1-2. (a) Àé láá tọáí ló naa vàẹ tṍó e bugì togó boo nú ea kil ló dùm nè sìtóm kọ̀ kpẹ̀a Jíízọ̀s e? (b) Éé ní eé ló bel boo mm̀ nakà togó belí é?

 TṌÓ e nen e beè vùlè ú, nyíéi ólò palàge bììlà! Túá ból, tṍó e kẽèa boo nú ea beè naaá besĩ́ à kalá ù, à ólò biiléi nyíe, bọọ èlmà tõ̀ò beè nen e beè vùlèa beè palàge mòn tã̀àgã̀ besĩ́ à kalá ù. Sõò tṍó e tṍó ni téní, nyíéi ólò gbóó kpáá ẹẹ tṍó e kẽèa boo gbò nú ea beè noòmài, nú ea beè naa vaá kọ̀ ea síèi kpóó ló, àbèè tṍó ea beè naa kọ é màngã̀.

² Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, nyíéi ólò bììlà tṍó e bugì nú ea kil ló mòn tã̀àgã̀ nè ú Jíízọ̀s. Tṍó Sẹ̀lẹ̀nù Ge Kẽ̀èa Boo Ú Kráìst, è ólò noo tṍó bùgmà togó boo nú e ú vààa gyọ́ọá tõó dọ̀. (1 Kọ́r. 11:​24, 25) Vaá nyíéi ólò palàge ẹẹ tṍó e bugì togó boo dénè nu e Jíízọ̀s beè kọ̀ vaá naa tṍó ea beè di boo kunukẽ̀í. Nagé, à ólò sièi kpóó ló tṍó e bugì togó boo nú ea gé náa kátogóí nè nú ea é beè naá dì deèsĩ́. Ge bugi togó boo gbò nuí nè bé ea vulèi naa, é náa kọ é naa gbò nú ea zógè kọọ̀ nyíéi ẹ́ẹ dì belí bé eé nó mm̀ nakà togó belí naa.

3. Mókà bug ní ea náa vaá à bọ́ló kọọ̀ nyíéi á ẹẹ ló nu ààaá ẹ́?

³ Nyíéi ólò palàge ẹẹ tṍó e bugì togó boo dùm nè ú Jíízọ̀s. Tṍó e Jíízọ̀s géè kọ́ kpẹ̀a gbẹá boo kunukẽ̀í, a beè noòmà nú ea kil ló gbò tã́áná dee bá e Boǹ Méné Bàrì é dómá. Nyíéi palàge ẹẹ ló gbò kà kà bel ea kil ló Boǹ  Ménéí. Nyíéi palàge ẹẹ ló nu ààaá, boo béè kọọ̀ à kuulà èèlè nèi kọ é láá ié kà lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà nè Jíízọ̀s. Gbò e bà íe zìgà mm̀ Jíízọ̀s íe nagé ból dẽesĩ́ gè tõó dùm dọ̀ dè-dè, nè ge kpáá mòn gbò e ba beè vùlè e baè ù. (Jọ́ọ̀n 5:​28, 29; Róm̀ 6:23) È gáà naa tọ́ọ̀ nu ea gáẹ̀ beè naa kọ ié gbò tã́áná dee báí; vaá née é láá kpẽ́ tọ́ọ̀ nu nè Bàrì nè Kráìst ló nu e bà náa nèi. (Róm̀ 5:​8, 20, 21) Sõò èé láá zogè bé e nyíéi palàge ẹẹ naa. Mósĩ́ deè e?

4. Mósĩ́ deè ní e Mérì ea dú Màgdalà beè zọgè kọọ̀ nyíée ẹ́ẹ̀lìè ló gbò nú e Jíízọ̀s beè naanìè neèe ẽ́? (Ẹ̀b fùtó.)

⁴ Bugi togó boo nu dòòmà bá ene kà ńnváá ea dú Júù ea bée kọlà Mérì, ea dú Màgdalà. A beè di kèbá kà agẹbá dìtõ̀ò, vaá à géè palàge mòn tã̀àgã̀ boo béè kọọ̀ àlàbà kà zọ beè dìé m. A beè láá tõoé ló belí kọọ̀ náa é láá iè nàè tọ́ọ̀ kà nvèè bá. Vóà naa, dòòmà dẽe ló bé e nyíée beè palàge ẹẹ naa tṍó e Jíízọ̀s náa kọ á di pọ́ì aa bá gbò zọá! Ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe beè naa kọ á dú nen nyòòne nvéè Kráìst, vaá tú dénè a tṍó, kói, nè gyọ́ ea íe nvèèmà sãa kúm sìtóm kọ̀ kpẹ̀a. (Lúùk 8:​1-3) Náa kal ló béè kọọ̀ nyíè Mérì beè palàge ẹẹ ló nu e Jíízọ̀s náa nèeá, àé láá dú kọ náa beè dã́ból ló kọọ̀ à íe nú ea palàge bọọ èl vó e Jíízọ̀s é beè naanìè neèé dì dèesĩ́. Àé tú a dùm vaamá gyọ́ọ boo gbò nen, “kọbé kọ̀láá nen ea íée zìgà m” láá ié dùm e bè náa tá. (Jọ́ọ̀n 3:​16, NW.) Náa kal béè vó, Mérì beè zogè bé e nyíée ẹ́ẹ ló Jíízọ̀s naa vaá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nèe. Tṍó e Jíízọ̀s beè di boo té tã̀àgã̀a, Mérì beè eláẹ́ kpàn boo béè kọ à vulèe, vaá nvèèe nyíé gbàà bií ló dõòna gbò e ba beè di kĩá. (Jọ́ọ̀n 19:25) Tṍó e Jíízọ̀s ni ú lọ̀l, Mérì bií ló dõòna kà bàà kà pábia beè gbóó faalá kà lé nù ló nóo kilma ló a bànà ú kọbé bà lẹ́-lẹ̀ẹ. (Máàk 16:​1, 2) Jìhóvà beè nè kpẽ́ Mérì boo béè a bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀  nyíé boo. Nyíée beè ẹẹ boo béè kọ a beè mòn Jíízọ̀s tṍó ea kẽeà aa kemà ú vaá zọ̀ẹ loá bel​—ea dú nèà deè e gã́bug gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s náa beè ié.​—Jọ́ọ̀n 20:​11-18.

5. Mósĩ́ deè ní eé láá zogè kọọ̀ nyíéi ẹ́ẹ ló dénè nu e Jìhóvà nè Jíízọ̀s ni náa nèi ẽ́?

⁵ Beele nagé é láá zogè kọọ̀ nyíéi ẹ́ẹ ló gbò nú e Jìhóvà nè Jíízọ̀s ni náa nèi tení dú ló gè tú bẹẹ tṍó, kọ́i, nè kpègè nvèèmà sãa kúm sìtóm kọ̀ kpẹ̀a. Dì belí nu dòòmà bá, èé láá nè lóó gè nvèè bá tìb vaá sí tóm ló gbò tọ gè tõó m fã̀ Bàrì.

6. Éé ní ea náa vaá èé láá kọọ̀ ú vààa gyọ́ọá dú nènù e Bàrì ne buù bẹ̀ì e?

⁶ Tṍó e bugì togó boo bé e Jìhóvà nè Jíízọ̀s vulèi naa, à ólò naa kọ é vùlè va nagé. (1 Jọ́ọ̀n 4:​10, 19) È ólò kpáá palàge vùlè va tṍó e nyímà kọọ̀ Jíízọ̀s beè ú boo buù bẹ̀ì. Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè nvèè kpíí ló níí vaá zogè bé e nyíée ẹ́ẹ̀lìè naa tṍó ea beè emi kpá má pá vígà e bà di Gàlésìà kọọ̀: “Sã́áná Bàrì . . . beè vùlèm vaá úm boo.” (Gàl. 2:20) Boo béè ú vààa gyọ́ọ̀ Jíízọ̀s, Jìhóvà a tú ni nvea ló kọbé ò láá duè a kóò. (Jọ́ọ̀n 6:44) É kọọ̀ nyíé ni náa ẹ́ẹ tṍó eo nyímà kọọ̀ Jìhóvà mon gbò lé nu eo gé naa nè ge kọ a beè kpẽ́ gã́ ki ea palàge bọọ kọbé à láá bugí ni naamàè a kóò? É kọọ̀ níí náa síè ni kpóó ló kọ ó kpáá palàge vùlè Jìhóvà nè Jíízọ̀s? À bọ́ló ko é bĩiná bẹẹ bá kọọ̀, ‘Éé ní e nakà vulèí síèm kpóó ló kọ ḿ naa ẽ́?’

7. Dì belí bé e fùtóá tẹ́lẹ bàlà kẽ naa, mósĩ́ deè ní e dénè bẹ̀ì é láá zogè kọọ̀ è vulè Jìhóvà nè Jíízọ̀s e? (2 Kọ́rìnt 5:​14, 15; 6:​1, 2)

⁷ Vulè e íè kilma ló Bàrì nè Kráìst ólò naa kọ é vùlè dõòna gbò. (Bugi 2 Kọ́rìnt 5:​14, 15; 6:​1, 2.) Enè sĩ́deè e ólò zogè kọ è íè vulè dú gè tú bẹ̀à sã́ bùlà kọọmá kpèa.  È ólò kọ́ kpẹ̀a nè kọ̀láá nen e monì. Née ólò aa ló gè kọ́ kpẹ̀a nè nen boo béè gã nè bálásĩ́ ea dú, be à íe kpègè àbèè à dú tãa, be à nyímá kpá àbèè náa nyímá kpá. Tṍó e náà vó, è náà nú ea gbaaá ló bùlà Jìhóvà, “ea gbĩ́ kọọ̀ dénè nen á dùùà vaá nyimá ló kà kà bel.”​—1 Tím. 2:4.

8. Mósĩ́ deè ní eé láá zogè kọọ̀ è vulè pá vígà ẹ?

⁸ Nagé, è ólò zogè kọ è vulè Bàrì nè Kráìst tṍó e vulè pá vígà págbálà nè pábia. (1 Jọ́ọ̀n 4:21) È ólò zogè kọọ̀ è bùlà nú ea kil vá ló vaá nvèè bá nèva tṍó e bà di kèbá tã̀àgã̀. È ólò nveè va nyíé gbàà tṍó e nen e bà vulè ú, kãá va tṍó e kpá ló va zọ, vaá pììgà bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa gè siè va kpóó ló tṍó e lóó va ọọ. (2 Kọ́r. 1:​3-7; 1 Tẹ̀s. 5:​11, 14) È ólò kilsĩ́ gè tãagã ló Bàrì má va boo béè kọ è nyímà kọọ̀, “Tã̀àgã ló neǹ lé lab dògò íe kpóó.”​—Jém̀z 5:16.

9. Mókà dõòna kà sĩ́deè ní eé láá zogè kọ è vulè pá vígà ẹ?

⁹ È ólò zogè nàgé kọọ̀ è vulè pá vígà tṍó e piigà bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa gè zọ̀ va dia mm̀ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló. È ólò pììga boo gè nó bé e Jìhòvà ia ló pọ́lọ́ nè gbò nen naa. Tã́gíní bé e Jìhóvà beè sọ̀tọ́ deè kọọ̀ a Sã́áná á ú boo bẹẹ pọ́lọ́á, é kọọ̀ náa bọ́ló kọ é di kpènà ló gè ia ló pọ́lọ́ nè pá vígà? Née é gbĩ́ gè belí pọ́lọ́ gyóòlo ea di mm̀ nu dòòle ló Jíízọ̀s, e náa beè gbĩ́ gè ia ló pọ́lọ́á. Bã̀àna tṍó ea tẹ̀ tọ beè aa ló gã́bug kpègè ea beè sííe bá, gyóòloí náa beè ia ló nè dõòna kà gyóòlo ea beè siíe ńkem̀ kpègè bá. (Máát. 18:​23-35) Beè tã̀àgã̀ di zẹ̀ẹ̀ nen vígà nè ọ̀ọ̀, é kọọ̀ òé láá síé ló ge zọ̀ẹ naaá fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló besĩ́ ò kálá sí kẽè Sẹ̀lẹ̀nù Ge Kẽ̀èa Boo Ú Kráìst? (Máát. 5:​23, 24) Ge naa vó zógè bé eo palàge vulè Jìhóvà nè Jíízọ̀s naa.

10-11. Mósĩ́ deè ní e gbò kànen é láá zogè kọọ̀ bà vulè Jìhóvà nè Jíízọ̀s e? (1 Pítà 5:​1, 2)

¹⁰ Mósĩ́ deè ní e gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò é láá zogè kọọ̀ bà vulèè Jìhóvà nè Jíízọ̀s e? Enè sĩ́deè dú gè ẹ̀b nú ea kil ló naanà ból Jíízọ̀s. (Bugi 1 Pítà 5:​1, 2.) Jíízọ̀s beè tú nakà gáí tẹlẹ bàlà kẽ nè neǹ tóm Pítà. Tṍó e Pítà ni amà sàn Jíízọ̀s taà tóm lọ̀l, a beè palàge tànie gè zogè bé ea vulè Jíízọ̀s naa. Tṍó e Jíízọ̀s kẽeà aa kemà ú, a beè bĩiná Pítà kọọ̀: “Sáímọ̀n, nvín Jọ́ọ̀n, ò vulèm gé?” Èé láá àgala boo kọọ̀ Pítà gáẹ̀ beè láá naa kọ̀láá kà nú ea kpóó sim tùlà ge zogè kọọ̀ à vulèè a Tẹ̀ tọ. Jíízọ̀s beè kọ́ nè Pítà kọọ̀: “Bumá nà gònò naanà ból.” (Jọ́ọ̀n 21:​15-17) Vaá mm̀ zivekà a dùm, Pítà beè tú kà lé bá ẹ̀bmà nú ea kil ló naanà ból Jíízọ̀s ge zogè bé ea vulèe naa.

¹¹ Gbò kànen, mósĩ́ deè ní eo é láá zogèi kọọ̀ bel e Jíízọ̀s beè ló nè Pítàa palàge dú bíi tṍó Sẹ̀lẹ̀nù Ge Kẽ̀èa Boo Ú Kráìst e? Òé láá zogèi bé eo vulèi Jìhóvà nè Jíízọ̀s naa tení dú gè olòó kãanii vaá sièi kpóó ló pá vígà, nè gé pììgà bé e bọọ kpóó sim tùlà naa gè nvèè bá nè gbò e bà náa ólò fã̀ na Jìhóvà kọ bàá òòa kẽ dúe ló. (Èzí. 34:​11, 12) Òé láá siè kpóó ló gbò e bà gé nó Kpá Káí nè dõòna gbò e bà íe lèèma kọ bàá sí kẽè Sẹ̀lẹ̀nù Ge Kẽ̀èa Boo Ú Kráìst, vaá pììgà bé eo kpóó sim tùlà naa gè naa kọọ̀ lóó va á dĩ̀ìnà.

12. Éé ní ea náa vaá gè bugi togó boo gbò bel e Jíízọ̀s beè ló bílá deé ea zilà besĩ́ à kálá ùa à síèi kpóó ló é? (Jọ́ọ̀n 16:​32, 33)

¹² Bílá dee ea zilà besĩ́ bà kalá fẹ́ Jíízọ̀sa, a beè kọ́ nè pá a gbò nyòòne nvée kọọ̀: “Pá bàlà boo é bíìgèi ló. Sõò iei  agẹ ló! Nda beè bé bàlà boo èl bá!” (Bugi Jọ́ọ̀n 16:​32, 33.) Éé ní ea beè nvèè bá nè Jíízọ̀s kọ á íe agẹ ló vaá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo dọ̀ọ̀mà tṍó ea ú é? A beè dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà. Jíízọ̀s beè nyimá kọọ̀ pá a gbò nyòòne nvée é kpee nagé sĩ́ ló íb gbò ẹ̀bmàá, vó beè naa kọọ̀ á bàn Jìhóvà kọ á kù va dẽe ló. (Jọ́ọ̀n 17:11) Éé ní ea náa vaá níí à sièi kpóó ló é? Boo béè kọọ̀ Jìhóvà palàge íe kpóó èl gbò e bà ọ́bvíi. (1 Jọ́ọ̀n 4:4) Jìhóvà ólò mòn kọ̀láá kà nu. È agàla boo kọọ̀ be è dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà, pọ̀ náa é sííi vaá èé íe agẹló.

13. Mósĩ́ deè ní e Jósẹ̀f ea dú Arimatíà beè zogè kọ à íèè agẹló é?

¹³ Bugi togó boo nu dòòmà bá Jósẹ̀f ea dú Arimatíà. Pá Júù beè palàge nvèèe ka ló. A beè dũunà gbò dóm bèèlaà pá Júù. Tṍó e Jíízọ̀s beè di boo kunukẽ̀í, Jósẹ̀f beè dú neǹ agẹ ló. Jọ́ọ̀n beè kọọ̀ “Jósẹ̀f beè olòó gũá nyoone nvéè Jíízọ̀s, vaá náa beè tẹlẹ̀ lóó bàlà kẽ boo bée pọ̀ gbò tùle pá Júù.” (Jọ́ọ̀n 19:38) Náa kal ló béè kọọ̀ Jósẹ̀f beè íe lèèma kilma ló lé kpẹ̀aá, náa beè zìgà kọọ̀ dõòna gbò á nyimá kọọ̀ à íèè zìgà mm̀ Jíízọ̀s. Mm̀ kà kà, pọ̀ beè siíe kọọ̀ bàé túe a pọ̀b dọ̀ lọlìèé bá. Kọ̀láá bé ea dì naa, Kpá Káí kọ́ọ̀ tṍó e Jíízọ̀s ú lọ̀l, Jósẹ̀f beè “gboó nèa agẹ ló a bá [vaá] sí ló Páílẹ̀t gé bànie kọ á neèe íí Jíízọ̀s, kọ bé à liè.” (Máàk 15:​42, 43) Jósẹ̀f beè gbóó tú a lóó tẹlẹ bàlà kẽ kọọ̀ à dúè nen nyòòne nvéè Jíízọ̀s.

14. Éé ní ea bọ́ló kọ ó naa beè pọ̀ ólò sií ni ló nen ẽ́?

¹⁴ É kọọ̀ à íe tṍó e pọ̀ beè sií ni ló nen belí Jòsẹ̀f? É kọọ̀ sìgà tṍó kẹ́ẹ ólò sií ni gè naa kọọ̀ gbò nen á nyimá ni ló kọọ̀ ọ̀ọ̀ enè Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà tṍó eo di tọọ̀ kpá àbèè gbẹá ól tóm? É kọọ̀ nóo gbĩ́ì ge kọ́ kpẹ̀a àbèè ge dììa múú boo béè kọọ̀ pọ̀ síí ni ló nú e gbò nen é kọ́? Ó gá zìgà kọọ̀ gbò nú ea dì belí vó á kpèg ni lọl ló gè naa nú ea lelà. Olòó tã̀àgã ló Jìhóvà. Bànìe kọ á nèe ni agẹló kọbé ò láá naa a bùlà. Tṍó eo monì bé e Jìhóvà áálá gbò o tã̀àgã ló naa, lóó ni é kpáá palàge àgà.​—Àìz. 41:​10, 13.

15. Éé ní e ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe e gbò nyòòne nvée Jíízọ̀s beè íe tṍó ea kẽeà aa kemà ú beè naa kọ bàá naa ẽ́? (Lúùk 24:​52, 53)

¹⁵ Nyíè gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s beè palàge bììlà tṍó ea ú. Dòòmà dẽe kọọ̀ olo ní e íb nuá naaá ló e. Níì áá gè kọọ̀ ba kóò e bà vulè ú nì, sõò a beè belí kọọ̀ bà náa  íe na ból dẽesĩ́. (Lúùk 24:​17-21) Sõò tṍó e Jíízọ̀s kẽeà aa kemà ú, a beè nvèè bá nèva kọ bàá dã́ ból ló bé e gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea di mm̀ Kpá Káí ḿḿ-má kilmàèé ló naa. Nagé, a beè nè va tóm ea palàge dú bíi. (Lúùk 24:​26, 27, 45-48) Tṍó e 40 dee ní téní vaá Jíízọ̀s a aà kil káála, bììla nyíe e gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s beè íeá beè gbóó dú ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe. Nyíé va beè ẹẹ boo béè kọ bà nyimá kọọ̀ Jíízọ̀s di dùm vaá à di kpènà ló gè nveenìè bá neè va kọbé bà láá sí bà tóm. Ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe beè naa kọ bàá kilsĩ́ gè lèèlà Jìhóvà.​—Bugi Lúùk 24:​52, 53; Tóm 5:42.

16. Mósĩ́ deè ní eé láá nó gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s e?

¹⁶ Mósĩ́ deè ní eé láá nó gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s e? Èé láá fã̀ Jìhóvà mm̀ ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe kọ̀láá tṍó, níì áá tṍó e Sẹ̀lẹ̀nù Ge Kẽ̀èa Boo Ú Kráìst iná kẽ nì. Níí tõó dọ̀ kọọ̀ èé tú Boǹ Méné Bàrì naamá túá kà nú mm̀ bẹẹ dùm. Dì belí nu dòòmà bá, sìgà gbò a nyááná bá ló tṍó e ba ólò siimá tóm kọbé bà láá kọ́ kpẹ̀a, sí nònù, nè ge sẹlẹ fã̀ pá tọ. Kàsĩ́, sìgà gbò a sọ̀bá sìgà nu e gbò nen ẹb kọ à dú bíi kobé bà láá sí gã́bug tóm mm̀ bõ̀ònatõ̀ò àbèè ge kọ́ kpẹ̀a kiẽ́e e bíi bọọ. Sõò, à bọ́ló kọ é íe ĩ̀ìmà kọbé è láá kilsĩ́ gè fã̀ Jìhóvà, boo béè kọ a zigà kọọ̀ àé tã́ànèèi dee bá be è tú Boǹ Méné Bàrì naamá túá kà nú mm̀ bẹẹ dùm.​—Pró. 10:22; Máát. 6:​32, 33.

17. Éé ní eo béèlàfùl ge naa tṍó Sẹ̀lẹ̀nù Ge Kẽ̀èa Boo Ú Kráìst e? (Ẹ̀b fùtó.)

¹⁷ È gé ẹbmà dẽè ge sí kẽè Sẹ̀lẹ̀nù Ge Kẽ̀èa Boo Ú Kráìst deè Tuesday, April 4. Náa kal ló béè vó, née é élá dọ̀ọ̀mà tṍóá besĩ́ è kálá bugi togó boo dùm nè ú Jíízọ̀s, nè bé e Jìhóvà nè ẹ̀ẹ̀ vulèi naa. Tú kọ̀láá kà nèà deè eo íè tṍó gè Kẽ̀èa Boo Ú Jíízọ̀s naamá vó. Dì belí nu dòòmà bá, noo tṍó nyòòmà ge bugi vaá bugi togó boo Appendix B12 mm̀ New World Translation ea togó bel kọ́ọ̀ “The Final Week of Jesus’ Life on Earth.” Tṍó eo gé bugi, gbĩ́ gbò dọ̀ Kpá Káí ea é náa kọ ó kilsĩ́ gè íe agẹ ló, ẹ́é-ẹẹ̀ nyíe, vulè, nè zààvà. Tṍóá, ò gbóó gbĩ́ gbò sĩ́deè eo é láá zogè bé e nyíé ni ẹ́ẹ ló gbò nú e Jìhóvà nè Jíízọ̀s ni náa nè ni naa. Òé láá agala boo kọọ̀ Jíízọ̀s palàge nvèè ka ló dénè nú eo náà ge kẽ̀èàé boo tṍó Sẹ̀lẹ̀nùí.​—Kùùà 2:19.