1. Éé ní ea náa vaá gã́bug nen deè nieí náa ólò dẹlẹ nyíé boo Kpá Káí é?

 DEÈ nieí, gã́bug nen náa láà dẹlẹ na nyíé boo dõòna gbò. Bà náa nyímá ló gbò e bàé láá dẹlẹ nyíé boo. Bà náa ólò agala boo beè gbò e bà nveè ka ló ea dú gbò e bà di mm̀ kpóó bẹlbẹ̀l, gbò sã́ìns, nè gbò ùlà ki é láá naa nú ea é léèlìè ló. Gbáló vó, bà náa ólò palàge nvèè ka ló gbò tùle bõ̀ònaló fã̀. Boo béè vó, bà náa ólò dẹlẹ nyíé boo Kpá Káí ea dú kpá e gbò tùle bõ̀ònaló fã̀í ólo bugiá.

2. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Psalm 119:​160, éé ní eé íè ge àgala boo é?

² Beele e gé fã Jìhóvà, agàla boo kọ à dú “Bàrì kà kà bel,” vaá à ólò gbĩ́ kọọ̀ nu á leeí ló. (Ps. 31:5; Àìz. 48:17) È nyímà kọọ̀ èé láá dẹlẹ nyíé boo gbò nú e bugì lọl mm̀ Kpá Káí​—⁠boo béè kọọ̀ “moǹ bel [Bàrì] dú kà kà.” (Bugi Psalm 119:160.) È zigà nú e enè neǹ nò Kpá Káí beè emí, ea kọ́ọ̀: “Tọ́ọ̀ kà lọ̀ á gé ló gbò nú e Bàrì beè kọ̀ vaá náa é aa ló gè naaá. Gbò e bà gé fã Barì é láá dẹlẹ nyíé boo gbò nú ea di mm̀ Kpá Káí boo béè kọọ̀ bà dẹlẹ nyíé boo Bàrì ea beè ló gbò belá.”

3. Éé ní eé ló bel boo mm̀ nakà togó belí é?

³ Mósĩ́ deè ní eé láá nvèè bá nè dõòna gbò kọ bàá dẹlẹ nyíé boo gbò nú e Kpá Káí kọ́ẹ? Naanii èé ló bel boo taà kà nú ea náa vaá èé láá dẹlẹ nyíé boo Kpá Káí. Èé ló bel boo bé e gbò nú ea di mm̀ Kpá Káí dú kà kà naa, bé e gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea di mm̀ Kpá Káí ni ḿḿ-má naa, nè bé e Kpá Káí íe kpóó gè láá nyaaná dùm nen naa.

4. Éé ní ea náa vaá sìgà gbò à bugi togó kọọ̀ gbò nú ea di mm̀ Kpá Káí nyááá ẽ́?

⁴ Jìhóvà Bàrì beè tú 40 nen e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo emá Kpá Káí. Sõò, túá kà gbò Kpá Káí e ba beè emíá á gé ná  kátogóí. b Gbò ní ea di kátogóí dú ní e ba beè emí lọl ló túá kà Kpá Káíá. Níí ólò náa kọ sìgà nen á bugi togó kọọ̀ gbò nú ea di mm̀ Kpá Káí kátogóí náa é láá dú gbõ̀ònà nú ea beè di mm̀ túá kà Kpá Káíá. É kọ o beè láá bugi togó boo nú ea náa vaá èé láá àgala boo kọọ̀ níà kà lèlà nù ea beè di mm̀ túá kà Kpá Káíá?

5. Éé ní ea beè bã̀àa mm̀ ge emí gbò Kpá Káí e ba beè emí mm̀ dém bel Híbrù nvee dẽè dõòna kà gbò kpá ẹ́? (Ẹ̀b fùtó ea di boo kóó kpáí.)

⁵ Boo béè ge kpènà gbò nú ea di mm̀ Kpá Káí, Jìhòvà beè kọọ̀ pá a gbò á emí gbò nú ea di m nvee mm̀ dõòna kà kpá. A beè kọ́ nè gbò méné e bà géè bẹ̀l Ízràẹ̀l kọ bàá emí kpá Logá sẹ̀ẹ̀a bá, vaá íbá ló pá gãà Lívaì kọ bàá noòmà Logá gbò nen. (Dìt. 17:18; 31:​24-26; Nìh. 8:⁠7) Tṍó e pá Júù ni aa kèbá síí-síi mm̀ boǹ Bábilòn, gbò e bà ólò láá emí nu beè gbóó emí gã́bug Kpá Káí e ba beè emí mm̀ dém bel Híbrù. (Ẹ́zrà 7:​6, ekk.) Gbòí beè ié ọ̀ẹ̀ dẽe. Tṍó e tṍó téní, ba beè gbóó dààmà togó gè bugi buù kà moǹ bel ea di m nè gã́bug súú kpáá vaá mòn kọọ̀ à lelà. Náa kal ló béè vó, boo béè kọ bà náa gbõoma, lọ̀ beè di ló sìgà gbò nú e ba beè emíá. Sõò, ba beè emí gbò nú ea beè di mm̀ túá kà Kpá Káíá nveè dẽè gã́bug dõòna kà gbò kpá, vó beè naa kọọ̀ bàá láá mòn kiẽ́e e lọ̀ dì tṍó e tṍó téní. Mósĩ́ deè e?

6. Mósĩ́ deè ní e ba beè láá nyimá kiẽ́e e lọ̀ beè dì ló gbò Kpá Káí e ba beè emí nvee dẽè dõòna kà gbò kpáá ẹ́?

⁶ Gbò nò kpá deè nieí nyimá gbò sĩ́deè e bàé láá nvèèmà kpíí ló gbò lọ̀ e gbò e ba beè emí Kpá Káíá beè ié. Dì belí nu dòòmà bá: dòòmà dẽe ló kọọ̀ bà íbá ló 100 nen kọ bàá emí nú ea di dẽè ene kà náásĩ́ ea di ló kpá. Enè ọ̀và íe pọ́ì ńkem̀ lọ̀ tṍó ea géè emí. Enè kà nú ea é láá nvèè bá nèi kọ é nyimá kiẽ́e e gbò lọ̀a dì dú gè tú gbò nú ea beè emíá doolé ló níí dõòna gbò. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́ deèá, gbò nò kpá beè láá nyimá kiẽ́e e gbò lọ̀a dì tení dú lò gè tú túá kà Kpá Káíá doolé ló ní e dõòna gbò beè emí.

7. Mósĩ́ deè ní e gbò e ba beè emí Kpá Káí nvee dẽè dõòna kà gbò kpá beè emí gbõ̀ònà nú ea beè di dẽe ẽ́?

⁷ Gbò e ba beè emí Kpá Káí lọl ló túá kà Kpá Káíá beè tení bá gã́bug nu kọbé bà láá emí gbõ̀ònà bé ea beè dì naa. Nee ene kà nu dòòmà bá ea náa vaá è agala boo naa vóí. Túá kà Kpá Káí e ba beè emí mm̀ dém bel Híbrùa beè ẽá lọl mm̀ gbáá 1008 àbèè 1009 C.E. Ba beè kolíe Leningrad Codex. Sõò, bà ã́àa mòn kà túá kà Kpá Káíá àbèè sìgà ea dú ló, vaá à tú 1,000 gbáá èlmà Kpá Káí e ba beè emí mm̀ dém bel Híbrù e bà kólíe Leningrad Codex a. Sìgà gbò é láá bugi togó kọọ̀ boo béè kọọ̀ baa émí gã́bug Kpá Káí lọl ló túá Kpá Káí ea ni sígá ló 1,000 gbááí é láá naa kọọ̀ gbò nú ea di mm̀ Leningrad Codexa á dú kele. Sõò níì vó nì. Gbò nò kpá beè tú gbò nú e ba mon mm̀ túá Kpá Káíá doolé ló gbò ní e ba beè kpáá mòn tṍó e tṍó téní, náa kal ló béè kọọ̀ pọ́ì ńkem̀ kele beè zẹ̀ẹ̀ gbò moǹ bel e bà loomá bel mm̀ gbò Kpá Káíí, dénè nú ea di m beè dú tẽ̀ènè kà.

8. Mósĩ́ deè ní e ba beè tú gbò Kpá Káí e ba beè emí mm̀ dém bel Gríìk doolé ló dõòna kà gbò Kpá Káí e ba beè emí deè kéléá ẹ́?

⁸ Gbò nyòòne nvéè Kráìst mm̀ túá gbò gbááá beè emí nágé Kpá Káí lọl ló gbò Kpá Káí e ba beè emí mm̀ dém bel Híbrù. Ba beè tú ọ̀ẹ̀ dẽe emá 27 kà kpá ea di mm̀ Kpá  Káíá nvee mm̀ dém bel Gríìk, ẹ̀ẹ̀ ní e ba beè olòó siimá nònù nè ól tóm kọ̀ kpẹ̀a ẹ́. Tṍó e enè neǹ nò kpá tú túá kà gbò Kpá Káí ea beè sígá e ba beè emí mm̀ dém bel Gríìka doolé ló gbò Kpá Káí e ba beè emí mm̀ gbò tṍóá, a beè kọọ̀: “Gã́bug [Kpá Káí e beè emí mm̀ dèm bel Gríìk] di kẽ kátogóí èlmà gbò ní e ba beè emí mm̀ dém bel Híbrù, . . . vaá ba beè emí gbò nú e di m lọl dẽe.” Kpá ea kọlà Anatomy of the New Testament kọ́ọ̀: “Nen é láá àgala boo kọọ̀ nú e bugì mm̀ Kpá Káí e bà tab deè nieí [e ba beè emí mm̀ dém bel Gríìk] dú tẽ̀ènè kà ló gbò ní e ba beè emí deè kéléá.”

9. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Àìzáíà 40:​8, éé ní eé láá àgala boo ea kil ló Kpá Káí é?

⁹ Ge kọọ̀ gbò e ba beè emí Kpá Káí lọl dẽè túá kà gbò Kpá Káíá beè tú ọ̀ẹ̀ dẽe emá ní ea náa kọọ̀ gbò Kpá Káí e gé bugi kátogóí á dú kà lèlà bé e ba beè emí naa ẽ́. c È agàlà boo kọọ̀, Jìhóvà ní ea náa kọọ̀ é láá íe Kpá Káí eé láá dẹlẹ nyíé boo deè nieí é. (Bugi Àìzáíà 40:⁠8.) Mm̀ kà kà, sìgà gbò é láá kọọ̀ ge kọọ̀ gbò nù ea di mm̀ Kpá Káí náa nyááá náa tõó dọ̀ kọọ̀ Bàrì beè tú a nyómá káí nè gbò e ba beè emí. Boo béè vó, naanii èé bugi togó boo gbò nú ea zògè kọọ̀ Bàrì beè tú a nyómá káí nè gbò e ba beè emí Kpá Káí.

10. Nè nu dòòmà bá ea kil ló ene kà kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea beè mm-má ea zógè kọọ̀ nú ea di mm̀ kpá 2 Pítà 1:21 dú kà kà. (Ẹ̀b fùtó.)

¹⁰ Gã́bug kọ́ọ̀ bùlà ea ni ḿḿ-má di mm̀ Kpá Káí, vaá gã́bug gbáá beè tení ló tṍó e ba beè emí besĩ́ sìgà à kalá mm-má. Nòòtẽ́ nómá tẹlẹ bàlà kẽ kọọ̀ gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrìí beè mm-má gbõ̀ònà ea ba beè kọ́ naa. Níí ná bọọí ló boo béè kọ è nyímà kọọ̀ Jìhóvà Ní Ea Beè Emí Kpá Káí É. (Bugi 2 Pítà 1:21.) Bugi togó boo kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea kil ló bé e ba beè bé èlbá boǹ Bábilọ̀n naa. Mm̀ aatáà gbò gbáá B.C.E., neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Àìzáíà beè kọ́ nú ea kil  ló bé e bàé beè bé èlbá pọ̀b boǹ Bábilọ̀n ea beè íe kpóó naa. Kàsĩ́, a beè kọọ̀ Sáírọ̀s ní ea é bé va èlbáẹ́ vaá kọ nagé kà lèlà bé e bàé beè kyọ̀sĩ́ naa. (Àìz. 44:27–45:⁠2) Àìzáíà beè kọ nagé kọọ̀ bàé kyọsĩ́ boní náa ní e tọ́ọ̀ nen náa é láá tõo ná m. (Àìz. 13:​19, 20) Níà kà lèlà nú ea beè naaá ẽ́. Pá Mede nè pá Pésìà beè bé èlbá pá Bábilọ̀n mm̀ gbáá 539 B.C.E., vaá tọ́ọ̀ nen náa láà tõó ná m.​—⁠Ẹ̀b vídiò ea kọlà Kpá Káí Beè Kọ́ Kyọ̀à Sĩ́ Ea É Dọ́ Boo Bábilọ̀n ea di mm̀ kpá ea kọlà Dé Kpéè Ló Dùm Dọ̀ọ̀mà Dè-dè! 05 gá boo 03 nu gè nò.

11. Baatẽ́ bé e kpá Dániẹ̀l 2:​41-43 ni ḿḿ-má deè nieí naa.

¹¹ Níì áá tṍó ea ea kil nvéeá ní e kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea di mm̀ Kpá Káí beè mm-máé nì; è monì nàgé gbò kọ́ọ̀ bùlà ea di mm̀ Kpá Káí ea gé mm-má kátogóí. Dì belí nu dòòmà bá, bugi togó boo bé e kọ́ọ̀ bùlà Bàrì e Dániẹ̀l beè kọ̀ ea kil ló Kpóó Ea Gé Bẹl Bàlà Boo ea kọlà Anglo-America ni ḿḿ-má naa. (Bugi Dániẹ̀l 2:​41-43.) Kọ́ọ̀ bùlà Bàrìí beè gbẹẹ́ sĩ́ kọọ̀ báàsĩ́ ea di ló bẹlbẹ̀l Anglo-America é “agaló” belí kpọ́gọ́lọ́ vaá báàsĩ́ “gbọ́ọ” belí loo bã́. Vaá níí a ḿḿ-má belí bé ea beè kọ́ naa. Pá Britain nè America a zógè kọ bà íèè kpóó belí kpọ́gọ́lọ́, baa bé Bàà Tóm Bé Bàlà Boo èlbá vaá kilsĩ́ gè íe gbò bé e bà palàge íe kpóó. Sõò, gbò e bà dì vá kè kẽ a náa kọọ̀ lóó va á ọọ tení dú ló gè gbaaá ló gbò e bà ólò sí tóm bèkéè vaá bé uú boo gbò log e bà ténmá. Enè nen ea beè nó nú ea kil ló kpóó bẹlbẹ̀l beè ã́àa kọọ̀: “Náa íe dó e bà ólò tẹlẹ̀ kpá deè nieí e ba bẹlbẹ̀l pooà belí níí pá United State.” Vaá pá Britain, e bà dṹùnà nakà kpóó bẹlbẹ̀l bàlà booí ã́àa pòòà boo béè kọọ̀ bà náa kũune mon boo bé e bàé láá zọ̀ gbò dó ea gbááá ló dú European Union naaá nu naa. Ge kọ bà pòòà a náa kọọ̀ á tavala ló pá Anglo-America gè bẹl mm̀ sĩ́deè ea dú lé.

12. Éé ní e kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea di mm̀ Kpá Káí náa kọ é àgala boo é?

¹² Gã́bug gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea di mm̀ Kpá Káí ea ni ḿḿ-má náa kọ é zìgà kọọ̀ gbò nú e Bàrì beè zìgà kilma ló dì deèsĩ́ é ḿḿ-má. È ólò íe tẽ̀ènè íb bùlà e neǹ ọ́lì sọ́l beè iéá, a beè tã̀àgã ló Jìhóvà kọọ̀: “M̀ gé elá bànà dùùà ea aa ní bá, boo béè kọọ̀ o moǹ bel ní ea dú nà ból dẽesĩ́ ẽ́.” (Ps. 119:81) Jìhóvà a néi “dì deèsĩ́ nè ból dẽesĩ́” tení dú ló gbò nú e bugì mm̀ Kpá Káí. (Jèr. 29:11) Bẹẹ ból dẽesĩ́ dẹ̀ẹ̀a boo zìgànù Jìhóvà, níì níí gbò nen nì. Naanii èé kilsĩ́ gè agẹlẹ ló bé e dẹlẹ̀ nyíé boo Moǹ Bel Bàrì naa, tení ló gè tú ọ̀ẹ̀ dẽe noomá gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea di mm̀ Kpá Káí.

13. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Psalm 119:​66, 138, dõòna kà éé ní ea náa vaá èé láá dẹlẹ nyíé boo Kpá Káí é?

¹³ Kọbé è nyímá dõòna kà nú ea zógè kọọ̀ èé láá dẹlẹ nyíé boo Kpá Káí, bugi togó boo bélè e gbò nen ni íe boo béè kọ bà gbantṍ ló dùùlà bá deè tṍ ea di mm̀ Kpá Káí. (Bugi Psalm 119:​66, 138.) Dì belí nu dòòmà bá, dóm nè va e bà géè gbĩ́ gè zààlà a kpáá tõ̀òa mm̀ ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe boo béè kọọ̀ bà tú gbò dùùlà bá deè tṍ ea di mm̀ Kpá Káí siimá tóm. Vaá ba gbò nvín a íe ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe boo béè kọọ̀ ba tẹ̀ nè ba kà zógè kọ bà vulèè va vaá ẹ̀b nú ea kil vá ló.​—⁠Ẹ́fe. 5:​22-29.

14. Kọ́ ene kà nu dòòmà bá ea zógè kọọ̀ Kpá Káí é láá nyaaná dùm nen.

¹⁴ Gbò e ba beè ólò sí kà agabá pọ́lọ́ a nyaaá boo béè kọọ̀ bà tú gbò dùùlà bá  deè tṍ ea di mm̀ Kpá Káí siimá tóm. Bugi togó boo bé e gè tú dùùlà bá deè tṍ ea di mm̀ Kpá Káí siimá tóm beè nvèè bá nè Jack e ba beè sííe nvee kpọ́gọ́lọ́ naa. d A beè dú kà agẹbá neǹ pọ́lọ́, vaá di zẹ̀ẹ̀ gbò e ba beè beelá ú nè gbẹá tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́. Enè dee Jack beè ĩìtẽ́ ló gbò e ba géè nó Kpá Káí. Lé láb e pá vígà e bà géè noòmà Kpá Káíá íe kìlmàé ló beè naa kọọ̀ á dààmà togó gè nó Kpá Káí. Tṍó ea tú gbò dùùlà bá deè tṍ ea di mm̀ Kpá Káí siimá tóm a beè nyaaná a dùm. Tṍó e tṍó téní, Jack beè gbóó dú neǹ kọ̀ kpẹ̀a ea gáà dììa múú vaá dììà nàgé múú. A beè tú bẹ̀à sã́ bùlà kọọmá kpẹ̀a ea kil Boǹ Méné Bàrì nè gbò e ba beè gbá di tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́á vaá nvèè bá nè ténì ọ̀và kọ bàá nó Kpá Káí. Jack beè nyaaá besĩ́ à kalá dú deé e bà fẹ́ẹ. Enè nen ea dṹùnà gbò kpóò log e bà géè lóe bel boo beè kọọ̀: “Jack náa dú na íb nen e nda beè nyimá ló 20 gbáá ea kil nvéeá. Nòòmànù Gbò Nen Ditõ̀ò Jìhóvà a nyááná a dùm.” Náa kal ló béè kọọ̀ ba beè fẹ́ Jack, a nu dòòmà bá zógè kọọ̀ èé láá dẹlẹ nyíé boo Moǹ Bel Bàrì nè gè kọọ̀ à íe kpóó gè nyaaná dùm nen.​—⁠Àìz. 11:​6-9.

15. Mósĩ́ deè ní e gè tú gbò nú ea di mm̀ Kpá Káí siimá tóm náa kọọ̀ Gbò Nen Ditõ̀ò Jìhóvà á dú kele deè nieí é? (Ẹ̀b fùtó.)

¹⁵ Gbò níí Jìhóvà gbááá ló boo béè kọọ̀ bà tú gbò nú ea di mm̀ Kpá Káí siimá tóm. (Jọ́ọ̀n 13:35; 1 Kọ́r. 1:10) Gbò nen palàge nvèè kpíí ló fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló nè gbaa ló ea dìí zẹ̀ẹ̀ boo béè kọọ̀ bìlà bẹlbẹ̀l, kiẽ́e e nen aà àbèè tàn gè íè pọ̀b dọ̀ a náa kọọ̀ gbò nen deè nieí á pooà. Tṍó e Jean mon bé e gbò níí Jìhóvà gbaaá ló naa a beè tọáẹ́ ló. Ba beè bumáe gbẹá Africa. Tṍó e bé gím béá, a beè gbaaá ló gbò bé, sõò tṍó e tṍó téní a beè teelá kil dõòna kà dò. Gbò Nen Ditõ̀ò Jìhóvà beè gbóó kọ́ kpẹ̀a nèe gbẹá kĩá. Jean kọ́ọ̀: “M̀ nyímà kọọ̀ kà kà gbò e  bà gé fã Bàrì náa ólò gbaaá ló bìlà bẹlbẹ̀l vaá bà náa pooà. Tãa vó bà ólo vulè ene.” À kpáá kọọ̀: “Nda beè beeláfùl gè bé-bé boo beéIè dó. Sõò tṍó em nóò Kpá Káí m beè gbóó kìn lóó nè Jìhóvà.” Jean beè aa deè nyaaá. Tãa vó ea bé gbò e bà dú dõòna kà dó, kátogóí à gé kọ́ kpẹ̀a nè kọ̀láá nen ea mon. Ge kọọ̀ dùùlà bá tṍ ea di mm̀ Kpá Káí a nvèè bá nè gbò e bà aa kele-kele ketõ̀ò zógè kọọ̀ èé láá dẹlẹ nyíè boo Kpá Káí.

16. Éé ní ea náa vaá à dú bíi kọ é agẹlẹ ló bé e dẹlẹ̀ nyíé boo Moǹ Bel Bàrì naa ẽ́?

¹⁶ Bàlà booí é kpáá palàge dú pọ́lọ́ vaá níà bé ea é tavalàí ló ge dẹlẹ nyíé boo Kpá Káí naa ẽ́. Gbò nen é láá naa kọ é íe bàà-bàà bùlà kilma ló gbò kà kà bel ea di mm̀ Kpá Káí, àbèè ge naa kọ é bugi togó kọọ̀ Jìhóvà náa beè íbá ló gyóòlo ea nyímá nu vaá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kọ á tulè a bõ̀ònatõ̀ò deè nieí. Sõò be è àgala boo kọọ̀ Moǹ Bel Jìhóvà dú kà kà, èé láá bé èlbá gbò nú ea é láá ọọvẹ ló bẹẹ zìgà. Èé bééláfùl ge “tõó boo gbò [nòòkúù Jìhóvà] dénè tṍó, tele kùbmà.” (Ps. 119:112) “Kẹ́ẹ” náa é sííi gè kọ́ gbò kà kà bel ea di mm̀ Kpá Káí nè dõòna gbò nè ge siè va kpóó ló kọ bàá tú gbò dùùlà bá deè tṍá siimá tóm. (Ps. 119:46) Be è náa vó, èé gbóó láá ié “ĩ̀ìmà” nè ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe kèbá bíígá ló nè gbò dìtõ̀ò ea palàge tàvàlà.​—⁠Kọ́l. 1:11; Ps. 119:​143, 157.

17. Éé ní e togó bel gbááí kẽeí nyíe ẽ́?

¹⁷ Nyíéi palàge ẹẹ kọọ̀ Jìhóvà tú kà kà bel ea di mm̀ Kpá Káí tẹlẹ bàlà kẽ nèi! Nakà kà kà belí agẹlẹ́i ló, naa kọ é íe ból dẽesĩ́ vaá leléi dee bá mm̀ bàlà boo e gbò nen náa nyímá nu gè naaí. À náa kọ é íe ból dẽesĩ́ kọọ̀ dì deèsĩ́ é beè dú lé kèbá Boǹ Méné Bàrì. Bẹẹ togó bel gbááí á naa kọ é àgala boo kọọ̀ dénè Moǹ Bel Bàrì​—⁠dú kà kà!​—⁠Ps. 119:160.