1. Pọ́ì ńkem̀ tṍó besĩ́ Jíízọ̀s à kalá ù, éé ní ea beè kọ́ nè neǹ pọ́lọ́ ea beè dìé kpàn ẽ? (Lúùk 23:​39-43)

 JÍÍZỌ̀S nè bàà kà gbò pọ́lọ́ e ba beè dìé kpàna beè mòn tã̀àgã̀ tṍó e bàé gé ù. (Lúùk 23:​32, 33) Pálaà kà gbò pọ́lọ́í géè nvèèmà lẹ́ Jíízọ̀s, vaá níí tẹ́lẹ bàlà kẽ kọọ̀ bà náa beè dũunà pá a gbò nyòòne nvée. (Máát. 27:44; Máàk 15:32) Sõò enè ọ̀và beè nyaaná a bùlà. A beè kọọ̀: “Jíízọ̀s, kẽ̀èàḿ boo tṍó eo é íná mm̀ o Boǹ Méné.” Jíízọ̀s beè aalá nèe kọọ̀: “M̀ lóò kà kà bel nèni nieí kọọ̀, òé zọ́m bã mm̀ Páladaìs.” (Bugi Lúùk 23:​39-43, NW.) Náa íe nú ea zógè kọọ̀ neǹ pọ́lọ́í beè zìgà nú ea kil ló “lẹ̀ẹ̀là bel Bàrì” e Jíízọ̀s beè kọ́ nú ea kil lóá Vaá Jíízọ̀s náa beè kọ́ nè gbálàí kọọ̀ àé bã́ mm̀ Boǹ Méné ea di káála. (Máát. 4:17) Jíízọ̀s géè ló bel kilma ló Páladaìs ea é dí boo kunukẽ̀í. Éé ní ea náa vaá èé láá kọ́ vóé?

2. Éé ní ea zógè kọọ̀ neǹ pọ́lọ́ ea beè ọgáá beè dú Júù e?

² Beà sẹlẹ neǹ pọ́lọ́ ea beè ọgáá beè dú Júù. Neǹ pọ́lọ́í beè kọ́ nè nakà nen pọ́lọ́á kọọ̀: “Éé ní ea náa vaá kè bá bẽgẽ bel eo dì, olo nóo síìà pọ̀ ló Bàrì e?” (Lúùk 23:40) Pá Júù beè olòó fã̀ ene kà Bàrì, sõò gbò e bà dú dõòna kà dó ólò fã̀ gã́bug gbò ńbàlì. (Ẹ́xọ. 20:​2, 3; 1 Kọ́r. 8:​5, 6) Beè gbò pọ́lọ́á náa beè dú Júù, nakà neǹ pọ́lọ́á gáẹ̀ beè bĩináe kọọ̀, “É kọọ̀ olo nóo ólò siiá pọ̀ ló gbò ńbàlì?” Nagé, bà náa beè lẹ̀ẹ̀là Jíízọ̀s má pá dõòna kà dó, sõò ba beè lẹ̀ẹ̀làẹ “má áá pá Ízràẹ̀l e bà belí naanà ból ea pe.” (Máát. 15:24) Bàrì beè kọ́ nè pá Ízràẹ̀l kọọ̀ àé kẽenìè gbò e ba beè ù. Beà sẹlẹ neǹ pọ́lọ́ ea beè ọgáá beè nyimá naa vó, vaá bel ea beè lò zógè kọ a beè nyimá kọọ̀ Jìhóvà é kẽe Jíízọ̀s kọ á bẹl boo Boǹ Méné Bàrì. Gbálàa beè ié ból dẽesĩ́ kọọ̀ Bàrì é láá kẽenìèe nágé.

3. Éé ní e neǹ pọ́lọ́ ea beè ọgáá beè láá kẽ̀èa boo tṍó e Jíízọ̀s ló bel kilma ló Páladaìs e? Baatẽ́. (Jénesìs 2:15)

 ³ Dì belí neǹ Júù, neǹ pọ́lọ́ ea beè ọgáí beè láá nyimá nú ea kil ló Ádàm nè Íìv nè Páladaìs e Jìhóvà beè tú va sẹlẹ́ m-má. Vóà naa, neǹ pọ́lọ́í beè láá nyimá kọọ̀ Páladaìs e Jíízọ̀s beè ló bel kilma lóá é dú ene kà gbà be ea kpé dẽe ea é dí boo kunukẽ̀í.​—Bugi Jénesìs 2:15.

4. Éé ní e bel e Jíízọ̀s beè ló nè ene kà nen pọ́lọ́á é náa kọ é bugi togó boo e?

⁴ À bọ́ló kọọ̀ bel e Jíízọ̀s beè ló nè neǹ pọ́lọ́á á náa kọ é olòó bugi togó boo bé e dùm é meà naa mm̀ Páladaìs. Mm̀ kà kà, èé láá nó nú ea kil ló Páladaìs lọl ló íb fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló ea beè dì tṍó e Sólomòn géè bẹ̀la. Vaá èé láá ẹ̀bmà dẽe kọọ̀ nen ea bọọ èl Sólomòn ea dú Jíízọ̀s nè gbò e bàé zọ́ẹ bẹ̀l é dómà kà lé dìtõ̀ò boo kunukẽ̀í. (Máát. 12:42) À dọa bàlà kẽ kọọ̀, àé léémá nagbò “naanà bólá” gè nyimá ló nú e bàé naa kọbé bà láá sim tùlà gè tõó mm̀ Páladaìs dọ̀ dè-dè.​—Jọ́ọ̀n 10:16.

5. À tõó ní ló kọọ̀ dùm mm̀ Páladaìs é beè mèà naa vàẹ?

⁵ Éé ní ea ólò bã̀ ní nyíe tṍó eo bugi togó boo bé e dùm mm̀ páladaìs é meà naa ẽ́? Beà sẹlẹ, ò ólò dòòmà dẽe ló kà lé gbà be ea belí gònò Ídèn. (Jén. 2:​7-9) Òó láá kẽ̀èa boo kọ́ọ̀ bùlà Bàrì e Máíkà beè kọ̀ ea kọ́ọ̀, gbò níí Bàrì é “ĩ́ìtẽ́ kè a té fíìg nè a té vã́ìn.” (Máí. 4:​3, 4) Òó láá kẽ̀èa nàgé boo gbò dọ̀ Kpá Káí ea kọ́ọ̀ gã́bug gyã́á é di. (Ps. 72:16; Àìz. 65:​21, 22) Vóà naa, òó láá dòòmà dẽe ló kọọ̀ ò di ĩ̀ìtẽ́ boo kpò té mm̀ kà lé gbà be vaá gã́bug lé gã́ gyã́á gè dè di boo tébòl ea dì ní kè gbàà. Òó láá dòòmà dẽe ló kọọ̀ ò gé dã́ nù ló kpéè-kpéè nù ló fọ́ọ́lọ́ ea dú ló té nè fàlávà. Vaá òó láá dòòmà dẽe ló kọọ̀ pá bọọ to, pá kóò, nè gbò e bà kẽeà aa kemà ú gé mangã̀ vaá gbá dé kpéè. Dénè gbò nuí é nááá. Èé láá agala boo kọọ̀ dénè gbò núí é nááá boo kunukẽ̀í. Eé dé nágé kpéè ló tóm gè sì gbẹá mm̀ Páladaìs.

6. Éé ní eé náa gbẹá mm̀ Páladaìs e? (Ẹ̀b fùtó.)

⁶ Jìhóvà beè dèmii kọ é dé kpéè ló bẹẹ tóm. (Ẹ̀klì. 2:24) Bọọ èlmà tõ̀ò, èé palàge sí tóm mm̀ Enè Tõ̀ò Gbáá E Kráìst É Bẹlá. Gbò e bà ful zelí bá pọ̀b kpo tã̀àgã̀ nè gã́bug gãà gbò e bàé kẽeà aa kemà ú é íe bíi ló kọ̀là ló, gyã́á, nè kiẽ́e e bàé tõo. Kọbé gbò nuí láá naaá, àé dú bíi kọ é sí gã́bug tóm. Dì belí bé e Bàrì beè kọọ̀ Ádàm nè Íìv á sí tóm ló ba be naaá, níà  bé e beele é sí nágé tóm ló boo kunukẽ̀í naamá Páladaìs naa ẽ́. Ni dòòmà dẽe ló bé e nyíéi é ẹ́ẹ naa tṍó e gé nóòmà nuù gã́bug gãà gbò e bàé kẽeà aa kemà ú, e bà gáà nyimá ló Jìhóvà nè gbò a tóm̀ bùlà, nè ge noòmà nuù gbò e bà beè ù besĩ́ Jíízọ̀s à kalá dù!

7. Éé ní eé láá àgala boo é, vaá ló éé?

⁷ Èé láá àgala boo kọọ̀ gbẹá mm̀ Páladaìs, èé beè di mm̀ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló, ié gbò nú ea dúi bíi ló, vaá naa nu boo bá ea bọ́ló. Ló éé? Boo béè kọọ̀ Jìhóvà a kọ́ nèi bé e dùm é meà naa tṍó ea a Sã́áná é bẹl. Nòòtẽ́ ea kil ló bé e Méné Sólomòn beè bẹ̀l naa náa kọ é àgala boo níí.

8. Mósĩ́ deè ní e gbò bel ea di mm̀ kpá Psalm 37:​10, 11, 29 beè mm-má tṍó e Méné Dévìd beè emí lọ̀lẹ? (Ẹ̀b “Gbò Bíb E Gbò E Bà Bugi Bĩ́íná” ea di mm̀ kpáí.)

⁸ Kèbá tule nyómá káí Bàrì, Dévìd beè emí bé e dùm é meà naa tṍó e méné ea nyímá nu vaá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é bẹl. (Bugi Psalm 37:​10, 11, 29.) È ólò bọọgè bugi kpá Psalm 37:11 nè gbò nen tṍó e gé ló bel kilma ló Páladaìs. À palàge bọ́ló naa vó, boo béè kọọ̀ Jíízọ̀s beè kolí dọ̀ Kpá Káíá mm̀ a Lòbèl Boo Gùa, ea zogè kọọ̀ dọ̀ Kpá Káíá é ḿḿ-má dì deèsĩ́. (Máát. 5:5) Sõò bel Dévìda beè kọ nagé bé e dùm é meà naa tṍó e Méné Sólomòn é bẹl. Tṍó e Sólomòn beè bẹ̀l Ízràẹ̀l, gbò níí Bàrì beè palàge dé kpéè ló fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló, ié gyọ́, vaá tõó boo kunukẽ̀ e “múú má láo nè nóò záá zóó gé ọ́ví boo.” Bàrì beè kọọ̀: “Be ò kilíí sĩ́ gè tõoníí boo nà nòòkúu, òó maí kẽ vaá tọ́ọ̀ nen náa é síìmài pọ̀.” (Lìv. 20:24; 26:​3, 6) Gbò zìgànùí beè mm-má tṍó e Sólomòn géè bẹ̀l. (1 Kró. 22:9; 29:​26-28) Vaá Jìhóvà beè zìgà kọọ̀ gbò pọ́lọ́ “náa é di nà.” (Ps. 37:10) Vóà naa, gbò bel ea di mm̀ kpá Psalm 37:​10, 11, 29 beè mm-má tṍó ea kil nvéeá, vaá àé mm-má nágé dì deèsĩ́.

9. Éé ní e pábia ea géè bẹ̀l Shíbà beè kọ̀ kilma ló bẹlbẹ̀l Méné Sólomòn ẽ?

 ⁹ Kpẹ̀a ea kil ló fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló nè gbò lé nu e pá Ízràẹ̀l beè dé kpéè ló kèbá bẹ̀l Sólomòn beè iná ló pábia ea géè bẹ̀l Shíbà. Pábia ea géè bẹ̀lí beè aa kà kpã́á sí Jèrúsalẹ̀m gé mònmà dẽe. (1 Kíǹ. 10:1) Tṍó ea ni ẹb boǹ méné e Sólomòn géè bẹ̀la lọ̀l, a beè gbóó kọọ̀: “Bà náa beè kọ́ báàsĩ́ ea dú ló nèm. . . . Nyíè pá o gbò á ẹẹ, vaá nyíè pá o gyóòlo e bà di éla ní kèsĩ́ lee e bà ólò pãane tṍ ló o bel nyìmànù á ẹẹ!” (1 Kíǹ. 10:​6-8) Gbò dìtõ̀ò ea beè dì tṍó e Sólomòn géè bẹ̀lá géè dòà bá gbò nú e Jìhóvà é náa tṍó e a Sã́áná Jíízọ̀s é bẹl.

10. Mókà gbò sĩ́deè ní e Jíízọ̀s bọọ èl Sólomòn ẽ?

¹⁰ Jíízọ̀s palàge bọọ èl Sólomòn mm̀ kọ̀láá sĩ́deè. Sólomòn náa beè gbõoma vaá a beè ié gã́bug lọ̀ tṍó ea géè beelá bel vaá níí beè naa kọọ̀ nu á tavàla ló gbò níí Bàrì. Boo dõòna bá, Jíízọ̀s dú Nen Ea É Bẹl ea gbõoma e bè náa íe tọ́ọ̀ kà lọ̀. (Lúùk 1:32; Híb. 4:​14, 15) Jíízọ̀s beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kèbá àgẹbá ẹ̀bmà e Sétàn beè tẹlẹ̀ẹ́ boo. Kráìst beè tẹlẹ bàlà kẽ kọọ̀ náa é síè pọ́lọ́ àbèè ge naa tọ́ọ̀ kà nú ea é nveè kom ló gbò e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo e bàé dí kèbá a bẹlbẹ̀l. Mm̀ kà kà, níà kà lé méné eé láá iéé.

11. Bà mée ní e bàé zọ Jíízọ̀s bẹ̀lẹ?

¹¹ Jíízọ̀s é íe 144,000 gbò nen e bàé zọ́ẹ bẹ̀l vaá mm-mè tóm̀ bùlà Jìhóvà kilma ló boo kunukẽ̀í. (Kùùà 14:​1-3) Gbòí beè tení bá gã́bug tã̀àgã̀ tṍó e ba beè di boo kunukẽ̀í, vóà naa, gbò e bàé zọ Jíízọ̀s bẹ̀lí é íe tóè sàn. Sõò mókà tóm ní e gbò e bàé zọ Jíízọ̀s bẹ̀lí é síé?

12. Mókà tóm ní e Jìhóvà ne 144,000 nená kọ bàá sìe?

¹² Tóm e Bàrì ne Jíízọ̀s nè gbò e bàé zọ́ẹ bẹ̀l palàge bọọ èl tóm e Sólomòn beè sìa. Méné Sólomòn beè ẹ̀b nú ea kil ló gã́bug gãà gbò nen e bà di áá ene kà dó. Sõò gbò e bàé bẹl boo Boǹ Méné Bàrì é bẹl boo gã́bug gãà gbò nen beeá ló bàlà booí. Kà kele íb nèà deè ní e Jìhóvà ne 144,000 není ẽ́!

13. Mókà kele íb tóm ní e gbò e bàé zọ Jíízọ̀s bẹ̀l é síé?

¹³ Dì belí Jíízọ̀s, 144,000 nená é bẹl belí gbò méné nè gbò vààla gyọ́ọ. (Kùùà 5:10) Tṍó e pá Ízràẹ̀l beè di kèbá Log Mózìsa, gbò vààla gyọ́ọ ní e ba beè olòó nvèè bá nèva kọ bàá ié válá ló vaá tõo bã ló Jìhóvà ẹ. Logá géè zogè “foga nu ea kil ló lé nu ea di sĩ́ ea é dú,” vóà naa, èé gbóó láá kọọ̀ nyìmànù di m gè kọọ̀ gbò e bàé zọ Jíízọ̀s bẹ̀l é ẹb nú ea kil ló válá ló gbò nen, vaá naa kọ bàá tõo bã ló Bàrì. (Híb. 10:1) Kátogóí, née nyímà bé e gbò méné nè gbò vààla gyọ́ọí é láá tõó káála zọ̀ gbò e bà di boo kunukẽ̀í loá bel naa. Kọ̀láá bé e Jìhóvà noo naa, è àgala boo kọọ̀ gbò e bàé dí mm̀ Páladaìs boo kunukẽ̀í é íe gbò tùle ea dú bíi​—Kùùà 21:​3, 4.

14. Mókà gbaa ló ní ea di zẹ̀ẹ̀ ‘nagbò naanà bólá’ nè pá vígà Kráìst e?

¹⁴ Jíízọ̀s beè kọọ̀ gbò e bàé zọ́ẹ bẹ̀l dú “gbálà ńkem gã́bug.” (Lúùk 12:32) A beè lo nagé bel ea kil ló ní ea égè bàà gbò, vaá kolí va “dõonà gbò naanà ból.”  Pálaà gbòí gbá bõona dú ene kà gùlù naanà ból. (Jọ́ọ̀n 10:16) Pálaà gbòí dì e bà gé gbá siá tóm, vaá bàé kilsĩ́ gè naa vó dòòmà tṍó e Páladaìs é dú boo kunukẽ̀í. Mm̀ kà kà, tṍóá “gbálà ńkem gã́bug” gbò nená é dí káála vaá ‘nagbò naanà bólá’ é ié ból dẽesĩ́ gè tõó boo kunukẽ̀í dọ̀ọ̀mà dè-dè. Sõò à íe gbò nú ea dú bíi kọọ̀ ‘nagbò naanà bólá’ á naa kátogóí kọbé bà sim tùlà ge tõó mm̀ Páladaìs.

15. (a) Mósĩ́ deè ní e ‘nagbò naanà bólá’ ólò zọ̀ pá vígà Kráìst siá tóm ẽ́? (b) Mósĩ́ deè ní eo é láá nó nu dòòmà bá vígà págbálà ea di tọọ̀ kiá ẹ́? (Ẹ̀b fùtóí.)

¹⁵ Neǹ pọ́lọ́ ea beè ọgáá beè ù besĩ́ à kalá ié nèà deè gè zogè kọọ̀ nyíée ẹ́ẹ̀lìè ló nu e Kráìst beè naanìè neèe. Boo dõona bá, beele e dṹùnà ‘nagbò naanà bólá’ íè gã́bug nèà deè kátogóí gè zogè bé e nyíéi ẹ́ẹ ló gbò nú e Jíízọ̀s ni náa nèi naa. Dì belí nu dòòmà bá, è ólò zogè kọ è vulèe tení dú ló bá e sẹẹmà pá a vígà e Bàrì beè tṍ va nóo bólá. Jíízọ̀s beè kọọ̀ níà nú ea é élàẹ̀ boo beemàè bel ló nagbò naanà bólá ẹ́. (Máát. 25:​31-40) Èé láá nveè sãa kúm pá vígà Kráìst tení dú ló gè tú bẹ̀à sã́ bùlà kọọmá kpẹ̀a vaá naa kọọ̀ gbò nen á nyoone nvéè Kráìst. (Máát. 28:​18-20) Kọbé è láá naa vó, à dú bíi kọ é tú gbò kpá gè noomá Kpá Káí e bõ̀ònatõ̀òí ni néi siimá tóm, dì belí Dé Kpéè Ló Dùm Dọ̀ọ̀mà Dè-dè! Be nóo gé noòmà Kpá Káí nen kátogóí, òó láá noo gè zọ̀ gã́bug nen noá Kpá Káí.

16. Éé ní eé láá naa kátogóí be è gbĩ́ gè bã mm̀ Boǹ Méné Bàrì e?

¹⁶ Náa dú bíi kọ é elá dọ̀ọ̀mà tṍó eé bã mm̀ Páladaìs besĩ́ è kálá dú íb nen e Jìhóvà gbĩ́ kọ á di kĩá. Èé láá piigà boo gè dú kà kà mm̀ bẹẹ bel nè láb, vaá ẹ̀b dùm boo bá ea bọ́ló lọl kátogóí. Vaá èé láá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà, bẹẹ dóm àbèè va nè pá vígà. Be è gbantṍ ló Jìhóvà kátogóí e di mm̀ pọ́lọ́ bàlà booí, àé válií ló gè naa vó gbẹá mm̀ Páladaìs. Èé láá toní nágé gbò kalì nè kpãa ea zógè kọọ̀ è gé kpóógá dee ló nyòòmà  tṍóá. Bugi togó bel ea di mm̀ kpáí ea kọ́ọ̀, “É Kọ O Kpenà Ló Gè ‘Tõó Boo Kunukẽ̀í’?”

17. É kọ à bọ́ló kọọ̀ é biile nyíe boo béè pọ́lọ́ e beè sì tṍó ea kil nvéeá? Baatẽ́.

¹⁷ À bọ́ló kọ é gá ié ná tã̀àgã̀ bùlà boo béè àgẹbá pọ́lọ́ e beè sì tṍó ea kil nvéeá. Mm̀ kà kà, náa bọ́ló kọ é ẹ̀b nu ààaá naamá nèà deè gè “sẹlẹ pọ́lọ́ sì.” (Híb. 10:​26-31) Sõò èé láá àgala boo kọọ̀ be e beè aa deè ọgá ló pọ́lọ́ e beè sì, sí ló gbò kànen gé bàn nvèè bá lọl bá Jìhóvà, vaá nyaaná bé e tõò dùm naa, Jìhóvà beè ia ló. (Àìz. 55:7; Tóm 3:19) Kẽ̀èa boo kọọ̀ Jíízọ̀s beè kọ́ nè pá Fárèsì kọọ̀: “Ním beè dú ló gè kolí gbò lé, sõò m beè dú ló gè kolí gbò pọ́lọ́.” (Máát. 9:13) Ú vààa gyọ́ọá íe kpóó gè uu bá boo dénè bẹẹ pọ́lọ́.

18. Éé ní ea é léémá ni gè zọ̀ neǹ pọ́lọ́ e ba beè ká kpàn Jíízọ̀sa loá bel boo é?

¹⁸ Dòòmà dẽe ló kọọ̀ ò diè mm̀ Páladaìs eo gé zọ neǹ pọ́lọ́ ea beè ló bel nè Jíízọ̀sa loá bel. Mm̀ kà kà, pálaà bọ̀ì é kọ́i bé e nyíéi palàge ẹẹ́ ló ú vààa gyọ́ọ̀ Jíízọ̀s naa. Beà sẹlẹ, òó láá kọ á baatẽ́ nú ea beè naaá besĩ́ Jíízọ̀s à kalá ù nè bé e nú e Jíízọ̀s beè zìgà neèá beè tọáẹ́ ló naa. Vaá àé láá bĩiná ni bé e dùm mm̀ gbò deé e tṍó é gé tàa beè mèà naa. Ge zọ̀ gbòí noá Kpá Káí é dú kà lé nèà deè eé íe!​—Ẹ́fẹ. 4:​22-24.

19. Éé ní ea náa vaá náa é ḿ-mái gè tõó mm̀ Páladaìs e? (Ẹ̀b fùtó ea di boo kóó kpáí.)

¹⁹ Náa é ḿ-mái gè tõó mm̀ Páladaìs. Èé ólòó mòn gbò ea é tanníi gè zọ̀ naaá nu nè lé tóm gè sì. Bọọ èlmà vó, buù deeí èé kpáá palàge nyimá ló bẹẹ Tẹ̀ ea di káála vaá dé kpéè ló gbò nu ea ni néi. Èé íe gã́bug nu gè nò ea kilíé ló nè gã́bug nu ea kil ló gbò nú ea beè dèm. Bé e tõò dùm naa, níà bé eé kpáá palàge vùlè Bàrì naa ẽ́. Nyíéi palàge ẹẹ ló Jìhóvà nè Jíízọ̀s boo béè kọọ̀ bà zigà kọ èé láá tõó dùm mm̀ Páladaìs dọ̀ọ̀mà dè-dè!