1. Mókà gbò vààla gyọ́ọ ní e gã́bug nen ni váálá ẹ́, vaá éé ní ea náa bà naa vó é?

GÃ́BUG gãà gbò gyóòlo Jìhóvà e bà di deè nieí a tú lóó vaamá gyọ́ọ. Gã́bug vígà págbálà nè pábia a bééláfùl kọ bà náa gé íàẹ̀ dóm àbèè ge ilìè va. Gã́bug gbò e ba ni ílá a bééláfùl kọ bà náa gé valẹ̀ẹ̀ bá ièè nvín. Sìgà pá tọ a tõó dùm ea válí bá. Dénè gbòí a tú nakà béèlàfùlí boo béè ene kà bug ea palàge dì bíi—níà ge tú dénè ba kói fã̀àmà Jìhóvà. Bà íe dĩ̀ìnè ló vaá dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Jìhóvà é náa gbò nú e bà aa deè íé bíi ló. É kọọ̀ bàé íe kẹ̀lẹ̀? Ẽ́èe! Éé ní ea é náa kọ é láá àgala boo níá ẽ́? Boo béè kọọ̀ tṍó ea kil nvéeá, Jìhóvà beè olòó tú kọ̀láá kà nú e pá a gyóòlo íe bíi ló nè va, dì belí nu dòòmà bá, Jìhóvà beè tãànè dee bá Ébràhàm, ea dú “tẹ̀ m nyómá dénè gbò e bà dẹlẹ nyíe boo Bàrì.”—Róm̀ 4:11.

2. (a) Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Híbrù 11:8-10, 16, éé ní ea beè naa kọọ̀ Ébràhàm á di kpènà ló gè aa boǹ Ur ẹ? (b) Éé ní eé ló sọ́l boo mm̀ nakà togó belí é?

² Ébràhàm beè di kpènà ló gè sọ̀ bá dùm ea géè dĩinée ló gbẹá boǹ Ur. Ló éé? Boo béè kọọ̀ à géè elá bànà “bon e Bàrì ní e a beè noo bé e a é tõo naa vaá tìb e.” (Bugi Híbrù 11:8-10, 16.) Níà mókà “bon” ẽ́? Mókà gbò nu ànà-ànà ní e Ébràhàm beè kpee sĩ́ ló tṍó ea géè elá bànà kọ bàá tìb boná ẽ́? Vaá mósĩ́ deè ní e beele é láá belí Ébràhàm nè gbò e bà di mm̀ beélè deeí e bà gé nyoone nvéè a nu dòòmà bá ẹ́?

3. Mókà bon ní e Ébràhàm géè elá bànà ẽ?

³ Bon e Ébràhàm géè elá bànàa dú Boǹ Méné Bàrì. Jíízọ̀s Kráìst nè 144,000 nen e ba beè tṍ nóo bólá ní e  bàé bẹl boo é. Pọ́ọ̀l kólí Boǹ Ménéá kolíe “bon Bàrì e a di dùm, e a náámá Jerúsàlẹ̀m e a di káála.” (Híb. 12:22; Kùùà 5:8-10; 14:1) Jíízọ̀s beè noòmà pá a gbò nyòòne nvée kọ bàá tã̀àgã ló Bàrì kọọ̀ Boǹ Ménéí á dù vaá bùlà Bàrì á naaá boo kunukẽ̀í belí bé ea di káála naaá.—Máát. 6:10.

4. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Jénesìs 17:1, 2, 6, éé ní e Ébràhàm beè nyimá ea kil ló bon àbèè Boǹ Méné e Bàrì beè zìgàa ẹ?

⁴ É kọọ̀ Ébràhàm beè nyimá dénè bé ea é dú gè tìb Boǹ Méné Bàrì naa? Ẽ́èe. Mm̀ gã́bug gbáá, gbò belá beè dú “kà kà bel ea gṹá ló gbò nen.” (Ẹ́fẹ. 1:8-10; Kọ́l. 1:26, 27) Sõò Ébràhàm beè nyimá kọọ̀ sìgà nvín ea aalìẹ̀ẹ́ m é beè dú méné boo béè kọọ̀ Jìhóvà beè zìgà níá nèe. (Bugi Jénesìs 17:1, 2, 6.) Ébràhàm beè palàge dẹlẹ nyíé boo gbò zìgànù Bàrì naa ní ea beè belí kọ à monmà dẽè Nen E Bàrì Beè Tṍ Nóo Bólá, àbèè Mèsáíà, ea dú nen ea é bẹl boo Boǹ Méné Bàrì. Boo béè vóí, Jíízọ̀s beè gbóó láá kọ́ nè pá Júù e ba beè di mm̀ ńlẹ́ẹ̀ deeá kọọ̀: “Bọọ nómá tẹ̀ Ébràhàm beè ṍ kààgà kọ à é monìè tṍó e ḿ dú. A beè mòn, vaá nyíee à ẹẹ.” (Jọ́ọ̀n 8:56) À dọa bàlà kẽ kọọ̀ Ébràhàm beè nyimá kọọ̀ gbò nvín ea dúèé m é beè dũunà Boǹ e Jìhóvà ní ea é tib é, vaá a beè di kpènà ló gè elá bànà kọ Jìhóvà á mm-mè a zìgànù.

5. Éé ní ea náa è nyimá kọọ̀ Ébràhàm géè elá bànà bon e Bàrì ní ea beè noo bé ea é tõo naa vaá tìb e?

⁵ Mósĩ́ deè ní e Ébràhàm beè zogè kọ à géè élàẹ̀ banàè bon, àbèè Boǹ Méné e Bàrì ní ea beè tìb é? Túá kà, Ébràhàm náa beè gbaá ló tọ́ọ̀ kà bẹbẹ̀l ea di boo kunukẽ̀í. A beè olòó kyã̀à aa na ketõ̀ò kil na ketõ̀òa, vaá náa beè tú tọ́ọ̀ ketõ̀ò naamá a be naa ní ea é láá nvèè sãa kúm bẹbẹ̀l gbò nen. Gbá ló vó, Ébràhàm náa beè gbĩ́ gè noo ńlẹ́ẹ̀ boǹ méné. Tãa vó, a beè kilsĩ́ gè gbàn tṍ ló Jìhóvà vaá elá bànà tṍó ea é ḿm̀-mè a zìgànù. Ge kọ Ébràhàm náa vóí zógè kọọ̀ a beè ié agẹ zìgà mm̀ Jìhóvà. Naanii mè é ló sọ́l boo sìgà gbò ànà-ànà ea beè kpee sĩ́ ló vaá è ẹb nú e beele é láá nó lọl ló a nu dòòmà bá.

6. Ur beè dú mó íb bon ẽ́?

⁶ Ébràhàm beè aa boǹ Ur ea dú dĩ̀ìnè ló vaá ié kpènà, vaá gbò e bà di boná beè  sigági tọọ̀ kpá vaá iégi gyọ́. Gbele pọ̀bkà gbọọ nè múú beè beeá tení ló. Gbò e ba di boǹ Ur beè olòó láá palàge emí nu vaá nyimá súm. À dọa bàlà kẽ kọọ̀ boní beè dú kpòkúm ketõ̀ò ùlà ki, boo béè kọọ̀ gbò e bà ólò gbĩ́tẽ́ ló nu mm̀ kunukẽ̀ beè gbĩ́ gã́bug kpá ùlà ki mon boní. Ba beè tú kpò dem tìbmà gì tọọ̀ gbò nen vaá tú ẹ́ẹ́ ágbá tẹlẹ̀ gi ló. Sìgà tọí beè ié nú ea é dú 13 àbèè 14 àn ea di bééá tení ló mm̀ be e bà tú dem tõomá.

7. Éé ní ea náa a beè dú bíi kọ Ébràhàm á dẹlẹ nyíé boo kọ Jìhóvà é kpenàè pá a tọ nè ẹ̀ẹ̀ ẹ?

⁷ A beè dú bíi kọ Ébràhàm á dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Jìhóvà é kpenà pá a tọ nè ẹ̀ẹ̀. Ló éé? Kẽ̀èa boo kọọ̀ Ébràhàm nè Sérà beè aa mm̀ boǹ Ur ea palàge ié kpènà nè kà lé tọ gé tõó m gé tõó mm̀ tọ kàn gbẹá boo bàlà ól pá Kénaàn. Ébràhàm nè pá a tọ náa beè kpáá di na mm̀ bon e gbọọ nè múú bééá tení lóá. Tãa vó, ba beè di kiẽ́e e bà náa íe na kpènà e ba gbò ọ́b é láá naa uú vá boo kọ̀láá tṍó.

8. Éé ní ea beè naaá ló Ébràhàm ẽ?

⁸ Ébràhàm beè naa bùlà Bàrì, sõò à íe tṍó e bè náa beè ié gyã́á ea gbõomá ló pá a tọ. Kà agẹbá kíi beè dọ boo kunukẽ̀ kiẽ́e e Jìhóvà beè kọ á kìla. Kíiá beè agabá iná kiẽ́e e Ébràhàm beè beeláfùl ge faalá pá a tọ kilma Íjèpt mm̀ kélè dẽè tṍó. Sõò, tṍó ea beè di Íjèpta, Fẹ́rò, ea dú méné ea géè bẹ̀l dóá beè tú a va lọ̀líé ló. Ni doomà dẽe ló íb tã̀àgã̀ bùlà e Ébràhàm beè ié dọ̀ọ̀mà tṍó e Jìhóvà kọ́ nè Fẹ́rò kọ á òòmà Sérà má Ébràhàm.—Jén. 12:10-19.

9. Mókà gbò tã̀àgã̀ ní e Ébràhàm beè kpee sĩ́ ló mm̀ a tọ ẹ́?

⁹ Kà agẹ bá tã̀àgã̀ beè bã̀ nàgé ló pá tọọ̀ Ébràhàm. Sérà ea dú va ea beè vùlè náa beè màn nvín. Ba beè di mm̀ bììla nyíe mm̀ gã́bug gbáá boo béè kọọ̀ bà náa beè ié nvín. Tṍó e tṍó téní, Sérà beè gbóó tú a nvín tọ, ea kọlà Hégà nè Ébràhàm kọbé bà íèè nvín. Sõò tṍó é Hégà nííná gbàà vaá màn Íshmẹẹ̀l, a beè gbóó dààmà togó gè nvèèmà lẹ́ Sérà. Dìtõ̀òa beè agabá naa ní e Sérà beè kpó Hégà lọl a tọ.—Jén. 16:1-6.

10. Éé ní ea beè naaá zẹ̀ẹ̀ Íshmẹẹ̀l nè Áízèk ea gáẹ̀ beè láá naa kọ á tàvala ló Ébràhàm ge dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà ẹ?

¹⁰ Dee deè nvée, Sérà beè gbóó niiná gbàà vaá màn Áízèk. Ébràhàm beè palàge vulè pálàa kà a nvín, e bà kọlà Áízèk nè Íshmẹẹ̀l. Sõò pọ́lọ́ bá e Íshmẹẹ̀l beè sẹ̀ẹ̀mà Áízèk beè naa kọọ̀ Jìhóvà á kọ́ nè Ébràhàm kọ á kpó Hégà nè Íshmẹẹ̀l ààmà. (Jén. 21:9-14) Tṍó e sìgà gbáá téní, Jìhóvà beè kọ́ nè Ébràhàm kọ á tú Áízèk vaamá gyọ́ọ. (Jén. 22:1, 2; Híb. 11:17-19) Mm̀ pálàa kà nú ea beè naaáí, a beè dú bíi kọọ̀ Ébràhàm á dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Jìhóvà é ḿm̀-mè gbò nú ea beè zìgà neèe.

11. Éé ní ea beè náa kọọ̀ Ébràhàm á ié ĩ̀ìmà vaá elá bànà Jìhóvà ẹ?

¹¹ Mm̀ gbò tṍóí, Ébràhàm beè nó gè ié ĩ̀ìmà vaá elá bànà Jìhóvà. A beè láá sigá ló 70 gbáá tṍó e pá a tọ nè ẹ̀ẹ̀ beè aa boǹ Ur. (Jén. 11:31–12:4) Vaá a beè láá tú nú ea é tóólá ene gbò gbáá tõ̀òma mm̀ tọ kàn, vaá olòó nyaaná tõ̀ò gbẹá boo kunukẽ̀ pá Kénaàn. Ébràhàm beè toolá 175 gbáá tṍó ea beè ù. (Jén. 25:7) Sõò ẹlẹ náa beè mòn tṍó e Jìhóvà ḿm̀-mè a zìgànù ge tú kunukẽ̀a nè pá a nvín. Vaá náa beè di dùm mònmà dẽè boná, ea dú tṍó e Boǹ Méné Bàrì bã́ kẽ. Náa kal ló béè vó, bà baatẽ́ Ébràhàm kọ a beè ù “tṍó ea ni palàge ana.” (Jén. 25:8) Náa kal ló béè kọọ̀ Ébràhàm beè kpee sĩ́ gbò dìtõ̀ò ànà-ànà, a beè kilsĩ́ gè ié agẹ zìgà vaá di kpènà ló gè elá bànà Jìhóvà. Éé ní ea beè naa kọ á láá ĩ̀ìmà ẽ? Boo béè kọọ̀ dénè deé mm̀ a dùm, Jìhóvà beè kpènàe vaá fááláẹ dì  belí a kóò.—Jén. 15:1; Àìz. 41:8; Jém̀z 2:22, 23.

12. Éé ní e beele gé élá bànà ẽ, vaá éé ní eé ló sọ́l boo é?

¹² Dì belí Ébràhàm, beele gé élá bànà bon e Bàrì ní e a beè noo bé e a é tõo naa vaá tìb e. Kọ̀láá bé ea dì naa, née gé élá bànà kọ á dú gè zẹ́ẹ́ tìb. Boǹ Méné Bàrì beè bã kẽ mm̀ gbáá 1914 vaá à dì ea gé bẹl mm̀ káála. (Kùùà 12:7-10) Sõò è gé élá bànà kọ á bẹl boo zivèkà kunukẽ̀í. Boo tṍó e gé élá bànà kọ níí á naaá, à íe gã́bug dìtõ̀ò eé téní bá ea bélí nágé ní e Ébràhàm nè Sérà beè tení báá. É kọ à íe gbò gyóòlo Jìhóvà deè nieí e ba ni láá nó lé nu dòòmà bá Ébràhàm? Nòòtẽ́ ea kil ló dùm nen ea di mm̀ Kpá Tọ Kùdẽe Ló zógè kọọ̀ dì belí Ébràhàm nè Sérà, gã́bug nen deè nieí a íe zìgà nè ĩ̀ìmà. Naanii mè é zẹ́ẹ́ ló sọ́l boo sìgà gbò nòòtẽ́í vaá è ẹb nú e beele é láá nó lọl ló.

13. Éé ní e olo nóò lọl ló nú ea beè naaá ló Vígà Walden ẽ?

¹³ Di kpènà ló gè tú lóó vaamá gyọ́ọ. Kọbé è láá tú Boǹ Méné Bàrì naamá túá kà nú mm̀ bẹẹ dùm, èé íè ge nó Ébràhàm ea beè di kpènà ló gè sọ̀bá gã́bug nu boo béè ge naa nú ea é léémá Bàrìa. (Máát. 6:33; Máàk 10:28-30) Nvèè kpíí ló nu dòòmà bá ea kil ló ene kà vígà ea kọlà Bill Walden. * Mm̀ gbáá 1942, e bàé gé nè kpá Bill kọ a téní aa pọ̀b tọọ̀ kpá ea di U.S. dì belí nen ea ólò tã́ tọ, ní ea beè dààmà togó gè zọ̀ Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà noá Kpá Káí é. Ene neǹ dò bá ea géè noòmà nuù Bill beè noo kọọ̀ Bill é daamà togó tóm tṍó ea ni téní aa tọọ̀ kpáá, sõò Bill náa beè zìgà. Bill beè baatẽ́ kọọ̀ a béèlàẹ̀ fùlie ge sọ̀bá tóm e bàé kpẽ́ gã́bug kpègè ló boo béè ge ié gã́bug tṍó ge fã̀àmà Bàrì. Pọ́ì ńkem tṍó aa ló tṍóá, kpóó ea géè bẹl dóá beè tú bá kpóó siimá Bill kọ á bã ló tóm bé. A beè tú fã̀ dẽe kọọmá nè va kọ náa é síè, vaá ba beè beelá zivètõ̀ò kpègè nè vòò gbáá kpọ́gọ́lọ́ nèe. Ba beè sọ̀ẹ bá tṍó e taà gbáá ni téní. Tṍó e tṍó ni téní, ba beè kolíe ló Tọọ̀ Kpá Gílẹẹ̀d vaá a beè sí tóm aa dó dọ dó gbẹá Africa. Tṍóá Bill beè ilí Eva, vaá ba beè gbá siá tóm ea beè bĩiná gè tú  lóó vaamá gyọ́ọ gbẹá Africa. Tṍó e gabug gbáá téní, ba beè òòa kẽ kil United State gé ẹ̀b nú ea kil ló kà Bill. Ge tú ńkpulu bá kọọmá nòòtẽ́ ea kil ló a dùm, Bill kọ́ọ̀: “Gĩ́i ólò àà ḿ dẽe tṍó em bugì togó kilma ló kele íb nèà deè e Jìhóvà ném kọ ḿ tú nú ea sígá ló 70 gbáá siimá tóm nèe. M̀ ólò õáe zaa lee kọ à nveè bá nèm kọ ḿ láá tú nà dùm fã̀àmàe.” É kọọ̀ olo di kpènà ló gè tú dénè tṍó siimá tóm nè Jìhóvà?

14-15. Éé ní eo nóò lọl ló nú ea beè naaá ló Vígà Apostolidis nè a va ẹ́?

¹⁴ Ó gá ẹ̀b dẽe sĩ́ gè di pọ́ì aa bá tã̀àgã̀. È nóò lọl ló nú ea beè naaá ló Ébràhàm kọọ̀, bã̀àna gbò e bà tú dénè ba dùm fã̀àmà Jìhóvà é íè ge kpee nagé sĩ́ ló tã̀àgã̀. (Jém̀z 1:2; 1 Pít. 5:9) Bugi togó boo bé e níí beè dú kà kà naa lọl ló nú ea beè naaá ló Aristotelis Apostolidis. * A beè dììa múú mm̀ gbáá 1946 gbẹá dó Greece, vaá mm̀ gbáá 1952, a beè zọ̀ Eleni, ea beè gbĩ́ gè tu nágé dénè a tṍó siimá tóm nè Jìhóvà bilá ló ílà dóm nè va. Sõò, kpá ló Eleni beè zọ̀ naa ní e bà gbĩ́ mòn kọọ̀ à íe kom ea bã ló a púm. Ba beè tú kómí lọ̀líé ló púm, sõò tṍó e sìgà tṍó téní aa ló tṍó e ba ni ílá, komá beè kpáá bùùà. Gbò dóm biè beè kpáá baáẹ, sõò enè báà sĩ́ ea dú ló Eleni beè ọọ naa ní e bè náa beè láá lo ná bel õ̀ònà dẽe. A beè kilsĩ́ gè tú bẹ̀à sã́ bùlà kọọmá kpẹ̀a náa kal ló béè zọ̀ ló nè bíígá ló ea aa bá kpóó ea géè bẹ̀l tṍóá.

¹⁵ Aristotelis beè tú 30 gbáá ẹ̀bmà nú ea kil ló a va. Mm̀ gbò tṍóí, à géè sí tóm dì belí neǹ kànen, vaá di zẹ̀ẹ̀ gbò e bà ólò ẹ̀b nú ea kil ló bẹẹ gbò pọ̀bkà bõ̀ònaló, nè ge nvèè bá gè tìb Àsémblì Họ́ọ̀l. Mm̀ gbáá 1987, nù tọ beè vìgà saá Eleni vaá kà agẹbá kom beè bã̀é ló. Náa beè nyimá a bá mm̀ taà gbáá, vaá a beè gbóó ú. Aristotelis beè baatẽ́ bé e dénè nuí beè tọáẹ́ ló naa tṍó ea kọ́ọ̀: “Mm̀ gã́bug gbáá ea kil nvéeá, gã́bug tã̀àgã̀ beè bàḿ ló vaá sìgà beè naaá mm̀ bù ló e bè ním beè èbmà dẽe. Boo béè vó, m beè beeláfùl ge ié ĩ̀ìmà vaá ním beè zìgà kọọ̀ tọ́ọ̀ nu á ọọvẹ́m ló. Sõò, Jìhóvà beè kilsĩ́ gè nèm kói em íè bíi ló gè láá ĩ̀ìmà gbẹá bá.” (Ps. 94:18, 19) Ẹ̀b bé e Jìhóvà  ólò vùlè gbò e bà piigà bé e bà kpóó sim tulà mm̀ ge sí tóm nèe naaà!

16. Mókà lé dùùlà bá deè tṍ ní e Vígà Knorr beè nè a va ẹ́?

¹⁶ Ká dẽe gbẹẹ́ boo dì deè sĩ́. Ébràhàm beè ká dẽe gbẹẹ́ boo kpẽ́ e Jìhóvà é née dì deè sĩ́, vaá níí beè nvèè bá nèe kọ á láá ié ĩ̀ìmà kèbá gbò tã̀àgã̀ ea beè kpee sĩ́ ló. Vígà pábià Audrey Hyde beè pììgà ge ká dẽe gbẹẹ́ boo dì deè sĩ́ bã̀àna tṍó e kom ea kọlà cancer fẹ́ túá kà a dóm ea beè kọ̀là Nathan H. Knorr, vaá ní ea égè bàà kà a dóm ea kọla Glenn Hyde à ié agẹbá kom ea ólò bã ló púm nen. * A beè kọọ̀ bel e Vígà Knorr beè kọẹ̀ neèe sìgà sè besĩ́ à kálá ù ní ea beè nveenìè bá neèe ẽ́. À kọ́ọ̀: “Nathan beè kẽeé ḿ nyíe kọọ̀: ‘Tṍó e ni ú lọ̀l, bẹẹ ból dẽe sĩ́ naa é lọ, vaá née é kpáá mòn nà tã̀àgã̀ bá nyaa ló.’ Tṍóá a beè sièm kpóó ló kọọ̀: ‘Ká dẽe gbẹẹ́ boo dì deè sĩ́ boo béè kọọ̀ kĩá ní eo kpẽ́ e aà dùe.’ . . . À kpáá kọ nágé kọọ̀: ‘Kilsĩ́ gè ié gã́bug nu gè naa—pììgà ge náa nú ea é nveè bá nè dõòna gbò. Níí é nveè bá nè ni kọ ó ié ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe.’ ” Nakà bel dùùlà bá deè tṍí é nveè bá nè beele kọ é kilsĩ́ gè nvèè bá nè dõòna gbò vaá ṍ kààgà mm̀ bẹẹ “ból dẽe sĩ́.”—Róm̀ 12:12.

17. (a) Mókà lé bug ní ea náa vaá èé ká dẽe gbẹẹ́ boo dì deè sĩ́ ẽ́? (b) Mósĩ́ deè ní e nú ea di mm̀ kpá Máíkà 7:7 é nveè bá nèi kọ é láá dé kpéè ló gbò tã́áná dee bá ea di sĩ́ ẽ́?

¹⁷ Deè nieí, è íè gã́bug nú ea é náa kọ é ká dẽe gbẹẹ́ boo dì deè sĩ́. Gbò nú ea gé nááá bàlà booí palàge zogè kọọ̀ è di dee deè nvéè tṍó ló gbò deé e tṍó é gé tà. Pọ́ì ńkèm tṍó àla, née é élá ná bànà kọ Boǹ Méné Bàrì á kpáá dù gé lẹ̀ẹ̀là bel ló boo kunukẽ̀í. Gbàà gã́bug tã́áná dee bá eé dé kpéè ló dú gè mòn gbò e beè vùlè e bà kẽeà aa kemà ú. Kà lèlà tṍóá, Jìhóvà é gbóó nè kpẽ́ Ébràhàm ló a zìgà nè íè ĩ̀ìmà tení dú ló gè kẽee pá a tọ nè ẹ̀ẹ̀ nvee mm̀ dùm boo kunukẽ̀í. É kọọ̀ olo é dí kĩá ló gè zààvà vá ló? Òé láá dì, é be à gá náa ò di kpènà ló gè tú lóó vaamá gyọ́ọ boo Boǹ Méné Bàrì, dì belí bé e Ébràhàm beè naaá, é be ò kilsĩ́ gè ié zìgà vaá nó gè ié ĩ̀ìmà elá bànà Jìhóvà kọ̀láá bé e tã̀àgã̀ bã́ ní ló naa.—Bugi Máíkà 7:7.