1. Éé ní ea náa vaá neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Dániẹ̀l beè leemá pá Bábilọ̀n ẽ?

 NEǸ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Dániẹ̀l beè di mm̀ a deè ãa tṍó e ba beè siíe lọl Jèrúsalèm kilma Bábilọ̀n. Dániẹ̀l beè leemá gbò e bà géè bẹ̀l Bábilọ̀n. Sõò ba beè ‘mòn áá nú e dẽè nen moà’​—ba beè mòn kọọ̀ Dániẹ̀l naa beè ié ‘tọ́ọ̀ kà bo, ié lé mèà,’ vaá a beè aa tọ e bà nvèè ka ló. (1 Sám. 16:7) Gbò bugí ní ea beè naa kọọ̀ pá Bábilọ̀n á bumáe naamá nen ea é tõó tọọ̀ méné ẽ́.​—Dán. 1:3, 4, 6.

2. Jìhóvà beè ẹ̀b Dániẹ̀l naa vàẹ? (Èzíkiẹ̀l 14:14)

² Jìhóvà beè vùlè Dániẹ̀l, níì boo béè kọ à íe lé mèà vaá aa tọ e ka di ló nì, sõò boo béè íb nen e nvín ãa gbálàí sa gè dù. Mm̀ kà-kà, àé láá dú kọọ̀ Dániẹ̀l beè láá toolá 20 gbáá tṍó e Jìhóvà beè ló lé bel kìlmàé ló kọ à belí Nóà nè Jóòb, e ba beè tú gã́bug gbáá fã̀àmà Bàrì mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé booá. (Jén. 5:32; 6:9, 10; Jóòb 42:16, 17; bugi Èzíkiẹ̀l 14:14.) Jìhóvà beè kilsĩ́ gè vùlè Dániẹ̀l dénè dee ea beè tõoma dùm, boo béè kọ a beè tõó dùm ea dú lé.​—Dán. 10:11, 19.

3. Éé ní eé ló bel boo mm̀ nakà togó belí é?

³ Mm̀ nakà togó belí, èé ló bel boo bàà kà kpãa e Dániẹ̀l beè ié, ea beè naa kọọ̀ Jìhóvà á palàge vùlèe. Túá kà, èé baatẽ́ buù kà kpãaí vaá ló bel boo tṍó ea beè zogè kọ à íèè gbò kpãaí. Tṍóá, è gbóó ló bel boo nú ea beè nvèè bá nè Dániẹ̀l kọ á toní gbò kpãaí. Dee deè nvée, èé ló bel boo bé eé láá nóe naa. Náa kal ló béè kọọ̀ ba beè emí nakà togó belí nyòòmà gbò nvín ãa, dénè bẹ̀ì é láá nó nu lọl ló nu dòòmà bá Dániẹ̀l.

4. Mósĩ́ deè ní e Dániẹ̀l beè zogè kọ à íèè agẹló é? Nè nu dòòmà bá.

⁴ Pọ̀ é láá sii nen ea íe agẹló, sõò náa é sọtọ́ deè kọọ̀ níí á òòmàe lọl ló gè naa nú ea lelà. Dániẹ̀l beè dú nvín ãa gbálà ea beè palàge ié agẹló. À íe bàà kà nú ea beè naaá, vaá a beè zogè kọ à íèè agẹló. Túá kà beè naaá mm̀ nú ea é láá dú bàà gbáá aa ló tṍó e pá Bábilọ̀n beè kyọ̀sĩ́ Jèrúsalẹ̀m. Méné Nèbúkadnezà ea géè bẹ̀l Bábilọ̀n beè moà gyáálá vaá mòn gbele gãboo ńneǹ té ea síìmàe pọ̀. Vaá a beè nè log kọ bàá fẹ́ dénè gbò nyìmànù e bà di dóá, bií ló Dániẹ̀l be bà náa láà tàb gyááláá nè nú ea tõó dọ̀. (Dán. 2:3-5) A beè dú bíi kọọ̀ Dániẹ̀l á labví láb mm̀ gbala-gbala; be níì vó nì, gã́bug nen é ú. A beè “bã tọọ̀ ménéá vaá bànee kọ á neèe tṍó, kọbé à láá tabvìè gyááláá.” (Dán. 2:16) Níá beè bĩiná agẹló nè zìgà. Náa íe tọ́ọ̀ kà nòòtẽ́ ea zógè kọọ̀ Dániẹ̀l beè zẹ́ẹ́ tàb gyáálá besĩ́ à kalá dọ̀ tṍóá. A beè kọ́ nè pá a kóò e pá Bábilọ̀n beè kolí va Shédrak, Míshak, nè Àbẹ́dnigò kọ bàá “bàn sàn nyíe lọl bá Bàrì ea di káála kilma ló nuù ke gũ̀aí.” (Dán. 2:18) Jìhóvà beè aalá ba tã̀àgã ló. Bàrì beè nvèè bá nè Dániẹ̀l kọ á baatẽ́ gyááláá nè Nèbúkadnezà. Bà náa beè fẹ ná Dániẹ̀l nè pá a kóò.

5. Mó tṍó ní e Dániẹ̀l beè kpáá ié bíi ló agẹló é?

⁵ Sìgà tṍó aa ló tṍó e Dániẹ̀l beè tàb gyáálá ea kil ló gbele gãboo ńneǹ téá, à íe nú ea beè kpáá tú a agẹló nvee kèbá dò ẹ̀b. Nèbúkadnezà beè kpáá mòà dõona kà gyáálá ea beè palàge tãagẽ́e. Mm̀ nakà gyááláí, a beè mòn gbele gãboo téá. Dániẹ̀l beè tú agẹló bààmà tẽ́ nú e gyááláá tõó dọ̀ nè ménéá, vaá kọ́ nagé kọọ̀ ménéá é bọ dáá naa ní e náa é láá bẹl na mm̀ sìgà tṍó. (Dán. 4:25) Ménéá gáẹ̀ beè láá ẹ̀b Dániẹ̀l naamá a neǹ ọ́b vaá kọ bàá fẹ́ẹ. Sõò, Dániẹ̀l beè ié agẹló vaá kọ́ lẹ̀ẹ̀la tómá nè ménéá.

6. Éé ní ea beè láá nvèè bá nè Dániẹ̀l kọ á ié agẹló é?

⁶ Éé ní ea beè láá nvèè bá nè Dániẹ̀l kọ á ié agẹló dénè deé mm̀ a dùm ẽ? Tṍó e Dániẹ̀l beè di mm̀ a deè ãa, a beè nó nu dòòmà bá a tẹ̀ nè a kà. Mm̀ kà-kà, ba beè gbàntṍ ló gbò tùle e Jìhóvà beè nè gbò tẹ̀ nè kà e bà dú Ízràẹ̀l, vaá ba beè tú Log  Bàrì noomà ba nvín. (Dìt. 6:6-9) Níì áá Òb Togó Logá ní e Dániẹ̀l beè nyimáé nì, a beè nyimá nágé dõona kà gbò nú e Logá bãàa m, ea kil ló gbò nú e bàé dé nè nú e bà náa é dé. b (Lìv. 11:4-8; Dán. 1:8, 11-13) Dániẹ̀l beè no nagé nú ea kil ló nòòtẽ́ gbò níí Bàrì, vaá a beè nyimá ló nú ea beè naaá vá ló tṍó e bà náa tõó boo gbò nòòkúu Jìhóvà. (Dán. 9:10, 11) Gbò nú e Dániẹ̀l beè tení bá beè naa kọ á agala boo kọọ̀ Jìhóvà nè pá a gbò nyómá tóm e bà íe kpóó géè nveenìè bá neèe.​—Dán. 2:19-24; 10:12, 18, 19.

7. Dõona kà éé ní ea beè nvèè bá nè Dániẹ̀l kọ á ié agẹló é? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁷ Dániẹ̀l beè nó émì nu e gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrì beè emí, bií ló níí e neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Jèremáíà beè emí. Gbò nu e Dániẹ̀l beè nòí beè nvèè bá nèe kọ á nyimá kọọ̀ pá Júù e bà di kèbá síí-sii gbẹá Bábilọ̀n é beè ié dì pọ́ì ńkem̀ tṍó aa ló tṍóá. (Dán. 9:2) Gè mòn bé e gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrìí ḿḿ-má naa beè siè kpóó ló Dániẹ̀l kọ á dẹ̀lẹ̀ nyíé boo Jìhóvà, vaá gbò e bà dẹlẹ́ẹ nyíé boo ólò palàge ié nagé agẹló. (Doolé ló Róm̀ 8:31, 32, 37-39.) Ní ea bọọ lọ̀l vaá à lee dú kọọ̀, Dániẹ̀l beè olòó tãagã ló Bàrì lee. (Dán. 6:10) A beè kọ́ gbò a pọ́lọ́ nè bé e nu tọ́aẹ́ ló naa nè Jìhóvà. Vaá Dániẹ̀l beè bàn nvèè bá lọlíé bá. (Dán. 9:4, 5, 19) Bà náa beè màn agẹló bií ló Dániẹ̀l, boo béè kọọ̀ aẹ̀ beè nen belí nágé beele. Sõò, a beè toní nakà kpãaí tení dú ló gè nó Kpá Káí, tãagã ló Bàrì, vaá dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà.

8. Mósĩ́ deè ní eé láá nó gè ié agẹló é?

⁸ Kọbé è láá ié agẹló, éé ní ea dú bíi kọ é naa ẽ́? Bẹẹ tẹ̀ nè bẹẹ kà é láá sièi kpóó ló kọ é ié agẹló, sõò bà náa é láá tú nakà kpãaí nvèèí m belí bé e bà ólò dõo gyọ́ nè nen naaá. Ge ié agẹló bélí gè nó ãa kalì. Enè sĩ́deè eo láá noomá gbò kalìí dú gè ẹ̀b bé e nen ea gé nóòmà ni nu ólò naa nu naa, vaá ò gbóó nó a nu dòòmà bá. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, èé láá nó gè ié agẹló tení dú ló gè ẹ̀b bé e dõona gbò beè zogè kọ bà íèè nakà kpãaí naa, vaá è gbóó nó ba nu dòòmà bá. Vóà naa, éé ní e nóò lọl ló Dániẹ̀l ẹ? Dì belí Dániẹ̀l, à bọ́ló kọ é palàge nyimá nú e Moǹ Bel Bàrì kọ́. À dú bíi kọ é tõo bã ló Jìhóvà tení dú ló gè olòó kọ́ bé e nu tọ́aí ló naa nèe. À dú nágé bií kọ é dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà, vaá agala boo kọọ̀ àé nveè bá nèi kọ̀láá tṍó. Be è náa gbò nuí, èé íé agẹló tṍó e bẹẹ zìgà bã́ kèbá dò ẹ̀b.

9. Ge íe agẹló ólò dọ̀ bélè nèi naa vàẹ?

⁹ È ólò ié gã́bug bélè tṍó e íè agẹló. Bugi togó boo nú ea beè naaá ló Ben. A beè sí tọọ̀ kpá ea di Germany, e dénè gbò e bà di tọọ̀ kpáá ólò zigà kọọ̀ nu beè fùùà bã kẽ, vaá bà ẹb kọọ̀ nòòtẽ́ ea di mm̀ Kpá Káí ea kil ló dèmnù dú kyáá. Enè dee, Ben beè ié nèà deè ge elá kèsĩ́ gbò e bà gbá dia tọọ̀ kpáá vaá baatẽ́ nu ea naa vaá à zìgà kọọ̀ Bàrì beè dèm nu. A beè tú agẹló bààmà tẽ́ nú ea ziga ló. Éé beè sìlà aa m ẽ́? Ben kọ́ọ̀, “Nen ea ólò noomài nu beè palàge pãane tṍ, vaá a beè naa fòtòkọ́pì kpá em beè bààmàtẽ́ nà lòbèla nè buù nen ea di tọọ̀ kpáá.” Gbò e bà di kláàs bà Ben beè labví láb naa vàẹ? Ben kọ́ọ̀, “Gã́bug ọ̀và beè pãaném tṍ ló vaá ba beè lèèlàm.” Dì belí bé e nú ea beè naaá ló Ben tẹlẹ bàlà kẽ naa, gbò nen ólò nvèè ka ló gbò e bà íe agẹló. Àé láá naa nagé kọọ̀ gbò e bà íe lé bùlà á ié tàn ge nó nú ea kil ló Jìhóvà. Mm̀ kà-kà, à bọ́ló kọ é ié agẹló.

10. Éé ní bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo tõó dọ̀ẹ?

¹⁰ Mm̀ Kpá Káí, moǹ bel Híbrù ea kọlà “bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo” àbèè “vulè ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo” ólò loá bel kilma ló íb vulè nè lé gbaa ló e Bàrì ólò ié kilma ló pá a gyóòlo. Bà ólò tú nagé tẽ̀ènè kà moǹ belá bààmà tẽ́ íb vulà ea di zẹ̀ẹ̀ gbò níí Bàrì. (2 Sám. 9:6, 7) Bé e tṍó gé téní naa, níà bé e bẹẹ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo ólò kpáá agaló naa ẽ́. Naanii èé ló bel boo bé e bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boò Dániẹ̀l beè kpáá bọọ dọ ló naa.

11. Mókà dọ̀ ẹ̀b ní e Dániẹ̀l beè kpeesĩ́ ló tṍó ea ni ána ẽ́? (Ẹ̀b fòtó ea di boo kóó kpáí.)

¹¹ À ié gã́bug tṍó e bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boò Dániẹ̀l beè bã kèbá dọ̀ ẹ̀b. Sõò, ní ea beè palàge agabá beè naaá tṍó ea ni sígá ló 90 gbáá. Níí beè naaá tṍó e pá Míìd nè Pérsìà beè bé pá Bábilọ̀n èlbá, vaá Méné Dẹ̀ráíọ̀s ní ea géè bẹ̀lẹ. Dániẹ̀l beè bẽemá gbò e bà ólò sí tóm tọọ̀ ménéá, vaá bà náa beè nvèè ka ló a Bàrì. Níí beè naa kọ bàá noo gè fẹ́ Dániẹ̀l. Ba beè naa kọọ̀ ménéá á tenmà log ea é náa kọ bàá nyimá beè Dániẹ̀l é bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Bàrì àbèè ménéá. Áá nú ea beè dú bíi kọọ̀ Dániẹ̀l á naa gè zogè kọ à bọ́ẹ̀ ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo neè ménéá vaá naa nú e dénè nen náa, beè dú gè aa ló gè tãagã ló Jìhóvà mm̀ 30 dee. Dániẹ̀l náa beè aa ló gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà. Vó beè naa kọọ̀ bàá tobvíe tẹlẹ mm̀ bànà kpẹẹ̀. Sõò Jìhóvà beè nè kpẽ́ Dániẹ̀l ló a bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo vaá dùùlàẹ lọl gã́ kpeè. (Dán. 6:12-15, 20-22) Mósĩ́ deè ní eé láá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà belí Dániẹ̀l ẹ?

12. Mósĩ́ deè ní e Dániẹ̀l beè kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé nè Jìhóvà ẹ?

¹² Dì belí bé e ni nó naa, agẹbá vulè e nen íe ní ea ólò naa kọ á bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é. Dániẹ̀l beè kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà boo béè kọ a beè palàge vùlèe. Dániẹ̀l beè toní nakà vulèi boo béè kọọ̀ a beè olòó bugi togo boo gbò kpãà Jìhóvà nè bé e gbò tóm e Jìhòvà ni sí zógè kọ à íe gbò kpãaí naa. (Dán. 9:4) Nagé, Dániẹ̀l beè olòó bugi togó boo gbò lé nu e Jìhóvà ni náa nèe nè ní ea ni náa nè pá a gbò.​—Dán. 2:20-23; 9:15, 16.

13. (a) Mókà dò ẹ̀b ní e bẹẹ gbò nvín ãa ólò kpeesĩ́ ló é? Nè nu dòòmà bá. (Ẹ̀b nàgé fòtó.) (b) Dì belí bé e vídiòá zógè naa, òé láá aalá naa vàẹ beè dõona gbò bĩ́íná kọọ̀, é kọ Gbò Nen Ditõ̀ò Jìhóvà ólò nvèè sãa kúm gbò e bà ténmá kọọ̀ págbálà é láá ma ló págbálà vaá pábia má ló pábia?

 ¹³ Dì belí Dániẹ̀l, bẹẹ gbò nvín ãa dì zẹ̀ẹ̀ gã́bug gbò e bà náa ólò nvèè ka ló Jìhóvà àbèè gè tõó boo gbò a nòòkúu. Gbò e bà dì naa vó é láá gbẹ́ gbò e bà vulè Bàrì. Sìgà ọ̀và ólò siimà pò bẹẹ gbò nvín kọbé bà náa nú ea é kyọ̀ ba bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló Jìhóvà. Nvèè kpíi ló nú ea beè naaá ló ene kà nvín ãa gbálà ea bée kọlà Graeme, ea ólò tõó Australia. A beè kpeesĩ́ ló íb gbò dìtõ̀òí gbẹá tọọ̀ kpá. Nen ea ólò noomà va nu beè bĩiná pá ba kláàs bé e bàé labví láb naa beè ene kà ba kóò págbálà kọ́ nèva kọ à ólò maè ló págbálà àbèè kọọ̀ ba kóò pábia kọ́ à ólò maè ló pábia. Neǹ dòbáá beè kọọ̀ gbò e bàé nveè sãa kúm ba kóò á tõó enè bá vaá gbò e bà náa é nveè va sãa kúm á tõó dõona bá. Graeme kọ́ọ̀, “Áá nda nè ene kà neǹ vígà ní e beè tõó kele é, boo tṍó e dénè gbò e bà di kláàsa beè tõó tẽ̀ènè ketõ̀ò.” Dìtõ̀òí beè kpáá tàvàlà, vaá a beè dú bíi kọọ̀ Graeme á zogè a bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló Jìhóvà. Graeme kọ́ọ̀, “Kùbmà tṍó e beè kpáá tõoma kláàsa, gbò nvín tọọ̀ kpáá nè bẹẹ neǹ dọ̀bá beè ònii vaá nvèèmài lẹ́. M beè piigà bé e nà kpóó sim tùlà naa gè tú dĩ̀ìnè ló bùlà nè nyìmànù loomá bel boo nú em zigà ló, sõò bà náa beè pãane na tṍ ló tọ́ọ̀ kà bel em lóò.” Mósĩ́ deè ní e dò ẹ̀bví beè tọáGraeme ẽ? À kọ́ọ̀, “Nyíém náa beè ẹẹ kọ bà nveemàm lẹ́, sõò nyíém ẹ́ẹ kọ m beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà.” c

14. Éé ní eé náa kọbé è láá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà ẹ?

¹⁴ Be è íé agẹbá vulè kilma ló Jìhóvà, àé náa kọ é palàge bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilmàé ló belí bé e Dániẹ̀l beè naaá. È ólò toní íb vulèí tení dú ló gè nó nu ea kil ló gbò kpãa e Jìhóvà íe. Dì belí nu dòòmà bá, èé láá nó nu ea kil ló gbò nú ea beè dèm. (Róm̀ 1:20) Be àé léémá ni gè kpáá palàge vùlè Jìhóvà vaá fã̀e dẽe, òé láá bugi gbò togó bel ea di kè kẽè togó bel ea kọ́ọ̀, “Was It Designed?” àbèè ò ẹb gbò vídiò ea di kè kẽ. Òé láá bugi nagé gbò togó bel ea di mm̀ kpá ea kọlà, Was Life Created? nè The Origin of Life​—Five Questions Worth Asking. Nvèè kpíi ló nú e ene kà vígà pábia ea dú Denmark ea bée kọlà Esther beè kọ́ kilma ló gbò kpáí, à kọ́ọ̀: “Nyìmànù palàge di mm̀ gbò nú e bà émí m. Gbò kpáí náa kọ́ nu e nen é ziga ló, sõò bà bààtẽ́ kà-kà bel vaá sọ̀tọ́ deè kọọ̀ buù nen á nè a béèlàfùl.” Ben, e beè zẹ́ẹ́ ló bel ea kilíé lóá kọ́ọ̀, “Gbò kpáí ólò naa kọọ̀ zìgà e nen íe á kpáá agaló. À náa kọ ḿ agala boo kọọ̀ Bàrì beè dèm gbò nú ea di dùm.” Tṍó eo ni nó gbò kpáí lọ̀l, òé gbóó láá zigà bel ea di mm̀ Kpá Káí ea kọ́ọ̀: “Lèèlà nè ka nè kpóó bọ́ni ló, e beélè Dõò nè beélè Bàrì! Boo béè kọọ̀ olo ní eo beè dèm dénè nu ẽ́, vaá o bùlà ní eo beè dèmmàva vaá naa kọ bàá dì e.”​—Kùùà 4:11. d

15. Dõona kà éé ní eé naa kọbé è láá bã̀àà kóò Jìhóvà ẹ?

¹⁵ Dõona kà sĩ́deè eé láá zogè kọ è palàge vùlè Jìhóvà dú gè nó bé ea Sã́áná Jíízọ̀s beè labví láb naa. Níà nú e ene kà vígà pábia ea di mm̀ a deè ãa ea bée kọlà Samira, ea ólò tõó Germany beè naa  ẽ́. À kọ́ọ̀: “Ge nó nú ea kil ló Jíízọ̀s beè naa kọ ḿ palàge nyimá ló Jìhóvà.” Tṍó e Samira beè di-dí pá nvín, a beè tàvàlàẹ́ ló gè dã́ból ló kọọ̀ Jìhóvà é láá duè a kóò. Sõò, a beè dã́ból ló kọọ̀ Jíízọ̀s ólò láá bã ló gbò nen. A beè kpáá kọọ̀, “Jíízọ̀s beè leemám, boo béè kọọ̀ à ólò láá bã̀àa kóò gbò nen vaá vùlè gbò pá nvín.” Bé ea kpáá nó nú ea kil ló Jíízọ̀s naa, níà bé ea beè kpáá nyimá ló Jìhóvà vaá vulèe naa ẽ́. Ló éé? Vígàí kọ́ọ̀: “M beè gbóó dààmà togó gè dã́ból ló kọọ̀ Jíízọ̀s ólò labví láb belí a Tẹ̀. Bà palàge belá. M beè gbóó nyimá kọọ̀ níì ene kà nú ea náa vaá Jìhóvà beè lẹ̀ẹ̀là Jíízọ̀s domá boo kunukẽ̀í ẽ́, kọbé gbò nen palàge nyimàèe ló.” (Jọ́ọ̀n 14:9) Be ò gbĩ́ gè bã̀àà kóò Jìhóvà, à dú bíi kọ ó noo tṍó noomá nú ea kil ló Jíízọ̀s. Be ò náa vó, o vulè nè o bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló Jìhóvà é kpáá agaló.

16. Mókà bélè ní eé íe lọl ló gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é? (Psalm 18:25; Máíkà 6:8)

¹⁶ Be è bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló dõona gbò, bàé dú bẹẹ kóò vaá bàé bọ́ nágé ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló beele. (Rúùt 1:14-17) Gbá ló vó, gbò e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà ólò ié fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló nè dĩ̀ìnè ló bùlà. Ló éé? Boo béè kọọ̀ Jìhóvà zigà kọ àé zọẹ̀ gbò e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo naaá nu mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. (Bugi Psalm 18:25; Máíkà 6:8.) Ni bugi togó kọọ̀​—Neǹ Dèmnù ea bọọ lọ̀l vaá à lee gbĩ́ gè zọ̀ ni bã̀àà kóò! Vaá tṍó ea náa vó, tọ́ọ̀ kà dò ẹ̀b, nàà uú boo, àbèè ú náa é láá kyọ̀ bọọ gbaa ló. (Dán. 12:13; Lúùk 20:37, 38; Róm̀ 8:38, 39) Ẹ̀b bé ea dú bíi kọ é nó Dániẹ̀l vaá kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà naaà!

17-18. Éé ní eé láá nó lọl ló Dániẹ̀l ẹ?

¹⁷ Mm̀ nakà togó belí, e ló bel boo bàà kà kpãa e Dániẹ̀l beè ié. Sõò, à íe gã́bug nu eé láá nó lọ̀líé ló. Dì belí nu dòòmà bá, Jìhóvà beè naa kọọ̀ Dániẹ̀l á ié mòànù dẽe vaá moà nàgé gã́bug gyáálá. Gã́bug kọ́ọ̀ bùlà Bàrìí a ḿḿ-má. Gbò ní ea sígá kọ́ nú ea kil ló gbò nú ea é nááá dì deèsĩ́, vaá àé tọá ló kọ̀láá nen ea di boo kunukẽ̀í.

¹⁸ Mm̀ togó bel ea bẽene níí, èé ló bel boo bàà kà kọ́ọ̀ bùlà Bàrì e Dániẹ̀l beè emí. Gè dã́ból ló gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrìí é nveè bá nè gbò pá nvín nè gbò kànen kọ bàá nè béèlàfùl e nyìmànù di m kátogóí. Gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrìí é nveè nàgé bá nèi kọ é ié agẹló vaá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kọbé è láá emá gbò tã̀àgã̀ ea é naaá pọ́ì ńkem̀ tṍó àla.