1. O beè olòó labví láb naa vàẹ besĩ́ ò kalá dààmà togó gè nó Kpá Káí é?

 O BEÈ olòó labví láb naa vàẹ besĩ́ ò kalá zọ̀ Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà noá Kpá Káí é? Náa é léémá gã́bug bẹ̀ì ge kpáá kẽ̀èa boo bé e géè labví láb naa. Bé e beè olòó labví láb naa beè láá dẹ̀ẹ̀a boo gbò nu e pá bàlà boo ẹb kọ à dú lé nè pọ́lọ́. Beè vó, née beè ié “ból dẽesĩ́ àbèè ge nyimá ló Bàrì.” (Ẹ́fẹ. 2:12) Sõò bẹẹ dùm beè gbóó nyaaá tṍó e nóò Kpá Káí!

2. Éé ní eo beè nyimá tṍó eo daamà togó gè nó Kpá Káí é?

² Tṍó eo nóò Kpá Káí, o beè gbóó nyimá kọọ̀ ò íèè Tẹ̀ ea di káála ea palàge vulè ni. O beè gbóó nyimá kọọ̀ kọbé ò láá naa nu ea léémá Jìhóvà vaá dũunà pá a tọ e bà gé fã́e, òé íè ge nyaaná o láb nè bé eo bugì togó naa. Àé dú bíi kọ ó nó gè tõó boo gbò a nòòkúu.​​—Ẹ́fẹ. 5:​3-5.

3. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Kọ́lọsì 3:​9, 10, éé ní e Jìhóvà gbĩ́ kọ é naa ẽ́, vaá éé ní eé ló bel boo mm̀ nakà togó belí é?

³ Boo béè kọọ̀ Jìhóvà dú bẹẹ Tẹ̀ ea beè Dèmii, à lelàẹ́ ló gè kọ́ bé e pá a tọ é lábví láb naa. Vaá a ẹbmà dẽe kọ é pììga boo gè ‘kìn bẹẹ nómá dùm bií ló a lab dògò’ besĩ́ è kálá dììa múú. * (Bugi Kọ́lọsì 3:​9, 10.) Togó belí é nveè bá nè gbò e bà gbĩ́ gè dììa múú kọ bàá aalá taà kà bíb ea kọ́ọ̀: (1) Éé ní ea dú “nómá dùm” ẽ? (2) Éé ní ea náa vaá Jìhóvà à sièi kpóó ló kọ é kìn ẽ? (3) Mósĩ́ deè ní eé láá kìn ẽ? Kilma ló gbò e ba beè dììa múú, togó belí é nveè bá nèva kọ bàá kilsĩ́ gè kìn ba nómá dùm.

4. Nen e “nómá dùm” gé lẹẹlàẹ bel ló ólò labví láb naa vàẹ?

⁴ Nen e “nómá dùm” gé lẹẹlàẹ bel ló ólò bugi togó vaá labví láb belí pá bàlà boo. Àé láá ié dùm kùlù-kúlù, valẹ̀ bá bã̀ súng, dàlà kpáló boo, vaá náa é íe dùm ṍà zaa. Àé láá leemáe gè ẹ̀bgì nú ea zógè kóló kètẽ́ nen nè gbò vídiò ea zógè gbò dùm e bè náa õoà àbèè ge bé-bé. À dú kà kà kọọ̀ à íe sìgà lé kpãa, vaá a bug é láá bẽgẽ̀e bel ló pọ́lọ́ bel ea ló àbèè nu ea náa. Sõò à tavàlàẹ́ ló gè nyaaná bé ea ólò bugi togó vaá labví láb naa.​​—Gàl. 5:​19-21; 2 Tím. 3:​2-5.

5. É kọọ̀ èé láá tú dénè pọ́lọ́ tàn lọa m? Baatẽ́. (Tóm 3:19)

⁵ Née gbõomà, vóà naa, tọ́ọ̀ bẹ̀ì née é láá tú dénè pọ́lọ́ tàn lọa m. Sìgà tṍó, è ólò ló bel àbèè ge naa nu eé ọ́gá ló. (Jèr. 17:9; Jém̀z 3:2) Sõò tṍó e kinì nómá dùm, láb pá bàlà boo náa ólò láá lẹ̀ẹ̀la nài bel ló. È gbóò dú kele.​​—Àìz. 55:7; bugi Tóm 3:19.

6. Éé ní ea náa vaá Jìhóvà à sièi kpóó ló kọ é gá ié pọ́lọ́ bug togó nè pọ́lọ́ dùm ẽ?

⁶ Jìhóvà síèi kpóó ló kọ é gá ié pọ́lọ́ bug togó àbèè pọ́lọ́ dùm boo béè kọọ̀ à palàge vulèi vaá gbĩ́ kọ é dé kpéè ló dùm. (Àìz. 48:​17, 18) À nyímá kọọ̀ gbò e bà ne deè kọọ̀ pọ́lọ́ tàn á bãè vá m ólò sí pọ́lọ́ ba bá nè dõòna gbò. À ólò biilée nyíe tṍó e síì pọ́lọ́ bẹẹ bá bií ló dõòna gbò.

7. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Róm̀ 12:​1, 2, mókà gbò béèlàfùl ní eé íè ge nèe?

⁷ Sìgà pá bẹẹ kóò nè pá bẹẹ tọ é láá màngã̀i tṍó e gé daamà togó gè nyaaná bẹẹ dùm. (1 Pít. 4:​3, 4) Bàé láá kọ́ nèi kọọ̀ è íè lóó gè naamá kọ̀láá kà nú ea taníi gè naa, vaá é gá zìgà kọọ̀ dõòna gbò á kọ́ nu eé náa nèi. Gbò e bà kin gbò nòòkúù Jìhóvà náa é láá kọọ̀ bà íèè kàà dì pọ́ì. Tãa vó, bà gé sọtọ́ deè kọọ̀ bàlà boò Sétàn á lẹẹlàẹ̀ va bel ló. (Bugi Róm̀ 12:​1, 2.) Dénè bẹ̀ì é íè ge nè béèlàfùl: Be èé kilsĩ́ gè tú nómá dùm e pọ́lọ́ bàlà boò Sétàn gé lẹẹlà bel lóí gbẹá m, àbèè è sọtọ́ deè kọọ̀ Jìhóvà á nyaanái naamá kà lé nen.​​—Àìz. 64:8.

8. Éé ní ea é láá nvèè bá nèi kọ é tú pọ́lọ́ dùm nè bug togó lọa m ẽ́?

⁸ Jìhóvà nyímá kọ àé bĩ́íná gã́bug tṍó nè sìà kpóó ló besĩ́ è kálá láá tú pọ́lọ́ dùm nè bug togó lọa m. (Ps. 103:​13, 14) Sõò Jìhóvà ólò nèi nyìmànù, kói, nè nvèè bá e íè bíi ló kọbé è láá nyaaá tení dú ló a nyómá káí nè a bõ̀ònatõ̀ò. Mm̀ kà kà, a beè palàge nvèè bá nè ni. Naanii èé ló bel boo sìgà nu eé láá naa kọbé è láá kìn nómá dùm vaá sìm tùlà ge dììa múú.

9. Éé ní e Bàrì é láá nvèè bá nè ni kọ ó naa ẽ́?

⁹ Palàge tú Kpá Káí ẹ̀bmà bé eo gé lábví láb naa. Moǹ Bel Bàrì dì belí ẹ̀à sĩ́; àé láá nvèè bá nèi kọ é ẹ̀b bé e bugì togó, ló bel, vaá labví láb naa. (Jém̀z 1:​22-25) Nen ea ólò zọ̀ ni noá Kpá Káí àbèè dõòna kà neǹ vígà e togóe tulà nu é láá nè ni sìgà tule. Dì belí nu dòòmà bá, bàé láá tú Kpá Káí nvèèmà bá nè ni kọ ó mòn kiẽ́e eo gé láá naa leevè nè gbò kiẽ́e ea bọ́ló kọ ó sí tóm boo. Bàé láá nvèè bá nè ni kọ ó nyimá bé eo é láá gbĩ́ gbò dọ̀ Kpá Káí ea é nveè bá nè ni kọ ó kìn pọ́lọ́ dùm naa. Vaá Jìhóvà di kpènà ló gè nvèè bá nè ni. Ẹlẹ ní ea é láá palàge nvèè bá nè ni ẽ́, boo béè kọọ̀ à nyímá nu ea dì ní nyíe. (Pró. 14:10; 15:11) Vóà naa, á dú o lóó nu gè olòó tã̀àgã ló Bàrì nè ge bugi Kpá Káí buù dee.

10. Éé ní e nu dòòmà bá Elie nóòmà ni ẽ́?

¹⁰ Àgala boo kọọ̀ gbò nòòkúù Jìhóvà ní ea dú lé lọ̀l vaá à lee é. Èé láá ié bélè lọl ló kọ̀láá kà nu e Jìhóvà kọ́ é naa. Gbò e bà tõó boo gbò nòòkúu ólò nvèè ka ló ba bá, ié ból dẽesĩ́, vaá ié kàà ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe. (Ps. 19:​7-11) Sõò, gbò e bà náa tõó boo gbò nòòkúù Jìhóvà ólò mòn tã̀àgã̀ ea dú ló gè labví láb belí pá bàlà boo. Nvèè kpíi ló nú e ene kà gbálà ea bée kọlà Elie beè kọ̀ ea kil ló gè kìn gbò nòòkúù Jìhóvà. A tẹ̀ nè a kà beè vùlè Jìhóvà. Sõò tṍó e Elie beè di mm̀ a òb nè sìgà gbáá, a beè bã̀àà gì pọ́lọ́ kóò. A beè bã mm̀ dùm ge ṍ pọ́lọ́ biè, kuná gã̀, nè ge zìb nu. À kọ́ọ̀ a beè gbóó daamàè togó gè palàge bãè súng vaá tuè bá kpóó naamàè nu. Elie kọ́ọ̀, “Kọ̀láá kà nú e ba beè kọ náa bọ́ló kọọ̀ neǹ Kráìst á naaá ní em beè naa ẽ́.” Sõò gbò nú ea beè nò tṍó ea beè di-dí pá nvín náa beè táẹ́ nyíe. Tṍó e tṍó téní, a beè gbóó dààmà togó gè kpáá nó Kpá Káí. A beè pììga boo gè tú gbò a pọ́lọ́ dùm lọa m naa ní ea diìa múú mm̀ gbáá 2000 na. Mósĩ́ deè ní e gè tõó boo gbò nòòkúù Jìhóvà beè dọ̀ bélè nèe ẽ́? Elie kọ́ọ̀: “Kátogóí m̀ íè dĩ̀ìnè ló bùlà nè õ̀òa bug.” * Nu dòòmà bá Elie nóòmài kọọ̀ gbò e bà kin gbò nòòkúù Jìhóvà sí pọ́lọ́ ba bá. Sõò Jìhóvà di kpènà ló gè nvèè bá nèva kọ bàá nyaaá.

11. Gbò éé ní e Jìhóvà ọ́bvíé?

¹¹ Nó gè ọbví gbò nu e Jìhóvà ọ́bví. (Ps. 97:10) Kpá Káí tẹ́lẹ bàlà kẽ kọọ̀ Jìhóvà ọ́bví dùm “dàlà kpá ló boo, dém ea kpọ́ kyáá bel, nè bá ea eelà miì neǹ sàn.” (Pró. 6:​16, 17) Nagé, “gbò èèlà mii nè gbò kẹ̀lẹ̀ ólò zilè ló Jìhóvà.” (Ps. 5:6) Jìhóvà beè palàge ọbví gbò lábví naa ní ea beè kyọ̀sĩ́ gbò pọ́lọ́ e ba beè di mm̀ deè Nóàa boo béè kọọ̀ gbò èèlà mii beè di ḿḿ-má boo kunukẽ̀í. (Jén. 6:13) Bugi togó boo dõòna kà nu dòòmà bá. Jìhóvà beè kọ́ tenmá gã́ neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Málakaì kọọ̀  à ọ́bvìè gbò e bà tú kẹ̀lẹ̀ zààmà ba ílà dóm nè va. Bàrì ólò kìn ba fã̀ vaá àé béélá va bel ló boo béè ba láb.​​—Mál. 2:​13-16; Híb. 13:4.

12. Éé ní ea tõó dọ̀ ge ‘ọbví pọ́lọ́ nu’ ẽ́?

¹² Jìhóvà gbĩ́ kọ é ‘ọbví pọ́lọ́ nu.’ (Róm̀ 12:9) Moǹ bel ea kọ́ọ̀ “ọbvii” tẹ́lẹ bàlà kẽ bé e nu palàge bẽemá nen naa; à tõó dọ̀ ge palàge ọbví nu, nè ge kọọ̀ nu palàge zilè ni ló. Dòòmà dẽe ló bé ea é tọ́a ní ló naa be bà kọ́ ó dé gyã́á ea ni nyímí vaá bèm. Áá gè bugi togó boo é láá zọẹ́ ni kpá ló. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, à bọ́ló kọọ̀ ge bugi togó boo gè naa nu e Jìhóvà kọ́ à dú pọ́lọ́ á zilèi ló.

13. Éé ní ea náa vaá èé íè ge kpènà bẹẹ bug togó é?

¹³ Kpènà o bug togó. Nu e bugi togó boo ólò tọá ló bé e lábvì láb naa. Níà nú ea náa vaá Jíízọ̀s à kọ é kìn gbò bug togó ea é náa kọ é sí agẹbá pọ́lọ́ ẹ́. (Máát. 5:​21, 22, 28, 29) È gbĩ́ gè naa nu ea é léémá bẹẹ Tẹ̀ ea di káála. Vóà naa, à palàge ge dú bíi kọ é vàlẹ̀ bá kìn pọ́lọ́ bug togó ea bã́í m!

14. Éé ní e bel ea aàí gã́ tẹ́lẹ bàlà kẽé, vaá mókà gbò bíb ní ea bọ́ló kọ é aalá ẹ́?

¹⁴ Lẹ̀ẹ̀là bel ló o dém. Jíízọ̀s beè kọọ̀: “Bel e nen ló dú ló nu ea dìé nyíe.” (Máát. 15:18) Mm̀ kà kà, bel ea aàí gã́ zógè nú ea dìí m. Vóà naa, bĩiná o bá kọọ̀: ‘É kọọ̀ ním ólò zìgà ge kpọ́ kyáá bel bã̀àna tṍó e gè ló kà kà bel é nveèm tã̀àgã ló? Dì belí nen em beè ilí àbèè ge iá, é kọọ̀ m̀ ólò ié ọ̀ẹ̀ dẽe ea kil ló bé em zọọ̀ dõòna kà pábia àbèè págbálà naaá nu naa? É kọọ̀ m̀ ólò kìn ge ló gbò bel e bè náa õoà? É kọọ̀ m̀ ólò tú gbọ́ọ́-gbọọ̀ ló aamá bel nè nen tṍó e bà náa nuù súng nèm?’ Ge tú ọ̀ẹ̀ dẽe bùgmà togó boo gbò bíbvá é nveè bá nè ni. O bel é láá dì belí dẽè díí ea di ló kọ̀là ló. Be ò piigà bé eo kpóó sim tùlà naa gè òòà aa ló gè ló bel gbẹ́a, kpọ́ kyáá bel, nè gbò bel e bè náa õoà tṍó e nen nè ọ̀ọ̀ gé lóá sọ́l, àé váli ní ló gè kìn nómá dùm.

15. Éé ní ea tõó dọ̀ ge tú bẹẹ nómá dùm “ká kú té” é?

¹⁵ Pììga boo gè labví láb. Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè tú nu dòòle ló loomá bel ea nóòmài bé ea palàge dú bíi kọ é nyaaná bẹẹ dùm  naa. A beè emí kọọ̀ èé íè ge tú bẹẹ nómá sĩ́deè tõ̀ò dùma “ká kú té.” (Róm̀ 6:6) Níà ge kọọ̀, è gbĩ́ gè nó nu dòòmà bá Jíízọ̀s. À dú bíi kọ é fẹ́ kọ̀láá kà dùm e Jìhóvà ọ́bví lọa m. Be è tú gbò láb tọí, èé íe õ̀òa bug vaá ié ẹ̀b dẽesĩ́ gè dé kpéè ló dùm dọ̀ọ̀mà dè-dè. (Jọ́ọ̀n 17:3; 1 Pít. 3:21) Kẽ̀èa boo kọọ̀ Jìhóvà náa é nyááná gbò a nòòkúu kọbé à léé ló beele. Tãa vó, à dú bíi kọọ̀ beele é nyaaná bẹẹ dùm vaá tõó boo gbò a nòòkúu.​​—Àìz. 1:​16-18; 55:9.

16. Éé ní ea náa vaá òó íè ge kilsĩ́ gè kìn pọ́lọ́ tàn ẽ?

¹⁶ Kìlsĩ́ gè kìn pọ́lọ́ tàn. Bã̀àna tṍó eo ni diìa múú lọ̀l, àé dú bíi kọ ó kilsĩ́ gè kìn pọ́lọ́ tàn. Bugi togó boo nú ea beè naaá ló ene kà nvín págbálà ea bée kọlà Maurício. A beè dààmà togó gè má ló págbálà tṍó ea beè di-dí ãa. Tṍó e tṍó téní, a beè zọ̀ gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà nyòònà vaá dààmà togó gè nó Kpá Káí. Tṍó ea nyááná a dùm, a beè gbóó dììa múú mm̀ gbáá 2002. Bã̀àna kátogóí e Maurício ni tú gã́bug gbáá fã̀àmà Jìhóvàí, à kọ́ọ̀: “Ge sí pọ́lọ́ ólò bàḿ m sìgà tṍó.” Náa ólò zìgà kọọ̀ níá á ọọvẹ̀ẹ̀ẹ ló. Tãa vó, à kọ́ọ̀: “Lóóm ólò àgà tṍó em nyímà kọọ̀ be m̀ bé èlbá gbò tàná àé ẹ́ẹ̀lẹ̀ nyíè Jìhóvà.” *

17. Éé ní ea síè ni kpóó ló ea di ló nú e Nabiha beè tení báẹ́?

¹⁷ Bàn kọọ̀ Jìhóvà á nveenìè bá neè ni, vaá ò dẹẹ̀a boo a nyómá, níì o kói nì. (Gàl. 5:22; Fíl. 4:6) Be è gbĩ́ gè kìn nómá dùm, èé íè ge pììgà bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa. Bugi togó boo nú ea beè naaá ló ene kà vígà pábia ea bée kọlà Nabiha. A tẹ̀ beè sọ̀ẹ bá gbẹẹ́ kẽ tṍó ea beè toolá kóló ọ̀ọ̀lẹ̀ gbáá. À kọ́ọ̀, “A beè nèm kà agẹbá zọ̀ bùlà.” Tṍó e Nabiha bọọ, a beè palàge ié dùm ge bã̀ súng. A beè dààmà togó gè oo pọ́lọ́ biè vaá ba beè siíe naa ní ea tú gã́bug gbáá tõ̀òma kpọ́gọ́lọ́. Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà e bà kãa gbò e bà di tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́á beè gbóó dààmà togó gè zọ̀ẹ noá Kpá Káí. Nabiha beè dààmà togó gè nyaaná a dùm. À kọ́ọ̀, “A beè valím ló gè aa ló sìgà pọ́lọ́ nu em géè naa, sõò náa  beè valím ló gè aa ló gè ṍ sĩi.” Nabiha beè tú nú ea é sígá ló enè gbáá beemá pọ́lọ́ tàní, vaá dee deè nvée a beè gbóó láá bé èlbá. Mó bá ní ea beè naamáé? À kọ́ọ̀, “Nú ea beè palàge nvèè bá nèm dú gè olòó tã̀àgã ló Bàrì kọ ḿ láá bé èlbá.” Kátogóí à ólò kọ́ nè dõòna gbò kọọ̀: “M̀ agàla boo kọọ̀ be nda beè láá nyaaná nà dùm boo béè ge naa nú ea é léémá Jìhóvà, kọ̀láá nen é láá naa!” *

18. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ 1 Kọ́rìnt 6:​9-11, éé ní e gã́bug gbò gyóòlo Bàrì beè láá naa ẽ́?

¹⁸ Mm̀ túá gbò gbááá, sìgà gbò e Jìhóvà beè sà kọ bàé zọ Jíízọ̀s bẹ̀l beè olòó naa nú ea dú pọ́lọ́. Dì belí nu dòòmà bá, sìgà ọ̀và beè olòó gbẹẹ ba dóm àbèè ba va kuná gã̀, sìgà ọ̀và beè dú gbò gbálà e ba beè olòó kuná págbálà àbèè gbò bia e bà ólò kuná pábia, nè gbò zib. Sõò ba beè láá nyaaná ba nómá dùm tení dú ló nvèè bá ea aa bá nyómá káí Bàrì. (Bugi 1 Kọ́rìnt 6:​9-11.) Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, Kpá Káí a nveè bá nè gã́bug nen deè nieí kọ bàá láá nyaaná ba dùm. * Baa láá bé èlbá gbò pọ́lọ́ láb ea beè sii kúm kẽ mm̀ ba dùm. Ba nu dòòmà bá zógè kọọ̀ òó láá nyaaná o dùm vaá bé èlbá pọ́lọ́ tàn kọbé ò láá sìm tùlà ge dììa múú.

19. Éé ní eé nó mm̀ togó bel ea bẽene níí ẽ́?

¹⁹ Gbáló gè kìn nómá dùm, gbò e bà gbĩ́ gè dììa múú é íè ge pììgà ge nvèà ãa nen. Togó bel ea bẽene níí é ló bel boo bé eé láá naa naa, nè bé e dõòna gbò é láá nvèè bá nèi naa.