Pẹẹ nyoone togó bel ea di m

Pẹẹ nyoone a gbò togó bel

28 TOGÓ BEL GE NÒ

SỌ́L EA GÃ́BUG DÚ 36 È Kpenà Bẹẹ Nyíe

Gbò Nú Ea Palàge Dú Bíi Kọ É Nó Lọl Ló Gbò Méné E Ba Beè Bẹ̀l Ízràẹ̀l

Gbò Nú Ea Palàge Dú Bíi Kọ É Nó Lọl Ló Gbò Méné E Ba Beè Bẹ̀l Ízràẹ̀l

“Boolo é kpáá monii kele ea di zẹ̀ẹ̀ neǹ lé lab dògò nè neǹ pọ́lọ́ lab dògò, zẹ̀ẹ̀ nen ea gé sí tóm nè Bàrì nè nen e náa gé sí tóm nèe.”​—MÁL. 3:18.

NÚ EÉ NÓ

Èé nó bé e Jìhóvà beè ẹ̀b gbò méné e ba beè bẹ̀l Ízràẹ̀l naa kọbé è nyímá nú e Jìhóvà gbĩ́ kọ é naa.

1-2. Éé ní e Kpá Káí kọ́ kilma ló sìgà gbò méné e ba beè bẹ̀l Ízràẹ̀l ẹ?

 KPÁ KÁÍ kol béè nú ea é sígá ló 40 nen e ba beè bẹ̀l Ízràẹ̀l. a Vaá à kọ́ nágé kà lèlà nú e sìgà ọ̀và beè naa. Dì belí nu dòòmà bá, sìgà gbò lé méné e ba beè bẹ̀l Ízràẹ̀l beè naa nú ea dú pọ́lọ́. Bugi togó boo Méné Dévìd ea beè naa nú ea dú lé. Kilma ló Dévìd, Jìhóvà beè kọọ̀: “Ńdáà gyóòloò Dévìd . . . beè tú dénè a nyíe fã̀àmà m, vaá áá nú ea léémám ní ea beè naa ẽ́.” (1 Kíǹ. 14:8) Sõò, Dévìd beè kuná vaà dóm vaá noo kọ bàá fẹ́ a dóm gbẹá dẽè bé.​—2 Sám. 11:​4, 14, 15.

2 Kpá Káí kọ́ nágé nú ea kil ló gã́bug gbò méné e bà náa beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà, sõò ba beè naa nú ea dú lé. Bugi togó boo Méné Rìhòbóàm. A beè “naa nú ea dú pọ́lọ́” kèsĩ́ Jìhóvà. (2 Kró. 12:14) Sõò, Rìhòbóàm beè gbàntṍ ló Jìhóvà vaá náa beè bé òb tẽ́gãà Ízràẹ̀l, tãa vó, a beè sọ̀tọ́ deè kọọ̀ bàá sà dõona kà méné ea é bẹl va. A beè tìb nàgé gã́bug pọ̀b bon vaá naa kọọ̀ a boǹ méné á palàge agaló naa ní e gbò gyóòlo Bàrì é íe kpènà aa bá ba gbò ọ́b.​—1 Kíǹ. 12:​21-24; 2 Kró. 11:​5-12.

3. Mókà bíb ní ea dú bíi kọ é nyimá a ààla ẹ́, vaá éé ní eé ló bel boo mm̀ nakà togó belí é?

3 Beè gbò méné e ba beè bẹ̀l Ízràẹ̀l beè naa nú ea dú lé vaá naa nagé nú ea dú pọ́lọ́, éé ní ea náa vaá Jìhóvà à tenmà sìgà ọ̀và naamá gbò e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é? Ààlaà bíbvá é nveè bá nèi kọ é nyimá ló nú ea dú bíi kọ é naa kọbé nyíè Jìhóvà ẹ́ẹí ló. Èé ló nágé bel boo taa kà nú e Jìhóvà beè ẹ̀b ea náa kọ á tenmà sìgà gbò ménéá kọ bà dú lé vaá kọọ̀ sìgà ọ̀và dú pọ́lọ́. Gbò nuí dú: be ba beè tú dénè ba nyíe fã̀àmà Jìhóvà, be ba beè palàge ọgá tṍó e bà sí pọ́lọ́, nè be ba beè kilsĩ́ gè fã̀ Jìhóvà boo bá ea ténmá.

BA BEÈ TÚ DÉNÈ BA NYÍE FÃ̀ÀMÀ JÌHÓVÀ

4. Mókà kele ní ea di zẹ̀ẹ̀ gbò méné e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè gbò méné e bà náa beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é?

4 Gbò méné e ba beè vùlè Jìhóvà beè tú dénè ba nyíe fã̀àmàe. b Méné Jèhóshefàt beè kà lé nen vaá a “beè tú dénè a nyíe gbĩimá Jìhóvà.” (2 Kró. 22:9) Kilma ló Jòsáíà, Kpá Káí kọ́ọ̀: “Náa íe méné ea beè dì besĩ́ à kalá bẹ̀l ea beè tú dénè a nyíe fã̀àmà Jìhóvà belí e.” (2 Kíǹ. 23:25) Vaá èé kọ́ vàẹ kilma ló Sólomòn e tṍó e tṍó téní, a beè naa nú ea dú pọ́lọ́ ẹ́? Kpá Káí kọ́ọ̀ “Náa beè tú dénè a nyíe fã̀àmà Jìhóvà.” (1 Kíǹ. 11:4) Vaá kilma ló Àbáíjàm, ea dú dõona kà méné e náa beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo, Kpá Káí kọ́ọ̀: “Náa beè tú dénè a nyíe fã̀àmà Jìhóvà.”​—1 Kíǹ. 15:3.

5. Baatẽ́ nú e gè tú dénè bẹẹ nyíe fã̀àmà Jìhóvà tõó dọ̀.

5 Éé ní e gè tú dénè bẹẹ nyíe fã̀àmà Jìhóvà tõó dọ̀ ẹ? Nen ea tú dénè a nyíe fã̀àmà Jìhóvà náa ólò dõgẽ fã̀e boo béè kọ à bọ́ló kọọ̀ á naa vó. Sõò à ólò fã̀ Bàrì boo béè kọ à vulèe. Vó ólò naa kọ á kilsĩ́ gè vùlèe vaa fã̀e dénè dee mm̀ a dùm.

6. Mósĩ́ deè ní eé láá tú dénè bẹẹ nyíe fã̀àmà Jìhóvà ẹ? (Próvẹẹ̀b 4:23; Máátìù 5:​29, 30)

6 Mósĩ́ deè ní eé láá nó gbò ménè e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà vaá fã̀e lọa mm̀ dénè ba nyíé ẽ́? Èé láá naa vó tení dú ló gè kpòòlà lóó lọl ló gbò nú ea é láá naa kọ é sí pọ́lọ́. Dì belí nú dòòmà bá, pọ́lọ́ kólì kyáà é láá naa kọ é gá tú dénè bẹẹ nyíe fã̀àmà Jìhóvà. À dú nágé bíi kọ é palàge tú ọ̀ẹ̀ dẽe sààmà gbò kóò eé bãaà kọbé née túù ge gbó gyọ́ naamá túá kà nu mm̀ bẹẹ dùm. Be è mon gbò nú ea é láá naa kọ é gá ié ná lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà, àé dú bíi kọ é gbẹá boo kpòòlà lóó lọl ló.​—Bugi Próvẹẹ̀b 4:23; Máátìù 5:​29, 30.

7. Éé ní ea náa vaá à palàge dú bíi kọ é kpòòlà lóó lọl ló gbò nú ea é láá ọọvẹ ló bẹẹ gbaa ló kilma ló Jìhóvà ẹ?

7 Náa bọ́ló kọ é tú bàà-bàà bùlà fã̀àmà Jìhóvà. Be née ọ́ẹ̀ dẽe, èé láá dòòmà kọọ̀ boo béè kọ è gé fã Jìhóvà, née é láá naa nú ea dú pọ́lọ́. Dì belí nu dòòmà bá, dòòmà dẽe ló kọ o beè sí ketõ̀ò, vaá boo à gbóó dọọ kòn ni gbẹá èèlè naa ní e tọ́ọ síí ni. Tṍó eo ínà tọ, ò gbóó bùl sã́ múú õ̀ kọbé à lọl ni tọ́ọ m. Sõò, ò fáàlà sã́ múúá kilma kè boo gé õ̀. É kọ ò bùlà kọọ̀, ge naa vó é náa kọọ̀ tọ́ọ á gá sii ná ni? Ẽ́èe. Nú e gé kọ́ dú vóí, níì áá gè naa gbò nú ea é náa kọ é ié lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà ní eé náa ẽ́ nì, sõò à bọ́ló kọ é kpèg kọ̀láá kà nú ea é láá naa kọ é naa nú ea é bẽ́émá Jìhóvà, kọbé è láá tú dénè bẹẹ nyíe fã̀àmàe.​—Ẹ́fẹ. 2:2.

BA BEÈ ỌGÁ LÓ BA PỌ́LỌ́

8-9. Méné Dévìd nè Méné Hèzìkáíà beè lábví láb naa vàẹ tṍó e bà kọ́ va bel é? (Ẹ̀b fòtó ea di boo kóó kpáí.)

8 Belí bé e beè zẹ́ẹ́ kọ́ naaá, Méné Dévìd beè sí kà agẹbá pọ́lọ́. Sõò tṍó e neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Nétàn síé ló gé kọ́ bé e pọ́lọ́ ea síá tọ́á ló Jìhóvà naa, a beè kìlmà kpá ló kẽ vaá ọgá. (2 Sám. 12:13) Gbò nú e Dévìd émí mm̀ kpá Psalm 51, zógè kọọ̀ a beè palàge ọgá ló pọ́lọ́ ea beè sì. Dévìd náa beè dõgẽ sẹlẹ ló belí kọ à ọ́gàẹ̀ kọbé bà náa tú kpọ̀té tẹlẹ̀ẹ̀ẹ́ boo.​—Ps. 51:​3, 4, 17, Émì nu ea di boo togó.

9 Méné Hèzìkáíà beè naa nagé nu ea bẽ́émá Jìhóvà. Kpá Káí kọ́ọ̀: “A beè dàlà kpá ló boo, vaá níí beè naa kọọ̀ súng á dọ̀ẹ́ boo bií ló pá Júdà nè Jèrúsalẹ̀m.” (2 Kró. 32:25) Éé ní ea beè naa kọọ̀ Hèzìkáíà á dàlà kpá ló boo é? Be à sẹlẹ, a beè naa vó boo béè kọ à beè ié gã́bug gyọ́, bé èl bá pá Àsìríà, àbèè boo béè kọọ̀ Jìhóvà beè bóe lọl bá zọ̀ló ea gáẹ̀ beè fẹ́ẹ. Àé láá dú kọọ̀ dàlà kpá ló boo ní ea beè naa kọ á tú dénè a gyọ́ zogè pá Bábilọ̀n ẽ, vaá níí beè naa kọọ̀ neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Áìzáíà á kọ́ẹ bel. (2 Kíǹ. 20:​12-18) Sõò dì belí Dévìd, Hèzìkáíà beè kìlmà kpá ló kẽ vaá ọgá. (2 Kró. 32:26) Vó beè naa kọọ̀ Jìhóvà á ẹ̀bvìe naamá méné ea bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo ea beè ‘kilsĩ́ gè naa nú ea léémáe.’​—2 Kíǹ. 18:3.

Méné Dévìd nè Méné Hèzìkáíà beè kìlmà kpá ló kẽ vaá ọgá tṍó e bà sí vá ló gé kọ́ bé e ba pọ́lọ́ tọ́á ló Jìhóvà naa. (Ẹ̀b 8-9 kpò)


10. Méné Àmàzáíà beè lábví láb naa vàẹ tṍó e bà duulàẹ bá deè tṍ ẽ́?

10 Boo dõona bá, Ménè Àmàzáíà ea géè bẹ̀l Júdà beè naa nú ea dú lé, “sõò náa beè tú dénè a nyíe fã̀àmà” Jìhóvà. (2 Kró. 25:2) Mókà pọ́lọ́ ní ea beè sì e? Tṍó e Jìhóvà ni nveè bá nèe kọ á bé pá Ídòm lọl, Àmàzáíà beè gbóó fã̀ ńbàlì pá Ídòm. c Tṍó e neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Jìhóvà duulàẹ bá deè tṍ, méné Àmàzáíà beè kpóe vaá náa beè pãanée tṍ ló.​—2 Kró. 25:​14-16.

11. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ 2 Kọ́rìnt 7:​9, 11, éé ní eé íè gè naa kọbé Jìhóvà ia ló nèi ẽ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

11 Éé ní e nu dòòmà bá gbò ménéá nóòmài ẽ́? À dú bíi kọ é ọgá ló bẹẹ pọ́lọ́, vaá è náa kọ̀láá kà nú e bẹẹ kpóó sim tùlà kọbé née sí nà pọ́lọ́á. Vaá èé kọ́ vàẹ beè gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò duulài bá deè tṍ boo nú ea tõoí ló belí kọọ̀ ná bọọgẹ̀ dú pọ́lọ́ ẹ́? Á gá tõoí ló belí kọọ̀ Jìhóvà nè gbò kànen náa vulèi. Boo béè kọọ̀ Jìhóvà beè nè dùùlà bá deè tṍ vaá nè kọ̀bèl bã̀àna gbò méné e bà géè bẹ̀l Ízràẹ̀l e ba beè naa nú ea dú lé. (Híb. 12:6) Tṍó e bà duulài bá deè tṍ, à bọ́ló kọọ̀ é (1) kìlmà kpá ló kẽ vaá zìgà kọ è lọọ̀, (2) nyaaná bé e tõò dùm naa, vaá (3) kilsĩ́ gè tú dénè bẹẹ nyíe fã̀àmà Jìhóvà. Be è ọ́gá ló bẹẹ pọ́lọ́, Jìhóvà é ia ló nèi.​—Bugi 2 Kọ́rìnt 7:​9, 11.

Tṍó e bà leléi dee bá, à bọ́ló kọ é (1) kìlmà kpá ló kẽ, (2) nyaaná bá ló bé e ólò naa nu naa, vaá (3) kilsĩ́ gè tú dénè bẹẹ nyíe siimá tóm nè Jìhóvà (Ẹ̀b 11 kpò) f


BA BEÈ FÃ̀ JÌHÓVÀ BOO BÁ EA BỌ́LÓ

12. Mókà kele ní ea di zẹ̀ẹ̀ gbò méné e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè gbò méné e bà náa beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é?

12 Gbò méné e Jìhóvà beè ẹ̀b kọ bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo beè fã̀e belí bé ea gbĩ́ naa. Vaá ba beè siè kpóó ló gbò e bà géè bẹl boo kọ bàá naa nagé vó. Dì belí bé e ni nó naa, à dú kà-kà kọọ̀ ba beè ié nágé lọ̀, sõo ba beè fã̀ áá Jìhóvà vaá pììgà bé e ba kpóó sim tùlà naa gè kyọ̀sĩ́ gbò ńbàlì e bà náàmà bá lọl dóá. d

13. Éé ní ea náa vaá Jìhóvà à ẹ̀b kọọ̀ Méné Éhàb náa beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é?

13 Èé kọ́ vàẹ kilma ló gbò méné e Jìhóvà beè ẹ̀b kọ bà náa bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é? À dú kà-kà kọọ̀ níì dénè nú e ba beè naa ní ea dú pọ́lọ́ ẹ́ nì. Dì belí nu dòòmà bá, bã̀àna pọ́lọ́ Méné Éhàb beè kìlmà kpá ló kẽ vaá ọgá tṍó ea dã́ kọ bà fẹ́ Nébọ̀t. (1 Kíǹ. 21:​27-29) A beè tìb nàgé gã́bug pọ̀b bon vaá naa kọọ̀ dó Ízràẹ̀l á bé èlbá gã́bug dó. (1 Kíǹ. 20:​21, 29; 22:39) Sõò, boo béè tã́gĩ̀bá ea aa bá a va, ba beè nyimá ló Éhàb naamá nen ea ólò fã̀ zọ vaá gbĩ́ kọọ̀ dõona gbò á naa nagé vó. Boo béè vó, náa beè ọgá.​—1 Kíǹ. 21:​25, 26.

14. (a)  Éé ní ea náa vaá Jìhóvà à ẹ̀b kọọ̀ Méné Rìhóbòàm náa beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é? (b) Mókà pọ́lọ́ ní e gbò méné e bà náa beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo beè sì e?

14 Bugi nagé togó boo méné Rìhòbóàm e náa beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo á. Dì belí bé e beè zẹ́ẹ́ kọ́ naaá, a beè naa gã́bug lé nu tṍó ea géè bẹ̀l. Sõò, tṍó ea bẹlbẹ̀l ni agaló, náa beè gbàn nà tṍ ló Jìhóvà. Tãa vó, a beè dààmà togó gè fã̀ gbò ńbàlì e bà náàmà bá. (2 Kró. 12:1) Sìgà tṍó aa ló tṍóá, a beè gbóó dààmà togó gè fã̀ Jìhóvà vaá fã̀ nàgé gbò ńbàlì e bà náàmà bá. (1 Kíǹ. 14:​21-24) Níì áá Ménè Rìhóbòàm nè Méné Éhàb ní e ba beè aa ló gè fã̀ kà-kà Bàrì e nì. Kàsĩ́, gã́bug gbò méné e bà náa beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà beè fã̀ gbò ńbàlì e bà náàmà bá vaá siè kpóó ló dõona gbò kọ bàá naa nagé vó. À dọa bàlà kẽ kọọ̀ Jìhóvà palàge nvèè ka ló gbò e bà fã́e mm̀ sĩ́deè e ẹlẹ ténmá, vaá níà nú ea géè elá boo ẹ̀bmà méné ea dú lé àbèè pọ́lọ́ ẹ́.

15. Éé ní ea náa vaá à palàge tàn Jìhóvà kọ é fãèe boo bá ea bọ́ló é?

15 Éé ní ea náa vaá Jìhóvà beè palàge ié lèèmá mm̀ bé e gbò méné e ba beè bẹ̀l Ízràẹ̀l géè fã̀e naa ẽ́? Ene kà nú ea náa dú kọọ̀ gbò ménéá ní ea beè dú bíi kọ bàá nvèè bá nè gbò e bà géè bẹl boo kọ bàá fã̀ Jìhóvà boo bá ea bọ́ló é. Ńdõona kà dú kọọ̀, ge fã̀ gbò ńbàlì e bà náàmà bá beè naa kọọ̀ bàá sí dõona kà agẹbá pọ́lọ́ vaá tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà gbò nen. (Hòs. 4:​1, 2) Bọọ èlmà vó, gbò ménéá nè gbò e bà géè bẹl boo beè kìn lóó nè Jìhóvà. Vó ní ea náa vaá Kpá Káí à tú tṍó e bà fã̀ gbò ńbàlì e bà náàmà bá doolé ló nen ea kúná gã̀ gbẹẹ a dóm àbèè a va ẹ́. (Jèr. 3:​8, 9) Nen ea kúná gã̀ gbẹẹ nen ea beè ilí àbèè ge iá sí pọ́lọ́ a dóm àbèè a va. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, tṍó e nen ea beè kìn lóó nè Jìhóvà náa bọ́ ná ló dẹ̀lè nyíé boo nèe, à sí pọ́lọ́ uué boo. e​—Dìt. 4:​23, 24.

16. Dẹ̀ẹ̀a boo bé e Jìhóvà ẹb nu naa, éé ní ea dú kele ea di zẹ̀ẹ̀ neǹ lé lab dògò nè neǹ pọ́lọ́ lab dògò e?

16 Éé ní eé láá nó lọl ló níí ẽ́? Èé íè ge kpòòlà lóó lọl ló kọ̀láá kà nú ea kuu kyáá fã̀. À bọ́ló kọ é fã̀ nàgé Jìhóvà mm̀ sĩ́deè ea gbĩ́, vaá naa gbò nú ea é agẹlẹ ló bẹẹ gbaa ló kìlmàé ló. Neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Málakaì beè kọ́ kele ea di zẹ̀ẹ̀ neǹ lé lab dògò nè neǹ pọ́lọ́ lab dògò. A beè kọọ̀: “Vaá boolo é kpáá monii kele ea di zẹ̀ẹ̀ neǹ lé lab dògò nè neǹ pọ́lọ́ lab dògò, zẹ̀ẹ̀ nen ea gé sí tóm nè Bàrìnen e náa gé sí tóm nèe.” (Mál. 3:18) Vóà naa, náa dú bíi kọ é sọ̀tọ́ deè kọọ̀ bẹẹ náa gbõoma àbèè lọ̀ e beè ié, á naa kọ é òòà aa ló gè fã̀ Bàrì. Be è ooà aa ló gè fà Jìhóvà, è síì kà agẹbá pọ́lọ́.

17. Éé ní ea náa vaá èé íe ọ̀ẹ̀ dẽe ea kil ló íb nen eé sa gè ilí àbèè ge iá ẹ́?

17 Be ò gé bugi togó boo gè ilí àbèè ge iá, é kọ ò monì bé e bel e neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Málakaì beè lòa é láá nvèè bá nè ni naa tṍó eo gé sa nen eo é ílí àbèè ge iá? Nen é láá ié sìgà lé kpãa, sõò beè náa gé fã Jìhóvà, é kọọ̀ Jìhóvà é ẹbvíe belí neǹ lé lab dògò? (2 Kọ́r. 6:14) Be ò ílí àbèè ge iá nená, é kọọ̀ àé láá nvèè bá nè ni kọ ó kilsĩ́ gè fã̀ Jìhóvà? Bugi togó boo níí: Àé láá dú kọọ̀ à íe sìgà lé kpãa ea beè di mm̀ gbò va e Sólomòn beè ilí, sõò bà náa géè fã̀ Jìhóvà. Vaá ńkem-kem, ba beè naa kọọ̀ Sólomòn á fã̀ gbò ńbàlì e bà náàmà bá.​—1 Kíǹ. 11:​1, 4.

18. Éé ní ea bọ́ló kọọ̀ gbò tẹ̀ nè kà á noomà ba gbò nvín ẽ́?

18 Gbò tẹ̀ nè kà, tui nòòtẽ́ ea di mm̀ Kpá Káí ea kil ló gbò méné e ba beè bẹl boo gbò gyóòlo Bàrì nvèèmài bá nèi bọọ gbò nvín kọ bàá ié tàn ge fã̀ Bàrì. Nveenii bá neí va kọ bàá dã́ ból ló kọọ̀ gbò méné e ba beè fã̀ Jìhóvà vaá nvèè nàgé bá nè dõona gbò kọ bàá fã̀e boo bá ea bọ́ló ní e Jìhóvà beè tenmà ẽ. Noomài nuù bọọ gbò nvín tení dú ló bel eo lóì nè lé nu dòòmà bá eo zógèì. Naanii kọ bàá dã́ ból ló kọọ̀ ge nó Kpá Káí, sí nònù, nè ge kọ́ kpẹ̀a palàge dú bíi èlmà dõona kà gbò nu gè naá mm̀ dùm. (Máát. 6:33) Ge naa vó é nvèè bá nè bọọ gbò nvín kọ bàá tú dénè ba nyíe fã̀àmà Jìhóvà, tãa vó e bà dõgẽ sí nònù boo béè kọ bà mon kọọ̀ ba tẹ̀ nè bà kà gé náa vó. Be nóò náànìì vó, bàé láá ẹ̀b kọọ̀ ge fã̀ Jìhóvà náa bọọgẹ̀ dú bíi, àbèè kọ bà bééláfùl kọ bà náa é fã nàè Jìhóvà.

19. Mókà ból dẽesĩ́ ní e gbò e ba beè òòà aa ló gè fã̀ Jìhóvà íe é? (Ẹ̀b nàgé ńkpó ea kọ́ọ̀ “ Òé Láá Òòà Kẽ Dú Ló Jìhóvà!”)

19 Beè nen ooà aa ló gè fã̀ Jìhóvà, é kọ à tõó dọ̀ kọọ̀ náa é láá du ná kóò Jìhóvà? Ẽ́èe, àé beè láá ọgá vaá òòà kẽ dù gé fã̀ Jìhóvà. Kọbé à láá naa vó, àé dú bíi kọ á kìlmà kpá ló kẽ vaá tú nvèè bá ea aa bá gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. (Jém̀z 5:14) À bọ́ló kọ á pììgà bé ea kpóó sim tùlà naa kọbé à láá kpáá dú kóò Jìhóvà!

20. Be è nó gbò méné e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo, Jìhóvà é ẹbvíi naa vàẹ?

20 Éé ní e ni nó lọl ló gbò méné e ba beè bẹ̀l Ízràẹ̀l ẹ? Èé láá belí gbò méné e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé booá be è tú dénè bẹẹ nyíe fààmà Jìhóvà. À dú bíi kọ é nó nu lọl ló bẹẹ lọ̀, ọgá, vaá pììgà bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa kọbé née lábvì pọ́lọ́ láb. À bọ́ló kọ é kẽ̀èa boo kọọ̀ à palàge dú bíi kọ é fã̀ Jìhóvà boo bá ea ténmá. Jìhóvà é ẹb ni naamá nen ea gé náa nú ea dú lé be ò kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nèe.

SỌ́L EA GÃ́BUG DÚ 45 Gbò Nú E M Bugì Togó Boo

a Mm̀ nakà togó bel ge nòí, tã́á bel ea kọ́ọ̀ “gbò méné e ba beè bẹ̀l Ízràẹ̀l” gé lóá bel nyòòmà gbò méné e ba beè bẹl boo gbò gyóòlo Jìhóvà. Kọbèè gbò ménéá beè bẹl boo bàà tẽ́gãà Júdà, òb tẽ́gãà Ízràẹ̀l, àbèè 12 tẽ́gãà Ízràẹ̀l.

b MOǸ BEL E BÀ BAATẼ́: Kpá Káí ólò tú “nyíe” loomá bel kilma ló íb nen e nen dú, ea bãàa mm̀ tàn e nená íe, nú ea bugi togó boo, a láb, bùlà ea di nvéè nú ea náa, nè gbò a nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́.

c Mm̀ deè pá Ízràẹ̀la, gbò méné e bà náa dú Ízràẹ̀l beè olòó fã̀ gbò ńbàlì e bà náàmà bá e gbò dó e bà bé èlbá ólò fã̀.

d Méné Ésà beè sí gã́bug agẹbá pọ́lọ́. (2 Kró. 16:​7, 10) Sõò, Kpá Káí kọ́ọ̀, a beè naa nú ea léémá Jìhóvà. Náa kal ló béè kọọ̀ à beè kìn dùùlà bá deè tṍ e neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì beè nèe, àé láá dú kọọ̀ tṍó e tṍó téní, a beè ọgá. Lé nu ea beè naa beè bọọ èl pọ́lọ́ ea beè sì. À palàge dọa bàlà kẽ kọọ̀, Ésà beè fã̀ áá Jìhóvà vaá pììgà bé ea kpóó sim tùlà naa gè lọ̀l kyáá fã̀ tṍó ea géè bẹ̀l.​—1 Kíǹ. 15:​11-13; 2 Kró. 14:​2-5.

e È monì kọọ̀ ge fã̀ Jìhóvà palàge dú bíi boo béè kọ túá kà nè níí ea égè bàà kà log e Jìhóvà beè nè pá Ízràẹ̀l tenmá bá Mózìs beè ãane pá Ízràẹ̀l kọọ̀ bàá gá fã̀ tọ́ọ̀ nen àbèè dõona kà nu daalá lọl ló Jìhóvà.​—Ẹ́xọ. 20:​1-6.

f BÀÀTẼ́ EA KIL LÓ FÒTÓ EA DI BOO: Ene kà neǹ kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ea di-dí mm̀ a deè ãa dì ea gé duulà bá deè tṍ ene kà vígà págbálà kilma ló bé ea bọ́ló kọ á ṍ míí naa. Vígà págbálàa kilmà kpá ló kẽ, tú dùùlà bá deè tṍá, vaá kilsĩ́ gè fã̀ Jìhóvà mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo.