1-2. (a) Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Próvẹẹ̀b 16:31, móbá ní ea bọ́ló kọ é ẹ̀bmà gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é? (b) Mókà gbò bíb ní eé áálá mm̀ nakà togó belí é?

À ÍE enè ketõ̀ò bõ̀séi ea di Arkansas, U.S.A., e diamond dõogẽ digagi kunukẽ̀. Kọ̀láá bé ea dì naa, bà gáà si tóm ló naaní ea é dú gyọ́ e ka di ló. Boo béè vó, gbò nen é láá dõogẽ mòn lọl dẽesĩ́ vaá bà náa é nyímá kọ bà monìè gyọ́ e ka di ló.

² Mm̀ sìgà sĩ́deè, gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo dì belí diamond e géè ló bel kilma lóá; bà dú gyọ́ e ka di ló. Moǹ Bel Bàrì kọ́ọ̀ ba kyọọlẹ̀ dú pẹ̀gẹ̀lẹ̀ ka. (Bugi Próvẹẹ̀b 16:31; 20:29) Sõò, èé láá mòn gbò gyọ́ e ka di lóí lọ̀l dẽesĩ́. Tṍó e gbò nvín ãa dã́ ból ló kọọ̀ ka di ló gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee, bàé íe gã́bug bélè lọ̀l vá ló. Mm̀ nakà togó ge nòí, èé áálá taà kà bíb ea kọ́ọ̀: Éé ní ea náa vaá Jìhóvà à ẹ̀b gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee belí gyọ́ e ka di ló é? Éé ní ea náa vaá gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee à dú bíi mm̀ bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà ẹ? Éé ní eé náa kọbé è láá nó ba nu dòòmà bá ẹ́?

3. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Psalm 92:12-15, éé ní ea náa vaá Jìhóvà à nvèè ka ló gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee e ba bọ́lọ́ dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é?

³ Jìhóvà Bàrì nveè ka ló gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. À nyímá íb nen e bà dú, vaá nvèè va ka ló boo béè ba gbò lé kpãa. À ólò leemáe tṍó e gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee kọ́ gbò nú e ba beè nyimá tṍó e bà géè sí tóm nè Jìhóvà mm̀ ba deè ãa nè gbò nvín ãa. (Jóòb 12:12; Pró. 1:1-4) Jìhóvà ólò nvèè va ka ló nágé boo béè  ba ĩ̀ìmà. (Mál. 3:16) Baa mon gã́bug tã̀àgã̀; sõò, bà kilsĩ́ gè ié agẹ zìgà mm̀ Jìhóvà. Ból dẽesĩ́ e bà íe kilma ló dì deèsĩ́ kpáá palàge agaló èlmà tṍó e ba beè ãàa bã mm̀ kà kàíá. Vaá Jìhóvà palàge vùlè va boo béè kọọ̀ bà kilsĩ́ gè vee nú ea kil ló a bée, “bã̀àna tṍó e ba ni dú kànen mm̀ dee.”—Bugi Psalm 92:12-15.

4. Éé ní ea é láá agẹlẹ ló pá vígà págbálà nè pábia e ba ni dú kànen mm̀ dee é?

⁴ Be o daamà togó gè dú kànen mm̀ dee, nyimá kọọ̀ Jìhóvà kẽèa boo gbò tóm eo géè sí tṍó ea kil nvéeá. (Híb. 6:10) O beè tú bẹ̀à sã́ bùlà nvèèmà sãa kúm sìtóm kọ̀ kpẹ̀a, vaá níá palàge ẹẹlẹ̀ nyíè o Tẹ̀ ea di káála. O mon gã́bug tã̀àgã̀—sìgà beè nè ni zọ̀ nyíe—o nveè sãa kúm gbò nòòkúù Kpá Káí, o beè sí gbò tóm e bà né ní mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, vaá o nóòmà nuù dõòna gbò. O piigà imá kiẽ́e eo kpóó sim tùlà ge nyaaá nyoone bé e bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà gé nyááá naa. O beè nvèè bá vaá siè kpóó ló pá vígà e bà gé tú dénè tṍó siimá tóm nè Jìhóvà. Jìhóvà Bàrì palàge vùlè ni boo béè o bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. À zigà kọ náa é sãanàè “bá ló pá a gbò e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo gbẹẹ́ kẽ”! (Ps. 37:28) À zigà nè ni kọọ̀: “Nda é kilsĩ́ gè dì ní ló lee dọ̀ọ̀mà tṍó e kyọọlẹ̀ ni sí ní ból.” (Àìz. 46:4) Boo béè vó, ó gá bugi togó kọ ó gé nàè ló tọ́ọ̀ nú mm̀ bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà boo béè kọ o dúè kànen mm̀ dee. Ka palàge dì ní ló!

5. Éé ní ea bọ́ló kọọ̀ gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee á kẽ̀èa boo é?

⁵ Gbò ba ni dú kànen mm̀ dee íe gã́bug tóm e bàé láá sí mm̀ bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà. Náa kal ló béè kọọ̀ bà náa íe na kói e bà beè ié, bà íe gã́bug nú e ba ni tení bá mm̀ dùm. Dì belí bé e nu dòòmà bá gbò e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boó deè kéléá nè beélè deeí tẹ́lẹ bàlà kẽ naa, Jìhóvà é láá kilsĩ́ gè tú va siimá tóm mm̀ kele-kele sĩ́deè.

6-7. Nè nu dòòmà bá ea di mm̀ Kpá Káí ea kó nú ea kil ló bé e Jìhóvà beè tãanè dee bá gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee boo béè ba bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo naa.

⁶ Nu dòòmà bá ea kil ló gbò e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo vaá kilsĩ́ gè sí tóm nè Jìhóvà dọ̀ọ̀mà tṍó e bà dú kànen mm̀ dee di mm̀ Kpá Káí. Dì belí nu dòòmà bá,  Mózìs beè láá toolá 80 gbáá tṍó ea beè dú neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì vaá dú nen e Jìhóvà sa kọ á tulè zivèkà dó Ízràẹ̀l. Jìhóvà géè lo-ló bel tenmá gã́ Dányẹ̀l bã̀àna tṍó ea ni sígá ló 90 gbáá. Vaá neǹ tóm Jọ́ọ̀n beè láá siga ló 90 gbáá tṍó e Bàrì beè túe emá kpá Kùùà Nù.

⁷ À íe gã́bug gbò e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo e gbò nen náa beè bọ̀ọ̀gẹ̀ dã́ va bée, àbèè ge nyimá va ló. Sõò, Jìhóvà beè nvèè va kpíí ló vaá tãanè va dee bá boo béè ba bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. Dì belí nu dòòmà bá, pọ́ì ńkem̀ ketõ̀ò ea di mm̀ Kpá Káí ní ea kọ́ nú ea kil ló ene kà gbálà ea beè “dú lé nen e a fã Bàrì” ea bée kọlà Sémìòn ẽ, sõò Jìhóvà beè nyimá ló íb nen ea dú vaá nèe deè kọ́ á mòn Jíízọ̀s tṍó ea ã́àa mèà nè ge kọ́ bùlà Bàrì ea kil ló a kà nè ẹ̀ẹ̀. (Lúùk 2:22, 25-35) Bugi nagé togó boo nú ea kil ló ene kà vaà tãa ea beè dú neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì, ea bée kọlà Ánà. A beè toolá 84 gbáá, sõò à ólò “sí tọ káíá bílá dee nè ẹ́ẹ́ èlà.” Boo béè kọ náa beè aa ló gè olòó “sí tọọ̀ káíá,” Jìhóvà beè tãanìè dee bá naa ní ea mon Jíízọ̀s tṍó ea ã́àa mèà. Jìhóvà beè nvèè ka ló Sémìòn nè Ánà.—Lúùk 2:36-38.

8-9. Éé ní e ene kà vígà pábia beè kilsĩ́ gè naá mm̀ bõ̀ònatõ̀ò tṍó ea dóm úé?

⁸ Mm̀ beélè deeí, gã́bug gbò e ba ni dú kànen dee dú lé nu dòòmà bá nè gbò nvín ãa. Bugi togó boo nú ea beè naaá ló vígà pábia ea bée kọlà Lois Didur. A beè toolá kóló 21 gbáá tṍó ea beè dú neǹ gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀a ea di kele gbẹá Canada. Tṍó e tṍó téní, a dóm ea kọlà John nè ẹ̀ẹ̀ beè tú gã́bug gbáá kọọmá kpẹ̀a aa dó dọ dó. Ba beè tú nú ea é sígá ló 20 gbáá siimá tóm Bẹ́tẹẹ̀l gbẹá Canada. Tṍó e Lois tóólá 58 gbáá, ba beè kolí John nè ẹ̀ẹ̀ kọ bàá dú tọ nàà tóm ea di Ukraine. Éé ní e bàé náa ẽ́? É kọ bàé bugi togó kọọ̀ gè kọ baa dúè kànen mm̀ dee é náa kọ bàá gá láá si nàè tóm gbẹá dõòna kà dó? Ba beè zìgà ge sì, vaá ba beè íbá ló John kọ á dũunà Branch Committee ea di kiẽ́e. John beè ú àlàbà gbáá aa ló tṍóá, sõò Lois beè kilsĩ́ gè sí tóm Bẹ́tẹẹ̀l. Kátogóí, Lois a tóólá 81 gbáá, sõò à dì ea gé sí tóm nè Jìhóvà gbẹá tọ nàà tóm ea di Ukraine, vaá bà palàge vùlèe.

⁹ Dì belí Lois, gbò nen náa é láá bọọgẹ̀ dã́ béè gbò vaà tãa belí bé e bà géè dã́ va bée naa tṍó e ba dóm beè di-dí dùm; kọ̀láá bé ea dì naa, ge kọọ̀ ba dóm á gé ná, náa tõó dọ̀ kọọ̀ ka á gé na vá ló. Jìhóvà palàge nvèè ka ló gbò bia e bà nveè sãa kúm ba dóm kọ bàá láá kilsĩ́ gè tú gã́bug gbáá siimá tóm nèe mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. (1 Tím. 5:3) Bà ólò siè nàgé kpóó ló gbò nvín ãa.

10. Mókà lé nu dòòmà bá ní e Tony beè zogè e?

¹⁰ Ka dì nàgé ló gã́bug gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee e bà gé ẹb nú ea kil vá ló gbẹá tọọ̀ biè. Dì belí nu dòòmà bá, ene kà  vígà págbálà ea bée kọlà Tony di kiẽ́e e bà gé ẹb nú ea kilíé ló. A beè dììa múú ló August 1942 gbẹá Pennsylvania, U.S.A., tṍó ea ni tóólá 20 gbáá. Pọ́ì ńkem̀ tṍó aa ló tṍóá, ba beè siíe nvee kpọ́gọ́lọ́ mm̀ bàà gbáá nè ọ̀ọ̀lẹ̀ ẽ́ boo béè kọọ̀ náa zigà ge bã ló tóm bé. Ẹlẹ nè a va ea kọlà, Hilda, beè bumá bàà kà ba nvín mm̀ kà kàí. Mm̀ gbò gbááá, à géè sí tóm dì belí presiding overseer (e kátogóí, è kólìe coordinator of the body of elders) mm̀ taà kà bõ̀ònatõ̀ò vaá du nágé circuit assembly overseer. A beè olòó sẹlẹ nònù vaá noòmà Kpá Káí gbò nen gbẹá tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́á. Kọbèè tṍó e Tony tóólá 98 gbáá, náa beè òòà aa ló gè sí tóm nè Jìhóvà. A beè kilsĩ́ gè pììgà bé ea kpóó sim tùlà naa ge sí tóm nè Jìhóvà nè ge zọ̀ pá vígà siá tóm!

11. Mósĩ́ deè ní eé láá zogè kọ è ẹbvì nú ea kil ló gbò e bà di kiẽ́e e bà ólò ẹ̀b nú ea kil vá ló é?

¹¹ Mósĩ́ deè ní eé láá nvèè ka ló gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee e bà di kiẽ́e e bà gé ẹb nú ea kil vá ló é? Tṍó ea válí, gbò kànen é láá nvèè bá nè va kọ bàá sí nònù àbèè ge pãane tṍ ló ní e ba beè naa rẹ́kọọ̀d. Èé láá zogè kọ è íè va lèèmá m àbèè ge kolí va tenmá boo vídiò. À dú bíi kọ é ié tṍó nè gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee, e kiẽ́e e bà ólò tõo ẹ̀b nú ea kil vá ló di kpã́á aa ló pá ba bõ̀ònatõ̀ò. Be née ọ́ẹ̀ dẽe, bàé láá táí nyíe. Àé láá tavala ló sìgà ọ̀và ge kọ́ nú ea kil ló ba bá tṍó e gé zọ́va loá bel. Sõò, àé dọ bélè nèi tṍó e bĩ́ìnà va bel vaá pãané va tṍ ló tṍó e bà gé kọ́ nú ea kil ló zààvà e bà íe mm̀ bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà.

12. Gbò e ba nu dòòmà bá belí níí mée ní eé láá mon mm̀ bẹẹ bõ̀ònatõ̀ò ẽ?

¹² Àé láá bọọí ló gè nyimá kọọ̀ è íè gã́bug nu gè nó lọl ló gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee, e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo e bà di mm̀ bẹẹ bõ̀ònatõ̀ò. Ene kà vígà pábia ea bée kọlà Harriette, beè tú gã́bug gbáá siimá tóm nè Jìhóvà mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo gbẹá ba bõ̀ònatõ̀ò ea di New Jersey, U.S.A. Tṍó e tṍó téní, a beè àà gé gbẹá ló a síla. Ge kọọ̀ pá vígà e bà di ãa bõ̀ònatõ̀ò ea kilá beè ié tṍó nèe, beè naa kọ bàá mòn bé e ka dìé ló naa. A beè siè va kpóó ló tení dú ló gè kọ́ nòòtẽ́ ea kil ló bé ea beè olòó kọẹ̀ kpẹ̀a tṍó ea ã́àa bãè mm̀ kà kàí naa gbán gbò gbáá 1925. Tṍóá, a beè olòó faalá brọ́ọ̀sh ge sìngmà dáa tṍó ea gé kọ́ kpẹ̀a—boo béè kọ a beè nyimá kọ̀ bàé láá siilìèe nvee kpọ́gọ́lọ́. Kàsĩ́, mm̀ gbáá 1933 ba beè siíe nvee kpọ́gọ́lọ́ bàà tóm, vaá a beè tú enè sẹ̀ tõoma kpọ́gọ́lọ́ buù tṍó e bà sííeá. Mm̀ gbò tṍóá, a dóm e náa ólò sí nònù beè nvèèe sãa kúm tení dú ló gè ẹ̀b nú ea kil ló taà kà pá a nvín. Mm̀ kà kà, à bọ́ló kọ é nvèè ka ló pá vígà e ba ni dú kànen mm̀ dee e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé belí Harriette!

13. Éé ní e nóò lọl ló gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà ẹ?

¹³ Bẹẹ gbò vígà págbálà nè pábia e ba ni dú kànen mm̀ dee palàge bọọ́ ló Jìhóvà. Baa mon bé e Jìhóvà ni tã́ànè dee bá a bõ̀ònatõ̀ò nè baála mm̀ kele-kele sĩ́deè naa. Baa nó gã́bug nu lọl ló gbò lọ̀ e baala beè ié. Ẹ̀b va kọ bà íe “nyìmànù” vaá ò nó nu lọ̀l vá ló. (Pró. 18:4) Be ò noo tṍó dììmà vá ló, bàé agẹlẹ ló o zìgà vaá òó nó gã́bug nu lọ̀l ló vá ló!

14. Éé ní e kpá Dìtolónomì 32:7 síè kpóó ló gbò nvín ãa kọ bàá naa ẽ́?

¹⁴ Olòó noo tṍó zọ̀ọ̀mà gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee loá sọ́l. (Bugi Dìtolónomì 32:7.) À dú kà kà kọọ̀ dẽé va a  kọọgà, bà náa íe na kói, vaá bà náa íe na agẹ mon, sõò bà di-dí ãa mm̀ bà nyíe, vaá ié “lé bée” kilma ló Jìhóvà. (Ẹ̀klì. 7:1) Kẽ̀èa boo nú ea náa vaá Jìhóvà à nvèè va ka ló. Kilsĩ́ gè nvèè va ka ló. Nó gè belí Èláíshà. Náa beè zìgà ge aa ló Èlàíjà dee-deè nvéè deé e pálàa ọ̀và beè gbá dìàa. Taà tóm e Èláíshà beè kọọ̀: “Nda ním é aà ní ló.”—2 Kíǹg 2:2, 4, 6.

15. Mókà gbò bíb ní eé láá bĩiná gbò ba ni dú kànen mm̀ dee é?

¹⁵ Zogè kọ ò íèè lèèma mm̀ gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee tení dú ló gè bĩ́ínágí va bíb. (Pró. 1:5; 20:5; 1 Tím. 5:1, 2) Òó láá bĩiná va kọọ̀: “Tṍó eo beè di-dí ãa, éé ní ea beè naa kọ ó àgala boo kọọ̀ o monìè kà kà bel é?” “Mósĩ́ deè ní e gbò nú eo beè tení bá náa ko ó palàge tõo bã ló Jìhóvà ẹ?” “Éé ní ea nveè bá nè ni kọ ó kilsĩ́ gè tú ẹ́ẹ́ nyíe fã̀àmà Jìhóvà ẹ?” (1 Tím. 6:6-8) Palàge pãané va tṍ ló tṍó e bà gé kọ́ nè ni.

16. Mósĩ́ deè ní e loa sọ́l é láá nvèè bá nè gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee nè gbò nvín ãa ẽ́?

¹⁶ Tṍó e nen ea ni dú kànen mm̀ dee nè nvín ãa gbá loá sọ́l, à ólò siè va kpóó ló. (Róm̀ 1:12) Booló gbò nvín ãa é palàge àgala boo kọọ̀ Jìhóvà ólò ẹ̀b nú ea kil ló pá a gyóòló e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo, vaá gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee é nyímá kọọ̀ bà nveenìè va ka ló. Nyíé va é ẹ́ẹ gè kọ́ nè ni nú ea kil ló bé e Jìhóvà beè tãanìè va dee bá naa.

17. Éé ní ea náa vaá èé láá kọọ̀ gbò e ba ni dú kànen mm̀ ólò dú lé mèà bé e gbáá gé téní naa ẽ́?

¹⁷ Bé e nen dú lé mèà naa ólò tà tṍó ea ni dú kànen, sõò gbò e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà ólò kilsĩ́ gè ié lé mèà bé e gbáá gé téní naa. (1 Tẹ̀s. 1:2, 3) Éé ní ea náa vaá à dú kà kà naa vó é? Boo béè kọ bà sọtọ́ deè kọọ̀ Jìhóvà á bumàè vá mm̀ gã́bug gbáá. Bé e kilsĩ́ gè nyimá ló gbò vígà e ba ni dú kànen mm̀ dee, nvèè va ka ló, vaá nó nu lọ̀l vá ló naa, níà bé e eé mon kọ bà dú gyọ́ e ka di ló naa ẽ́!

18. Éé ní eé ló bel boo mm̀ togó bel ea bẽene níí ẽ́?

¹⁸ Bõ̀ònatõ̀ò ólò agaló tṍó e gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee nè gbò nvín ãa nveè ka ló ene. Mm̀ togó bel gè nò ea bẽene níí, èé ló bel boo bé e gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee é láá zogè kọ bà nveenìè ka ló gbò nvín ãa mm̀ bõ̀ònatõ̀ò naa.