1. Éé ní ea zógè kọọ̀ gbò nen beè palàge nvèè ka ló fétúlú tṍó e bà géè emí Kpá Káíá ẹ́?

 FÉTÚLÚ dú ene kà gyã́á e nen beè palàge nvèè ka ló tṍó e bà géè emí Kpá Káíá. (Jén. 14:18; Lúùk 4:4) Fétúlú beè olòó tọla kẽ naa ní e Kpá Káí ólò tú loomá bel gã́bug tṍó ea gé ló bel kilma ló gyã́á. (Máát. 6:11; Tóm 20:7) Kàsĩ́, bàà tóm e Jíízọ̀s beè tú fétúlú siimá tóm dũ̀ùnè. (Máát. 16:​9, 10) Nòòtẽ́ ea kil ló ene kà tóm dũ̀ùnè e Jíízọ̀s beè tú fétúlú siimá di mm̀ kpá Jọ́ọ̀n 6 togó. Boo tṍó e gé ló bel boo nòòtẽ́á, èé mon nú eé láá nó lọl ló deè nieí.

2. Éé ní ea beè naa kọọ̀ gã́bug nen á ié bíi ló gyã́á gè dè e?

² Tṍó e gbò tóm Jíízọ̀s ni kọ́ kpẹ̀a lọ̀l, Jíízọ̀s nè ọ̀và beè bã faà sĩ́ múú kil Gálilì kọbé bà bõ̀séi. (Máák 6:​7, 30-32; Lúùk 9:10) Ba beè àà kil Bẹ̀tsáídà kĩée ea é dú áá ọ̀và. Sõò gã́bug nen beè àà kil Bẹ̀tsáídà, tṍó e bà dã́ kọọ̀ Jíízọ̀s di kĩá. Jíízọ̀s náa beè gbẹ́ va. A beè dààmà togó gè noomà va nu ea kil ló Boǹ Méné Bàrì vaá bó gbò zọ̀ ló boo béè kọ a beè tó va sàn. Tṍó e dee é gé bilá, gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s beè ié tã̀àgã̀ bùlà kilma ló bé e bà é náa vaá gbòa íe gyã́á e bà é dé. Àé láá dú kọọ̀ sìgà ọ̀và beè ié gyã́á gè dè, sõò a beè dú bíi kọọ̀ gã́bug ọ̀và á sí gbò bon ea di kuló kĩá gé zalí gyã́á e bà é dé. (Máát. 14:15; Jọ́ọ̀n 6:​4, 5) Éé ní e Jíízọ̀s beè naa ẽ́?

JÍÍZỌ̀S BEÈ SÍ TÓM DŨ̀ÙNÈ EA NÁA KỌ FÉTÚLÚ Á GBÕOMA LÓ GÃ́BUG NEN

3. Éé ní e Jíízọ̀s beè kọ́ nè pá a gbò nyòòne nvée kọ bàá naa nè gã́bug nen ea beè dì vá ló é? (Ẹ̀b nàgé ea di boo kóó kpáí.)

³ Jíízọ̀s beè gbóó kọ́ nè pá a gbò nyòòne nvée kọọ̀: “Náa dú bíi kọ bàá àà naa vó. Boolo neí va gyã́á!” (Máát. 14:16) Sõò náa beè valí ló pá a gbò nyòòne nvée gè nè va gyã́á boo béè kọ gbò gbálà e ba beè di kĩá beè láá toolá 5,000 nen. Tṍó e bà tú gbò bia nè gbò pá nvín e ba beè di kĩá gbá vá ló,  ba beè láá toolá 15,000 nen ea beè dú bíi kọ bàá nè gyã́á. (Máát. 14:21) Ándrù beè gbóó kọọ̀: “Ene kà nvín págbálà ea di kĩí íe vòò kpò fétúlú e ba è gbẽ̀ nu ea kọlà báálì, ea bélí kpá kyàlà, bùlmà. Bàà paà gyã́à dìnàe gé bá. Sõò níá é íná ãà ló íb gã́bug není ẽ́?” (Jọ́ọ̀n 6:9) Gã́bug nen beè olòó dé fétúlú e bà gbẽ báálì nvee gbàà, vaá à bélí kọ ba beè tú ló zagẹ ló gyã́àa tṍó e bà géè vàn. Sõò fétúlú ea beè di bá nvíná náa é gbõoma gã́bug nen ea beè di kĩá!

4. Éé ní eé láá nó lọl ló nòòtẽ́ ea di mm̀ kpá Jọ́ọ̀n 6:​11-13 é? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁴ Jíízọ̀s beè tó sàn gbòa, vó beè naa kọ á kọ́ nè va kọ bàá dõ̀òà vaá ĩìtẽ́ boo víl ea beè di kĩá. (Máàk 6:​39, 40; bugi Jọ́ọ̀n 6:​11-13.) Kpá Káí kọ́ọ̀, Jíízọ̀s beè gbóó õá Bàrì zaa boo fétúlú nè gyã́àa. Ge kọ Jíízọ̀s náa vó zógè kọọ̀ Bàrì ní ea beè naa kọ bàá ié gyã́á gè dè e, vaá à zógè nàgé kọọ̀ nyíée ẹ́ẹ ló. Nu dòòmà bá Jíízọ̀sí zógè kọ à dú bíi kọ é tã̀àgã̀ ló Bàrì besĩ́ è kálá dé gyã́á kọbèè tṍó e di zẹ̀ẹ̀ gbò nen àbèè tṍó ea dú áá bẹ̀ì. Jíízọ̀s beè gbóó kọ́ nè pá a gbò nyòòne nvée kọ bàá dõo gyã́áá nè gbòa. Dénè ọ̀và beè dè vaá gbàà va à m-má. Gã́bug gyã́á beè sigá tṍó e dénè ọ̀và ni dé lọ̀l, sõò Jíízọ̀s náa beè gbĩ́ kọ bàá toví gyã́á ea síga vá lóá gbẹẹ. Vó beè naa kọ Jíízọ̀s á kọ bàá õá gyã́á ea sígáá sẹlẹ. Be à sẹlẹ a beè kọ bàá naa vó kọbé bà láá dé dõona tṍó. Nú e Jíízọ̀s beè naaí nóòmài kọ é tú kọ̀láá kà nú e íè siimá tóm leevè. Be ò dúù tẹ̀ àbèè kà, pá o nvín nè ọ̀ọ̀ é láá bugi nòòtẽ́í vaá ò zọ́ va loá bel boo nú ea náa vaá à dú bíi kọ bàá tã̀àgã ló Bàrì besĩ́ bà kálá dé gyã́á, kolí kyáà, nè ge dõo nu taalẹ bá.

5. Éé ní e gbòa beè naa tṍó e bà mon gbò lé nu e Jíízọ̀s náa nè va ẹ́, vaá Jíízọ̀s beè labví láb naa vàẹ?

⁵ Gbò tóm dũ̀ùnè e Jíízọ̀s beè sì nè bé ea  beè noomà nu naa beè palàge bọọ ló gbòa. Ba beè nyimá kọ Mózìs beè kọọ̀ Bàrì é beè lẹ̀ẹ̀là ene kà pọ̀bkà neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì má va. Àé láá dú kọọ̀ vó beè naa kọ bàá dòòmà kọọ̀ Jíízọ̀s ní ea dú neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì e Mózìs beè kọ́ nú ea kil lóá ẹ́. (Dìt. 18:​15-18) Be à sẹlẹ ba beè dòòmà nàgé kọọ̀ be bà náànìè kọ Jíízọ̀s á bẹlìè va, àé náa kọ kọ̀láá nen ea dú Ízràẹ̀l á ié gyã́á gè dè. Vó beè naa kọ dénè gbòa á gbĩ́ gè ‘tú bá kpóó siimá [Jíízọ̀s] vaá túe naamá méné.’ (Jọ́ọ̀n 6:​14, 15) Be Jíízọ̀s á zìgà kọ bàá tuèe naamàè méné, à gáẹ̀ beè tú a lóó gbá ló bìlà bẹlbẹ̀l pá Júù e ba beè di kèbá lẹ̀ẹ̀là bel pá Róm̀. Sõò Jíízọ̀s náa beè zìgà ge naa vó. Kpá Káí kọ́ọ̀ Jíízọ̀s beè àà “má sĩ́ boo gù kĩée ea é dú áá ẹ̀ẹ̀.” Náa kal ló béè kọ gbò nen géè tãgĩbá Jíízọ̀s, náa beè zìgà ge tú lóó gbá ló bìlà bẹlbẹ̀l. Níà kà lé nu dòòmà bá ní e Jíízọ̀s beè zogèá ẹ́!

6. Mósĩ́ deè ní eé láá nó nu dòòmà bá Jíízọ̀s e? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁶ À dú kà-kà kọ gbò nen náa é kọ́ é sí tóm dũ̀ùnè boomá gbò zọ̀ ló àbèè ge kọ é nè gyã́á gã́bug nen, vaá be à sẹlẹ bà náa é kọ́ é bẹlìè va. Sõò bà é láá kọ é gbaaá ló bìlà bẹlbẹ̀l tení dú ló gè tãgĩ́i bá kọ é tẹlẹ̀ kpá àbèè ge nvèè sãa kúm nen e bà ẹb kọ àé láá bẹ̀l leevè. Jíízọ̀s beè zogè kà lé nu dòòmà bá kilma ló níí. Náa beè zìgà ge tú lóó gbá ló bìlà bẹlbẹ̀l, kàsĩ́ tṍó e tṍó téní a beè kọọ̀: “Nà ge dú Méné ea gé bẹl náa aa bàlà booí.” (Jọ́ọ̀n 17:14; 18:36) À bọ́ló kọ dénè bẹ̀ì e gé nyoone nvéè Kráìst deè nieí é nó nu dòòmà bá Jíízọ̀s. Èé nveè sãa kúm Boǹ Méné Bàrì, tã̀àgã ló Bàrì kilma ló vaá kọ́ nú  ea kil ló nè gbò nen. (Máát. 6:10) Naanii èé kpáá ló bel boo dõona kà nú eé láá nó lọl ló tóm dũ̀ùnè e Jíízọ̀s beè sì tṍó ea beè naa kọọ̀ vòò kpò fétúlú á gbõoma ló gã́bug nená.

‘GBO NYÒÒNE NVÉÈ JÍÍZỌ̀S NÁA BEÈ LÁÁ DÃ́TẼ́ LÓ TÓM DŨ̀ÙNÈ E JÍÍZỌ̀S BEÈ SÌA’

7. Éé ní e Jíízọ̀s nè pá a gbò nyòòne nvée beè naa ẽ́? (Jọ́ọ̀n 6:​16-20)

⁷ Tṍó ea ni ne gyã́á gã́bug gbòa lọ̀l, pá a gbò nyòòne nvée nè ẹ̀ẹ̀ beè àà kil Kàpánìọ̀m. Tṍó e bà íná kĩá, a beè àà kil boo gù kĩée ea é dú áá ẹ̀ẹ̀ kobé gbòa náa tú bá kpóó siimáe kọ á dú méné. (Bugi Jọ́ọ̀n 6:​16-20.) Tṍó e pá a gbò nyòòne nvée beè di mm̀ faà sĩ́ múú, gbele bá kpóó fọ́ọ́lọ́ beè ùlà naa ní e kpoò múú ḿ-má sĩ́ pèneá. Jíízọ̀s beè gbóó kyãa sĩ́ pèneá nyooné va, vaá kọ́ nè Pítà kọ á kyã̀à nàgé boo pèneá. (Máát. 14:​22-31) Sõò tẽ̀ènè tṍó e Jíízọ̀s bã́ mm̀ faà sĩ́ múúá, fọ́ọ́lọ́á beè gbóó elá. Nú ea nááá beè palàge bọọ ló pá a gbò nyòòne nvée naa ní e bà kọ́ọ̀: “Kà-kà kọ olo ní Sã́áná Bàrì e!” a (Máát. 14:33) Gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s náa beè kọ́ vó tṍó ea beè sí tóm dũ̀ùnè ea beè naa kọ á nè gyã́á gã́bug gbòa, sõò tṍó ea kyãa sĩ́ pèneá ní e bà kọ́ vó é. Kilma ló nú ea beè naaá, kpá Máàk kọọ̀: “A beè palàge bọọ ló gbò e bà ólò nyoonée nvée, boo béè kọ bà náa beè láá dã́ tẽ́ bé ea náa vaá Jíízọ̀s à láá naa kọ gbàà òb nè bàà bóó nè òb tub (5,000) nená á m-má.” (Máàk 6:​50-52) Gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s náa beè dã́ ból ló kọọ̀ kpóó e Jìhóvà beè nè Jíízọ̀s èl boo kpóó ea náa kọ á sí tóm dũ̀ùnè ea é náa kọ bàá ié gyã́á gè dè. Pọ́ì ńkem̀ tṍó aa ló tṍóá, Jíízọ̀s beè ló bel kilma ló tóm dũ̀ùnè ea beè sì ea beè naa kọ gã́bug nen á ié gyã́á gè dèa. À íe nagé nú e beele é láá nó lọl ló bel ea beè lòa.

8-9. Éé ní ea beè naa kọọ̀ gbò e Jíízọ̀s beè nè gyã́áá á kpáá gbĩ́e ẽ́? (Jọ́ọ̀n 6:​26, 27)

⁸ Gbò e Jíízọ̀s beè nè gyã́áá beè ká bùlà gbẹẹ́ boo gè ié nen ea é náa ba bíi. Éé ní ea náa vaá è kọ́ vó é? Deé ea bẽene deeá, ba beè iná kĩée e Jíízọ̀s beè tõo nè va gyã́áá. Tṍó e bà mon kọ Jíízọ̀s nè pá a gbò nyòòne nvée á gé ná kĩá, ba beè gbóó bã mm̀ gbò faà sĩ́ múú ea aa Taibérìọ̀s vaá àà kil Kàpánìọ̀m gé gbĩ́ Jíízọ̀s. (Jọ́ọ̀n 6:​22-24) É kọ ba beè naa vó kọbé Jíízọ̀s nóòmà va nú ea kil ló Boǹ Méné Bàrì? Ẽ́èe. Bà géè gbĩ́ Jíízọ̀s kọbé à kpáá nè va gyã́á gè dè. Éé ní ea náa vaá è nyimá naa vó é?

⁹ Nvèè kpíí ló nú e gbòa beè naa tṍó e bà mon Jíízọ̀s gbẹá kuló Kàpánìọ̀m. Jíízọ̀s beè kọ́ nè va kọọ̀ bà gbĩ́èe boo béè kọ bà gbĩ́ kọ á naanìè ba bíi. A beè kọ́ nè va kọọ̀ “ò gbĩ́m̀ mi boo béè kọ m beè nèi gyã́á vaá à sigáí ló.” A beè kọ nagé kọ bà gbólá “boo gyã́á ea é kyọà.” A beè siè va kpóó ló kọ bàá gbolá ‘boo gyã́á ea é di lee vaá sẹlẹ́ vá dùm dọ̀ deé e bè náa tá.’ (Bugi Jọ́ọ̀n 6:​26, 27.) Jíízọ̀s beè kọ́ nè va kọọ̀ a Tẹ̀ é náa kọ bàá ié íb gyã́áá. Tṍó e gbòa dã́ kọ à íe gyã́á ea é láá naa kọ bàá tõó dùm dọ̀ dè-dè, a beè palàge bọọ vá ló! Mó íb gyã́á ní ea é láá naa kọ nen á tõó dùm dọ̀ dè-dè e, vaá mósĩ́ deè ní e bà é láá ié é?

10. Éé ní ea beè dú bíi kọ gbòa á naa kọbé bà íe dùm e bè náa tá ẹ́?

¹⁰ À dọa bàlà kẽ kọọ̀ pá Júùa géè gbĩ́ gè nyimá íb tóm e bà é láá sì kọbé bà íe gyã́á ea é náa kọ bàá tõó dùm dọ̀ dè-dè. Be à sẹlẹ, ba beè láá bugi togó boo gbò nú e Log Mózìs beè kọ à dú bíi kọ bàá naa. Sõò Jíízọ̀s beè kọ́ nè va kọọ̀: “Tóm e Bàrì gbĩ́í bá kọlà kọ ó dẹlẹi nyíé boo nen e ẹlẹ beè  lẹ̀ẹ̀là.” (Jọ́ọ̀n 6:​28, 29) À dú bíi kọ bàá dẹlẹ nyíé boo nen e Bàrì beè lẹ̀ẹ̀là kọbé bà láá ié “dùm e bè náa tá.” Kàsĩ́, Jíízọ̀s beè zẹ́ẹ́ ló bel ea kil ló dùm e bè náa tá nè va. (Jọ́ọ̀n 3:​16-18, 36) Vaá tṍó e tṍó téní, a beè kpáá kọ́ dõona kà nú ea dú bíi kọ é naa kọbé è íe dùm e bè náa tá.​—Jọ́ọ̀n 17:3.

11. Mósĩ́ deè ní e pá Júù beè zogè kọọ̀ áá gyã́á gè dè ní e bà íèè bíi ló é? (Psalm 78:​24, 25)

¹¹ Pá Júùa náa beè zìgà kọ à bọ́ló kọ bàá dẹlẹ̀ẹ̀ nyíé boo Jíízọ̀s. Ba beè bĩináe kọọ̀: “Mókà tóm dũ̀ùnè ní e olo é sí, kọbé beele mon vaá è dẹlẹ́ ni nyíé boo é?” (Jọ́ọ̀n 6:30) Ba beè ló bel kilma ló tóm dũ̀ùnè e Bàrì beè sí mm̀ deè Mózìsa ea beè naa kọọ̀ ba gbò nómá tẹ̀ á ié mánà e ba beè olòó dé buù dee. (Nèh. 9:15; bugi Psalm 78:​24, 25.) À palàge dọa bàlà kẽ kọ ba beè ká bùlà gbẹẹ́ boo gè ié gyã́á gè dè. Bã̀àna tṍó e Jíízọ̀s ló bel kilma ló “gyã́á ea aa káála,” ea dú kele ló mánà ea é náa kọ bàá íe dùm e bè náa tá, bà náa beè bĩináe nú e bel ea lóá tõó dọ̀. (Jọ́ọ̀n 6:32) Ba beè ká bùlà gbẹẹ́ boo nen ea é né va gyã́á naa ní e bà náa beè pãane tṍ ló gbò kà-kà bel ea é né va dùm e Jíízọ̀s beè gbĩ́ gè noomà va. Éé ní eé láá nó lọl ló nòòtẽ́á ẽ́?

NÚ EA BỌ́LÓ KỌ É PALÀGE NVÈÈ KA LÓ

12. Éé ní e Jíízọ̀s beè kọ à palàge dú bíi é?

¹² Nee nú ea palàge dú bíi eé láá nó lọl ló nòòtẽ́ ea di mm̀ kpá Jọ́ọ̀n 6 togóí. Ge gbàntṍ ló Jìhóvà vaá ié lé gbaa ló kìlmàe ló ní ea palàge dú bíi kọ é nvèè ka ló é. Kẽ̀èa boo kọọ̀ Jíízọ̀s beè zogè kọ ge gbàntṍ ló Bàrì palàge dú bíi èlmà ge dé gyã́á tṍó e Sétàn beè ẹ̀bmàe. (Máát. 4:​3, 4) A beè kọ nagé bé ea palàge dú bíi kọ é zọ̀ Bàrì ié lé gbaa ló naa tṍó ea géè noomà nu gbẹá boo gùa. (Máát. 5:3) Vóà naa, èé láá bĩiná bẹẹ bá kọọ̀, ‘É kọ bé em tõò dùm naa zógè kọ m̀ palàge nvèè ka ló nà gbaa ló kilma ló Jìhóvà èlmà ge ié gbò nú em íè bíi ló mm̀ dùm?’

13. (a) Éé ní ea náa vaá gè dé gyã́á náa dú pọ́lọ́ ẹ́? (b) Éé ní e Pọ́ọ̀l beè kọ é ié ọ̀ẹ̀ dẽe kilma ló é? (1 Kọ́rìnt 10:​6, 7, 11)

¹³ Náa dú pọ́lọ́ be e ban Bàrì kọ á nèi gbò nú e íè bíi ló, vaá gè dé kpéè ló gbò nú e íè náa dú nágé pọ́lọ́. (Lúùk 11:3) Kpá Káí kọ́ọ̀ à dú lé “kọọ̀ nen á dé nu vaá ṍ nu vaá dé kpéè ló a àgẹ tóm” boo béè kọ à dú nú ea “aa bá kà-kà Bàrì.” (Ẹ̀klì. 2:24; 8:15; Jém̀z 1:17) Sõò èé íè ge ié ọ̀ẹ̀ dẽe kọbé née túù ge gbó gyọ́ naamá túá kà nú mm̀ bẹẹ dùm. Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè palàge nvèè kà mm̀ nakà gáí tṍó ea géè emí kpá má pá Júù e bà géè nyoone nvéè Kráìst. A beè ló bel kilma ló pọ́lọ́ láb e pá Ízràẹ̀l beè labví tṍó e ba beè di boo kpáà bàlà ólá, nè nú e ba beè naa tṍó e ba beè iná kuló ló Gù Sàìnáì. A beè ãané va kọ bàá “gá ié tàn nyòòmà pọ́lọ́ nu belí bé e [pá Ízràẹ̀l beè] ié naaá.” (Bugi 1 Kọ́rìnt 10:​6, 7, 11.) Pá Ízràẹ̀l beè sọ̀tọ́ deè kọ ba tàn kilma ló gè ié gyã́á e bà é dé á naa kọ bàá ẹ̀b gyã́á e Jìhóvà beè sí tóm dũ̀ùnè kọbé bà íeá naamá “pọ́lọ́ nu.” (Nóm. 11:​4-6, 31-34) Gbá ló vó, tṍó e pá Ízràẹ̀l géè fã̀ nvín láo e bà tú nóò kpé dèmmàa, ba beè zogè kọ bà nveenìè ka ló gè dè, ge õ̀, nè ge ié kpéè ló èlma ge gbàntṍ ló Jìhóvà. (Ẹ́xọ. 32:​4-6) Pọ́ọ̀l beè ló bel kilma ló nú ea beè naaá ló pá Ízràẹ̀l tṍó ea géè ãane pá Júù e bà géè nyoone nvéè Kráìst e ba beè tõó dùm nyòòmà tṍó e ba beè kyọ̀sĩ́ tọọ̀ káí ea beè di Jèrúsalẹ̀m nè zivekà pọ̀b boná mm̀ gbáá 70 C.E. Beele dì nàgé mm̀ dee-deè nvéè tṍó, vóà naa, à dú bíi kọ é pãane tṍ ló ã̀àne e Pọ́ọ̀l beè nè kọbé née lábvì láb e pá Ízràẹ̀l beè labvíá.

14. Éé ní e Kpá Káí kọ́ kilma ló gyã́á ea é dí mm̀ ãa bàlà boo é?

¹⁴ Tṍó e Jíízọ̀s beè noomài kọ é tã̀àgã ló Bàrì kọ á “nèi gyã́á ea é gbõomaí ló nieí,”  a beè kọ nagé kọ é bàn Bàrì kọ á nvèè bá nèi kọ é láá naa a bùlà “boo bàlà booí belí bé e gbò e bà di káála gé náa naaá.” (Máát. 6:​9-11) Bàlà booí é meà naa vàẹ tṍóá ẽ́? Kpá Káí náa kọ é nyimá kọọ̀, ene kà zẹ̀ẹ̀ gbò tóm̀ bùlà e Bàrì íe kilma ló boo kunukẽ̀í dú gè naa kọ lé gyã́á gè dè á dì. Nòòtẽ́ ea di mm̀ kpá Àìzáíà 25:​6-8 náa kọ é nyimá kọọ̀ gbò e bà é dí mm̀ Páradaìs boo kunukẽ̀í é íe gã́bug gyã́á gè dè. Kpá Psalm 72:16 kọ́ọ̀: “Gã́bug súú-súú gyã́á é ḿḿ-má boo kunukẽ̀í; Àé ḿḿ-má boo gbò gù vaá èèà.” É kọ ò gé ẹbmà dẽe gè tú sìgà súú-súú gyã́á bùlmà nú ea ólò palàge leemá ni, àbèè ge bùl nú eo gáà de tọ́ọ̀ dee? Òé láá ẹ̀bmà nàgé dẽè ge fó té vaá ò dé súú ea dú bè. (Àìz. 65:​21, 22) Olo bií ló kọ̀láá nen ea di boo kunukẽ̀í é dé kpéè ló gbò tóm dũ̀ùnè e Bàrì é sí.

15. Éé ní e gbò e bà é kẽeà aa kemà ú é nó ẽ́? (Jọ́ọ̀n 6:35)

¹⁵ Bugi Jọ́ọ̀n 6:35. Éé ní ea é nááá ló gbò e Jíízọ̀s beè nè va fétúlú nè gyã́àa ẽ? Náa kal ló béè kọ gã́bug ọ̀và náa beè dẹlẹ nyíé boo Jíízọ̀s, sìgà ọ̀và é beè láá kẽ̀èà ãa kemà ú mm̀ ãa bàlà boo naa ní eé beè mòn va. (Jọ́ọ̀n 5:​28, 29) Bà é beè ié bíi ló gè nó nú ea kil ló bel e Jíízọ̀s beè lò ea kọ́ọ̀: “Nda ní gyã́á dùm ẽ. Tá kói náa é tá ló nen ea dú ḿ ló . . . tọ́ọ̀ dee.” Bà é íe bíi ló gè ié zìgà mm̀ ú vààa gyọ́ọ̀ Jíízọ̀s, níà gè kọ bà é zigà kọọ̀ Jíízọ̀s beè tú a dùm vaamá va gyọ́ọ boo. Tṍóá, gbò e bà kẽeà aa kemà ú, nè gbò pá nvín e bà meà gbẹá mm̀ ãa bàlà boo é íe nèà deè ge nó nú ea kil ló Jìhóvà nè a tóm̀ bùlà. Nyíéi é palàge ẹẹ gè zọ̀ dõona gbò noomà va gbò nú ea kil ló Jìhóvà! Vaá gè nvèè bá nè va kọ bàá nyimá gbò lé nú ea kil ló Jìhóvà é palàge ẹẹlẹ̀i nyíe èlmà ge dé gyã́á.

16. Éé ní eé ló bel boo mm̀ togó bel ge nò ea bẽene níí ẽ́?

¹⁶ E ló bel boo sìgà nú ea di mm̀ kpá Jọ́ọ̀n 6 togó, sõò Jíízọ̀s beè ié gã́bug nú ea beè kpáá noomà ea kil ló gè íe “dùm e bè náa tá.” Pá Júù e Jíízọ̀s géè ló bel nèa beè ié bíi ló gè palàge pãane tṍ ló nú ea géè kọ̀, vaá à dú nágé bíi kọ beele é naa nagé vó. Èé beè kpáá ló bel boo nú ea di mm̀ kpá Jọ́ọ̀n 6 togó mm̀ togó bel ge nò ea bẽene níí.