• “A beè tõoḿ ló kọ ńdáà dóm ólò gbẹẹ́ m kunágã̀.”

• “Kẹ́ẹ beè siím, a beè tõoḿ ló kọ ním íè lé mèà, vaá ḿ gé ló tọ́ọ̀ nu.”

• “Ním beè láá kọ́ nú ea kil ló nè tọ́ọ̀ nen. Áá m̀m̀ beè mòn tã̀àgã̀ kèbá dìtõ̀òí.”

• “A beè tõoḿ ló kọọ̀ Jìhóvà náa gé ẹb nú ea kilím ló.”

Gbò bel e bà kọ́í zógè bé e va ólò mòn tã̀àgã̀ naa tṍó ea dóm ẹb fòtó ea zógè kóló kètẽ́ nen. Vaá be a beè olòó gũá ẹ̀b gbò fòtóí mm̀ gã́bug ẽ́ àbèè gbáá, àé láá tõó ló a va kọ náa é láá dẹlẹ̀ nàèe nyíé boo. Ene kà vaà dóm kọ́ọ̀, “M̀ ólò bugi togó kọọ̀, ‘Níì mókà gbálà em di lóí é? É kọ à íe dõona kà nú ea gé góm ló?’”

Nakà togó belí gé ló bel kilma ló pábia ea dóm bã́ mm̀ dùm ge ẹ̀b fòtó ea zógè kóló kètẽ́ nen. a Àé ló nágé bel boo gbò nòòkúu ea di mm̀ Kpá Káí ea é nveèe nyíé gbàà vaá naa kọ á agala boo kọọ̀ Jìhóvà dìé ló, vaá àé nvèè bá nèe kọ á ié dĩ̀ìnè ló bùlà kọbé à láá kilsĩ́ gè fã̀e. b

Náa kal ló béè kọọ̀ nóo é láá lẹ̀ẹ̀là bel ló dénè nú eo dóm é náa, òé láá lẹ̀ẹ̀là bel ló o súng kọbé ò íe dĩ̀ìnè ló bùlà. Bugi togó boo gbò gá eé gé ló bel booí.

Ó gá bẽgẽ̀ bel o bá. Va é láá tuumá kọọ̀ ẹlẹ ní ea náànìè kọ a dóm à ẹ̀b fòtó ea zógè kóló kètẽ́ nen ẽ́. A beè tõó ló Alice c kọọ̀ náa íèè lé mèà. A beè bĩiná a bá kọọ̀, ‘Éé ní ea náa vaá à leemá nà dóm gè olòó ẹ̀b dõona kà gbò pábia tãa vó ea ẹb nda ẹ́?’ Sìgà gbò va ólò kọ́ bel ba bá kọọ̀ baala ní e bà náànìè kọọ̀ dìtõ̀òá á kpáá zoogá ẹ́. Danielle kọ́ọ̀, ”‏M beè ẹ̀b kọọ̀ m̀ dúù pọ́lọ́ pábia em túù nà bá kpóó súng kyọ̀ọ̀mà nà ílà dóm nè va.

Be níà bé eo ólò bugi togó naa ẽ́, nyimá kọọ̀ Jìhóvà náa é kọ́ ni bel boo béè láb eo dóm lábví. Kpá Jém̀z 1:14 kọ́ọ̀: “Sõò nen ólò ié dàg boo tṍó e tàn pọ́lọ́ ea dìé m gyã́àgẽ̀e vaá  túe nvea bá.” (Róm̀ 14:12; Fíl. 2:12) Tãa vó e Jìhóvà kọ́ ni bel, à nveè ka ló o bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo.​—2 Kró. 16:9.

Àé dú lé beè va dã́ ból ló kọọ̀ gè kọ a dóm ẹb fòtó ea zógè kóló kètẽ́ nen náa tõó dọ̀ kọọ̀ náa íe lé mèà. Gbò e bà ólò nó nú ea kil ló belí baatẽ́ kọọ̀, fòtó ea zógè kóló kètẽ́ nen ólò naa kọọ̀ nen á ié tàn kúnàgã̀, naa ní e tọ́ọ̀ kà pábia náa é láá nèe dĩ̀ìnè ló ea é náa kọ á gá ẹ̀b nà gbò fòtóí.

Ó gá bọọgẹ̀ ié tã̀àgã̀ bùlà. Catherine kọ́ọ̀, náa beè láá bugìè togó boo tọ́ọ̀ kà nu daalá lọl ló gè bugi togó boo kọọ̀ a dóm ólò ẹ̀b fòtó ea zógè kóló kètẽ́ nen. Frances kọ́ọ̀: “M̀ ólò ié tã̀àgã̀ bùlà kọ̀láá tṍó e ním nyímà kĩée e ńdáà dóm dì. M̀ ólò palàge ié tã̀àgã̀ bùlà kọ̀láá dee.” Dõona kà gbò va kọ́ọ̀ kẹ́ẹ ólò siilìè va tṍó e bà diè zẹ̀ẹ̀ pá vígà e bà nyímá nú e ba dóm ólò naa. Sìgà gbò à kọọ̀, à ólò tõonìè vá ló belí kọ à dúè áá ọ̀và, boo béè kọ bà bugi togó kọọ̀ tọ́ọ̀ nen náa dã́è ból ló ba dìtõ̀ò.

Íb gbò bug togóí dú tọa ló e nen ólò láá ié. Sõò gè olòó bugi togó naa vó, é naa kọ ó ié tã̀àgã̀ bùlà. Tãa vó, piigà ge ká bùlà gbẹẹ́ boo o gbaa ló kilma ló Jìhóvà. Ge naa vó é nveè bá nè ni kọ ó ié agẹló.​—Ps. 62:2; Ẹ́fẹ. 6:10.

Àé dú lé be ò bugi vaá bugi togó boo gbò nòòtẽ́ ea di mm̀ Kpá Káí ea kil ló gbò pábia e ba beè ié nvèè nyíé gbàà tení dú ló gè tãagã ló Jìhóvà tṍó e bà géè tení bá tã̀àgã̀ bùlà. Jìhóvà náa ólò nyaaná ba dìtõ̀ò dénè tṍó, sõò à ólò nèva fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló. Dì belí nu dòòmà bá, nyíè Hánà beè “palàge bììlà” boo béè a dìtõ̀ò. Sõò tṍó ea ni tú “gã́bug tṍó tã̀àma ló Jìhóvà” lọ̀l, a beè gbóó ié fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló, náa kal ló béè kọọ̀ náa beè nyimá bé ea dìtõ̀ò é meà naa.​—1 Sám. 1:10, 12, 18; 2 Kọ́r. 1:3, 4. 

Gbĩ́ nvèè bá lọl bá gbò kànen e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Bàé láá dú “ketõ̀ò gũ̀a aa bá fọ́ọ́lọ́, ketõ̀ò gũ̀a aa bá ìlìsẽ́ boo.” (Àìz. 32:2, ekk.) Bàé láá dòbá vígà pábia eo é láá kọ́ o bùlà nèe vaá à nveè ni nyíé gbàà.​—Pró. 17:17.

É kọ òé láá nvèè bá nè o dóm kọ á láá bé èlbá dùm ge ẹ̀b fòtó ea zógè kóló kètẽ́ nen? Òé láá. Kpá Káí kọ́ọ̀, “Bàà nen léè èl enè nen” tṍó e bà gé kpóògè dee ló tã̀àgã̀ àbèè kọ  bà gé bé neǹ ọ́b ea palàge ié kpóó. (Ẹ̀klì. 4:9-12) Gbò nò kpá kọ́ọ̀ lé nu ólò sìlà aa m tṍó e dóm nè va nveè bá nè ene vaá bé dùm ge ẹ̀b fòtó ea zógè kóló kètẽ́ nen, vaá níí ólò nvèè bá kọ bàá kpáá dẹlẹ nyíé boo ene.

Mm̀ kà-kà, àé dú bíi kọ dóm á sí gã́bug tóm kọbé à láá bé èlbá dùm ge ẹ̀b fòtó ea zógè kóló kètẽ́ nen. É kọ a ban nvèè bá lọl bá Jìhóvà vaá gbĩ́ nagé nvèè bá lọl bá gbò kànen e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò? (2 Kọ́r. 4:7; Jém̀z 5:14, 15) É kọ a kpoolà lóó lọl ló gbò nú ea é náa kọ á gá bã mm̀ gbò dùmí​—dì belí gè tú fóòn bã̀àma kĩée e bàé zógè gbò fòtó ea belí vó, àbèè gè kpòòlà lóó lọl ló gbò dìtõ̀ò ea é náa kọ á bã mm̀ dùmá? (Pró. 27:12) É kọ à di kpènà ló gè tú nvèè bá eo gé née, vaá ló kà-kà bel nè ni? Be à náa vó, òé láá nvèè bá nèe.

Mósĩ́ deè e? Bugi togó boo nakà nu dòòmà báí. Felicia beè iá Ethan, ea ólò ẹ̀b fòtó ea zógè kóló kètẽ́ nen lọl gé tṍó ea beè di pá nvín. Láb e Felicia beè labví beè naa kọ á valí ló a dóm gè kọ́ nèe kọ̀láá tṍó e tàn gè kpáá ẹ̀b gbò fòtóí bã́é m. Ethan baatẽ́ kọọ̀: “M̀ ólò ló kà-kà bel nè ńdáà va, vaá ním ólò gṍe tọ́ọ̀ nu ló. À ólò nvèè bá nèm kọ ḿ aa ló gbò nú ea é naa kọ ḿ dọbá ẹ̀bmàí, vaá gbĩ́ gè nyimá bé e lóóm dì naa. Vaá à ólò nvèè bá nèm kọ ḿ nyimá gbò kĩée e náa bọ́ló kọ ḿ bã̀ ea di boo íntanèt.” À dú kà-kà kọ láb Ethan ólò tãagẽ bùlà Felicia. Sõò à kọ́ọ̀, “nà súng nè tã̀àgã̀ bùlà náa beè nvèè bá nèe kọ á aa ló nakà pọ́lọ́ dùmí. Tṍó e ni loá bel boo lọ̀l, nà dóm beè gbóó di kpènà ló gè nvèè bá nèm kọ ḿ gá bọọgẹ̀ ié ná tã̀àgã̀ bùlà.”

Íb gbò loa sọ́lí ólò nvèè bá nè dóm kọ á aa ló dùm ge ẹ̀b fòtó ea zógè kóló kètẽ́ nen vaá naa kọ a va á kpáá dẹlẹ́ẹ nyíé boo. Beè dóm kọ́ gbò nú ea gé tãagẽ́e, nú ea gbĩ́ gè naa, nè kĩée ea é sí nè a va, àé náa kọ a va á dẹlẹ́ẹ nyíé boo.

É kọ ò zigà kọ òé láá nvèè bá nè o dóm belí bé e ni ló bel boo naaí? Beè vó, àé dú bíi kọ ó gbai bugii vaá loaí bel boo nakà togó belí. A nu sẹẹa sĩ́ é dú gè aaló gè ẹ̀b fòtó ea zógè kóló kètẽ́ nen nè ge labví láb ea é náa kọ ó dẹlẹ́ẹ nyíé boo. Tãa vó ea kin nvèè bá eo gé née, à bọ́ló kọ á gbĩ́ gè dã́ból ló bé e tã̀àgã̀á tọ́a ní ló naa. O nu sẹẹa sĩ́ á dú gè sièe kpóó ló kọ á láá kìn a pọ́lọ́ dùm vaá naa gbò nú ea é náa kọ ó kpáá dẹlẹ́ẹ nyíé boo. Àé dú bíi kọ ó nyimái gbò nú ea ólò naa kọọ̀ gbò nen á bã mm̀ dùm gè ẹ̀b fòtó ea zógè kóló kètẽ́ není nè gbò nú ea é náa kọbé à láá bé èlbá. d

 Beè pọ̀ síí ni kọọ̀ bọọ loa sọ́l é láá màn kana, òé láá bugii togó boo gè kolí neǹ kànen ea ólò láá palàge bã̀í ló kọ á di tõ̀ò tṍó eo é lóai bel. Nyimá kọọ̀ bã̀àna tṍó eo dóm ni aa ló gè ẹ̀b gbò pọ́lọ́ fòtóí, àé láá tú gã́bug tṍó besĩ́ ò kálá kpáá dẹlẹ́ẹ nyíé boo. Níí á gá ọọvẹ́ ni ló. Naa gbò ńkem-kem̀ nú ea é náa kọọ̀ bọọ gbaa ló á agaló. Nyimá kọọ̀ bé eo gé ĩimà nu naa nè bé e gã́bug tṍó gé téní naa, nía bé e bọọ gbaa ló é kpáá agaló naaé.​—Ẹ̀klì. 7:8; 1 Kọ́r. 13:4.

Beè o dóm kpáá ẹ̀b gbò fòtó ea zógè kóló kètẽ́ nen, é kọọ̀ níí zógè kọọ̀ náa ọ́gá ló a pọ́lọ́ àbèè kọ náa é láá àà na ló dùmí? Níì vó nì. Beè lábví a ọọlàẹ ló, àé láá tàvàlàẹ́ ló gè aa ló. Àé láá kpáá ẹ̀b gbò fòtóí, kọbèè a beè aa ló mm̀ gã́bug gbáá. Kọbé náa ẹb na gbò fòtóí mm̀ di deèsĩ́, àé dú bíi kọ á palàge siá kpóó ló, vaá olóò kìn gbò nú ea é naa kọ á bã mm̀ lábví, bã̀àna tṍó ea ni láá bé èlba. (Pró. 28:14; Máát. 5:29; 1 Kọ́r. 10:12) Àé dú bíi kọ á naa kọ a “bug á dú ãa” vaá à nó gè ‘ọbvi nú ea dú pọ́lọ́’​—ea dú gè ẹb fòtó ea zògé koló kè tẽ́ nen nè dùm e bè náa õoà, dì belí gè olóò saagá bá ló áá a lóó. (Ẹ́fẹ̀. 4:23; Ps. 97:10; Róm̀ 12:9) É kọ à di kpènà ló ge naa gbò nuí? Beè vó, àé láá aa ló pọ́lọ́ dùmí. e

Vaá, beè o dóm náa gbĩ́ gè aa ló nakà pọ́lọ́ lábví à? È dã́àból ló kọọ̀ nyíé ni é láá olóò biilà, kọ o dóm kẹlẹ̀ẹ̀ ni vaá náa vulèè ni. Gbĩ́ fẹ́ẹ́-fẹẹ́ ló vaá ò sọbá dìtõ̀òá gbẹẹ́ bá Jìhóvà. (1 Pít. 5:7) Kilsĩ́ ge dũ̀ùà bã ló Jìhóvà tení dú ló gè nó Kpá Káí, gè tãagã ló Bàrì, nè ge bugi togó boo nú eo nóò. Agala boo kọọ̀ be ò náa vó, Jìhóvà é tõo bã̀ ní ló. Dì belí bé e kpá Àìzáíà 57:15 kọ́ naaá, à ólò tõó ló gbò e bà “íé tã̀àgã̀ bùlà nè gbò e bà kil kẽ,” kọbé bà kpáá ié zààvà. Piigà boo ge zogè kọọ̀ ò dúè kà lé neǹ eo gé nyoone nvéè Kráìst. Gbĩ́ nvèè bá lọl bá gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Vaá kilsĩ́ gè ẹ̀bmà dẽe kọọ̀ o dóm é beè láá nyaaá.​—Róm̀ 2:4; 2 Pít. 3:9.