1. Mókà tàvàlà dìtõ̀ò ní e Dévìd beè di báẹ́?

DÉVÌD beè teelá dọ ól boo béè ge kpènà a dùm. Sọ́ọ̀l, ea dú méné Ízràẹ̀l ea íe kpóó beè gbĩ́ gè fẹ́ẹ. Tṍó e Dévìd beè ié bíi ló gyã́á gè dè, a beè elá boǹ Nóòb vaá bàn vòò kpò fétúlú. (1 Sám. 21:​1, 3) Tṍó e tṍó téní, pá a gbò nè ẹ̀ẹ̀ beè àà gé gũá mm̀ kóló dem. (1 Sám. 22:1) Éé ní ea beè naa kọọ̀ Dévìd á di bá nakà dìtõ̀òí ẽ́?

2. Mósĩ́ deè ní e Sọ́ọ̀l beè naa nú ea tú a dùm nvee kèbá gẹẹ-gẹẹ lóé? (1 Sámuẹ̀l 23:​16, 17)

² Sọ́ọ̀l beè palàge bẹ́ nyíé ló Dévìd boo béè kọ a beè leemá gã́bug nen vaá a bé gã́bug bé èlbá. Sọ́ọ̀l beè nyimá nágé kọọ̀ Jìhóvà a ténmá kọ á gá du nàè méné Ízràẹ̀l boo béè kọọ̀ náa gbanìèe tṍ ló, nè ge kọọ̀ Jìhóvà a sa Dévìd naamá méné ea é bẹl. (Bugi 1 Sámuẹ̀l 23:​16, 17.) Sõò boo béè kọọ̀ Sọ́ọ̀l géè bẹbẹl Ízràẹ̀l, a beè ié gã́bug gbò bé nè gbò e bà géè nvèèe sãa kúm, vó beè naa kọọ̀ Dévìd á teelá boo béè ge kpènà a dùm. É kọọ̀ Sọ́ọ̀l géè bugi togó kọ àé láá naanìè kọọ̀ Bàrì á gá tú Dévìd naamá Méné? (Àìz. 55:11) Kpá Káí náa kọ́ vó, sõò èé láá àgala boo kọọ̀: Sọ́ọ̀l géè naa nú ea é tú a dùm nvee kèbá gẹẹ-gẹẹ ló. Gbò e bà náa uú boo Bàrì náa ólò bé èlbá!

3. Dévìd beè labví láb naa vàẹ̀ gbẹá kèbá tàvàlà dìtõ̀ò ẽ?

³ Dévìd náa beè dú neǹ dàlà kpáló boo. Náa beè sà kọ àé dúè méné Ízràẹ̀l. Jìhóvà ní ea beè sàẹ ẹ́. (1 Sám. 16:​1, 12, 13) Sọ́ọ̀l beè gbóó palàge ọbví Dévìd. Sõò, Dévìd  náa beè bẽgẽ̀ bel Bàrì ló dìtõ̀ò ea beè di báá; àbèè ge nuumi bel kọ náa íèè gã́bug gyã́á ge dè, vaá mm̀ kóló dem ní ea maèe. Tãa vó, àé láá dú kọọ̀ tṍó ea géè gũáá ní ea beè ọlí nakà lé sọ́l e bà tú togó bel gbááí lọl lóé, ea kọ́ọ̀: “Tọ́ọ̀ kà lé nu náa é nání gbò e bà gbĩ́ Jìhóvà.”​—Ps. 34:10.

4. Mókà gbò bíb ní eé ló bel boo é, vaá éé ní ea náa à palàge dú bíi é?

⁴ Deè nieí, gã́bug gbò gyóòlo Jìhóvà náa íe gyã́á àbèè dõòna kà nu ge tõ̀òma dùm. * Níí palàge dú kà kà, bọọ èlmà tõ̀ò tṍó e pọ́lọ́ kom gé téníí. Vaá èé láá ẹ̀bmà dẽe kọọ̀ nu é kpáá palàge tàvàlà boo béè pọ̀b kpo tã̀àgã̀ ea gé dú sĩ́. (Máát. 24:21) Boo béè vó, naanii èé áálá ténì kà bíb ea kọ́ọ̀: Mósĩ́ deè ní e “tọ́ọ̀ kà lé nu” náa beè naní Dévìd e? Éé ní ea náa vaá èé piiga boo gè naa kọọ̀ nú e íè á gbõomáí lóé? Éé ní ea náa vaá èé láá àgala boo kọọ̀ Jìhóvà é ẹb nú ea kilíí lóé? Vaá mósĩ́ deè ní eé láá tú kátogóí kpoomá dee ló nyòòmà dì deèsĩ́ ẽ́?

5-6. Mósĩ́ deè ní e kpá Psalm 23:​1-6 nveè bá nèi kọ é dã́tẽ́ ló nú e Dévìd géè kọ̀ tṍó ea kọ́ọ̀ “tọ́ọ̀ kà lé nu náa é nání” gbò gyóòlo Bàrì e?

⁵ Éé ní e Dévìd géè kọ̀ tṍó ea kọ́ọ̀ “tọ́ọ̀ kà lé nu náa é nání” gbò gyóòlo Jìhóvà ẹ? Èé láá dã́tẽ́ ló nú e Dévìd géè kọ̀ tení dú ló gè bugi togó boo nú ea di mm̀ kpá Psalm 23 togó. (Bugi Psalm 23:​1-6.) Dévìd beè dààmà togó gè emí kpá psalm 23 togóá tení dú ló gè kọọ̀: “Jìhóvà ní ea dú nà neǹ kùdẽe lóé. Tọ́ọ̀ nu náa é náním.” Mm̀ gbò gã́bel ea bẽene, Dévìd kọ́ gbò nú ea palàge dú bíi, dì belí gbò lé nú e Jìhóvà neèe boo béè kọ à túèe naamàè a neǹ kùdẽe ló. Jìhóvà é túlèe “boo èèlè lé lab dògò,” vaá a beè nvèè bá nè Dévìd tṍó e nu beè leeé ló nè mm̀ tṍó tã̀àgã̀. Dévìd beè  nyimá kọọ̀ kọbèè à diè gbàà “bṹú-bṹú sĩ́ víl” Jìhóvà, tã̀àgã̀ náa é táẹ̀ẹ́ ló. Sìgà tṍó lóóe beè láá ọọ belí kọ à gé kyãà tení “mm̀ kolo-kolo kẽ kiẽ́e ea kuu gín,” e gbò ọ́b dì. Sõò boo béè kọọ̀ Jìhóvà dú a neǹ kùdẽe ló, ‘pọ̀ náa beè siíe.’

⁶ Vóà naa, túá kà bẹẹ bíbvá beè kọọ̀: Mósĩ́ deè ní e “tọ́ọ̀ kà lé nu” náa beè naní Dévìd e? A ààla dú kọọ̀, a beè ié kọ̀láá kà nú ea dúe bíi ló ge fã̀àmà Bàrì. A ẹ́ẹ́ nyíe náa beè dẹ̀ẹ̀a boo gyọ́. Nú e Jìhóvà née beè gbõomáé ló. Nú ea beè palàge bọọẹ́ ló dú tã́áná dee bá nè kpènà e Bàrì é née.

7. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Lúùk 21:​20-24, mókà tàvàlà dìtõ̀ò ní e gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè di Jùdíà mm̀ túá gbò gbááá beè tení báẹ́?

⁷ Lọl ló gbò bel Dévìdá, èé láá mòn bé ea palàge dú bíi kọ é ẹ̀b ge ié gyọ́ boo bá ea bọ́ló naa. Èé láá dé kpéè ló gyọ́ e íè, sõò náa bọ́ló kọ é ká bùlà gbẹẹ́ boo. Níà ene kà nú e gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè di Jùdíà mm̀ túá gbò gbááá beè dã́ból ló é. (Bugi Lúùk 21:​20-24.) Jíízọ̀s beè ãané va kọọ̀ tṍó gé dú e gbò bé é “bééá tení ló Jèrúsalẹ̀m.” Tṍó ea meà naa vó, àé dú bíi kọ bàá teelá gé “gũá gbàà gù.” Ba tee é náa kọ bàá ié dùùà, sõò bàé pee gã́bug nu. Sìgà gbáá ea kil nvéeá, Kpá Tọ Kùdẽe Ló beè kọ́ kilma ló kọọ̀: “Ba beè teelá gbẹẹ ba ól, ba be, vaá bà náa beè láá tú tọ́ọ̀ kà nu lọl tọ. Ba beè dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Jìhóvà é kpenàè va vaá ẹbvìè nú ea kilìè vá ló, vó beè naa kọ bàá tú gè fã̀e naamá túá nú mm̀ ba dùm.”

8. Éé ní eé láá nó lọl ló nú ea beè naaá ló gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè di Jùdíà mm̀ túá gbò gbááá ẹ́?

⁸ Éé ní eé láá nó lọl ló nú ea beè naaá ló gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè di Jùdíà mm̀ túá gbò gbááá ẹ́? Kpá Tọ Kùdẽe Ló e ã́àa kọ́ nú ea kil lóá beè kọọ̀: “Dì deèsĩ́, èé beè láá tení bá gbò dìtõ̀ò ea é doà bẹẹ zìgà ea kil ló bá e ẹbmà gyọ́; é kọọ̀ gyọ́ ní ea palàge bọọí ló é, sẹ̀ dùùà e Bàrì é ne gbò e bà dì nè ẹlẹ ẹ́? Mm̀ gbò dee deè nvéè deeí, àé dú bíi kọ é ĩ̀ìmà gbò tàvàlà dìtõ̀ò e gé téní bá vaá lọ̀l dẽesĩ́ gbò gyọ́ e gáẹ̀ beè ié. Èé dí kpènà ló gè naa kọ̀láá kà nú ea dú bíi belí gbò e bà beè teelá aa Jùdíà mm̀ túá gbò gbááá.” *

9. Mókà bel sìà kpóó ló ní e Pọ́ọ̀l beè nè pá vígà e bà di Híbrù e?

⁹ É kọ òó láá dòòmà dẽe ló bé ea beè tàvala ló gbò nyòòne nvéè Kráìst gè kpáá dààmà togó ãa dùm gbẹá kiẽ́e e bà téélá kìl naa? A beè dú bíi kọ bàá ié zìgà kọbé bà láá dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Jìhóvà é neè va gbò nú ea dú va bíi ló. Sõò à íe nú ea beè nvèè bá nèva. Vòò gbáá besĩ́ì gbò bé à kalá beeá ló Jèrúsalẹ̀m, neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè nèva ã̀àne ea palàge dọ̀ bélè, a beè kọọ̀: “Kpoolai bọọ dùm lọlíí ló gè vùlè kpègè, vaá nu eo íèì á gbõomáí ló. Boo béè kọ Bàrì beè kọọ̀: ‘Ním é sọ́i bá tọ́ọ̀ dee; ním é sãanài bá ló gbẹẹ́ kẽ tọ́ọ̀ dee.’ Be à dì naa vó, èé láá taaá ló kọọ̀: ‘Dõò dú nà neǹ nvèè bá, pọ̀ náa é síím. Éé ní e nen é láá naám ló é?’” (Híb. 13:​5, 6) Mm̀ kà kà, kọ̀láá gbò e ba beè tú ã̀àne e neǹ tóm Pọ́ọ̀l neá siimá tóm besĩ́ì gbò bé pá Róm̀ à kalá bã Jèrúsalẹ̀m beè láá nyaaá nyoone dìtõ̀ò vaá tõó dùm ea válí bá. Ba beè àgala boo kọọ̀ Jìhóvà é ẹb nú ea kilìè vá ló. Moǹ bel Pọ́ọ̀lá náa kọ é àgala boo kọọ̀  be è dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà, àé ẹb nú ea kilíí ló.

10. Éé ní e Pọ́ọ̀l beè kọ é naa ẽ́?

¹⁰ Pọ́ọ̀l beè lo nágé áá kà bel ã̀àneá nè Tímotì, vaá à lóá nágé bel nyòòmà beelé deè nieí. A beè kọọ̀: “Vóà naa, be è láá ié gé gyã́á gè dè nè nu gè nvèà, níé á gbõomáí ló.” (1  Tím. 6:8) É kọ níí tõó dọ̀ kọọ̀ née é láá dé lé gã́ gyã́á, tõó kiẽ́e ea õoa ló, vaá zalí nu gè nvèà aa tṍó dọ tṍó? Pọ́ọ̀l náa géè kọ́ vó. À géè kọọ̀ kọ̀láá kà nú e íè á gbõomáí ló. (Fíl. 4:12) Níà nú e Pọ́ọ̀l beè naa ẽ́. Bẹẹ gyọ́ e ka palàge di ló dú bẹẹ gbaa ló kilma ló Jìhóvà.​—Háb. 3:​17, 18.

11. Éé ní e bel e Mózìs beè kọ́ nè pá Ízràẹ̀l nóòmài ea kil ló gè kọọ̀ nú e íè á gbõomáí lóé?

¹¹ Nú e beele ẹbvì kọ à biíi é láá dú kele ló bé e Jìhóvà ẹb naa. Bugi togó boo nú e Mózìs beè kọ́ nè pá Ízràẹ̀l tṍó e ba ni tú 40 gbáá diima boo kpáà bàlà ólá, a beè kọọ̀: “Jìhóvà ea dú bọọ Bàrì a tã́ànè dee bá kọ̀láá kà nú eo náànìì. À palàge nyimá dénè bé eo beè kyãanii teníí boo kpáà bàlà ólá naa. Jìhóvà ea dú bọọ Bàrì beè dìí ló mm̀ 40 gbááí vaá tọ́ọ̀ nu náa náníi.” (Dìt. 2:7) Mm̀ 40 gbááá, Jìhóvà beè naa kọọ̀ pá Ízràẹ̀l á ié mánà ge dè. Ba kọ̀là ló​—naamá ní ea beè dìvá ló tṍó e bà aa Íjèpta náa beè sàvà. (Dìt. 8:​3, 4) Náa kal ló béè kọọ̀ sìgà ọ̀và beè láá bugi togó kọ níá náa  gbõoma, Mózìs beè kẽé vá nyíe kọọ̀ bà íe kọ̀láá kà nú ea dú va bíi ló. Nyíè Jìhóvà é ẹ́ẹ beè nú e íè gbõomáí ló​—be è ẹb kọọ̀ bãana ńkem̀ nú ea néi dú tã́áná dee bá vaá õáe zaa.

12. Éé ní ea zógè kọọ̀ Dévìd beè dẹlẹ nyíé boo áá Jìhóvà ẹ?

¹² Dévìd beè nyimá kọọ̀ Jìhóvà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo vaá à ólò palàge ẹ̀b nú ea kil ló gbò e bà vulèe. Náa kal ló béè kọọ̀ dùm Dévìd beè di kèbá gẹẹ-g̣ẹẹ ló tṍó ea beè emí kpá Psalm 34 togó, zìgà beè naa kọ á belí nú ea mon “nyómá tóm Jìhóvà” ea di “bééá teníé ló.” (Ps. 34:7) Be à sẹlẹ, Dévìd géè tú nyómá tóm Jìhóvà doolé ló neǹ bé ea di kọ̀l, ea di kùà dẽe ló dénè tṍó. Náa kal ló béè kọọ̀ ẹlẹ beè dú neǹ bé vaá Jìhóvà beè zìgà kọọ̀ ẹlẹ ní ea é dú ménéé, náa beè dẹ̀ẹ̀a boo bé ea nyímá tẽ́ gè tã́ ńkó kib àbèè ge tú gẹ̀ bé beemá pá a gbò ọ́b èlbá naa. (1 Sám. 16:13; 24:12) Dévìd beè dẹlẹ nyíé boo Bàrì vaá àgala boo kọọ̀ a nyómá tóm é ‘duulà gbò e bà sííáẹ pọ̀ ló.’ Mm̀ kà kà, née ólò ẹ̀bmà dẽe kọọ̀ Bàrì é dùùlàí mm̀ sĩ́deè ea dú dũ̀ùnè. Sõò è nyímà kọọ̀ kọ̀láá gbò e bà dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà é íe dùm e bè náa tá kọbèè bà ú kátogóí.

13. Àé bélí kọọ̀ née íè kpènà tṍó e Gọ́g ea aa boo kunukẽ̀ Mégọ̀g é náa uuí boo, sõò éé ní ea náa vaá pọ̀ náa é sííi é? (Ẹ̀b fùtó ea di boo kóó kpáí.)

¹³ Dì deèsĩ́ àla, bé e dẹlẹ̀ nyíé boo kọọ̀ Jìhóvà é duulài naa é beè bã kèbá ẹ̀bmà. Àé bélí kọọ̀ bẹẹ dùm di kèbá gẹẹ-g̣ẹẹ ló tṍó e Gọ́g ea aa boo kunukẽ̀ Mégọ̀g, ea dú gbaa ló gbò dó é náa uú boo gbò níí Bàrì. Àé dú bíi kọ é àgala boo kọọ̀ Jìhóvà é duulài. Èé tõó kèsĩ́ gbò dó àla belí gbò naanà ból e bà náa íe neǹ kpènà. (Èzí. 38:​10-12) Née beè nó bé vaá née íè nu gè beemá bé. Gbò dó àla é túúmá kọọ̀ àé válí gè béi èlbá. Bà náa nyímá kọọ̀ gbò nyómá tóm Jìhóvà di kpènà ló gè dùùlài, sõò beele nyímà boo béè kọọ̀ è íè zìgà. Mm̀ kà kà, gbò dó àla náa é mon va boo béè kọọ̀ bà náa íe zìgà. Ẹ̀b bé ea é bọọ vá ló tṍó e gbò nyómá tóm é duulài naaà!​—Kùùà 19:​11, 14, 15.

14. Gbò éé ní eé láá naa kátogóí gè kpoomá dee ló nyòòmà dì deèsĩ́ ẽ́?

¹⁴ Éé ní eé láá naa kátogóí gè kpoomá dee ló nyòòmà dì deèsĩ́ ẽ́? Túá kà, à dú bíi kọ é ẹ̀b gyọ́ boo bá ea bọ́ló, boo béè kọọ̀ enè dee èé beè sọ̀bá gbẹẹ́ kẽ. Nagé, à dú bíi kọọ̀ nú e íè á gbõomáí ló vaá ié ẹ́ẹ́ nyíe boo béè kọ è íè lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà. Bé e nyímà ló Bàrì naa, níà bé eé láá àgala boo kọ àé kpenài tṍó e Gọ́g ea aa boo kunukẽ̀ Mégọ̀g é náa uuí boo naa ẽ́.

15. Éé ní ea beè naaá ló Dévìd ea náa kọ á àgala boo kọọ̀ Jìhóvà náa é kẹlẹ̀ẹ̀ẹ ẹ́?

¹⁵ Bugi togó boo nú ea beè nvèè bá nè Dévìd kọ á láá kpoogá dee ló nyòòmà tã̀àgã̀. Dévìd beè kọọ̀: “Daalá dém ló vaá ò mon bé e Jìhóvà dú lé naa; nyíè nen ea tú Jìhóvà naamá a ketõ̀ò kpènà á ẹẹ.” (Ps. 34:8) Gbò belá baatẽ́ nú ea náa vaá Dévìd beè àgala boo kọọ̀ Jìhóvà é é kpenàèe. Dévìd beè olòó dẹ̀ẹ̀a boo Jìhóvà, vaá a Bàrì náa beè kẹlẹ́ẹ. Tṍó e Dévìd beè di-dí ãa, a beè bé Gòláíàt vaá kọ́ nèe kọọ̀: “Kà lèlà  nieí Jìhóvà é túni nvèè ḿ bá.” (1 Sám. 17:46) Tṍó e tṍó téní, Sọ́ọ̀l beè gbĩ́ gè fẹ́ Dévìd tṍó ea géè sí tóm nèe, sõò ‘Jìhóvà beè di ló’ Dévìd. (1 Sám. 18:12) Dévìd beè nyimá kọọ̀ Jìhóvà é nveenìè bá neèe boo béè kọ a beè nvèè bá neèe tṍó ea kil nvéeá.

16. Mósĩ́ deè ní eé láá mòn bé e Jìhóvà dú lé naa ẽ́?

¹⁶ Bé e dẹẹ̀a boo tùle ea aa bá Jìhóvà kátogóí naa, níà bé eé agala boo kọ àé duulàí dì deèsĩ́ naa ẽ́. À ólò bĩiná zìgà nè ge di kpènà ló gè dẹ̀ẹ̀a boo Jìhóvà tṍó e gé ban tṍó lọl bá nen ea beè túi ló tóm kọbé è láá sí àsémblì, pọ̀bkà bõ̀ònaló, àbèè ge nyaaná bá ló bẹẹ tṍó tóm kọbé è láá sí kọ̀láá kà bẹẹ gbò nònù nè ge kpáá tú gã́bug tṍó kọọmá kpẹ̀a. Beè nen ea beè túi ló tóm náa zigà ge nèi tṍó vaá kpói lọl ló tóm, é kọ èé dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Jìhóvà náa é sọ́i bá gbẹẹ́ kẽ nè ge kọọ̀ àé kilsĩ́ gè nèi gbò nú e íè bíi ló? (Híb. 13:5) Gã́bug gbò e bà di boo sìtóm kọ̀ kpẹ̀a dénè tṍó é láá kọ́ gbò nú e ba beè tení bá ea zógè kọọ̀ Jìhóvà beè nveenìè bá neè va tṍó e ba beè iée bíi ló. Jìhóvà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo.

17. Éé ní ea dú togó bel gbáá 2022 e, vaá éé ní ea náa à bọ́ló é?

¹⁷ Náa dú bíi kọ é siiá pọ̀ ló gbò nú ea é naaá dì deèsĩ́ boo béè kọọ̀ Jìhóvà dìí ló. Bẹẹ Bàrì náa é sọ́i bá gbẹẹ́ kẽ be è kilsĩ́ gè tú gè fã̀e naamá túá kà nú mm̀ bẹẹ dùm. Ge kẽeí nyíe nyòòmà bé ea dú bíi gè tú kátogóí kpoomá dee ló nyòòmà dì deèsĩ́ vaá dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Jìhóvà náa é sọ́i bá gbẹẹ́ kẽ naa, Gbò Gè Tulè Tóm beè sà togó bel gbáá 2022 lọl mm̀ kpá Psalm 34:10 ea kọ́ọ̀: “Tọ́ọ̀ kà lé nu náa é nání gbò e bà gbĩ́ Jìhóvà.”