1. Éé ní ea ólò leemá gã́bug nen túá dee e bà sí nònù ẽ? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

 DÒÒMÀ dẽe ló dóm nè va e níà túá dee e bà gé sí nònù gbẹá Kíǹdòm Họ́ọ̀lẹ. Nyíé va palàge ẹẹ ló lé bá e pá vígà túúmá va nè bé e bà vulà naa. Gbẹá èèlè e bà gé kil tọ, a va à gbóó kọ́ nè a dóm kọọ̀, ‘À íe ene kà kele nú e nda monì ló Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà ea palàge dú lé.’

2. Éé ní ea náa vaá gã́bug nen à aa ló gè fã̀ Jìhóvà ẹ?

² Kà kele íb vulà ólò di zẹ̀ẹ̀ Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà, náa kal ló béè kọọ̀ bà náa gbõoma. (1 Jọ́ọ̀n 1:8) Bé e zọọ̀ pá vígà naá nu naa, níà bé eé mon ba lọ̀ naa ẽ́. (Róm̀ 3:23) À dú pọ́lọ́ kọọ̀ gã́bug nen a sọtọ́ deè kọọ̀ lọ̀ dõona gbò á naa kọ bàá aa ló gè fã̀ Jìhóvà.

3. Éé ní ea é náa kọọ̀ gbò nen á nyimá ló kà kà gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s e? (Jọ́ọ̀n 13:​34, 35)

³ Kpáá ẹ̀b dọ̀ Kpá Káí e togó belí dẹẹ̀a boo. (Bugi Jọ́ọ̀n 13:​34, 35.) Éé ní ea ólò naa kọ bàá nyimá ló kà kà gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst e? Níà vulè, níì boo béè kọ bà gbõoma nì. Nvèè nàgé kpíi ló kọ Jíízọ̀s náa beè kọọ̀: ‘Òé nyimá kọ ò gé nyooném nvée.’ Sõò a beè kọọ̀: “Dénè nen é nyimá kọ ò gé nyoonémi nvée.” Jíízọ̀s géè naa kọ gbò nen á nyimá kọọ̀ níì áá pá a gbò nyòòne nvée ní e bàé nyimá kọ bà dúè kà kà gbò e bà gé nyoonèèe nvéeé nì, sõò gbò e bà náa gé fã Bàrì é nyimá nágé tení dú ló bé e bà vulà naa.

4. Éé ní ea é láá tàn sigà gbò ge nyimá ea kil ló kà kà gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst e?

 ⁴ Sìgà gbò e bà náa dú Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà é láá bĩiná kọọ̀: ‘Mósĩ́ deè ní e vulè é láá naa kọ é nyimá ló kà kà gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s e? Mósĩ́ deè ní e Jíízọ̀s beè zogè kọ à vulèè pá a gbò tóm ẽ́? Vaá mósĩ́ deè ní eé láá nó nu dòòmà bá Jíízọ̀s deè nieí é?’ Vaá beele é láá bugi nagé togó boo ààla gbò bíbvá. Ge naa vó é nvèè bá nèi kọ é kpáá palàge vùlè pá vígà, boo èlmà tõ̀ò tṍó e bà náa nú ea kyẽ́i.​—Ẹ́fẹ. 5:2.

5. Baatẽ́ bel e Jíízọ̀s beè kọ́ mm̀ kpá Jọ́ọ̀n 15:​12, 13.

⁵ Jíízọ̀s beè tẹlẹ bàlà kẽ kọọ̀ vulà ní ea é náa kọọ̀ gbò nen á nyimá ló kà kà gbò e bà gé nyoonèèe nvéeé. (Bugi Jọ́ọ̀n 15:​12, 13.) Nvèè kpíi ló kọọ̀ Jíízọ̀s beè kọ́ nè pá a gbò nyòòne nvée kọọ̀: “Vulei ene, belí bé e nda vulè boolo naa.” Éé ní e níá tõó dọ̀ẹ? Jíízọ̀s beè kpáá baatẽ́ kọọ̀, nakà vulèi​—ólò naa kọọ̀ nen á di kpènà ló gè tú a lóó vaamá gyọ́ọ boo pá vígà. b

6. Mósĩ́ deè ní e Moǹ Bel Bàrì baatẽ́ bé e vulà dú bíi naa ẽ́?

⁶ Moǹ Bel Bàrì palàge ló bel boo vulè. Gã́bug nen ólò tú nakà gbò dọ̀ Kpá Káíí nvee zẹ̀ẹ̀ gbò dọ̀ Kpá Káí ea ólò palàge leemá va, dì belí ní ea kọ́ọ̀: “Bàrì dú vulà.” (1 Jọ́ọ̀n 4:8) “Vùlè o nen dì belí bé eo vulè o lóó naa.” (Máát. 22:39) “Vulà súú dẽe ló ólò naa kọ gbele tõ̀ò pọ́lọ́ e nen ni sí á dú gè ẹ̀b lọl dẽe sĩ́.” (1 Pít. 4:8) “Vulà náa íe ke kùbmà.” (1 Kọ́r. 13:8) Gbò gã́belí nè dõona kà  gbò gã́bel tẹ́lẹ bàlà kẽ bé ea dú bíi kọ é ié vulè naa.

7. Éé ní ea náa vaá Sétàn náa é láá naa kọọ̀ gbò nen á vulàẹ?

⁷ Gã́bug nen ólò bĩiná kọọ̀: ‘Éé ní ea é láá nvèè bá nèm kọ ḿ nyimá ló kà kà bõ̀ònaló fã̀ ẽ? Kọ̀láá kà bõ̀ònaló fã̀ ólò kọọ̀ bà gé nóòmàè kà kà bel, sõò buù ọ̀và ólò noòmà kele-kele nú ea kil ló Bàrì.’ Sétàn a náa kọọ̀ gbò nen á nvèè gã́bug bõ̀ònaló fã̀ vaá níí a náa kọ á tavala ló gbò nen ge nyimá ló ní ea dú kà kà. Sõò náa é láá naa kọọ̀ gbò e bà dì beeá ló bàlà booí á vulè ene. Áá Jìhóvà ní ea é láá naa vó é. À lelà ge kọ́ vó boo béè kọọ̀ Jìhòvà ní e kà kà vulà aa báẹ́​—níà gè kọọ̀ áá gbò ea tú a nyómá káí nè vaá tãanè dee bá ní e bàé láá ié kà kà vulàẹ. (1 Jọ́ọ̀n 4:7) Níà nú ea náa vaá Jíízọ̀s beè kọọ̀ áá gbò e bà gé nyoonèèe nvée ní e bàé láá ié kà kà vulàẹ.

8-9. Mósĩ́ deè ní vulè ea di zẹ̀ẹ̀ Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà a tọ́á ló gã́bug nen ẽ́?

⁸ Dì belí bé e Jíízọ̀s beè kọ́ naa, gã́bug nen a nyimá ló kà kà gbò e bà gé nyoonée nvée boo béè bé e bà vulè ene naa. Dì belí nu dòòmà bá, ene kà vígà págbálà ea bée kọlà Ian kẽèa boo nú ea beè naaá gbẹá túá kà pọ̀bkà bõ̀ònaló ea beè siè, ea beè sẹ̀ẹ̀a kĩ e bà ólò tõo bìlà bọ́ọ̀l ea di ba bon. Ian beè zẹ́ẹ́ sí kĩá gé ẹ̀b bọ́ọ̀l sìgà ẽ́ besĩ́ à kalá dọ̀ tṍóá. À kọ́ọ̀: “Gbò e ba beè sí pọ̀bkà bõ̀ònalóá beè palàge dú kele ló gbò em beè mòn gbẹá kè bọ́ọ̀la. Gbò Neǹ Dìtõ̀ò Jìhóvàí beè dú gbọ́ọ́-gbọọ̀ ló, nvèà nú boo lé bá vaá ba gbò pá nvín beè labví láb ea bọ́ló.” À beè kpáá kọọ̀: “Ní ea palàge bọọ dú kọọ̀, ba beè ié dĩ̀ìnè ló nè fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló​—ea dú nú em géè gbĩ̀. Ním kẽèa na boo gbò lòbel e ba beè ne deeá, sõò ba láb náa beè tá ḿ nyíe.” c Vulà ní ea náa kọ é labví láb naa vóé. Boo béè vulè e íè kilma ló pá vígà págbálà nè pábia, è ólò labví lé láb kilma vá ló vaá fã̀ va dẽe.

⁹ Ene kà vígà págbálà ea bée kọlà John beè mòn nàgé naa vó tṍó ea beè dààmà togó gè sí nònù, à kọ́ọ̀: “Nyíem beè palàge ẹẹ ló bé e . . . kòláá ọ̀và beè tú bàà bá tuumám naa​—a beè tõoḿ ló belí kọ bà gbõoma. Bé e bà vulà naa beè naa kọ ḿ agala boo kọ m mon kà kà bõ̀ònaló fã̀.” d Gbò nú ea dì belí vó a nááá gã́bug tṍó, vaá ní zógè kọọ̀ gbò níí Jìhóvà ní e bà dú kà kà gbò nyòòne nvéè Kráìst e.

10. Mó tṍó ní eé láá zogè kọ è vulè pá vígà ẹ? (Ẹ̀b nàgé émì nú ea di kè kẽ.)

¹⁰ Dì belí bé e ni nó naa, tọ́ọ̀ kà pá vígà náa gbõoma. Sìgà tṍó, bàé láá ló bel àbèè ge naa nú ea é biiléi nyíe. e (Jém̀z 3:2) Tṍó ea meà naa vó, à bọ́ló kọ é zogè kọ è vulè va tení dú ló bé e lábvì láb naa. Éé ní e nóò lọl ló nu dòòmà bá Jíízọ̀s tṍó e náà vó é?​—Jọ́ọ̀n 13:15.

11. Mókà pọ́lọ́ dùm ní e Jém̀z nè Jọ́ọ̀n beè íe é? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

¹¹ Jíízọ̀s náa beè ẹ̀bmà dẽe kọọ̀ pá a gbò nyòòne nvée á gbõoma. Tãa vó, a beè nvèè bá nèva kọ bàá láá nyaaná  gbò pọ́lọ́ dùm ea dì vá m, kọbé bà láá naa nú ea léémá Jìhóvà. À íe tṍó e Jém̀z nè Jọ́ọ̀n beè kọ́ nè ba kà kọ á sí ló Jíízọ̀s kọọ̀ á nèe va pọ̀b dọ̀ mm̀ a Boǹ Méné. (Máát. 20:​20, 21) Jém̀z nè Jọ́ọ̀n beè zogè kọ bà íèè dùm dàlà kpá ló boo nè ge kọọ̀ bà léèlìè elìè dõona gbò.​—Pró. 16:18.

12. É kọọ̀ áá Jém̀z nè Jọ́ọ̀n ní e ba beè labví láb e náa dú lé é? Baatẽ́.

¹² Níì áá Jém̀z nè Jọ́ọ̀n ní e ba beè ié pọ́lọ́ dùm kà lèlà tṍóá ẽ́ nì. Nvèè kpíi ló bé na gbò tómá beè labví láb naa, Kpá Káí kọ́ọ̀: “Tṍó e na kà òb nená ni dã́ naa vó, súng à gboó palàge bã̀va nyòòmà pálaa kà vígàí.” (Máát. 20:24) Èé láá dòòmà dẽe ló íb kàna ea beè bã zẹ̀ẹ̀ Jém̀z, Jọ́ọ̀n, nè na gbò tómá. Beà sẹlẹ na gbòa beè láá kọọ̀: ‘É kọ ò bulàì kọọ̀ ò dúì lé elii beele, besĩ́ ò gbĩi pọ̀b dọ̀? Áá boolo ní eo géè zọi Jíízọ̀s sii tóm ẽ́? À bọ́ló kọọ̀ dénè bẹ̀ì é ié tẽ̀ènè íb nèà deè!’ Nú ea beè naaáí beè naa kọọ̀ ge ié vulè nè tóè sàn kilma ló ene á tá vá nyíe.

13. Jíízọ̀s beè labví láb naa vàẹ nyòòmà lọ̀ e pá a gbò tóm beè iéé? (Máátìù 20:​25-28)

¹³ Jíízọ̀s beè sii bá ló dìtõ̀òí naa vàẹ? Náa beè bã̀ súng nyòòmà va. Náa beè kọọ̀ àé gé gbĩ́è dõona kà gbó tóm e bà dú lé, vaá ié vulè nè kìlmà kpá ló kẽ èl va. Tãa vó, Jíízọ̀s beè ié ĩ̀ìmà tṍó  ea gé zọ va loá bel, boo béè kọ a beè nyimá kọọ̀ bà gbĩ́ gè naa nú ea dú lé. (Bugi Máátìù 20:​25-28.) A beè kilsĩ́ gè vùlè va, náa kal ló béè kọọ̀ níá níì túá tóm e bà gé tala boo nen ea palàge bọọ ea dì vá zẹ̀ẹ̀ẹ nì.​—Máàk 9:34; Lúùk 22:24.

14. Gbò nen beè olòó labví láb naa vàẹ gbẹá kĩ e ba beè bumá gbò tóm Jíízọ̀s gbẹá ẹ́?

¹⁴ Mm̀ kà kà, Jíízọ̀s beè nyimá kọọ̀ kĩ e pá a gbò tóm aà ní ea beè naa kọ bàá labví láb naa vóé. (Jọ́ọ̀n 2:​24, 25) Ba beè bumá va gbẹá kĩ e gbò tùle fã̀ ólò nvèè ka ló gè iè pọ̀b dọ̀. (Máát. 23:6; doolé ló vídiò ea kọlà The Front Seats in the Synagogue ea di mm̀ study note mm̀ kpá Máátìù 23:6.) Gbò tulè fã̀ pà Júù beè olòó ẹ̀b ba bá kọ bà dúè lé elìè dõona gbò. f (Lúùk 18:​9-12) Jíízọ̀s beè dã́ ból ló kọọ̀ gbò nuí é láá tãagẽ bé e pá a gbò tóm ẹb ba bá nè dõona gbò naa. (Pró. 19:11) Náa beè ẹbmà dẽe kọọ̀ pá a gbò tóm náa é íe lọ̀, vó beè naa kọ tṍó e bà lọ̀ á gá nvèè va súng ló. A beè nyimá kọọ̀ bà íe tàn ge naa nú ea dú lé, vó béè naa kọ á nvèè bá nèva kọ bàá ié dùm kìlmà kpá ló kẽ vaá vulè dõona gbò èlmà ge gbĩ́ gè ié pọ̀b dọ̀.

15. Éé ní eé láá nó lọl ló nú ea beè naaá zẹ̀ẹ̀ Jém̀z, Jọ́ọ̀n nè na gbò tómá ẽ́?

¹⁵ Èé láá nó gã́bug nu lọl ló lab e Jém̀z nè Jọ́ọ̀n beè labvíá. Náa beè lèlà kọ bàá bĩiná pọ̀b dọ̀. Vaá na gbò tómá beè lọ̀ nàgé boo béè kọ ba beè sọ̀tọ́ deè kọọ̀ láb Jém̀z nè Jọ́ọ̀n á tãagẽ ba gbaa ló. Náa kal ló béè vó, Jíízọ̀s beè ié vulè nè lé nyíe kilma ló dénè ọ̀và. Éé ní e níí nóòmài ẽ́? Níì áá láb e dõona gbò labví ní ea dú belé nì, sõò láb e beele lábvì tṍó e bà lọ íe nagé bel. Éé ní ea é láá nvèè bá nèi ẽ́? Tṍó e neǹ vígà naa nú ea kyẽ́i, èé láá bĩiná bẹẹ bá kọọ̀: ‘Éé ní ea náa vaá láb ea lábvíí à bọọgẹ̀ kyém ẽ́? É kọ à íe kĩ em lọọ̀ ea bọ́ló kọ ḿ sí tóm boo? É kọ à íe tã̀àgã̀ e nen ea náa nú ea kyémí gé téní bá? Kọbèè à tõoḿ ló kọ m̀ di lèlà, é kọọ̀ nda é láá zogè kọ m̀ vulèe vaá ia ló nèe?’ Bé e íè vulè kilma ló dõona gbò naa, níà bé e zógè kọọ̀ è dúù kà kà gbò e gé nyoone nvéè Kráìst naa ẽ́.

16. Dõona kà éé ní eé láá nó lọl ló nu dòòmà bá Jíízọ̀s e?

¹⁶ Nu dòòmà bá Jíízọ̀s nóòmà nài gé kọ é pììgà boo gè dã́ ból ló bé e nu tọ́á ló pá vígà naa. (Pró. 20:5) À dú kà kà kọọ̀ Jíízọ̀s é láá nyimá nú ea di nyíè nen. Beele née é láá naa vó. Sõò, èé láá ié ĩ̀ìmà kilma ló pá vígà tṍó e bà síi pọ́lọ́. (Ẹ́fẹ. 4:​1, 2; 1 Pít. 3:8) Àé válí gè naa vó be è palàge nyimá va ló leevè. Bugi togó boo nakà nu dòòmà báí.

17. Mósĩ́ deè ní e enè neǹ kùdẽe ló sẹ́kiùt beè ié bélè lọl ló gè kpáá nyimá ló ene kà neǹ vígà leevè e?

¹⁷ Ene neǹ kùdẽe ló sẹ́kiùt kẽ̀èa boo neǹ vígà ea ólò vàlẹ̀ bá bã̀ súng ea di ene kà bõ̀ònatõ̀ò ea beè kãa gbẹá East Africa. Neǹ kùdẽe ló sẹ́kiùtí beè labví láb naa vàẹ? À kọ́ọ̀: “Tãa vó em kpoolà lóó lọl ló vígàí, m beè beeláfùl ge kpáá bã̀é kpàn.” Ge naa vó beè naa  kọọ̀ neǹ kùdẽe ló sẹ́kiùtí á nyimá kọọ̀ bé e ba beè bumáe naa ní ea náa kọ vígàí á valẹ̀ bá bã̀ súng ẽ́. Neǹ kùdẽe ló sẹ́kiùtí kpáá kọọ̀: “M beè lèèlàẹ tṍó em dã́à ból ló bé ea beè pììga boo gè nyaaná a láb bé à láá zọ̀ gbò nen naaá nu naa. E beè gbóó duá kóò.” Mm̀ kà kà, tṍó e piigà boo gè dã́ ból ló pá vígà págbálà nè pábia, à ólò naa kọ á valíí ló gè vulè va.

18. Mòkà gbò bíb ní eé láá bĩiná bẹẹ bá beè pá vígà síi pọ́lọ́ ẹ́? (Próvẹẹ̀b 26:20)

¹⁸ Sìgà tṍó, à ólò tànii gè sí ló neǹ vígà ea beè síi pọ́lọ́. Sõò, à dú bíi kọ é zẹ́ẹ́ bĩiná bẹẹ bá sìgà gbò bíb ea kọ́ọ̀: ‘É kọ m̀ dã́à ból ló dénè nú ea beè naaá?’ (Pró. 18:13) ‘É kọ a beè sẹlẹ sím pọ́lọ́?’ (Ẹ̀klì. 7:20) ‘É kọ à íe tṍó e nda beè sí íb gbò pọ́lọ́í?’ (Ẹ̀klì. 7:​21, 22) ‘É kọ be m̀ síé ló, tã̀àgã̀í é kpáá zoogá?’ (Bugi Próvẹẹ̀b 26:20.) Tṍó e bugì togó boo gbò bíbví, vulè é náa kọ é ẹ̀b pọ́lọ́ e pá vígà síi tẹlẹ kẽ.

19. Éé ní eo béèlàfùl ge naa ẽ́?

¹⁹ Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà ólò zogè kọọ̀ bà dúè kà kà gbò e bà gé nyooneè nvéè Kráìst tení dú ló gè vùlè ene. Buù bẹ̀ì ólò zogè kọ é dúù kà kà gbò e gé nyoone nvéè Kráìst tṍó e kilsĩ́ gè vulè pá vígà bã̀àna tṍó e bà náa nú ea bẽ́émái. Ge naa vó é nveè bá nè dõona gbò kọ bàá nyimá kọọ̀ níì kà kà bõ̀òna ló fã̀e, vaá naa kọ bàá zọ̀i fã̀ Jìhóvà ea dú Bàrì vulè. Naanii èé bééláfùl ge kilsĩ́ gè ié vulè, boo béè kọọ̀ vulè ní ea dói bá naamá kà kà gbò e gé nyoone nvéè Kráìst e.