹ̀b 9:9.) Éé ní ea náa à bọ́ló gè ié agẹ ló gè loomá bel ló lọ̀nù tṍó ea bọ́ló gè lòe? Bugi togó boo bàà kà nu dòòmà bá ea dú kele aa ló eneí. Túá kà, ene kà tẹ̀ íé bíi ló gè le-le dee bá pá a nvín, ní ea égè bàà kà, a beè dú bíi kọọ̀ ene kà pábia á sí ló ene kà gbálà e bàé beè gé túe naamá méné, gé naa kọ á nyimá kọọ̀ a beè nè pọ́lọ́ béèlafùl.

5. Mó tṍó ní e Pọ̀b Neǹ Vààla Gyọ́ọ ea kọlà Ílaì náa beè ló bel ló lọ̀nù tṍó ea beè bọ́ló kọ á lòe?

⁵ Pọ̀b Neǹ Vààla Gyọ́ọ ea kọlà Ílaì beè ié bàà kà nvín págbálà ea beè palàge vùlè. Náa kal ló béè vó, gbò pá nvíná náa beè fã̀ dẽè Jìhóvà. Ba beè ié kà pọ̀b kà dọ̀ tóm ge sì, dì belí gbò vààla gyọ́ọ e bà ólò sí tóm mm̀ tọ kàn káíá. Sõò ba beè tú ba kpóó siimá tóm boo bá e bè náa bọ́ló, vaá palàge lọ̀l ka ló gbò nú e ba beè vaamá gyọ́ọ nè Jìhóvà, bií ló ge dọ bàlà kẽ kunági gã̀. (1 Sám. 2:12-17, 22) Dì belí bé e Log Mózìs kọ́ naa, a beè lèlà ge fẹ́ bàà kà pá nvín Ílaìí boo béè ba láb, sõò Ílaì náa beè tú agẹ bá kọọmá va bel, vaá a beè sọ̀va tọ́ deè kọ bàá olòó sí tóm mm̀ tọ kàn káíá. (Dìt. 21:18-21) Jìhóvà beè bugi togó naa vàẹ kilma ló bá e Ílaì síí ló dìtõ̀òí ẽ́? A beè kọ́ nè Ílài kọọ̀: “Éé ní ea náa vaá ò kilsĩ́ gè nvèè ka ló pá o nvín èlmà nda ẹ́?” Jìhóvà beè gbóó beeláfùl ge tú ú tẹlẹ boo bàà kà pá a nvíná.—1 Sám. 2:29, 34.

6. Éé ní e nóò lọl ló nu dòòmà bá Ílaì e?

⁶ È nóò kà agẹ bá nu lọl ló nu dòòmà bá Ílaì. Be è mon kọọ̀ bẹẹ kóò àbèè dúà ló dọ log Bàrì, à bọ́ló kọ é iè ge ló bel, ge kẽeé nyíe gbò nòòkúù Jìhóvà. Èé gbóó nvèè bá nèe kọ á ié nvèè bá ea dúe bíi ló lọl bá gbò tùle e Jìhóvà beè sà. (Jém̀z 5:14) Náa dú bíi kọ é belí Ílaì tení dú ló gè nvèè ka ló bẹẹ kóò àbèè dúà ló èlmà Jìhóvà. À ólò bĩiná agẹ ló gè láá ló bel nè nen ea íe bíi ló lèlè dee bá, sõò ge naa vó, é náa kọọ̀ lé nu  á sìlà aa m. Nvèè kpíí ló kele ea di zẹ̀ẹ̀ nu dòòmà bá Ílaì nè níí Ábigẹẹ̀l ea dú Ízràẹ̀la.

7. Éé ní ea beè naa kọọ̀ Ábigẹẹ̀l á ló bel nè Dévìd e?

⁷ Ábigẹẹ̀l níà vaà Nabal ea dú neǹ méné ea beè ié gbele tõ̀ò kunukẽ̀. Tṍó e Dévìd nè pá a gbò géè teelá gũá ló Méné Sọ́ọ̀l, ba beè tú gã́bug tṍó tõ̀òma ló gbò kùdẽe ló naanà ból Nabal vaá kpènà gbò a naanà ból lọl bá gbò zib. É kọọ̀ Nabal beè õá va zaa ló nvèè bá e ba beè nvèè nèeí? Ẽ́èe. Tṍó e Dévìd beè bànie kọ á dõo ńkem̀ gyã́á nè múú nè pá ńlẹ́ẹ̀ gbò, Nabal beè palàge nvèè súng vaá kàl va gbéé. (1 Sám. 25:5-8, 10-12, 14) Níí beè naa kọọ̀ Dévìd á beeláfùl ge fẹ́ kọ̀láá kà págbálà ea di tọọ̀ Nabal. (1 Sám. 25:13, 22) Mósĩ́ deè ní e bàé láá kpèg nakà tã̀àgã̀í ẽ́? Ábigẹẹ̀l beè nyimá kọọ̀ níà tṍó ea bọ́ló gè ló bel, vóá, à gbóó aa boó mm̀ agẹ ló vaá àà gé zọ̀ 400 bé e tá kói gé tá vá ló, vaá súng géè palàge bã̀ vaá nyòònà vaá gbóó ló bel nè Dévìd.

8. Éé ní e nóò lọl ló nu dòòmà bá Ábigẹẹ̀l ẹ?

⁸ Tṍó e Ábigẹẹ̀l íná ló Dévìd, a beè tú agẹ ló, nè bá fã̀ dẽe loomá bel mm̀ sĩ́deè ea beè naa kọọ̀ Dévìd á gbĩ́ gè naa nú ea kọ́. Náa kal ló béè kọọ̀ tã̀àgã̀a náa beè tení aa bá Ábigẹẹ̀l, a beè tã̀àgã ló Dévìd. A beè lèèlà Dévìd ló gbò lé-lé kpãá ea íe vaá dẹ̀ẹ̀a boo Jìhóvà kọ á nveenìè bá neèe. (1 Sám. 25:24, 26, 28, 33, 34) Dì belí Ábigẹẹ̀l, è íè bíi ló agẹ ló gè loomá bel tṍó e monì nen ea gé naa nú ea é túe nvee kèbá tã̀àgã̀. (Ps. 141:5) À bọ́ló kọ é ié fã̀ dẽe, sõò èé íe nágé agẹ ló. Tṍó e lelè dee bá nen boo béè vulè e íè kìlmàé ló, è zógè kọọ̀ beele kà kà a kóò.—Pró. 27:17.

9-10. Éé ní ea bọ́ló kọ gbò kànen á kẽ̀èa boo tṍó e bà gé duulà bá deè tṍ dõòna gbò e?

⁹ À palàge dú bíi kọ gbò kànen á ié agẹ ló gè loomá bel nè gbò e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò  e bà sí pọ́lọ́. (Gàl. 6:1) Mm̀ kìlmà lóó kẽ, gbò kànen ólò nyimá kọọ̀ baala náa gbõomàè vaá bàé láá iè nàè gé bíi ló dùùlà bá deè tṍ. Sõò níí náa ólò naa kọọ̀ gbò kànen á òòà aa ló gè kọ́ bel nen ea bọ́ló gè le-lée dee bá. (2 Tím. 4:2; Táítọ̀s 1:9) Tṍó e bà gé duulà bá deè tṍ nen, bà ólò pììgà ge tú dõ̀ònù ge láá ló bel siimá tóm mm̀ ge noòmàe nu mm̀ sĩ́deè ea bọ́ló nè mm̀ ĩ̀ìmà. Bà ólò vùlè ba vígà, vaá vulèi ní ea ólò naa kọọ̀ bàá nvèè bá nèe ẽ́. (Pró. 13:24) Sõò túá nu ea palàge dú va bíi ló dú gè nvèè ka ló Jìhóvà tení dú ló gè nvèè sãa kúm gbò a nòòkúu nè ge kpènà a bõ̀ònatõ̀ò lọl bá tã̀àgã̀.—Tóm 20:28.

¹⁰ Lọl tṍó e beè dààmà togó tẹlẹ̀ kátogóá, e ló sọ́l boo tṍó ea é bọ́ló gè ló bel. Sõò, à íe tṍó ea bọ́ló kọ é gá ló tọ́ọ̀ kà bel. Mókà gbò ànà-ànà ní eé láá kpee sĩ́ ló tṍó ea meà naa vó é?

11. Mókà nu dòòle ló ní e Jém̀z beè nvee mm̀ a lòbèl e, vaá éé ní ea náa vaá à palàge bọ́ló é?

¹¹ Àé láá tàvàlà ge lẹ̀ẹ̀là bel ló bẹẹ gã́. Jém̀z ea beè di zẹ̀ẹ̀ gbò e ba beè emí Kpá Káí beè tú nu dòòle ló ea bọ́ló bààmà tẽ́ ànà-ànà ea di ló. A beè kọọ̀: “Nen e bè náa íe lọ̀ nu m lò bel, a gbõoma m kọ̀láá sĩ́ deè, vaá à é láá lẹ̀ẹ̀là bel ló a bá.” (Jém̀z 3:2, 3) Bà ólò tú ńdígílí kélè kpọ́gọ́lọ́ bọbmá gã́ nom tee vaá tú díí ge lẹ̀ẹ̀màe bel ló lùlíé boo togó. Tení dú ló gè sii bá ló dííá, nen ea gé téá nom̀ teeá é láá lẹ̀ẹ̀làẹ bel ló àbèè ge naa kọ á elá. Beè nen ea gé téá náa láá tú dííá lẹ̀ẹ̀màe bel ló, nom̀ teeá é láá teá nvèà kom ló bií ló nen ea dìé boo. Tẽ̀ènè áá báá, be née lẹẹlà bel ló bẹẹ gã́, àé láá màn gã́bug tã̀àgã̀ nèi. Naanii mè é bugi togó boo sìgà gbò dìtõ̀ò ea bọ́ló kọ é “lẹ̀ẹ̀là bel ló bẹẹ gã́” vaá è ooà aa ló gè ló bel.

12. Mó tṍó ní ea bọ́ló kọ é “lẹ̀ẹ̀là bel ló bẹẹ gã́” vaá è ooà aa ló ge ló bel é?

 ¹² Ò ólò labví láb naa vàẹ, tṍó eo nyímà kọọ̀ o vígà págbálà àbèè pábia íe gbò bel ke gũ̀a ẽ́? Dì belí nu dòòmà bá, be ò mon nen ea ólò tõó dó kiẽ́e bà kub bẹẹ tóm, é kọọ̀ ò ólò bĩináe kọ á kọ́ kpò kúm bé e tóm kọ̀ kpẹ̀a ólò siá dóá naa nè ni? À dú kà kà kọọ̀ lé bùlà ní eo bĩ́ìmàe ẽ́. È vulè pá bẹẹ gbò vígà págbálà nè pábia vaá à léémái gè nyimá gbò nu e bà gé téní bá. Tṍó e gé tãagã̀ nàgé ló Bàrì má va, è ólò gbĩì ge kọ́ kà lèlà sĩ́ nu ea dú va bíi ló. Sõò, níì tṍó ea bọ́ló kọ é “lẹ̀ẹ̀là bel ló bẹẹ gã́” vaá è ooà aa ló ge ló bel. Be à gá náa vaá è tãgĩ bá nen kọ á ló bel ge gbẹẹ́ ke gũ̀a nèi, níá zógè kọọ̀ née vulèe àbèè gbò vígà págbálà nè pábia e bà dẹlẹ́ẹ nyíé boo kọọ̀ àé gbẹ́ẹ belá ke gũ̀a. À dú kà kà kọọ̀ tọ́ọ̀ bẹ̀ì née gbĩ́ì ge zoolè tàvàlà dìtõ̀ò e pá bẹẹ gbò vígà págbálà nè pábia gé ténígi bá gbẹá mm̀ gbò dó e bà kub bẹẹ sìtóm kọ̀ kpẹ̀a. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, náa é tan tọ́ọ̀ kà vígà págbálà àbèè pábia e bà gé sí tóm mm̀ íb gbò dóá gè kọ́ kpò kúm bé e pá vígà e bà di kĩé ólò sí ba tóm kọ̀ kpẹ̀a àbèè nònù naa.

13. Dì belí bé ea di mm̀ kpá Próvẹẹ̀b 11:13 naa, éé ní e gbò kànen íè ge naa ẽ́, vaá ló éé?

¹³ À palàge dú bíi kọ gbò kànen á tú nòòkúu ea di mm̀ kpá Próvẹẹ̀b 11:13 siimá tóm tení dú ló gè tú gbò bel ea bọ́ló gè sẹlẹ́ ke gũ̀a gbẹẹ́ ke gũ̀a. (Bugi.) Níí é láá dú nu ànà-ànà, èlmà tõ̀ò be neǹ kànená a ílí va. Gbaa ló ea di zẹ̀ẹ̀ dóm nè va ólò palàge aga bá tṍó e bà kilsĩ́ gè loa sọ́l tení dú ló gè kọ́ ba gbò bel ke gũ̀a, tọa ló, nè tã̀àgã̀ nè ene. Sõò neǹ kànen nyímá kọọ̀ náa bọ́ló kọ á kọẹ̀ neè a va gbò bel ke gũ̀a ea kil ló dõòna gbò e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Be à náa vó, àé náa kọọ̀ bàá gá dẹlẹ́ náe nyíé boo vaá kyọ̀gàlà a lé bée. Gbò e bà íe dọ̀ tóm mm̀ bõ̀ònatõ̀ò á gá dú gbò “bàà dém,” àbèè gbò e bà náa é láá dẹlẹ́ va nyíé boo. (1 Tím. 3:8) Níá tõó dọ̀ kọọ̀ bà náa é kẹlẹ dõòna gbò àbèè ge bã̀ pílì. Be neǹ kànen vulè a va, náa é ló gbò bel e náa dú bíi kọ á va á nyimá nèe.

14. Mósĩ́ deè ní e vaà neǹ kànen é láá kpènà lé béè a dóm ẽ́?

¹⁴ Va é láá nvèè bá kpènà lé béè a dóm tení dú ló gè kọ náa é tã́gĩ bá a dóm kọ á ló gbò bel ke gũ̀a neèe. Tṍó e va tú nakà dùùlà bá deè tṍí siimá tóm, náa nveè sãa kúm áá a dóm, sõò à nveè nàgé ka ló gbò e ba beè ló bel ke gũ̀a nè a dómá. Bọọ èlmà tõ̀ò, à náa kọọ̀ nyíè Jìhóvà á ẹẹ boo béè kọọ̀ à náa kọọ̀ gbaa ló nè fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló á di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò.—Róm̀ 14:19.

15. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà beè labmá láb kilma ló taà kà kóò Jóòb e, vaá boo béè éé?

¹⁵ Èé láá nó gã́bug nu lọl mm̀ kpá Jóòb ea kil ló tṍó nè bá eé lóómá bel. Tṍó e Jọ́ọ̀b ni téní bá kele-kele íb tã̀àgã̀ ea nááá bẽene ene lọ̀l, ténì kà pá a kóò beè dú ló gè nvèèe nyíe gbàà nè ge dùùlàẹ bá deè tṍ. Gbòí náa beè ló tọ́ọ̀ kà bel mm̀ gã́bug tṍó. Sõò gbò bel e Eliphaz, Bildad, nè Zophar beè lò tṍó e tṍó téní zógè kọọ̀ bà náa beè tú gbò tṍóá bùgmà togó boo bé e bàé láá nvèè bá nè Jóòb naa. Tãa vó, bà géè bugi togó boo áá bé e bàé láá zogèè kọọ̀ Jóòb beè naa nú ea dú pọ́lọ́ naa. Ba beè ló sìgà bel ea lelà, sõò gã́bug bel e ba beè ló kilma ló Jóòb nè Jìhóvà náa beè bọ́ló àbèè ge dú kà kà. Ba beè gbà bel Jóòb kọ ẹ̀ẹ̀ pọ́lọ́ nen. (Jóòb 32:1-3) Jìhóvà beè labví láb naa vàẹ kilma ló é? A beè palàge nvèè súng ló taà kà gbálàí. A beè kolí va gbò ból vaá kọ́ nè Jóòb kọ á tã̀àgã va ló Bàrì boo.—Jóòb 42:7-9.

16. Éé ní eé láá nó lọl ló gbò pọ́lọ́ nu dòòmà bá Eliphaz, Bildad, nè Zophar ẹ?

 ¹⁶ È nóò gbele tõ̀ò nu lọl ló gbò pọ́lọ́ nu dòòmà bá Eliphaz, Bildad, nè Zophar. Túá kà, é gá beelá bel ló pá bẹẹ vígà. (Máát. 7:1-5) Tãa vó, èé palàge pãané va tṍ ló besĩ́ è kálá ló bel. Tṍó e náà vó, ní ea é naa kọ é láá dã́tẽ́ ló ba dìtõ̀ò ẽ. (1 Pít. 3:8) Ní ea égè bàà kà, tṍó e gé ló bel, èé mon kọọ̀ bẹẹ gbò bel á dú lé vaá lèlà. (Ẹ́fẹ. 4:25) Ní ea égè taà kà, Jìhóvà ólò palàge nvèè kpíí ló bel e lóò nè ene.

17. Éé ní eé láá nó lọl ló nu dòòmà bá Elihu e?

¹⁷ Elihu ea dú dúà ló Ébràhàm ní ea beè égè ténì nen ea beè ló bel nè Jóòb e. A beè pãane tṍ ló tṍó e Jóòb nè nakà taà kà pá a kóòa géè ló bel. A beè palàge pãane tṍ ló nu e bà géè kọ́ boo béè kọọ̀ a beè láá nè dùùlà bá deè tṍ ea bọ́ló vaá lèlà, vaá níí beè nveè bá nè Jóòb kọ á lele dee bá bé ea bugi togó naa. (Jóòb 33:1, 6, 17) Nu ea beè palàge dú bíi ló Elihu beè dú gè nvèè ka ló Jìhóvà, e bè níì ẹlẹ àbèè dõòna nèn nì. (Jóòb 32:21, 22; 37:23, 24) Nu dòòmà bá Elihu nóòmài kọọ̀ à íe tṍó gè pĩi gã́ vaá pãane tṍ ló bel. (Jém̀z 1:19) È nó nàgé kọọ̀ tṍó e gé dùùlà bá deè tṍ nen, pọ̀b kà nu eé sẹẹ̀a sĩ́ á dú gè nvèè ka ló Jìhóvà níì beélè bá nì.

18. Mósĩ́ deè ní eé láá zogè kọọ̀ è nveè ka ló dõ̀ònù ge ló bel é?

¹⁸ Èé láá zogè kọ è nveè ka ló dõ̀ònù ge ló bel, tení dú ló gè tõó boo dùùlà bá deè tṍ ea di mm̀ Kpá Káí ea kil ló tṍó nè sĩ́deè eé lóómá bel. Kèbá tùle nyómá káí, Méné Sólomòn beè emí kọọ̀: “Dì belí nóò kpé e bà dem mm̀ nú e ba beè tú ẹ́ẹ́ kpé tõomá, níà bé e bel e nen ló tṍó ea bọ́ló meà naa ẽ́.” (Pró. 25:11) Tṍó e palàge pãane tṍ ló bel e dõòna gbò ló vaá bugi togó boo besĩ́ è kálá ló bel, gbò bel ea é aàí gã́ é bélí gbò nu e ba beè tú nóò kpé dèmàa—àé dọ bélè vaá kpe tṍ. Kọbèè è lóò gbele tõ̀ò bel àbèè pọ́ì ńkem, bẹẹ bel é síè kpóó ló dõòna gbò, vaá à náa kọọ̀ nyíè Jìhóvà á ẹẹí ló. (Pró. 23:15; Ẹ́fẹ. 4:29) Níí ní ea dú kà lé sĩ́deè ea tõo lọ̀l vaá à lee é, ge zogè kọọ̀ nyíéi ẹ́ẹ́ ló nakà dõ̀ònù ea aa bá Bàrìí!