1. Éé ní e Dévìd kọ́ kilma ló bé e Jìhóvà kilmà kpá ló kẽ naa ẽ́?

É KỌỌ̀ èé láá kọọ̀ Jìhóvà dú neǹ kìlmà kpá ló kẽ? Ẽei, èé láá kọ́ naa vó. Dévìd beè emí kọọ̀: “Ò neèm o gbọ ea duulàm, vaá o kìlmà kpá ló kẽ à bọ̀ọ̀vẹ̀m.” (2 Sám. 22:36; Ps. 18:35) Be à sẹlẹ Dévìd géè bugi togó ea kil ló deé e neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Sámuẹ̀l beè dú tọọ̀ tẹ̀ Dévìd gé tẹlẹ̀ nóo ból Dévìd naamá méné ea é beè bẹl Ízràẹ̀l. Dévìd ní ea beè egè aatáà kà nvín págbálàẹ; sõò, Jìhóvà beè sàẹ kọ á nyaaá ló Méné Sọ́ọ̀l.—1 Sám. 16:1, 10-13.

2. Éé ní eé ló sọ́l boo mm̀ nakà togó belí é?

² Dévìd beè ziga ló bel e neǹ ọ́lì sọ́lá beè kọ́ kilma ló Jìhóvà, ea kọ́ọ̀: “À ólò kìlmà kpá ló kẽ vaá ẹ̀b gbò nú ea di mm̀ káála nè boo kunukẽ̀í, à ólò dàlà neǹ tãa lọl gbàà dúu ele èla. À ólò tú neǹ nání bá lọl boo . . . vaá naa kọ bàá zọ̀ gbò sã́áná méné iiá tẽ́ kẽ.” (Ps. 113:6-8) Mm̀ nakà togó bel ge nòí, èé zẹ́ẹ́ ló sọ́l boo sìgà gbò nú eé láá nò ea kil ló kìlmà kpá ló kẽ téní dú ló gè ẹ̀b gbò dìtõ̀ò e Jìhóvà beè zogè nakà kpãaí. Èé nó nagé zivètõ̀ò nú ea kil ló kìlmà kpá ló kẽ lọl ló nu dòòmà bá Méné Sọ́ọ̀l, neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Dányẹ̀l, nè Jíízọ̀s.

3. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà ólò zọ̀i naaá nu ẽ́, vaá éé ní e níí zógè e?

³ Jìhóvà zógè kọọ̀ ẹlẹ kilmàè kpá ló kẽ tení dú ló bé ea zọ gbò nen e bà náa gbõoma e bà gé fã́e naaá nu naa. Níì áá gè kọọ̀ à ólò tú bẹẹ fã̀ nì, sõò à tú nái gé naamá pá a kóò. (Ps. 25:14) Kọbé è láá bã̀àae kóò, Jìhóvà gya sĩ́ tú a Sã́áná vaamá gyọ́ọ boo bẹẹ pọ́lọ́. Ẹ̀b íb bé e sàn nyíe nè tóè sàn ea íe kìlmàí ló bọọ naaà!

4. Éé ní e Jìhóvà néi ẽ́, vaá ló éé?

 ⁴ Bugi togó boo dõòna sĩ́deè e Jìhóvà zógè kọ à kilmàè kpá ló kẽ. Dì belí Neǹ dèmnù, Jìhóvà gáẹ̀ beè láá dèmii mm̀ sĩ́deè e née gáẹ̀ láá sà bé e beele é tõó dùm naa. Sõò náa beè naa vó. À demíi mm̀ a bèla vaá nèi dì pọ́ì ge sààmà nú ea léémái gè naa. À gbĩ́ kọọ̀ beele e kil kẽ, é fãèe lọl mm̀ bẹẹ nyíe boo béè vulè e íè kìlmàé ló nè ge nyimá kọọ̀ ge gbànie tṍ ló é dọ bélè nèi. (Dìt. 10:12; Àìz. 48:17, 18) Nyíéi palàge ẹẹ kọọ̀ Jìhóvà dú neǹ kìlmà kpá ló kẽ!

5. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà nóòmài gè kìlmà kpá ló kẽ ẽ́? (Ẹ̀b fùtó ea di boo kóó kpáí.)

⁵ Jìhóvà nóòmài kọ é kìlmà kpá ló kẽ tení dú ló sĩ́deè e ẹlẹ zọ́i naaá nu. Jìhóvà ní ea dú Nen ea nyímá nu lọ̀l vaá à lee mm̀ zivèkà bàlà booí é. Kọbèè vó, à di kpènà ló gè tú lọ̀ọ̀gà bùlà ea aa bá dõòna gbò. Dì belí nu dòòmà bá, Jìhóvà beè sọ̀tọ́ deè a Sã́áná kọ á nveenìè bá neèe mm̀ ge dèm dénè nu. (Pró. 8:27-30; Kọ́l. 1:15, 16) Náa kal ló béè kọọ̀ Jìhóvà ní ea bọọ lọ̀l vaá à lee é, à ólò nè tóm dõòna gbò kọ bàá sì. Dì belí nu dòòmà, a beè íbá ló Jíízọ̀s kọ á dú Méné boo Boǹ Méné Bàrì, vaá àé ne nàgé gã́bug tóm 144,000 gbò nen e bàé zọ Jíízọ̀s bẹ̀l. (Lúùk 12:32) Kọ̀láá bé ea dì naa, Jìhóvà beè bumá Jíízọ̀s kọ á dú Méné nè Pọ̀b Neǹ Vààla Gyọ́ọ. (Híb. 5:8, 9) A beè bumá nágé gbò e bàé zọ Jíízọ̀s bẹ̀la, sõò náa né va tómí lọ̀l vaá kilsĩ́ gè lẹ̀ẹ̀là bel ló kọ̀láá nú e bàé náa. Tãa vó, à dẹlẹ nyíé boo kọ bàé náa a bùlà.—Kùùà 5:10.

6-7. Éé ní eé láá nó lọl ló bẹẹ Tẹ̀ ea di káála tṍó e gé ne tóm dõòna gbò e?

⁶ Be bẹẹ Tẹ̀ ea di káála e bè náa íe bíi ló nvèè bá ea aa bá tọ́ọ̀ nen à tú tóm nè dõòna gbò kọ bàá sì, éé ní ea é náa vaá beele née é náa nagé vó é! Dì belí nu dòòmà bá, é kọọ̀ oloò tẹ̀ boo tọ àbèè neǹ kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò? Nyoone nvéè nu dòòmà  bá Jìhóvà tení dú ló gè tú tóm nè dõòna gbò kọ bàá sì vaá ò ooà aa ló gè lẹ̀ẹ̀là bel ló bé e bàé sí tómá naa. Tṍó eo nóò Jìhóvà, òé sí tóm e bà né ni vaá ò búmá nágé dõòna gbò kọ pọ̀ á gá sií va ló tóm e bà né va. (Àìz. 41:10) Dõòna kà gbò éé ní e gbò e bà íe dọ̀ tóm é láá nó lọl ló Jìhóvà ẹ?

⁷ Kpá Káí tẹ́lẹ bàlà kẽ kọọ̀ Jìhóvà ólò ié lèèmá mm̀ gbò lọ̀ọ̀gà bùlà e pá a gbò nyómá tóm née. (1 Kíǹg 22:19-22) Gbò tẹ̀ nè kà, mósĩ́ deè ní e boolo é láá noi nu dòòmà bá Jìhóvà ẹ? Tṍó ea bọ́ló, bĩinai nú ea dú bùlà bọọ gbò nvín ea kil ló bé ea é láá dú gè sí enè íb tóm naa, vaá ò tú ba lọ̀ọ̀gà bùlà tṍó ea bọ́ló.

8. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà beè ié ĩ̀ìmà kilma ló Ébràhàm nè Sérà ẹ?

⁸ Jìhóvà zógè nàgé kìlmà kpá ló kẽ tení dú ló bé ea íe ĩ̀ìmà naa. Dì belí nu dòòmà bá, Jìhóvà ólò ié ĩ̀ìmà tṍó e gbò e bà fã́e tú bá fã̀ dẽè bĩimá bíb boo gbò a béèlàfùl. A beè pãane tṍ ló Ébràhàm tṍó ea kọ́ bé e béèlàfùl ea ne kilma ló gè kyọ̀ sĩ́ Sọ́dòm nè Gòmórà tọ́àẹ̀ é ló naa. (Jén. 18:22-33) Vaá kẽ̀èa boo bé e Jìhóvà beè zọ̀ Sérà ea dú vaà Ébràhàm naaá nu naa. Náa beè nvèè súng àbèè ge biile nyíe tṍó e Sérà mangã̀ a zìgànù kilma ló gè kọọ̀ àé nííná gbàà vaá màn nvín mm̀ a deè áná. (Jén. 18:10-14) Tãa vó, a beè nvèè ka ló Sérà.

9. Éé ní e gbò tẹ̀ nè kà nè gbò kànen e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò é láá nó lọl ló nu dòòmà bá Jìhóvà e?

⁹ Gbò tẹ̀ nè kà nè gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, éé ní eo é láá noi lọlíí ló nu dòòmà bá Jìhóvà ẹ? Éé ní eo ólò naa tṍó e pá o nvín àbèè dõòna gbò e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò náa gbááá ló o béèlàfùl e? É kọọ̀ ò ólò gbẹá boo kọ́ nè va kọọ̀ baala ní e bà lọ ẹ́? Sẹ̀ ò ólò pììga boo gè dã́ ból ló bé e baala ẹb nu naa ẽ́? Pá tọ nè bõ̀ònatõ̀ò é láá ié dọ̀ bélè lọl ló tṍó e gbò e bà íe dọ̀ tóm ge sì nó Jìhóvà. E ló sọ̀l boo gã́bug nu eé láá nò ea kil ló kìlmà kpá ló kẽ lọl ló bé e Jìhóvà kilmà kpá ló kẽ naa. Kátogóí, èé gbóó gé nó dõòna kà gbò nu dòòmà bá ea di mm̀ Kpá Káí ea kil ló bé eé láá kìlmà kpá ló kẽ naa.

10. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà nóòmài nu tení dú ló nú ea beè naaá ló dõòna gbò e?

¹⁰ Dì belí bẹẹ “Pọ̀bkà Neǹ Dòbá,” Jìhóvà néi gã́bug nu dòòmà bá ea di mm̀ Kpá Káí eé láá nó nu lọl ló. (Àìz. 30:20, 21) È ólò nó nu lọl ló gbò nòòtẽ́ ea di mm̀ Kpá Káí ea kil ló gbò e ba beè zogè gbò kpãá ea léémá Bàrì, bií ló dùm kìlmà kpá ló kẽ. Èé nó nágé nu lọl ló gbò e bà náa beè zogè na gbò lé kpãaí.—Ps. 37:37; 1 Kọ́r. 10:11.

11. Éé ní e beele é láá nó lọl ló pọ́lọ́ nu dòòmà bá Sọ́ọ̀l ẹ?

¹¹ Bugi togó boo nú ea beè naaá ló Méné Sọ́ọ̀l. Túá ból, a beè dú neǹ kìlmà kpá ló kẽ. A beè nyimá kọ à íe sìgà nú e náa gé láá naanìè vaá gbààga boo gè tú sìgà dọ̀ tóm. (1 Sám. 9:21; 10:20-22) Sõò tṍó e tṍó téní, Sọ́ọ̀l beè gbóó dàlà kpá ló boo. A beè zogè a pọ́lọ́ dùmí ńkem̀ tṍó aa ló tṍó e baa ni túe naamá méné. À íe tṍó e náa beè láá ié ĩ̀ìmà, tṍó ea géè elá bànà neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Sámuẹ̀l. Tãa vó ea kilmà kpá ló kẽ vaá dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Jìhóvà é duulà pá a gbò, Sọ́ọ̀l beè nè vààla gyọ́ọ̀ tàà sã́ e bè náa beè lèlàẹ́ ló gè naa vó. Vaá vó beè naa kọọ̀ Jìhóvà á kìn Sọ́ọ̀l kọ á gá du ná méné. (1 Sám. 13:8-14) Àé dú nú e nyìmànù di m gè nó nu lọl ló ã̀àneí vaá aa ló gè naa gbò nú e bè náa lelàí ló gè naa.

12. Éé ní ea beè naa kọọ̀ Dányẹ̀l á dú lé nu dòòmà bá ẹ́?

¹² Ge dú kele ló pọ́lọ́ nu dòòmà bá Sọ́ọ̀l, bugi togó boo lé nu dòòmà bá neǹ kọ́ọ̀  bùlà Bàrì Dányẹ̀l. Mm̀ zivèkà a dùm, Dányẹ̀l beè kilsĩ́ gè kìlmà kpá ló kẽ vaá gbĩ́ tùle ea aa bá Jìhóvà. Dì belí nu dòòmà bá, tṍó e Jìhóvà beè túe tàbmà gyáálá Nèbúkanezzà, Dányẹ̀l náa beè tú ka ea dú ló nèà a bá. Tãa vó, a beè tú dénè ka ea dú ló má Jìhóvà. (Dán. 2:26-28) Éé ní e beele nóò lọl ló é? Be à gá náa vaá bẹẹ lòbèl ólò palàge kpe ló pá vígà àbèè kọọ̀ lé nu silà aa mm̀ bẹẹ sìtóm kọ̀ kpẹ̀a, èé kẽèa boo gè tú ka ea dú ló má Jìhóvà. Èé íè ge nyimá kọọ̀ née gáẹ̀ láá naa gbò nuí be níì nvèè bá Jìhóvà nì. (Fíl. 4:13) Tṍó e náà vó, è gé nó nu dòòmà bá Jíízọ̀s. À náa và è kọ́ vó é?

13. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Jọ́ọ̀n 5:19, 30, éé ní e nóò lọl ló bé e Jíízọ̀s beè kìlmà kpá ló kẽ naa ẽ́?

¹³ Náa kal ló béè kọọ̀ a beè dú Sã́áná Bàrì ea gbõoma, Jíízọ̀s beè dẹ̀ẹ̀a boo Jìhóvà. (Bugi Jọ́ọ̀n 5:19, 30.) À gáà gbĩ́ gè tú bá kpóó tuumá dọ̀ lọl bá a Tẹ̀ ea di káála tọ́ọ̀ dee. Kpá Fílipaì 2:6 kọ́ nèi kọọ̀ Jíízọ̀s “náa è tú a gè zọ̀ Bàrì kùna lóá naamá di tõ̀ò ge kona boo.” Dì belí nvín gbàn tṍ ló, Jíízọ̀s beè nyimá kiẽ́e ea é láá naa nu imá elá vaá nvèè ka ló dọ̀ a Tẹ̀.

14. Tṍó e ba beè kọ́ nè Jíízọ̀s kọ á naa nú e bè náa lelàẹ́ ló gè naa, a beè labví láb naa vàẹ?

¹⁴ Bugi togó boo bé e Jíízọ̀s beè aalá bel naa nè Jém̀z, Jọ́ọ̀n, nè ba kà tṍó e ba beè bã̀é ló vaá kọ́ nèe kọ á neè va kpóó e bè náa lela ló Jíízọ̀s ge nè. Jíízọ̀s náa beè zẹ́ẹ́ gbààga boo tṍó ea kọ́ọ̀ áá ńlẹ́ẹ̀ Tẹ̀ ea di káála ní ea lelà ló gè íbá ló nen ea é ĩ́ìnìè tẽ́ boo bálè nè boo bá kìe mm̀ Boǹ Ménéá ẽ́. (Máát. 20:20-23) Jíízọ̀s beè zogè kọ à nyímàè kiẽ́e a kpóó íná elá. A beè kìlmà kpá ló kẽ. Náa beè olòó naa tọ́ọ̀ nú e Jìhóvà gáà nèe kpóó kọ á naa. (Jọ́ọ̀n 12:49) Mósĩ́ deè ní eé láá nó lé nu dòòmà bá Jíízọ̀s e?

15-16. Mósĩ́ deè ní eé láá tú ã̀àne ea di mm̀ 1 Kọ́rìnt 4:6 siimá tóm ẽ́?

¹⁵ È nóò nu dòòmà bá Jíízọ̀s ea kil ló kìlmà kpá ló kẽ tṍó e túù dùùlà bá deè tṍ ea di mm̀ 1 Kọ́rìnt 4:6 siimá tóm. Kĩá kọ́ọ̀: “Náa dú lé kọ ó zelii boo nu e ba è emí m Kpá Káí.” Vóà naa, tṍó e bà bĩ́íná dùùlà bá deè tṍ lọ̀líí bá, née gé dõogẽ kọ́ beélè bùlà àbèè ge ló bel e bè née zẹ́ẹ̀ bugi togó boo. Tãa vó, à dú bíi kọ é kol va bùlà nyòòmà nú ea di mm̀ Kpá Káí àbèè bẹẹ gbò kpá ea dẹẹ̀a boo Kpá Káí. Tṍó  e náà vó, è zógè kọọ̀ è dã́à tẽ́ ló kọọ̀ née nyímà dénè nu nè ge kọọ̀ è kilmà kpá ló kẽ vaá dã́tẽ́ ló kọọ̀ dùùlà bá deè tṍ Jìhóvà “lelà” vaá léè èl ḿ beéle.—Kùùà 15:3, 4.

¹⁶ Gbá ló gè nvèè ka Jìhóvà, è íè dõòna kà gbò lé bug ea náa vaá èé kilmà kpá ló kẽ. Kátogóí èé ẹb bé e kìlmà kpá ló kẽ nè ge naa nú mm̀ kuna-kuna bá é láá nèi zààva vaá nvèè bá nèi kọ é láá zọ̀ dõòna gbò naaá nu naa.

17. Éé ní ea ólò naa kọọ̀ gbò e bà kilmà kpá ló kẽ vaá naa nu mm̀ kuna-kuna bá á ié zààvà ẹ?

¹⁷ Tṍó e kilmà kpá ló kẽ vaá naa nú mm̀ kuna-kuna bá, àé náa kọọ̀ nyíéi á palàge ẹẹ. Éé náa kọ á dì naa vó é? Tṍó e nyímà kọọ̀ à íé sìgà gbò nú e bè née gé láá naa, à ólò naa kọ é zààva ló vaá nyíéi ẹ́ẹ́ ló nvèè bá e dõòna gbò néi. Dì belí nu dòòmà bá, bugi togó boo deé e Jíízọ̀s beè bó òb nen e kom̀ kulè beè di lóá. Áá enè nen ní ea beè òòa kẽ gé õá Jíízọ̀s zaa ló gbele agẹ bá kom ea bó lọ̀líé ló é—ea dú nú e gbálàí náa gáẹ̀ beè láá naá boo a lóó. Gbálà ea íe dùm kìlmà kpá ló kẽ vaá naa nú mm̀ kuna-kuna báí beè zààva ló nvèè bá ea íe, vaá õá Bàrì zaa.—Lúùk 17:11-19.

18. Mósĩ́ deè ní e kìlmà kpá ló kẽ nè ge naa nú mm̀ kuna-kuna bá é nveè bá nèi kọ é láá zọ̀ dõòna gbò naaá nu ẽ́? (Róm̀ 12:10)

¹⁸ Gbò e bà kilmà kpá ló kẽ vaá naa nú mm̀ kuna-kuna bá ólò láá zọ̀ dõòna gbò naaá nu vaá bã̀àa va kóò. Ló éé? Bà ólò nyimá kọọ̀ dõòna gbò íegi lé-lé kpãa vaá dẹlẹ́ va nyíé boo. Nyíè gbò e bà kilmà kpá ló kẽ vaá naa nú mm̀ kuna-kuna bá ólò ẹẹ tṍó e dõòna gbò láá sí tóm e bà né va leevè, vaá à ólò valí vá ló gè lèèlà vaá nvèè ka ló dõòna gbò.—Bugi Róm̀ 12:10.

19. Mókà gbò bug ní ea náa vaá èé kin dùm dàlà kpá ló boo é?

 ¹⁹ Mm̀ sĩ́deè ea dú kele, à ólò tàvala ló gbò dàlà kpá ló boo gè lèèlà dõòna gbò, vaá à ólò leemá va kọ bàá leelàẹ̀ áá baala. À ólò leemá va gè tú ba lóó doolé ló dõòna gbò vaá íe nyómá ànà-ànà. Tãa vó e bà búmá dõòna gbò vaá nè va dọ̀ tóm, à ólò leemá vá kọ aa baala é náanìè nú boo ba lóó, boo béè kọ bà túúmá kọọ̀ dõòna gbò náa é láá naa leevè. Neǹ dàlà kpá ló boo ólò bẹ́ nyíe tṍó e dõòna nèn náa nu elìe. (Gàl. 5:26) À ólò tàvala ló íb gbò ea dì naa vóí gè láá ié kóò ea é bĩ́é. Be à gá náa è nyimá kọọ̀ è íè dùm dàlà kpá ló boo, èé tú agẹ bá bànmà Jìhóvà kọ á ‘nyaaná bẹẹ dùm’ kọbé nakà pọ́lọ́ dùmí náa sííi kúm m.—Róm̀ 12:2.

20. Éé ní ea náa èé kilmà kpá ló kẽ vaá náa nú mm̀ kuna-kuna bá ẹ́?

²⁰ È palàge záává ló lé nú dòòmà bá Jìhóvà! È monì bé ea kilmà kpá ló kẽ mm̀ sĩ́deè bé ea zọ pá a gbò gyóòlo naaá nu naa, vaá beele gbĩ́ì ge nó a nu dòòmà bá. Gbá ló vó, è gbĩ́ì ge nó gbò lé nu dòòmà bá ea di mm̀ Kpá Káí ea kil ló gbò e ba beè fã̀ Bàrì mm̀ kìlmà kpá ló kẽ. Naanii mè é kilsĩ́ gè tú ka nè lèèlà ea bọ́ló nè Jìhóvà. (Kùùà 4:11) Be à gá náa è naa dénè gbò nuí, beele é gbóó láá dú kóò Jìhóvà dọ̀ dè-dè boo béè kọọ̀ à ólò vùlè gbò kìlmà kpá ló kẽ nè gbò e bà náa nú mm̀ kuna-kuna bá.