1. Kà-kà bel ea di mm̀ Kpá Káí ólò tọá ní ló naa vàẹ?

 GBÒ gyóòlo Jìhóvà ólò vùlè kà-kà bel ea di mm̀ Kpá Káí, vaá níà nú e bẹẹ zìgà dẹẹa boo é. (Róm̀ 10:17) È agàlà boo kọọ̀ Jìhóvà ní ea beè nvèè bõ̀ònatõ̀ò gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst kẽ, kọ á dú “kyọ́ọ nè dò díí kẽ ea di ló kà-kà belí é.” (1 Tím. 3:15) Vaá è ólò gbàntṍ ló “gbò e bà gé túlèi” tṍó e bà gé baatẽ́ kà-kà bel ea di mm̀ Kpá Káí, vaá nèi tùle ea é nveè bá nèi kọ é láá naa bùlà Bàrì.​—Híb. 13:17.

2. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Jém̀z 5:​19, éé ní ea é láá naaáí ló bã̀àna tṍó e ní bã́ mm̀ kà-kàí é?

² Náa kal ló béè kọọ̀ e bã́ mm̀ kà-kàí vaá nyimá kọ à dú bíi kọọ̀ é tõó boo gbò tùle e bõ̀ònatõ̀ò Bàrì gé ne, èé láá dọ̀ aa mm̀ kà-kàí. (Bugi Jém̀z 5:19.) Sétàn dì ea gé piigà boo gè naa kọọ̀ é gá dẹlẹ na nyíé boo gbò nú ea di mm̀ Kpá Káí àbèè gbò tùle e bõ̀ònatõ̀ò Bàrì gé néi.​—Ẹ́fẹ. 4:14.

3. Éé ní ea náa vaá à dú bíi kọ é bii bá ló kà-kàí é? (Ẹ́fẹsọ̀s 6:​13, 14)

³ Bugi Ẹ́fẹsọ̀s 6:​13, 14. Pọ́ì ńkem̀ tṍó àla, Pọ́lọ́ Nyómá é tú agẹbá kyáá bel kẹ̀ẹ̀mà gbò dó àla kọ bàá naa uú boo gbò gyóòlo Jìhóvà. (Kùùà 16:​13, 14) È nyímà nàgé kọọ̀ Sétàn é palàge pììgà bé ea kpóó sim tùlà naa kọbé à láá kẹlẹ gbò e bà gé fã Jìhóvà. (Kùùà 12:9) Vóà naa, à palàge dú bíi kọ é bumá bẹẹ bá naa ní eé láá nyimá kele ea di zẹ̀ẹ̀ kà-kà bel e Jìhóvà ni nóòmài nè kyáá bel ea aa bá Sétàn vaá gbàntṍ ló kà-kà belá. (Róm̀ 6:17; 1 Pít. 1:22) Níí palàge dú bíi kọbé è láá fùl zelí bá pọ̀b kpo tã̀àgã̀!

4. Éé ní eé ló bel boo mm̀ nakà togó belí é?

⁴ Mm̀ nakà togó bel ge nòí, èé ló bel boo bàà kà kpãa ea  é nveè bá nèi kọ é nyimá ló kà-kà bel ea di mm̀ Kpá Káí vaa tõó boo tùle e bõ̀ònatõ̀ò Bàrì néi. Èé ló nágé bel boo taà kà nú eé íè ge naa kọbé è láá bii bá ló kà-kà bel ea di mm̀ Kpá Káí.

GBÒ KPÃA EA DÚ BÍI KỌ É IÉ KỌBÉ È LÁÁ NYIMÁ LÓ KÀ-KÀ BEL EA DI MM̀ KPÁ KÁÍ

5. Mósĩ́ deè ní e gè siiá pọ̀ ló Jìhóvà é nveè bá nèi kọ é nyimá ló kà-kà bel é?

⁵ Síìà pọ̀ Jìhóvà. Tṍó e síìà pọ̀ ló Jìhóvà, èé palàge vùlèe vaá née é gbĩ́ gè naa tọ́ọ̀ kà nu ea é bẽ́émáe. Èé di nàgé kpènà ló gè nyimá kele ea di zẹ̀ẹ̀ lé nè pọ́lọ́, kà-kà bel nè kyáá bel, kọbé Jìhóvà láá tenmài. (Pró. 2:​3-6; Híb. 5:14) Née é zigà kọọ̀ pọ̀ ea kil ló nú e gbò nen é láá naái á bọọ èl vulè e íè kilma ló Jìhóvà boo béè kọọ̀ gbò nen vulè nú ea bẽ́émá Jìhóvà.

6. Mósĩ́ deè ní e pọ̀ ea beè sii òb nená beè naa kọọ̀ bàá gá ló kà-kà bel é?

⁶ Be è sííá pọ̀ ló nen èl bé e síìà pọ̀ ló Bàrì naa, èé láá dọ̀ aa mm̀ kà-kàí. Bugi togó boo nú ea beè naaá ló 12 gbò togó boo tọ e ba beè lẹ̀ẹ̀là kọ bàá gũá ẹ̀b kunukẽ̀ e Jìhóvà beè zìgà nè pá Ízràẹ̀la. Pọ̀ ea beè sii òb nen ea dì vá zẹ̀ẹ̀ ló pá Kénàn beè èl vulè e bà íe kilma ló Jìhóvà. Ba beè kọ́ nè pá ba vígà e bà dú Ízràẹ̀l kọọ̀: “Née é láá bé gbòá, boo béè kọọ̀ bà íe kpóó èlii.” (Nóm. 13:​27-31) Dẹ̀ẹ̀a boo bé e gbò nen ólò ẹ̀b nu naa, à dú kà-kà kọ pá Kénàn beè ié kpóó èl pá Ízràẹ̀l. Sõò kọ̀láá nen ea kọ́ọ̀ pá Ízràẹ̀l náa é láá bé ba gbò ọ́b èlbá náa dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà. Òb nen e ba beè lẹ̀ẹ̀là kọ bàá gũá ẹ̀b kunukẽ̀á gáẹ̀ beè ká bùlà gbẹẹ́ boo nú e Jìhóvà gbĩ́ kọọ̀ pá Ízràẹ̀l á naa. Bà gáẹ̀ beè bugi nagé togó boo nú e Jìhóvà beè naa nè va tṍó ea kil nvéeá. Be ba beè naa vó, bà gáẹ̀ beè nyimá kọọ̀ bà náa é láá tú kpóó e pá Kénàn íe doolé ló níí Jìhóvà. Jóshùà nè Kélẹ̀b náa beè belí nakà òb nen e bà náa beè ié zìgàa, ba beè gbĩ́ gè naa nú ea léémá Jìhóvà. Jóshùà nè  Kélẹ̀b beè kọ́ nè pá Ízràẹ̀l kọọ̀: ‘Beè nyíè Jìhóvà ẹ́ẹí ló, àé túi nvee boo kunukẽ̀á vaá nèi naamá bẹẹ ìènù.’​—Nóm. 14:​6-9.

7. Éé ní ea é nveè bá nèi kọ é kilsĩ́ gè siiá pọ̀ ló Jìhóvà ẹ? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁷ Kọbé è láá kilsĩ́ gè siiá pọ̀ ló Jìhóvà, à dú bíi kọ é nè béèlàfùl ea é léémáe kọ̀láá tṍó. (Ps. 16:8) Tṍó eo gé bugi gbò nòòtẽ́ ea di mm̀ Kpá Káí, bĩiná o bá kọọ̀, ‘Be nda ní em beè di kèbá dìtõ̀òá ẽ́, mókà béèlàfùl ní em gáẹ̀ beè nè ẽ?’ Dì belí nu dòòmà bá, dòòmà dẽe ló kọ ò dã́à tṍó e òb nen e bà dú togó boo tọ e ba beè lẹ̀ẹ̀là kọ bàá gé ẹ̀b kunukẽ̀a gé kọ́ọ̀ pá Ízràẹ̀l náa é láá bé pá Kénàn èlbá. É kọ pọ̀ gáẹ̀ beè sií ni naa ní eo é zigà bel e bà ló, sẹ̀ vulè eo íè kilma ló Jìhóvà nè tàn ge naa nú ea léémáe gáẹ̀ beè bọọ èl o síìà pọ̀ ẹ? Zivekà dó Ízràẹ̀l náa beè ziga ló kà-kà bel e Jóshùà nè Kélẹ̀b beè lòa. Níà nú ea náa vaá Jìhóvà náa beè sọ̀tọ́ deè kọọ̀ pá Ízràẹ̀l e ba beè di tṍóá á bã boo kunukẽ̀ ea beè zìgà nè vaá ẹ́.​—Nóm. 14:​10, 22, 23.

8. Mókà kpãa ní ea dú bíi kọ é toní ẽ́, vaá ló éé?

⁸ Kìlmà kpá ló kẽ. Jìhóvà ólò tú kà-kà bel tẹlẹ bàlà kẽ nè gbò e bà kilmà kpá ló kẽ. (Máát. 11:25) Kìlmà kpá ló kẽ ní ea beè naa kọ é zìgà kọọ̀ nen á noomài kà-kà bel ea di mm̀ Kpá Káí é. (Tóm 8:​30, 31) Sõò, à dú bíi kọ é ọẹ̀ dẽe kọbé née dalà kpá ló boo. Dàlà kpá ló boo é láá naa kọ é bugi togó kọọ̀ bé e beele ẹb nu naa lelà belí bé e gbò nòòkúu ea di mm̀ Kpá Káí nè tùle e bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà gé néi lelà nàgé naa.

9. Éé ní ea é nveè bá nèi kọ é láá kìlmà kpá ló kẽ ẽ́?

⁹ Kọbé è láá kilsĩ́ gè kìlmà kpá ló kẽ, à dú bíi kọ é nyimá kọọ̀ Jìhóvà palàge bọọ èlii. (Ps. 8:​3, 4) Èé láá bàn nàgé Jìhóvà kọ á nvèè bá nèi kọ é kpáá palàge kìlmà kpá ló kẽ vaá di kpènà ló gè nó nu. Jìhóvà é nveè bá nèi kọ é tú gè naa a bùlà nè gbò nú e a bõ̀ònatõ̀ò gé nóòmài naamá túá kà nú mm̀ bẹẹ dùm èlmà ge naa nú ea léémá beele. Tṍó eo gé bugi Kpá Káí, nvèè kpíí ló gbò nú ea zógè kọọ̀ Jìhóvà vulè dùm kìlmà kpá ló kẽ vaá ọbví dùm dàlà kpá ló boo. À dú bíi kọ é palàge kìlmà kpá ló kẽ tṍó e íè nèà deè ge tulè gbò nen àbèè ge sí gbò tóm ea é náa kọọ̀ gbò nen a nvèèi ka ló.

BÉ EÉ LÁÁ BII BÁ LÓ KÀ-KÀÍ NAA

10. Bà mée ní e Jìhóvà ólò nèèmà tùle nè dùùlà bá deè tṍ pá a gbò deè nieí é?

¹⁰ Kilsĩ́ gè dẹlẹ nyíé boo gbò tùle e bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà gé ne. Mm̀ deè pá Ízràẹ̀la, Jìhóvà géè nè va dùùlà bá deè tṍ tenmá gã́ Mózìs nè Jóshùà. (Jós. 1:​16, 17) Nu beè olòó lee ló pá Ízràẹ̀l tṍó e bà gban va tṍ ló vaá ẹ̀b va belí gbò e Jìhóvà lẹẹlà. Gã́bug gbáá aa ló tṍóá, tṍó e bõ̀ònatõ̀ò gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst bã́ kẽ, 12 gbò tómá ní e bà géè nè va tùle é. (Tóm 8:​14, 15) Tṍó e tṍó téní, sìgà gbò kànen e ba beè di Jèrúsalẹ̀m beè gbaaá dẽè gbò tómá. Boo béè kọọ̀ bà géè tõó boo tùle ea aa bá gbò gbálà e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé booí, “gbò e ba è di mm̀ gbò bõ̀ònaló Kráìsta beè kpáá palàge ié agẹló mm̀ ba zìgà bel vaá gbò nen géè olòó ziga ló lé kpẹ̀aá kọ̀láá dee vaá dọ̀va ló, bọ̀ọ̀vẹ̀va gã́bug.” (Tóm 16:​4, 5) Mm̀ beélè deeí, Jìhóvà ólò tãanè nài gé dee bá tṍó e tõò boo gbò tùle e a bõ̀ònatõ̀ò gé néi. Sõò àé tọ́á ló Jìhóvà naa vàẹ be è kin gè gbàntṍ ló gbò e ẹlẹ beè íbá ló kọ bàá tulèi é? Kọbé è láá aalá bíbvá, èé ló bel boo nú ea beè naaá ló pá Ízràẹ̀l tṍó e bà géè kil boo kunukẽ̀ e Bàrì beè zìgà nè vaá.

11. Éé ní ea beè naaá ló gbò e bà dú Ízràẹ̀l e ba beè bé uú boo Mózìs ea dú nen e Jìhóvà beè sà kọ á tulè va ẹ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

 ¹¹ Tṍó e pá Ízràẹ̀l géè kil boo kunukẽ̀ e Bàrì beè zìgà nè vaá, à íe sìgà gbò gbálà e ba beè palàge nyimá ló e ba beè bé uú boo Mózìs nè dọ̀ tóm e Jìhóvà beè nèe. Ba beè kọọ̀: “Zivekà bõ̀ònalóí [níì áá Mózìs nì], nè kọ̀láá nen ea di kĩí di káí, vaá Jìhóvà dì vá zẹ̀ẹ̀.” (Nóm. 16:​1-3) À dú kà-kà kọọ̀ Jìhóvà beè ẹ̀b kọọ̀ ‘zivekà bõ̀ònalóá’ di káí, sõò a beè sà Mózìs kọ á tulè pá a gbò. (Nóm. 16:28) Ge kọọ̀ gbò lọ̀l togó kèbáá ló bel uú boo Mózìs, zógè kọọ̀ bà géè lo nagé bel uú boo Jìhóvà. Tãa vó e bà ká bùlà gbẹẹ́ boo nú e Jìhóvà gbĩ́, ba beè ká bùlà gbẹẹ́ boo nú ea léémá va, ea dú gè ié pọ̀b dọ̀ nè ge kọọ̀ gbò nen á nyimàè va ló. Jìhóvà beè fẹ́ gbò tùle e ba beè lọ̀l togó kèbáá bií ló gbò e bà géè nvèè va sãa kúm. (Nóm. 16:​30-35, 41, 49) Deè nieí, è agàlà boo kọọ̀ nyíè Jìhóvà náa ólò ẹẹ ló nen ea lọl togó kèbá tùle ea bõ̀ònatõ̀ò gé ne.

12. Éé ní ea náa vaá èé kilsĩ́ gè dẹlẹ nyíé boo bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà ẹ?

¹² Èé láá kilsĩ́ gè dẹlẹ nyíé boo bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà. Tṍó ea dú bíi gè nyaaná bá ló bẹẹ dã̀ ból ló nu ea kil ló enè íb kà-kà bel ea di mm̀ Kpá Káí àbèè sìgà nú ea kil ló bé e ólò fã̀ Jìhóvà naa, gbò e bà gé túlèi náa ólò pee tṍó gè nyaaná bá ló. (Pró. 4:18) Bà ólò naa vó boo béè kọọ̀ à palàge tàn va gè naa nú ea léémá Jìhóvà. Bà ólò pììgà bé e ba kpóó sim tùlà naa gè naa kọọ̀ gbò béèlàfùl e bà ne á dẹẹa boo Kpá Káí, ea dú nòòkúu e dénè gbò e bà gé fã Jìhóvà é íè ge tõó boo.

13. Éé ní ea dú ‘gbò lèlà dò bá nu e beè dã̀ ẽ’, vaá éé ní ea bọ́ló kọ é tú naamá ẽ́?

¹³ ‘Tú gbò lèlà dò bá nu eo beè dã̀a.’ (2 Tím. 1:13) ‘Gbò lèlà dò bá nu eo beè dã̀a’ tõó dọ̀ gbò nòòmànù ea di mm̀ Kpá Káí e gbò nyòòne nvéè Kráìst ólò tõó  boo. (Jọ́ọ̀n 17:17) Gbò nòòmànùí ní e dénè nú e zigà ló dẹẹa boo é. Bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà a nóòmài kọ é tõó boo gbò nòòkúuí. Be è kilsĩ́ gè naa vó, Jìhóvà é tã́ànèi dee bá.

14. Mósĩ́ deè ní e sìgà gbò nyòòne nvéè Kráìst beè òòà aa ló gè bii bá ló ‘gbò lèlà dò bá nu e ba beè dã̀ ẽ’?

¹⁴ Éé ní ea é láá naaáí ló be née tõò boo ‘gbò lèlà dò bá nu e beè dã̀’ ẽ? Bugi togó boo nakà nu dòòmà báí. Mm̀ túá gbò gbááá, sìgà gbò nyòòne nvéè Kráìst géè kpọ́ kyáá bel kọọ̀ deè Jìhóvà a íná kẽ. Be à sẹlẹ à íe kpá lẹ̀ẹ̀la tóm e neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè emí ea beè naa kọọ̀ gbò nen á tuumá kọọ̀ deè Jìhóvà a íná kẽ. Tãa vó e bà zẹ́ẹ́ gbĩ́tẽ́ ló belá, sìgà gbò nyòòne nvéè Kráìst e ba beè di Tẹ̀sàlónaikà beè tuumá kọọ̀ belá dú kà-kà vaá dààmà togó gè zaali tenmá ló kẽ. Be bàá kẽ̀èa boo nú e neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè noomà va tṍó ea beè dì vá lóá, bà náa gáẹ̀ beè zìgà gbò kyáá belá. (2 Tẹ̀s. 2:​1-5) Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè dùùlà bá deè tṍ pá vígà kọọ̀ bàá gá ziga ló kọ̀láá kà bel e bà dã́. Vaá kọbé à nvèè bá nè va dì deèsĩ́, Pọ́ọ̀l beè tú tã́á bel ea kọ́ọ̀: ‘Nda, Pọ́ọ̀l, túù ńdáà bá emá nakà kànà mòn kólí. Níì nu eo é ténií ló vaá nyimai ló kọ̀láá kà kpá ea dú bá nda ẹ́. Níì ńdáà bá kpá ẹ́’ nvèèmà kùbmà ló ní ea égè bàà kà kpá lẹ̀ẹ̀la tóm ea beè emí má pá Tẹ̀sàlónaikà.​—2 Tẹ̀s. 3:17.

15. Mósĩ́ deè ní eé láá kpènà bẹẹ bá lọl ló kyáá bel ea bélí kọ à dú kà-kà ẹ? Nè nu dòòmà bá. (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

¹⁵ Éé ní eé láá nó lọl ló bel e neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè ló nè pá vígà e ba beè di Tẹ̀sàlónaikà ẹ? À dú bíi kọ é ié ọ̀ẹ̀ dẽe tṍó e dã́à gbò bel e náa gbááá ló Kpá Káí àbèè gbò bel e bà dõgẽ kọ́ zaali. Sìgà gbáá ea kil nvéeá, à íe tṍó e gbò e bà ọ́víi beè emí kpá lẹ̀ẹ̀la tóm má pá vígà e ba beè di Soviet Union, vaá sẹlẹ ló belí kọọ̀ kpá lẹ̀ẹ̀la tómá aa tọ nàà tóm ea ólò ẹ̀b nú ea kil ló bẹẹ sìtóm kọ̀ kpẹ̀a beeá ló bàlà booí. Kpá lẹ̀ẹ̀la tómá beè siè kpóó ló sìgà pá vígà kọ bàá nvèè dõona kà bõ̀ònaló ea é dí kele aa ló bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà. Ba beè emí  kpá lẹ̀ẹ̀la tómá naa ní e bà é doomà kọọ̀ à aa bá Gbò Ge Tulè Tóm. Sõò bà náa beè láá kẹlẹ pá vígà e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé booí. Pá vígà beè nyimá kọọ̀ gbò bel ea di mm̀ kpá lẹ̀ẹ̀la tómá náa gbááá ló gbò nú e ba beè nó lọl mm̀ Kpá Káí. Deè nieí, gbò e bà ọ́víi ólò tú íntanèt kẹ̀ẹ̀mà pá vígà àbèè ge gbĩ́ gè tú pòòmài. Tãa vó e sọọ̀ tọ́ deè kọ á “vàlẹ̀bá zaalíí púm,” èé láá kpènà bẹẹ bá tení dú ló gè palàge bugi togó boo gbò nú e dã́à àbèè nú e bugì vaá ẹ̀b beè à gbááá ló gbò kà-kà bel e ni nó lọl mm̀ Kpá Káí.​—2 Tẹ̀s. 2:2; 1 Jọ́ọ̀n 4:1.

16. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ Kpá Róm̀ 16:​17, 18, éé ní ea bọ́ló kọ é naa kọbé née dọọ̀ aa mm̀ kà-kàí é?

¹⁶ Kilsĩ́ gè gbááá ló gbò e bà bọ́lọ́ dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà. Bàrì gbĩ́ kọọ̀ dénè bẹ̀ì é fãèe mm̀ gbaa ló. Èé dí mm̀ gbaa ló, be è kilsĩ́ gè bii bá ló kà-kà belí. Kọ̀láá nen ea zaali gbò bel e náa dú kà-kà kilma ló bõ̀ònatõ̀òí gbĩ́ gè poói. Vó ní ea náa kọ Bàrì á ãanéi kọ é ‘kpòòlà lóó lọ̀l vá ló é.’ Be née náà vó, èé láá dààmà togó gè ziga ló gbò nú e náa dú kà-kà, vaá níí é náa kọ é gá bọ ná ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà.​—Bugi Róm̀ 16:​17, 18.

17. Mókà bélè ní eé íe be è nyímá ló kà-kà bel vaá bii bá ló é?

¹⁷ Tṍó e nyímà ló kà-kà bel vaá bii bá ló, àé náa kọ é ié agẹ zìgà vaá palàge tõo bã ló Jìhóvà. (Ẹ́fẹ. 4:​15, 16) Vó é náa kọọ̀ gbò kyáá bel e Sétàn gé zaali á gá kẹlẹ́i vaá Jìhóvà é kpenài tṍó pọ̀b kpo tã̀àgã̀. Kilsĩ́ gè bii bá ló kà-kàí, “vaá Bàrì ea ólò nèi fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló é gbóó zọ̀i tõ̀òà.”​—Fíl. 4:​8, 9.