Bõ̀ònaló gbò ge nvèè fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló gbàà gbò dóí beè nvèè nàgé ãa bõ̀ònaló kẽ e ba beè kolíe League of Nations. Tóm̀ bùlà ea beè di nvée beè dú gè “naa kọọ̀ gã́bug dó á gbá siá tóm mm̀ ge naa kọọ̀ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló nè kpènà á di bàlà booí.” Gbele tõ̀ò bõ̀ònaló kyáá fã̀ beè nvèè sãa kúm nakà bõ̀ònalóí ea kọlà League of Nations. Gbò E Bà Di Togó Bõ̀ònaló Gbò Tọ Bàrì ea di America beè lèèlà kọ níí “dú sĩ́deè bẹbẹ̀l ea zógè kọ Boǹ Méné Bàrì di boo kunukẽ̀í.” Na gbòí beè zogè kọ baala nveenìè sãa kúm League of Nations tení dú ló gè lẹ̀ẹ̀là gbò nen siimá ló bõ̀ònaló ea kọlà Paris Peace Conference. Ene kà gbálà ea beè sí kè kẽè bila ló belá beè kọọ̀ nakà nòònùá “dú dààmà togó ãa dò díí kẽ mm̀ nòòtẽ́ nómá mm̀ bàlà booí.”

Ãa dò díí kẽ beè dààmà togó, sõò náa beè tení aa bá gbò e ba beè tú ba lóó nvee mm̀ nakà bõ̀ònaló ge naa kọ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló á dìa. Mm̀ gbáá 1919, ãa dò díí kẽ nyòòmà sìtóm kọ̀ kpẹ̀a beè dààmà togó tṍó e Jìhóvà ne kói pá a gbò kọ bàá vee lé kpẹ̀aí èlmà bé e ba beè vee naa mm̀ gbò gbáá ea kil nvéeá. Sõò Gbò Nvín Nò Kpá Káí beè ié bíi ló kà àgẹbá nyààa besĩ́ì bà kálá dààmà togó nakà tómí.

Ba beè gbóó noo gè tẹlẹ̀ kpá nè gbò e bàé sa kọ bàá tulè Watch Tower Bible and Tract Society buù gbáá sẹlẹ́ deè Saturday, January 4, 1919. Tṍóá, bà ã́àa sii Joseph F. Rutherford nvee tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́ gbẹá Atlanta, Georgia, U.S.A e náa beè sí tọ́ọ̀ kà pọ́lọ́, ea dú nen ea géè tulè gbò níí Jìhóvà tṍóá, gbá ló dõòna kà àlàbà kà gbò gbálà. Bíb ea beè gbóó bã kẽ dú vóí, É kọ èé kpáá tẹlẹ̀ kpá nè gbò gbálà e bà di tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́á? Sẹ̀ èé tú dõòna gbò nyaamá vá ló é?

Gbẹá tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́á, Vígà Rutherford beè ié tã̀àgã̀ bùlà ea kil ló bé e dì deèsĩ́ bõ̀ònatõ̀òí é meà naa. A beè nyimá kọọ̀ sìgà pá vígà beè ié bùlà kọọ̀ àé dú lé gè tẹlẹ̀ kpá nè dõòna nèn kọ á tulè. Boo béè vó, a beè gbóó emí kpá lẹ̀ẹ̀là tóm má pá vígà e ba beè di kĩé, kọ bàá sà Evander J. Coward kọ á tulè. Rutherford beè kọọ̀ Coward dú nen ea ólò “dĩine ló,” “neǹ  nyìmànù,” vaá à ólò “bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló Dõò.” Sõò a beè leemá gã́bug pá vígà kọ bàá dàlà dee ló nòònù ge tẹlẹ̀ kpáí zelmá boo ọ̀ọ̀lẹ̀ ẽ́. Gbò bèèla e bà géè ló bel boo pá vígà e bà di tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́ beè zìgà. Súng beè gbóó palàge bã̀ sìgà pá vígàa boo tṍó e bà géè ló bel boo nu e bàé náa.

À íe nú ea beè gbóó naaá tṍóá e Richard H. Barber beè baatẽ́ kọọ̀ à bélí ‘gè tṍ múú dáà sã́’ tṍó e tṍó ni téní. Enè nen zẹ̀ẹ̀ pá vígà e ba beè di kĩá beè gboó elá èla vaá kọọ̀: “Nda ní nyímà tẽ́ gè kpó log, sõò m̀ nyímà nú e gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kọlà. Bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo ní ea dú nú e Bàrì ẹbmà dẽe lọ̀líí báẹ́. Kà lé sĩ́deè eé láá zogè kọ è bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló Bàrì dú gè kpáá tẹlẹ kpá kọọ̀ Vígà Rutherford á tulèi.”—Ps. 18:25.

Tṍó e tṍó téní, nen e ba beè gbá di tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́á ea bée kọlà Alexander H. Macmillan beè kẽ̀èa boo kọọ̀ deé ea bẽene deeá, Vígà Rutherford beè dù gé kòn bá ló nù tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́ e ẹlẹ beè dì vaá kọọ̀, “Nììnà bá ni domá.” Vígà Rutherford beè gbóó nèe kpá lẹ̀ẹ̀là tóm. Macmillan beè mòn ńkem̀ émì nu ea di dẽè kpáá vaá gbalẹ̀ boo nyimá nú ea tõó dọ̀. Émì nuá beè kọọ̀: “RUTHERFORD WISE VAN BARBER ANDERSON BULLY NÈ SPILL NEN TÙLE TÚÁ TAÀ NEN GBÒ NEN TOGÓ È VULÈ DÉNÈ BỌ̀Ì.” Níí tõó dọ̀ kọọ̀ à dú gè kpáá íbá ló dénè gbò e bà géè tulèa, bà kpáá tú Joseph Rutherford, Charles Wise, nè William Van Amburgh naamá gbò ge tõó togó. Boo béè vó, Vígà Rutherford é kilsĩ́ gè tõó togó.

Tṍó e aatáà kà pá vígà págbálàí beè di dí tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́á, Gbò Nvín Nò Kpá Káí e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo beè kọọ̀ gbò nen á bii bá dẽè kpá e bàé má gbò e bà gé bẹl ge bànmà va kọ bàá sọ̀bá pá vígàa lọl tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́. Ge kọ́ nè gbò e bà náa dú Gbò Nvín Nò Kpá Káí kọ bàá bii bá dẽè kpáá beè bĩiná gè ié agẹló. Sõò nú ea é sígá ló 700,000 nen beè bii bá dẽè kpáá. Deè Wednesday, March 26, 1919, besĩ́ bà kálá lẹ̀ẹ̀là kpáá má gbò e bà gé bẹl ló gè bànmà va, ba beè sọ̀bá Vígà Rutherford nè nakà gbò gbálà e bà géè zọ̀ẹ tulèa lọl tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́.

Mm̀ bel ea ló nè gbò e ba beè zààvàẹ́ ló nvee tọá, Vígà Rutherford beè kọọ̀: “Nda palàge àgala boo kọọ̀ nakà nu e dénè bẹ̀ì ni téní báí dú nú ea é kpóògèi dee ló nyòòmà gbò tṍó ea palàge tavàlà ea gé dú sĩ́. . . . Nóo beè beí bé boo gè kọọ̀ pá bọọ vígà á aa tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́. Níì níá ní ea beè dú tóm bùlà ea di nvéè dénè tómí ẽ́ nì. . . . O beè bei bé kọbé ka dí ló béè Jìhóvà, vaá gbò e ba beè naa vó íe kà lé tã́áná dee bá.”

Gbò nú ea beè naaá tṍó e pá vígàa géè tení bà gbò ẹ̀bmàí beè zogè kọọ̀ Jìhóvà géè tulè va. Lèlà May 14, 1919, tọ bèèla e ba beè zalí kpá ló belá kìlmàa beè tenmá kọọ̀: “Gbò e bà géè beelá va bel lóí náa dọ tọ́ọ̀ kà log . . . sõò boolo ní eo dọì log é.” Ba beè ló bel ló pá vígàa kọ bà sí agẹbá pọ́lọ́, vaá belá gáẹ̀ beè gbẹá vá kú é be à gá náa vaá ba beè dõogẽ ia ló nèva àbèè kọ bà tú valẹ bá sií ló. Ba náa beè kpáá lo  ná va bel ló. Nú ea silà aa m dú kọọ̀, Judge Rutherford beè kilsĩ́ gè ié lóó e log ténmá gè olòó kpènà gbò níí Jìhóvà gbẹá Pọ̀b Tọọ̀ Bèèla ea di United State, ea dú nu ea beè naaá gã́bug tṍó aaló tṍó e ba beè sọ̀ẹ bá lọl tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́á.

Vígà Macmillan beè kọọ̀: “Née é láá dõogẽ ĩìtẽ́ kẽ vaá nvèà bá zẹ̀ẹ̀ tọ elá bànà kọ Dõò é dú gé túi kilma káála. E beè gbóó nyimá kọ à dú bíi kọ é nó nu ea kil ló nú ea dú tóm̀ bùlà Dõò.”

Sõò pá vígà e ba beè di pọ̀b tọ nàà tóm náa beè láá i ná ba tóm e ba ni tú gã́bug gbáá siimá. Ló éé? Boo béè kọọ̀ tṍó e ba beè sii sìgà pá vígàí nvee kpọ́gọ́lọ́, ba beè kyọ̀gàlà sĩ́ dénè gbò nú e bà géè emá kpá gbẹá Bẹ́tẹẹ̀l. Níí beè ọọvẹ́ va ló, vaá sìgà pá vígà beè gbĩ́ gè nyimá kabèè kùbmà é gé bã ló tóm kọ̀ kpẹ̀aí.

É kọ à íe nen ea beè kpáá ié lèèma ló gè dã́ kpẹ̀a e Gbò Nvín Nò Kpá Káíá géè vee ea kil ló Boǹ Méné Bàrì? Ge aalá bíbvá, Vígà Rutherford beè beeláfùl ge nè ene kà lòbèl. Ba beè kolí gbò nen kọ bàá dù gé sí kẽ. Vígà Macmillan beè kọọ̀, “Beè tọ́ọ̀ nen náa dú gé sí nònùá, èé nyímá kọọ̀ kùbmà a bã́ ló tóm kọ̀ kpẹ̀aí.”

Boo béè vó, a beè gbóó dọ̀ deè Sunday, May 4, 1919, náa kal ló béè kọọ̀ kpá ló Vígà Rutherford géè palàge zọ̀, a beè tõó Los Angeles, ea di California nè ene kà lòbèl ea togó bel kọ́ọ̀, “The Hope for Distressed Humanity.” Nú ea é tóólá 3,500 nen beè sí kẽè lòbèla, vaá gã́bug dõòna gbò beè dù, sõò ba beè òòa kẽ àà boo béè kọọ̀ tõ̀ò náa beè dìnà. Dee ea bẽene, dõòna kà 1,500 nen beè sí kẽ. Pá vígàa beè gbóó láá ié ààla—kọọ̀ à gé tan gbò nen ge dã̀!

Nú e pá vígàa beè gbóó naa beè dú nòòkúu ea gé lẹẹlà bel ló bé e Gbò Neǹ Dìtõ̀ò Jìhóvà ólò kọ́ kpẹ̀a naa dọ̀ nieí.

Kpá Tọ Kùdẽe Ló e ba beè emí ló August 1, 1919, beè vee kọọ̀ nyòòmà ãa ból September, bàé sẹlẹ pọ̀bkà bõ̀ònaló e dénè nen é láá sì  gbẹá Cedar Point, Ohio. Ene kà nvín ãa gbálà ea bée kọlà Clarence B. Beaty, ea dú Nvín Nò Kpá Káí ea dú Missouri beè kọọ̀, “Dénè nen beè kọọ̀ bàé síè kĩá.” Nú ea sígá ló 6,000 pá vígà págbálà nè pábia beè sí kẽè bõ̀ònalóá èlmà bé e bà géè ẹ̀bmà dẽe naa. Ene kà nú ea beè naa nagé kọọ̀ bõ̀ònalóá á kpe ló, dú kọọ̀ nú ea sígá ló 200 nen beè dììa múú mm̀ bànà e múú ólò dẹ̀ẹ̀là m ea di kuló Erie.

Kà lèlà September 5, 1919, ea naamá ní ea égè vòò deè pọ̀bkà bõ̀ònalóá, mm̀ lòbèl e Vígà Rutherford “Ló nè Gbò e bà gé gbá siá tóm,” a beè tú ãa màgàzíìn ea togó bel kọlà The Golden Age * tẹlẹ bàlà kẽ. Aẹ̀ “fáálá ãa-ãa kpẹ̀a ea dì bíi, vaá baatẽ́ lọl mm̀ Kpá Káí nú ea náa vaá gbele-gbele gbò nuí géè naaá.”

Ba beè siè kpóó ló dénè gbò Nvín Nò Kpá Káí kọ bàá tú nakà ãa kpáí kọọmá kpẹ̀a mm̀ agẹló. Ene kà kpá lẹ̀ẹ̀la tóm ea kọ́ bé e bàé sí tómá naa beè kọọ̀: “Buù nen ea beè dììa múú á nyimá kọọ̀ à íèè pọ̀bkà nèà deè ge sí tómí, vaá á gá tú tómí bìlmà bil, á siá kpóó ló nyòòmà bé ea kpóó sim tùlà naa gè vee lé kpẹ̀aí.” Gbele tõ̀ò nen beè tú lóó nè ge vee lé kpẹ̀aí! Besĩ́ à kálá dú December, gbò kọ̀ kpẹ̀a e bà íé bẹ̀à sã́ bùlà ge vee Boǹ Ménéá beè ié bíi ló gè lẹ̀ẹ̀là nú ea sígá ló 50,000 nakà ãa màgàzíìna má gbò nen e bà gé bĩ́íná.

Tṍó e gbáá 1919 é gé iná kùbmà, a beè dú gè kpáá bõonè ló gbò níí Jìhóvà vaá sièva kpóó ló. Nagé, gã́bug kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea kil ló dee-deè nvéè deeá beè mm-má. Ge dò gbò níí Bàrì vaá kpáá síva tóm ló dì belí bé e kpá Màlákaì 3:1-4, beè kọ́ naaá beè mm-má. Ba beè sọ̀bá gbò níí Jìhóvà lọl kèbá síí sii mm̀ “Gbele Bábìlọ̀n” e bà lóómá bel mm̀ dòòle lóá, vaá Jíízọ̀s à íbá ló gyóòlo “e a nyímá nu vaá bọ́ ló dẹ̀lẹ̀ nyíé” booá. * (Kùùà 18:2, 4; Máát. 24:45) Kátogóí, Gbò Nvín Nò Kpá Káí di kpènà ló nyòòmà ge sí tóm e Jìhóvà beè gbĩ́ kọ bàá sìa.