1. Baatẽ́ dìtõ̀ò neǹ tóm Jọ́ọ̀n nyòòmà dee deè nvéè túá gbò gbáá C.E. a.

NYÒÒMÀ ke kùbmà túá gbò gbáá C.E. a, neǹ tóm Jọ́ọ̀n beè tení bá kà tàvàlà dìtõ̀ò. A dú kànen mm̀ deè tṍóá, vaá ba beè siíe tẹlẹ boo kpò kunukẽ̀ e múú bééá tení ló, ea kọlà Pátmọ̀s, vaá àé láá dú kọọ̀ ẹlẹ ní ea beè dú dee deè nvéè neǹ tóm Jíízọ̀s ea beè di-dí dùme. (Kùùà 1:9) A beè nyimá kọọ̀ gbò nàà uú boo géè noomà kyáá bel vaá gbĩ́ gè poo bõ̀ònatõ̀ò. A beè belí kọọ̀ kà kà gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst é gé ú tà.—Júùd 4; Kùùà 2:15, 20; 3:1, 17.

2. Dẹ̀ẹ̀a boo kpá Kùùà Nù 7:9-14, mókà mòà nù dẽe ea ẹ́ẹ̀lẹ̀ nyíè Jọ́ọ̀n ní ea beè mòn ẽ? (Ẹ̀b fùtó ea di boo kóó.)

² Kèbá nakà tàvàlà dìtõ̀òí, Bàrì beè nèe ene kà mòà nù dẽe ea é ẹ́ẹ́lẹ̀ẹ nyíe ea kil ló dì deèsĩ́. Mm̀ mòà nù dẽeá, ene kà nyómá tóm beè kọ́ nè dõòna kà ténì kà nyómá tóm kọ bàá sii fọ́ọ́lọ́ kyọ̀à sĩ́ ea é dómà pọ̀b kpo tã̀àgã̀a dọ̀ọ̀mà tṍó e bàé tú dee deè nvéè kpíí nvee ló gbò e Bàrì beè tṍ nóo ból. (Kùùà 7:1-3) Na gbòí tóólá 144,000 nen e bàé zọ Jíízọ̀s bẹ̀l gbẹá káála. (Lúùk 12:32; Kùùà 7:⁠4) Tṍóá Jọ́ọ̀n beè gbóó kọ nagé nú ea kil ló dõòna gbò e bà bọọ́ tõ̀ò naa ní ea kọ́ọ̀: “M beè gboó mòn”—ea dú moǹ bel ea zógè kọọ̀ nú ea mon beè bọọ́ẹ́ ló. Éé ní e Jọ́ọ̀n beè mòne? A beè “mòn gbele gã́ bug nen e tọ́ọ̀ nen náa é láá bugi! Gbò e bà aa dénè kpá dó bàlà boo, vaá bà aa kele kele gã, e bà meà kele kele, vaá ló kele kele dém bel, beè di élá kè sĩ́ kpò té ménéá nè kè sĩ́ Nvín Naanà Bólá.” (Bugi Kùùà Nù 7:9-14.) Nyíè Jọ́ọ̀n beè palàge ẹẹ ló gè nyimá kọọ̀ mm̀ dì deèsĩ́, gbele gã́bug nen é beè fã̀ Bàrì mm̀ lèlà sĩ́deè!

3. (a) Éé ní ea náa vaá à bọ́ló kọọ̀ mòà nù dẽè Jọ́ọ̀ní á agẹlẹ ló bẹẹ zìgà ẹ? (b) Éé ní eé nó mm̀ nakà kpò nònùí ẽ́?

³ Èé láá àgala boo kọọ̀ mòà nù dẽeá beè agẹlẹ ló zìgà  Jọ́ọ̀n. À bọ́ló kọ á palàge agẹlẹ ló beélè zìgà boo béè kọọ̀ à tọ́á ló dee deè nvéè dee e beele dìí! Kátogóí, e mon gã́bug gãà gbò nen e bà gé fã Jìhóvà, e bà ẹbmà dẽe gè fùl zelí bá pọ̀b kpo tã̀àgã̀ vaá tõó dùm boo kunukẽ̀í dọ̀ dè-dè. Mm̀ nakà kpò nònùí, èé nó sĩ́deè e Jìhóvà beè tẹlẹ bàlà kẽ bé e gbele gã́bug nená meà naa mm̀ sìgà aatáà òb gbáá ea kil nvéeá naa. Tṍóá èé beè gboó ló bel boo bàà kà nú ea kil ló gbòá: (1) ba gã́bug nè (2) kele-kele kpá dó bàlà boo e bà aà. À bọ́ló kọọ̀ gbò nú ea kil vá lóí á agẹlẹ ló zìgà kọ̀láá gbò e bà íe ból dẽesĩ́ gè dũùnà na gbò e Bàrì ténmái.

4. Mókà kà kà bel ea di mm̀ kpá Káí ní e bõ̀ònaló kyáá fã̀ náa dã́tẽ́ ló é, vaá mósĩ́ deè ní e Gbò Nvín Nò Kpá Káí beè dú kele ló baala mm̀ nakà noòmà nùí ẽ́?

⁴ Bõ̀ònaló kyáá fã̀ náa ólò noòmà kọọ̀ gbò lé lab dògò é beè tõó boo kunukẽ̀í dọ̀ dè-dè. (2 Kór. 4:3, 4) Deè nieí, gã́bug kyáá bõ̀ònaló fã̀ ólò noòmà kọọ̀ gbò lé lab dògò ólò kil káála tṍó e bà ú. Sõò níí dú kele ló nu e pọ́ì ńkem̀ Gbò Nvín Nò Kpá Káí e ba beè emí Watch Tower beè noòmà lọl tã́gíní gbáá 1879. Ba beè dã́tẽ́ ló kọọ̀ Bàrì é beè kpáá tú boo kunukẽ̀í naamá Páladaìs vaá gã́bug gãà gbò nen e bà gbantṍ ló Bàrì náa é kil káála, sõò bàé tõó boo kunukẽ̀í. Kọ̀láá bé ea dì naa, a beè túva tṍó bá gè palàge nyimá nú ea kil ló gbò e gbò nen e bà gbantṍ ló Bàrìí.—Máát. 6:10.

5. Éé ní e Gbò Nvín Nò Kpá Káíá beè zìgà ló ea kil ló 144,000 nená ẽ́?

⁵ Mm̀ kà kà, Gbò Nvín Nò Kpá Káíá beè dã nágé tẽ́ ló lọl mm̀ Kpá Káí kọọ̀ à íe sìgà gbò ea é dú gè “aalá lọl bàlà booí” kọ bàá zọ̀ Kráìst bẹ̀l gbẹá káála. (Kùùà 14:3) Bà tóólá 144,000 nen e ba beè kìn lóó nè vaá tú bẹ̀à sã́ bùlà fã̀àmà Bàrì mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé tṍó e ba beè di boo kunukẽ̀í. Vaá éé ní e ba beè ziga ló ea kil ló nakà gbele gã́bug gbò nená ẽ́?

6. Éé ní e Gbò Nvín Nò Kpá Káíá beè zìgà ló ea kil ló gbele gã́bug nená ẽ́?

⁶ Mm̀ mòà nù dẽeá, Jọ́ọ̀n beè mòn gbòá e bà “di élá kè sĩ́ kpò té ménéá nè kè sĩ́ Nvín Naanà Bólá.” (Kùùà 7:9) Gbò belá beè naa kọọ̀ Gbò Nvín Nò Kpá Káíá á zìgà kọọ̀ gbele gã́bug nená é kil nagé káála belí 144,000 néná. Sõò beè 144,000 není nè gbele gã́bug nená gbá kil káála, mókà kele ní ea é dí vá zẹ̀ẹ̀ e? Gbò Nvín Nò Kpá Káíá beè bugi togó kọọ̀ gbele gã́bug nená é dú gbò nyòòne nvéè Kráìst e bà náa beè palàge gbàntṍ ló Bàrì tṍó e ba beè di boo kunukẽ̀í. Náa kal ló béè kọ bà géè naa nú ea dú lé, àé láá dú kọọ̀ sìgà ọ̀và beè di dí mm̀ kyáá bõ̀ònaló fã̀. Gbò Nvín Nò Kpá Káíá beè zìgà kọọ̀ gbò e bà dì naa vó beè vùlè Bàrì, sõò bà náa beè palàge vùlèe naa ní e bàé láá zọ̀ Jíízọ̀s bẹl. Boo béè kọọ̀ ba vulà kilma ló Bàrì náa palàge aga lóá, bàé láá kil káála vaá elá kèsĩ́ kpò té ménéá sõò bà náa é ĩìtẽ́ boo.

7. Bà mée ní e Gbò Nvín Nò Kpá Káí beè ẹ̀bmà dẽe kọ bàé tõó boo kunukẽ̀í mm̀ Enè Tõ̀ò Gbáá Bẹbẹ̀l Kráìst e, vaá éé ní e ba beè zìgà ló ea kil ló gbò e ba beè ú mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo deè kéléá ẹ́?

⁷ Beè vó, bà mée ní e bàé tõó boo kunukẽ̀í ẽ́? Gbò nvín nò Kpá Káíá beè zìgà kọọ̀ tṍó ea ní dú gè bõonè ló 144,000 nená kilma káála lọ̀l, gã́bug gãà gbò nen é gbóó gbẹá boo kunukẽ̀í vaá dé kpéè ló Enè Tõ̀ò Gbáá Bẹbẹ̀l Kráìst. Gbò Nvín Nò Kpá Káíá náa beè ẹ̀bmà dẽe kọọ̀ gã́bug gãà gbò nená é fã Jìhóvà besĩ́ Kráìst kálá dààmà togó ge bẹ̀l. Tãa vó, ba beè bugi togó kọọ̀ gbòí é nó nú ea kil ló Jìhóvà mm̀ Enè Tõ̀ò Gbáá Bẹbẹ̀l Kráìst. Tṍó e níá ni nááá lọ̀l, gbò e ba láb gbááá ló nòòkúù Jìhóvà é gbóó ié  dùm e bè náa tá boo kunukẽ̀í, boo tṍó e gbò e bà lọl togó kèbá é íé kyọ̀àsĩ́. Gbò Nvín Nò Kpá Káíá beè bugi togó kọọ̀ “gbò tùle” e bàé dí boo kunukẽ̀í tṍó e Kráìst É Tú Enè Tõ̀ò Gbáá Bẹ̀lmàa é beè kil káála tṍó e enè tõ̀ò gbááá ni íná kùbmà. Nè ge kọọ̀ gbò e ba beè ú mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo besĩ́ì Kráìst à kálá dùa é kẽeà vaá di zẹ̀ẹ̀ gbò tùleá.—Ps. 45:16.

8. Mókà taà mm̀ kélè gbò ní e Gbò Nvín Nò kpá Káí beè dòòmà kọ a dìe?

⁸ Nagé, Gbò Nvín Nò Kpá Káíá beè ié bùlà kọọ̀ à íe taà mm̀ kélè gbò ea dì: (1) gbò e bà tóólá 144,000 nen, e bàé zọ Jíízọ̀s bẹ̀l gbẹá káála; (2) gbele gã́bug nen e ba beè tú bèà sã́ bùlà fã̀àmà Bàrì, e bàé élá kèsĩ́ kpò té méné Jíízọ̀s ea di káála; nè (3) gã́bug gãà gbò nen e bàé dí boo kunukẽ̀í e bàé nóòmà va gbò nòòkúù Jìhóvà mm̀ Enè Tõ̀ò Gbáá Bẹbẹ̀l Kráìst. * Sõò tṍó e tṍó ni téní, Jìhóvà beè naa kọ bàá dã́tẽ́ ló togó belí leevè.—Pró. 4:18.

9. (a) Mósĩ́ deè ní e gbele gã́bug nená é “élá kè sĩ́ kpò té ménéá nè kè sĩ́ Nvín Naanà Bólá” ẹ́? (b) Éé ní ea náa kọọ̀ ge dã́ ból ló kpá Kùùà Nù 7:9 naa vóí à bọ́ló é?

⁹ Mm̀ gbáá 1935, Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà beè gbóó palàge dã́tẽ́ ló nú ea kil ló gbele gã́bug nen ea di mm̀ mòà nù dẽè Jọ́ọ̀na. Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà beè gbóó dã́tẽ́ ló kọọ̀ gbele gã́bug nená náa é aa deè kil káála gé “élá kè sĩ́ kpò té ménéá nè kè sĩ́ Nvín Naanà Bólá.” Tãa vó, kiẽ́e e bà di élá dú nu dòòle ló. Kọbèè gbele gã́bug nená di boo kunukẽ̀í, bàé láá élá “kè sĩ́ kpò té ménéá” tení dú ló gè zìgà kọọ̀ Jìhóvà ní ea lela ló gè bẹ̀l bàlà booí é, nè ge zogè kọ bà tõonìèé kèbá tení dú ló ge gbànie tṍ ló. (Àìz. 66:1) Bàé láá elá “kè sĩ́ kpò té ménéá” tení dú ló gè ié zìgà mm̀ vààa gyọ́ọ̀ Jíízọ̀s. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, kpá Máàtìù 25:31, 32 kọọ̀, “dénè kpá dó”—nè gbò pọ́lọ́ lab dògò—é ‘bõoná kè sĩ́’ kpò té méné Jíízọ̀s e ka di lóá. Mm̀ kà kà, dénè gbò dóí á gé káála, sõò boo kunukẽ̀í. Nakà dã̀ ból ló nuí beè palàge bọ́ló. À baatẽ́ nú ea náa vaá Kpá Káí náa kọ́ọ̀ àé dú gè tú gbele gã́bug nená kilma káála. Áá enè gbò ní e Bàrì zigà nèva kọ bàé íe dùm e bè náa tá gbẹá káála ẹ́—níí dú 144,000 nen e bàé zọ Jíízọ̀s “lẹ̀ẹ̀là bel” boo bàlà booí. —Kùùà 5:10.

10. Éé ní ea náa vaá àé palàge dú bíi kọọ̀ gbele gã́bug nená á nó nú ea kil ló Jìhóvà besĩ́ Enè Tõ̀ò Gbáá Bẹbẹ̀l Kráìst kálá dààmà togó é?

¹⁰ Lọl mm̀ gbáá 1935, Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà, beè gbóó dã́tẽ́ ló kọọ̀ gbele gã́bug nen ea di mm̀ mòà nù dẽè Jọ́ọ̀na dú gbò nyòòne nvéè Kráìst e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo vaá íe ẹ̀b dẽesĩ́ gè tõó boo kunukẽ̀í. Kọbé gbele gã́bug není láá fùl zelí bá pọ̀b kpo tã̀àgã̀a, àé dú bíi kọ bàá nó nu ea kil ló Jìhóvà vaá fã̀e besĩ́ì Enè Tõ̀ò Gbáá Bẹbèl Kráìst kálá dààmà togó. Àé dú bíi kọ bàá íe agẹ zìgà kọbé bà íe kói e bàé ténmá “bá dénè gbò nu e a é nááá” besĩ́ì Enè Tõ̀ò Gbáá Bẹbẹ̀l Kráìst kálá dààmà togó.—Lúùk 21:34-36.

11. Éé ní ea beè naa kọọ̀ sìgà Gbò Nvín Nò Kpá Káí á bugi togó kọọ̀ sìgà gbò é kil káála tṍó e Enè Tõ̀ò Gbáá Bẹbẹ̀l Kráíst ni íná kùbmà ẽ?

¹¹ Vaá èé kọ́ vàẹ kilma ló nakà dã̀ ból ló nu ea kọ́ọ̀ àé dú gè kẽe sìgà gbò lé lọl kemà ú kilma káála tṍó e Enè Tõ̀ò Gbáá Bẹbẹ̀l Kráíst ni íná kùbmà ẽ? Kpá Tọ Kùdẽe Ló e ba beè emí ló February 15, 1913, e ba beè emí mm̀ gã́bug gbáá ea kil nvéeá beè kọ àé láá naaá naa vó. Nen gé láá bugi togó kọọ̀, ‘Éé ní ea náa vaá áá kpẽ́ e gbò e ba beè bọ́ló  dẹ̀lẹ̀ nyíé boo tṍó ea kil nvéeá é íé dú gè tõó boo kunukẽ̀í vaá gbò e bà di deè nieí e bà náa zẹ́ẹ́ bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo belí baala à ié kpẽ́ gè kil káála ẹ́?’ Ba beè bugi togó naa vó boo béè kọ ba beè ié lọ̀ mm̀ ge bugi togó kọọ̀: (1) gbele gã́bug nená é kil káála nè ge kọọ̀ (2) gbò e bà náa beè láá palàge bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo ní e bàé dú gbele gã́bug nená ẽ́.

12-13. Éé ní e gbò e Bàrì beè tṍ nóo ból nè gbele gã́bug nená nyímá ea kil ló ba kpẽ́é?

¹² Kọ̀láá bé ea dì naa, lọl gbáá 1935 ààmà, Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà a palàge dã́tẽ ló kọọ̀ gbele gã́bug nen ea di mm̀ mòà nù dẽè Jọ́ọ̀na dú gbò e bà ful zelí bá Amagẹ́dọ̀n. Bàé “ful zelí bá gbele kpóó ló tã̀àgà” gbẹá boo kunukẽ̀í, vaá bàé kilsĩ́ gè vulí kọọ̀: “Dùùà dú bá beéle Bàrì, e a di ĩ́ì tẽ́ boo kpò té méné, nè bá Nvín Naanà Ból!” (Kùùà 7:10, 14) Nagé, Kpá Káí nóòmà kọọ̀ gbò e bà é kẽeà kil káála íe nu “e a palà ge dú lé” èl gbò e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo deè kéléá. (Híb. 11:40) Níí beè naa kọọ̀ pá vígà á dààmà togó gè tú bẹ̀à sã́ bùlà kọọmá kpẹ̀a vaá kolí gbò nen kọ bàá fã̀ Jìhóvà mè bàé tõó boo kunukẽ̀í dọ̀ dè-dè.

¹³ Nyíè gbò e bà dṹùnà gbele gã́bug nená palàge ẹẹ ló ba ból dẽesĩ́. Bà dã́tẽ́ ló kọọ̀ Jìhóvà ní ea é sa kiẽ́e pá a gbò é tõo fãè ẹlẹ é, kọbèè mm̀ káála àbèè boo kunukẽ̀í. Gbò e Bàrì beè tṍ nóo ból, nè gbele gã́bug nená nyímá kọọ̀ à válí gè ié kpẽ́á boo béè sàn nyíe e bè náa bọ́va ló e Jìhóvà íé kìlmà vá ló tení dú ló ú vààa gyọ́ọ̀ Jíízọ̀s Kráìst.—Róm̀ 3:24.

14. Tṍó e gbáá 1935 ni téní, éé ní ea náa vaá kà tõ̀ò nen beè gbaaga boo m̀m̀-meè kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea kil ló gbele gã́bug nená ẽ́?

¹⁴ Tṍó e gbò gyóòlo Jìhóvà ni palàge dã́tẽ́ ló níí lọl mm̀ gbáá 1935, gã́bug nen beè kpáá gbaaga boo bé e gbò e bàé tõó boo kunukẽ̀í é bọọ́ gã́bug naa. Dì belí nu dòòmà bá, Ronald Parkin beè toolá 12 gbáá tṍó ea beè dú gè dã́tẽ́ ló bé e gbele gã́bug nená bọọ́ tõ̀ò naa. Ẹlẹ beè kọọ̀: “Tṍóá, áá kóló 56,000 gbò kọ̀ kpẹ̀a ní e ba beè di zivèkà bàlà booí é, vaá be à sẹlẹ gã́bug ọ̀và beè dú gbò e Bàrì beè tṍ nóo ból. Vóà naa, kà tõ̀ò nen gáà beè dũùnà gbele gã́bug nená tṍóá.”

15. Mósĩ́ deè ní e tóm gè bõònè ló gbele gã́bug nená dì ea gé kilsĩ́ ẽ́?

¹⁵ Náa kal ló béè kọọ̀ vó, mm̀ gbò gbáá ea bẽene, ba beè lẹ̀ẹ̀là gbò e bà ólò kọ́ kpẹ̀a aa dó dọ dó tẹlẹ gã́bug dó, vaá gã́bug Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà beè gbóó dọ ló mm̀ gbala-gbala. Mm̀ gbáá 1968, nòònù ge nó Kpá Káí beè gboó dààmà togó tení dú ló gè nó  kpá ea kọlà: The Truth That Leads to Eternal Life. bé e bà baatẽ́ gbò kà kà bel ea di mm̀ Kpá Káí mm̀ sĩ́deè ea válí gè dã́tẽ́ ló mm̀ kpáá naa beè naa kọ gã́bug nen á du Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà èlmà tṍó ea kil nvéeá. Mm̀ ténì gbáá, nú ea é sígá ló 500,000 nen beè dììa múú. Boo tṍó e kói beè gboó dààmà togó gè tá ló Tọ Bàrì Fádá ea di bálá sĩ́ America kiẽ́e bà ólò ló dém bel Latin nè dõòna kà gbò dó, nè ge kọ e beè ié nèà deè ge kọ́ kpẹ̀a gbẹá Eastern Europe nè Africa, gã́bug gãà gbò nen beè gbóó kpáá dììa múú. (Àìz. 60:22) Mm̀ gbò deeí, Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà a emí dõòna kà gbò kpá ea nveè bá nè gbò nen kọ bàá palàge nyimá nú e Kpá Káí nóòmà. À palàge dọ bàlà kẽ kọọ̀ a dú gè bõònè ló gbele gã́bug nen e bàé láá sigá ló aatáà gã gbò nen kátogóí.

16. Ãàe ní e bàé bṍònè ló gbele gã́bug nená lọ̀lẹ?

¹⁶ Tṍó e Jọ́ọ̀n géè emí mòà nù dẽeí, a beè kọọ̀ gbele gã́bug nená é “aa dénè kpá dó bàlà boo, vaá bà aa kele kele gã, e bà meà kele kele, vaá ló kele kele dém bel.” Besĩ́ à kálá dọ̀ tṍóá, neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Zèkàráíà beè gbẹẹ́ sĩ́ kọ́ nú ea bélí vóá. A beè emí kọọ̀: “Mm̀ gbò deeá, òb nen e bà ló kele kele dém bel vaá aa dénè dó bàlà boo é síi bá ló, ẽei, bàé palàge bii bá ló kọ̀là ló neǹ Júù vaá kọọ̀: ‘Beele gbĩ́ gè nyooné ni, boo  béè kọ è dã́à kọọ̀ Bàrì dì ní ló.’ ”—Zèk. 8:23.

17. Éé ní ea gé nááá mm̀ ge nvèè bá nè gbò e bà aa dénè dó vaá ló kele kele dém bel é?

¹⁷ Gbò Neǹ Dtõ̀ò Jìhóvà nyímá kọọ̀ kọbé Bàrì kálá bõònè ló gbò nen e bà ló kele kele dém bel, bàé íè ge vee lé kpẹ̀aí mm̀ gã́bug dém bel. E tú nú ea é sígá ló 130 gbáá tàbmà gbò kpá ea dẹẹ̀a boo Kpá Káí, sõò kátogóí, e tab kpá nvee mm̀ gã́bug dém bel èlmà bé e ólò naa mm̀ zivèkà nòòtẽ́ nómá. Jìhóvà dì ea gé sí tóm dũ̀ùnè deè nieí—ea dú gè bõònè ló gbele gã́bug nená lọl mm̀ dénè dó. Boo béè bé e gbò kpá ea dẹẹ̀a boo Kpá Káí ni tọla kẽ mm̀ gã́bug dém bel naa, gbòí a fã Jìhóvà mm̀ gbaa ló náa kal ló béè kọ bà aa kele kele dó. Gbò nen nyímá ló Gbò Neǹ Dìtõ̀ò Jìhóvà kọ bà ólò tú bẹ̀à sã́ bùlà kọọmá kpẹ̀a vaá vùlè ene. Ẹ̀b bé e níá agẹlẹ ló bẹẹ zìgà naaà!—Máát. 24:14; Jọ́ọ̀n 13:35.

18. (a) Dẹ̀ẹ̀a boo kpá Àìzáíà 46:10, 11, éé ní ea náa vaá náa bọọí ló kọọ̀ Jìhóvà a ḿm̀-mè kọ́ọ̀ Bùlà Bàrì ea kil ló gbele gã́bug nená ẽ́? (b) Éé ní ea náa vaá nyíè gbò e bàé tõó boo kunukẽ̀í náa é biilà ẹ?

¹⁸ È íè kọ̀láá kà nú ea é náa kọọ̀ nyíéi á palàge ẹẹ ló kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea kil ló gbele gã́bug nená! Náa bọọí ló kọọ̀ Jìhóvà a náa kọọ̀ kọ́ọ̀ bùlà Bàrìá á mm-má mm̀ sĩ́deè ea dú dũ̀ùnè. (Bugi Àìzáíà 46:10, 11.) Nyíè gbele gã́bug nená ẹ́ẹ ló ból dẽesĩ́ e Jìhóvà né va. Bà náa biile nyíe kọọ̀ Bàrì náa tṍ va nóo ból tení dú ló nyómá káí naa ní e bàé zọ Jíízọ̀s bẹ̀l gbẹá káála. Mm̀ Kpá Káí, è ólò bugi nú ea kil ló gbò gbálà nè gbò bia e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo e nyómá káí géè tulè va; sõò bà náa dṹùnà 144,000 nená. Ene kà nu dòòmà bá dú Jọ́ọ̀n neǹ dììlè nen múú. (Máát. 11:11) Dõòna nèn dú Dévìd. (Tóm 2:34) Baala bií ló gã́bug gbò e bè néé láá kòl bée é beè kẽ̀èà vaá tõó dùm mm̀ Páladaìs boo kunukẽ̀í. Dénè ọ̀và—bií ló gbele gã́bug nená—é íe nèà deè ge zogè kọ bà bọ́ẹ̀ ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà nè a bẹbẹ̀l.

19. Mósĩ́ deè ní e bé e mòà nù dẽè Jọ́ọ̀n ea kil ló gbele gã́bug nená gé ḿḿ-má naa naa kọ é nyimá bé e tṍó e dìí gbálá naa ẽ́?

¹⁹ Níì túá tṍó e Jìhóvà gé bṍònè ló gbele gã́bug gãà gbò nen lọl mm̀ dénè dó kọ bàá gbá fãèe ẽ́. Kọbèè è ẹbmà dẽe gè kil káála àbèè ge tõó boo kunukẽ̀í, à dú bíi kọ é nvèè bá nè dõòna gbò kọ bàá dũùnà gbele gã́bug nen e bà dú ló ‘na kà gònò naanà bólá.’ (Jọ́ọ̀n 10:16) Pọ́ì ńkem̀ tṍó àla, Jìhóvà é dómà gbele kpóó ló tã̀àgã̀ ea é kyọsĩ́ bẹbẹ̀l nè kyáá bõ̀ònaló fã̀ e bà gé bíìgè ló gbò nen. Dénè gbò e bà dṹùnà gbele gã́bug nená íe kà kele íb nèà deè—bàé sí tóm nè Jìhóvà dọ̀ dè-dè gbẹá boo kunukẽ̀í!—Kùùà. 7:14.