1. Éé ní e agàla boo é?

 È AGÀLA boo kọọ̀ Jìhóvà vulèi vaá à gbĩ́ kọ é dé kpéè ló dùm boo béè kọ è gé fã́e. (Róm̀ 8:​35-39) È nyímà nàgé kọọ̀ ge tõó boo gbò nòòkúu ea di mm̀ Kpá Káí é dọ bélè nèi. (Àìz. 48:​17, 18) Èé kọ́ vàẹ be è kpeesĩ́ ló gbò tã̀àgã̀ e née beè ẹ̀bmà dẽe ẽ́?

2. Mókà gbò tã̀àgã̀ ní eé láá kpeesĩ́ ló é, vaá àé láá naa kọ é bugi togó naa vàẹ?

² Dénè gbò gyóòlo Jìhóvà ólò kpeesĩ́ ló tã̀àgã̀. Dì belí nu dòòmà bá, nen ea dú bẹẹ tọ é láá naa nú ea bẽ́émái. Èé láá kpeesĩ́ ló kà agẹ bá zọ̀ ló ea é láá naa kọ é gá sí tóm nè Jìhóvà belí bé ea taníi naa. Búùló kyọ̀à sĩ́ nu é láá naa kọ é mòn tã̀àgã̀. Àbèè kọọ̀ bàé láá biigèi ló boo béè bẹẹ zìgà. Tṍó e kpeèsĩ́ ló íb gbò tã̀àgã̀í, èé láá bĩiná kọọ̀: ‘Éé ní ea náa vaá gbò nuí à naám ló é? É kọ à íe pọ́lọ́ em beè sì? É kọ níí tõó dọ̀ kọọ̀ Jìhóvà náa gé nveè bá nèm?’ É kọ o beè láá bugi togó naa vó? Beè vó, lóó ni á gá ọọ. Gã́bug gbò gyóòlo Jìhóvà e bà bọ́lọ́ dẹ̀lẹ̀ nyíé boo a téní bá íb gbò tã̀àgã̀í.​—Ps. 22:​1, 2; Háb. 1:​2, 3.

3. Éé ní eé láá nó lọl ló nu ea di mm̀ kpá Psalm 34:19 é?

³ Bugi Psalm 34:19. Nvèè kpíi ló nakà bàà kà nu e kpá psalm tẹ́lẹ bàlà kẽí: (1) Gbò lé lab dògò ólò kpeesĩ́ ló gã́bug tã̀àgã̀. (2) Jìhóvà ólò dùùlài lọl bá dénè bẹẹ tã̀àgã̀. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà ólò dùùlài é? Enè sĩ́deè dú gè nvèè bá nèi kọ é palàge dã́tẽ́ ló bé e bàlà booí meà naa. À dú kà-kà kọọ̀ Jìhóvà zigà kọ èé íe ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe be è fãèe, sõò níá náa tõó dọ̀ kọ èé dí pọ́ì aa bá tã̀àgã̀ kátogóí.  (Àìz. 66:14) À síèi kpóó ló kọ é ká bùlà gbẹẹ́ boo dì deèsĩ́​—ea dú tṍó eé íe dùm ea gbĩ́ kọ é dé kpéè ló dọ̀ọ̀mà dè-dè. (2 Kọ́r. 4:​16-18) Kátogóí, à dì ea gé nveè bá nèi kọbé è láá kilsĩ́ gè fã̀e buù dee.​—Làm. 3:​22-24.

4. Éé ní eé ló bel boo mm̀ nakà togó belí é?

⁴ Naanii èé bugi togó boo gbò nu eé láá nó lọl ló gbò gyóòlo Jìhóvà e ba beè di tṍó ea kil nvéeá, nè gbò e bà di mm̀ beélè deeí. Dì belí bé eé nó naa, èé láá kpeesĩ́ ló gbò tã̀àgã̀ e née beè ẹ̀bmà dẽe. Sõò Jìhóvà é kilsĩ́ gè nvèè bá nèi be è dẹlẹ́ẹ nyíé boo. (Ps. 55:22) Tṍó e gé bugi togó boo gbò nu dòòmà báí, bĩiná o bá kọọ̀: ‘Nda gáẹ̀ beè labví láb naa vàẹ gbẹá kèbá íb gbò dìtõ̀òí ẽ́? Mósĩ́ deè ní e gbò nu dòòmà báí é láá agẹlẹ ló bé em dẹlẹ̀ nyíé boo Jìhóvà naa ẽ́? Mósĩ́ deè ní em é láá tú gbò nú em nóò lọl ló siimá tóm mm̀ nà dùm ẽ?’

5. Mókà gbò tàvàlà dìtõ̀ò ní e Lébàn beè naa kọọ̀ Jékọ̀b á tení bá ẹ́? (Ẹ̀b fòtó ea di boo kóó kpáí.)

⁵ Gbò gyóòlo Jìhóvà e ba beè di tṍó e bà géè emí Kpá Káíá beè kpeesĩ́ ló gbò tã̀àgã̀ e bà náa beè ẹ̀bmà dẽe. Bugi togó boo nu ea beè naaá ló Jékọ̀b. A tẹ̀ beè kọ́ nèe kọ á ilí va lọl tọọ̀ Lébàn ea dú vígà a kà ea ólò fã̀ Bàrì, vaá a tẹ̀ beè naa kọ á àgala boo kọọ̀ Jìhóvà é tã́ànèe deè bá. (Jén. 28:​1-4) Vó beè naa kọọ̀ Jékọ̀b á naa nú ea lelà. A beè aa Kénàn sí boǹ bà Lébàn, ea beè ié bàà kà nvín pábia​—e bà kọlà Líà né Réchẹ̀l. Réchẹ̀l ea dú ńkem̀ nvín Lébàn beè palàge léémá Jékọ̀b, naa ní ea beè zìgà ge tú àlàbà gbáá siimá tóm nè a tẹ̀ kọbé à ílìèe. (Jén. 29:18) Sõò náa beè naaá belí bé e Jékọ̀b géè èbmà dẽe naa. Lébàn beè kẹlẹ́ẹ vaá tú a síla ea kọlà Líà nèe. Tṍó e enè sè téní, Lébàn beè gbóó kọ á ilí Réchẹ̀l be àé zigà ge kpáá tú àlàbà gbáá siimá tóm. (Jén. 29:​25-27) Lébàn náa beè ló kà-kà bel tṍó ea géè zọ̀ Jékọ̀b naaá nu. Lébàn beè tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà Jékọ̀b mm̀ 20 gbáá!​—Jén. 31:​41, 42.

6. Mókà dõona kà gbò tã̀àgã̀ ní e Jékọ̀b beè tení bá ẹ́?

⁶ Jékọ̀b beè tení nágé bá dõona kà gbò tã̀àgã̀. Pá a tọ beè bọọ́ gã́bug, sõò bà náa beè olòó vùlà. Kàsĩ́, ba beè oo ba vígà Jósẹ̀f naamá gyóòlo. A nvín Símiòn nè Lívaì beè tú sììà kẹ́ẹ tẹlẹ boo béè Jìhóvà nè pá ba tọ. Nagé, Réchẹ̀l e Jékọ̀b beè palàge vùlèa beè ú tṍó ea géè màn ní ea égè bàà kà nvín. Vaá kíi beè naa kọọ̀ Jékọ̀b á àà kil Íjèpt tṍó ea ni dú kànen.​—Jén. 34:30; 35:​16-19; 37:28; 45:​9-11, 28.

7. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà beè naa kọọ̀ Jékọ̀b á nyimá kọ à ténmàèe ẽ́?

⁷ Náa kal ló béè kọọ̀ Jékọ̀b beè tení bá dénè gbò tã̀àgã̀í, náa beè aa ló gè dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà nè gbò a zìgànù. Vaá Jìhóvà beè zogè kọ à ténmàèe. Dì belí nu dòòmà bá, náa kal ló béè kọọ̀ Lébàn beè kẹlẹ́ẹ gã́bug tṍó, Jìhóvà beè naa kọọ̀ Jékọ̀b á ié gyọ́. Ni bugi togó boo bé e nyíè Jékọ̀b beè ẹẹ́ ló Jìhóvà naa tṍó ea kpáá mòn a nvín Jósẹ̀f ea beè dòòmà kọ a beè ùa! Lé gbaa ló e Jékọ̀b beè ié kilma ló Jìhóvà ní ea beè naa kọ á láá ĩ̀ìmà gbò tã̀àgã̀ ea géè tení bá ẹ́. (Jén. 30:43; 32:​9, 10; 46:​28-30) Be è kilsĩ́ gè ié kà lé gbaa ló kilma Jìhóvà, èé láá be nágé èlbá gbò tã̀àgã̀ e gé téní bá.

8. Éé ní e Méné Dévìd beè gbĩ́ gè naa ẽ́?

 ⁸ Méné Dévìd náa beè láá naa kọ̀láá kà nu ea beè gbĩ́ gè naa nè Jìhóvà. Dì belí nu dòòmà bá, a beè palàge tàn Dévìd ge tìb tọọ̀ káí nè Bàrì. A beè kọ́ naa vó nè neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea kọlà Nétàn. Vaá Nétàn beè kọ́ nèe kọọ̀: “Naa kọ̀láá kà nu e nyíé ni kọ́ o naa, boo béè kọọ̀ kà-kà Bàrì dì ní ló.” (1 Kró. 17:​1, 2) Èé láá dòòmà dẽe ló bé e gbò moǹ belí beè siè kpóó ló Dévìd naa. Be à sẹlẹ, a beè dààmà togó gè noo bé ea é tib tọá naa.

9. Dévìd beè labví láb naa vã̀ẹ tṍó e bà fáálá kpẹa e náa géè ẹ̀bmà dẽe domáé lóé?

⁹ Pọ́ì ńkem̀ tṍó aa ló tṍóá, Nen kọ́ọ̀ bùlà Bàrìa beè faalá dõona kà kpẹa e náa é leemáe domá. “Kà lèlà bílá deè deeá,” Jìhóvà beè kọ́ nè Nétàn kọọ̀ níì Dévìd ní ea é tib tọọ̀ káíáẹ́ nì; tãa vó, ene kà a nvín ní ea é tibvé. (1 Kró. 17:​3, 4, 11, 12) Dévìd beè labví láb naa vàẹ tṍó ea dã́ naa vó é? A beè nyaaná bá ló nu ea géè gbĩ́ gè naaá. A beè kilsĩ́ gè kpoogè dee ló kpègè nè gbò nu ea nvín Sólomon é tibmà tọá.​—1 Kró. 29:​1-5.

10. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà beè tãanè dee bá Dévìd e?

¹⁰ Jìhóvà beè gbóó zọ̀ Dévìd bã̀àa mm̀ zíl tṍó ea kọ́ nèe kọọ̀ níì ẹlẹ ní ea é tib tọọ̀ káíáẹ́ nì. Jìhóvà beè zìgà nè Dévìd kọọ̀ ene kà nvín ea meà ààẹ́ m é bẹl dọ̀ dè-dè. (2 Sám. 7:16) Mm̀ ene tõ̀ò gbáá e Jíízọ̀s é bẹl dì belí Méné, nyíè Dévìd é palàge ẹẹ tṍó ea é nyímá kọọ̀ Jíízọ̀s ea aa mm̀ a mana-mana ní ea dú Méné ẽ́! Nakà nòòtẽ́í náa kọ é nyimá kọọ̀, kọbèè née láà naa nu e beè ẹ̀bmà dẽe gè naa nè Jìhóvà, à íe dõona kà gbò lé nu e Jìhóvà é láá naa nèi.

11. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà beè tãanè dee bá gbò níí Kráìst mm̀ túá gbò gbááá, náa kal ló béè kọọ̀ Boǹ Méné Bàrì náa beè dú tṍó e bà géè ẹ̀bmà dẽe ẽ́? (Tóm 6:7)

¹¹ Gbò níí Kráìst mm̀ túá gbò gbááá beè kpeesĩ́ ló gã́bug tã̀àgã̀ e bà náa beè ẹ̀bmà dẽe. Dì belí nu dòòmà bá, à beè tàn va kọọ̀ Boǹ Méné Bàrì á gbóó dù, sõò bà náa beè nyimá kà lèlà tṍó ea é dú. (Tóm 1:​6, 7) Éé ní e ba beè naa ẽ́? Ba beè kilsĩ́ gè kọ́ kpẹa. Ba beè nyimá kọọ̀ Jìhóvà géè tãanè dee bá ba sìà kpóó ló tṍó e bà mon bé e lé kpẹaá géè zaalà naa.​—Bugi Tóm 6:7.

12. Éé ní e gbò nyòòne nvéè Kráìst mm̀ túá gbò gbááá beè naa tṍó e kíi beè dọ̀ ẹ?

¹² À íe tṍó e kà agẹ bá kíi beè “dọ boo zivèkà bàlà booí.” (Tóm 11:28) Kíií beè iná ló gbò níí Kráìst mm̀ túá gbò gbááá. É kọ òé láá dòòmà dẽe ló bé e ba beè mòn tã̀àgã̀ bá kíií naa? Mm̀ kà-kà, gbò tẹ̀ nè kà beè ié tã̀àgã̀ bùlà kilma ló bé e bàé náa vaá láá ié gyã́á e pá ba tọ é dé. Vaá èé kọ́ vàẹ kilma ló gbò nvín ãa e bà beè gbĩ́ gè bọ̀ọ̀vẹ̀ gbàà ba sìtóm kọ̀ kpẹa ẹ́? É kọ ba beè bugi togó boo gè zẹ́ẹ́ aa ló nú e ba beè nooí? Kọ̀láá bé e dìtõ̀òa beè mèà naa, ba beè nyaaná bá ló nu nyòòmà dìtõ̀ò ea bã́ kẽá. Ba beè kilsĩ́ gè kọ́ kpẹa dẹ̀ẹ̀a boo bé e ba kpóó sim tùlà naa, vaá tú ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe dõ̀òmà kọ̀láá kà nu e ba beè ié nè pá vígà e bà di Jùdíà.​—Tóm 11:​29, 30.

13. Mókà gbò tã́áná dee bá ní e gbò nyòòne nvéè Kráìst beè ié tṍó kíiá ẹ́?

¹³ Mókà gbò tã́áná dee bá ní e gbò nyòòne nvéè Kráìst beè ié tṍó kíiá ẹ́? Kọ̀láá gbò e dõ̀ònùa beè tùlà beè mòn kọọ̀ Jìhóvà géè nveenìè bá neè va. (Máát. 6:​31-33) Ba beè kpáá palàge tõo bã ló pá vígà e ba beè nvèè bá nèvaá. Vaá kọ̀láá gbò e ba beè nè lọ̀là-lọ̀là àbèè ge nvèè bá nè pá vígàí mm̀ dõona sĩ́deè beè ié ẹ́ẹ́ nyíe ea aa ló gè dõo nu. (Tóm 20:35) Jìhóvà beè tãanè dee bá dénè  ọ̀và boo béè kọọ̀ ba beè nyaaná bá ló nu nyòòmà dìtõ̀ò ea bã́ kẽá.

14. Éé ní ea beè naaá ló Baanàbàs nè Pọ́ọ̀l ẹ, vaá éé ní ea beè sìlà aa m ẽ́? (Tóm 14:​21, 22)

¹⁴ Gbò nyòòne nvéè Kráìst mm̀ túá gbò gbááá beè kpeesĩ́ ló bíígá ló tṍó e bà náa beè ẹ̀bmà dẽe. Bugi togó boo nú ea beè naaá ló neǹ tóm Pọ́ọ̀l nè Baanàbàs tṍó e bà géè kọ́ kpẹa gbẹá Léstrà. Túá ból, gbò nen beè tú bàà bá tuumá va. Sõò tṍó e tṍó téní, gbò nàà uú boo beè “kììlà bùlà gbòa nvèà báva,” naa ní e sìgà ọ̀và beè tobmà dem Pọ́ọ̀l vaá ié bùlà kọ a ú. (Tóm 14:19) Sõò Baanàbàs nè Pọ́ọ̀l beè kil dõona ketõ̀ò gé kọ́ kpẹa. Éé ní ea beè sìlà aa m ẽ́? Ba beè naa kọọ̀ gã́bug nen á “nyoone nvéè Jíízọ̀s,” vaá ba nu dòòmà bá nè gbò bel e bà ló beè siè kpóó ló pá vígà. (Bugi Tóm 14:​21, 22.) Ge kọọ̀ Baanàbàs nè Pọ́ọ̀l náa beè aa ló gè kọ́ kpẹa tṍó e bà kpeesĩ́ ló bíígá ló beè dọ̀ bélè nè gã́bug nen. Be è kilsĩ́ gè sí tóm e Jìhóvà néi, àé tã́ànèi dee bá.

15. Éé ní eo nóò lọl ló nu dòòmà bá Vígà A. H. Macmillan ẽ?

¹⁵ Besĩ́ à kalá dú gbáá 1914, à íe nu e gbò níí Jìhóvà géè ẹ̀bmà dẽe kọ àé nááá. Dì belí nu dòòmà bá, bugi togó boo nú ea beè naaá ló Vígà A. H. Macmillan. Dì belí bé e dõona kà pá vígà géè bugi nagé togó naa, Vígà Macmillan beè ié bùlà kọ àé kilìè káála pọ́ì ńkem̀ tṍó aa ló tṍóá. A beè kọ́ mm̀ a lòbèl ea beè ne mm̀ September 1914, kọọ̀: “Be à sẹlẹ, níì dee deè nvéè lòbèl em é ne ẽ́.” Sõò níì níá ní ea beè dú a dee deè nvéè lòbèl e nì. Tṍó e tṍó téní, Vígà Macmillan beè emí kọọ̀: “Be à sẹlẹ, sìgà bẹ̀ì bọọgẹ̀ gbala kilma ló gè bugi togó kọọ̀ èé gé kil káála.” A beè kpáá kọọ̀: “Nú ea dú bíi kọ é naa dú gè kilsĩ́ gè sí tóm nè bẹẹ Tè Íe.” Vaá níà nu e Vígà Macmillan beè naa ẽ́. A beè tú bẹ̀à sã́ bùlà kọọmá kpẹa. A beè ié nèà deè ge siè kpóó ló gã́bug pá vígà e ba beè di kpọ́gọ́lọ́ e bà náa beè zìgà ge sí ól bé. Vaá a beè kilsĩ́ gè sí nònù bã̀àna tṍó ea ni dú kànen mm̀ dee. Mósĩ́ deè ní e Vígà Macmillan beè ié bélè lọl ló gè tú a tṍó siimá tóm nè Jìhóvà boo tṍó ea gé élá bànà a kpẽ́é? Pọ́ì ńkem̀ tṍó besĩ́ à kalá ú mm̀ gbáá 1966, a beè emí kọọ̀: “Nà zìgà palàge aga ló kátogóí belí bé ea beè dì naa tṍó ea kil nvéeá.” Níà kà lé nu dòòmà bá gè nó nu lọl ló​—bọọ èlmà tõ̀ò tṍó e ni tú gã́bug gbáá tõoma bá tã̀àgã̀ èlmà bé e géè ẹ̀bmà dẽe naa!​—Híb. 13:7.

16. Mókà tã̀àgã̀ ní e Vígà Herbert Jennings nè a va náa beè ẹ̀bmà dẽe ẽ́? (Jém̀z 4:14)

¹⁶ Gã́bug gbò níí Jìhóvà gé téní bá zọ̀ ló e bà náa beè ẹ̀bmà dẽe. Dì belí nu dòòmà bá, Vígà Herbert Jennings b baatẽ́ bé e ẹlẹ nè a va beè dé kpéè ló sìtóm kọ̀ kpẹa aa dó dọ dó gbẹá Ghana naa. Sõò tṍó e tṍó téní, a beè sí tọọ̀ biè vaá ba beè kọ́ nèe kọọ̀ à íe kom ea tọ́aẹ́ ló bug. Vígà Jennings beè kolí nu ea di mm̀ kpá Jém̀z 4:​14, vaá kọọ̀, “níà ‘sṍóe’ e bè née beè ẹ̀bmà dẽeá ẽ́.” (Bugi.) A beè emí kọọ̀: “E beè gbóó noo gè aa ló pá bẹẹ gbò kóò e bà di Ghana boo béè tã̀àgã̀í vaá kil Canada [kọbé è íe bóa].” Jìhóvà beè nvèè bá nè Vígà Jennings nè a va kọbé bà láá kilsĩ́ gè sí tóm nèe mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo náa kal ló béè kọọ̀ bà géè tení bá tã̀àgã̀.

17. Mósĩ́ deè ní nu dòòmà bá Vígà Jennings beè dọ̀ bélè nè pá vígà ẹ?

 ¹⁷ Bel e Vígà Jennings beè kọ́ mm̀ a nòòtẽ́ beè palàge nvèè bá nè dõona gbò. Ene kà vígà pábia beè emí kọọ̀: “Nu gáà beè tọá ḿ ló belí bé e nakà togó belí tọ́a ḿ ló naa. . . . Tṍó em bugì nú ea kil ló bé e Vígà Jennings beè sọ̀bá a tóm gé ẹ̀b nú ea kil ló a zọ̀ ló naa beè nvèè bá nèm kọ ḿ ẹ̀b nà dìtõ̀ò mm̀ kuna-kuna bá.” Ene kà vígà págbálà beè emí nágé kọọ̀: “M tú òb gbáá siimá tóm dì belí neǹ kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, sõò zọ̀ ló ea tọ́á ló nà bug beè naa kọ ḿ òòà aa ló. Ge bugi togó kọọ̀ ním láà naa tọ́ọ̀ kà nu beè palàge biilém nyíe naa ní e ním beè olòó bugi na gbò nòòtẽ́ ea kil ló dùm gbò nen. . . . Sõò agẹ ló e Vígà Jennings íe beè sièm kpóó ló.” Níí kẽeí nyíe kọọ̀ tṍó e ténì bá gbò tã̀àgã̀ e née beè ẹ̀bmà dẽe, èé láá siè kpóó ló dõona gbò. Bã̀àna tṍó e nu náa nááá belí bé e beè ẹ̀bmà dẽe naa, bẹẹ nu dòòmà bá é láá agẹlẹ ló zìgà pá vígà vaá naa kọ bàá ié ĩ̀ìmà.​—1 Pít. 5:9.

18. Dì belí bé e fòtóá tẹ́lẹ bàlà kẽ naa, éé ní e nóò lọl ló ene kà vaà tãa ea dú Nigeria ẹ?

¹⁸ Pọ́lọ́ kom ea kọlà COVID-19 beè tọá ló gã́bug gbò níí Jìhóvà. Dì belí nu dòòmà bá, ene kà vaà tãa ea dú Nigeriaí náa beè ié gã́bug kpègè ge zalmá nu ea é dé. Enè deè lọ̀ọ̀le, a nvín pábia beè bĩináe nú e bàé déè tṍó e enè tíì ọ̀lọ́ọ̀s e ba beè bùl é tá. Bẹẹ vígà pábiaí beè gbóó kọ́ nè a nvín pábiaá kọọ̀ náa íe tọ́ọ̀ kà kpègè àbèè gyã́á ea sígá, sõò bàé nóè vaà tãa ea dú Zérẹfata​—bàé déè ní ea sígá vaá dẹlẹ̀ẹ̀ nyíé boo Jìhóvà. (1 Kíǹ. 17:​8-16) Besĩ́ bà kalá bugi togó boo nú e bàé dé fèèbeè deeá, pá vígà beè dõo nu má va. Bà beè tú nú ea sígá ló bàà sè deemá gyã́á e ba beè dõo má vaá. Vígà pábiaí kọ́ọ̀ náa beè nyimàè kọọ̀ Jìhóvà beè di kuló ea géè  pãane tṍ ló bel ea géè kọẹ̀ neè a nvín pábiaá. Mm̀ kà-kà, tṍó e dẹẹ̀a Jìhóvà, gbò tã̀àgã̀ e née beè ẹ̀bmà dẽe é láá naa kọ é tõo bã̀é ló.​—1 Pít. 5:​6, 7.

19. Mókà bíígá ló ní e Aleksey Yershov beè tení bá ẹ́?

¹⁹ Mm̀ gbò gbáá ea kil nvéeá, gã́bug pá vígà págbálà nè pábia a tení bá tã̀àgã̀ e bà náa beè ẹ̀bmà dẽe. Bugi togó boo nú ea beè naaá ló Vígà Aleksey Yershov, ea ólò tõó Russia. Gbò níí Jìhóvà e ba beè di Russia géè dé kpéè ló dì pọ́ì tṍó e Vígà Yershov beè dììa múú mm̀ gbáá 1994. Gã́bug gbáá aa ló tṍóá, dìtõ̀ò ea beè di Russia beè gbóó nyaaá. Mm̀ gbáá 2020 a, ba beè tú bá kpóó bã̀àma beè Vígà Yershov gbĩ́e, vaá sii gã́bug a nu. Sìgà ẽ́ aa ló tṍóá, kpóó ea gé bẹl dóá beè emíe kpá ló kọọ̀ ẹ̀ẹ̀ pọ́lọ́ nen. Bel e ba beè kọ́ẹ́ lóí beè dẹ̀ẹ̀a boo gbò vídiò e nen ea beè sẹlẹ ló kọ à íèè lèèma mm̀ ge nó Kpá Káí beè naa rékọọ̀d, vaá a beè naa kọọ̀ a bel á palàge aga bá. A beè labvíe kà pọ́lọ́ láb ló!

20. Mósĩ́ deè ní e Vígà Yershov beè agẹlẹ ló a gbaa ló kilma ló Jìhóvà ẹ?

²⁰ É kọọ̀ lé nu beè sìlà aa mm̀ bíígá ló e Vígà Yershov beè tení báí? Ẽei. A gbaa ló kilma ló Jìhóvà beè kpáá palàge aga ló. À kọ́ọ̀: “Ńdáà va nè nda ólò gbá tã̀àgã ló Bàrì lee. M beè gbóó nyimá kọọ̀ áá nvèè bá ea aa bá Jìhóvà ní ea beè naa kọ ḿ láá ĩ̀ìmà tã̀àgã̀í ẽ́.” À kpáá kọọ̀: “Ge nó nu boo nà lóó beè nvèè nàgé bá nèm kọ ḿ láá bé èlbá ọ́ọ́-ọọ̀ ló. M̀ ólò bugi togó boo nu dòòmà bá gbò gyóòlo Jìhóvà e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo tṍó ea kil nvéeá. À íe gã́bug nòòtẽ́ ea di mm̀ Kpá Káí ea baatẽ́ bé e gè ié dĩ̀ìnè ló bùlà nè ge dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà palàge dú bíi naa.”

21. Éé ní e ni nó mm̀ nakà togó belí é?

²¹ Éé ní e ni nó lọl mm̀ nakà togó belí é? Sìgà tṍó, è ólò kpeesĩ́ ló gbò tã̀àgã̀ e née beè ẹ̀bmà dẽe. Kọbèè vó, Jìhóvà ólò kilsĩ́ gè nvèè bá nè pá a gyóòlo tṍó e bà dẹlẹ́ẹ nyíé boo. Dọ̀ Kpá Káí e togó belí dẹẹ̀a boo kọ́ọ̀, “neǹ lé lab dògò ólò kpeesĩ́ ló gã́bug tã̀àgã̀, sõò Jìhóvà ólò dùùlàẹ lọl bá déne.” (Ps. 34:19) Naanii èé ká bùlà gbẹẹ́ boo kpóó e Jìhóvà íe gè nvèèmà bá nèi, níì bẹẹ tã̀àgã̀ nì. Tṍóá, dì belí neǹ tóm Pọ́ọ̀l, èé gbóó láá kọọ̀: “Kráìst ném agẹ ló gè tõoma bá kọ̀láá kà dìtõ̀ò.”​—Fíl. 4:13.