1-2. Zédọ̀k níà mée ẽ́? (1 Krónikòl 12:​22, 26-28)

 DÒÒMÀ dẽe ló kọọ̀ gã́bug gbò gbálà e bà sígá ló 340,000 nen di bṍóná kọbé bà tú Dévìd naamá méné ea é bẹl boo dó Ízràẹ̀l. Vaá níí à gbóó naa kọọ̀ gbò nen á tõó boo kpá-kpá ńgù ea di Híbròn, loá sọ́l, màngã̀, vaá ọlí sọ́l lèèmà Jìhóvà mm̀ taà dee. (1 Kró. 12:39) À íe ene kà nvín ãa gbálà ea bée kọlà Zédọ̀k e gbò nen náa beè nvèèe kpíi ló ea beè di zẹ̀ẹ̀ gbòa. Sõò, Jìhóvà beè nvèèe kpíi ló vaá à gbĩ́ kọọ̀ beele é nyimá kọọ̀ zédọ̀k beè di kĩá. (Bugi 1 Krónikòl 12:​22, 26-28.) Zédọ̀k níà mée ẽ́?

² Zédọ̀k beè dú neǹ vààla gyọ́ọ ea géè zọ̀ Pọ̀b Neǹ Vààla gyọ́ọ ea bée kọlà Àbáíatà siá tóm. Bàrì beè nè nyìmànù Zédọ̀k vaá naa kọ á láá dã́ ból ló a bùlà. (2 Sám. 15:27) Gbò nen beè ólò sí ló Zédọ̀k tṍó e bà íe bíi ló dùùlà bá deè tṍ. Zédọ̀k beè ié agẹló, vaá nakà kpãaí ní eé ló bel boo mm̀ nakà togó bel ge nòí ẽ́.

3. (a) Éé ní ea náa vaá à dú bíi kọọ̀ gbò gyóòlo Jìhóvà á ié agẹló é? (b) Vaá éé ní eé ló bel boo mm̀ nakà togó belí é?

³ Mm̀ dee-deè nvéè deeí, Sétàn dì ea gé palàge naa uú boo gbò gyóòlo Bàrì. (1 Pít. 5:8) Vóà naa, è íè bíi ló agẹló kọbé è láá elá dọ̀ọ̀mà tṍó e Jìhóvà é nveè kùbmà ló Sétàn nè nakà pọ́lọ́ bàlà booí. (Ps. 31:24) Naanii èé ló bel boo taà sĩ́deè èé láá nó gè ié agẹló belí Zédọ̀k.

NVÈÈ SÃ KÚM BOǸ MÉNÉ BÀRÌ

4. Éé ní ea náa vaá gbò gyóòlo Jìhóvà à ié bíi ló agẹló kọbé bà láá nvèè sãa kúm a Boǹ Méné ẽ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁴ Beelé gbò gyóòlo Jìhóvà ólò nvèè sãa kúm a Boǹ Méné, sõò è ólò ié bíi ló agẹló kọbé è láá naa vó. (Máát. 6:33) Dì belí nu dòòmà bá, è íè bíi ló agẹló kọbé è láá tõó boo gbò nòòkúù Jìhóvà vaá kọ́ lé kpẹ̀a ea kil ló a Boǹ  Méné. (1 Tẹ̀s. 2:2) Vaá à ólò dú nagé bíi kọ é ié agẹló kọbé è láá kilsĩ́ gè tõó kele mm̀ nakà bàlà boo e bìlà bẹlbẹ̀l ni náa kọ á pòòàí. (Jọ́ọ̀n 18:36) Baa kpó sìgà gbò gyóòlo Jìhóvà lọl ló tóm, tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà va, sií vaá nvee kpọ́gọ́lọ́, boo béè kọ bà náa zigà ge gbááá ló bìlà bẹlbẹ̀l àbèè ge bã ló tóm bé.

5. Éé ní ea náa vaá Zédọ̀k beè ié bíi ló agẹló kọbé à láá nvèè sãa kúm Dévìd e?

⁵ Níì áá gè sí kẽè sẹ̀lẹ̀nù ge tú Dévìd naamá méné ní e Zédọ̀k beè sí Híbròn ló é nì. Sõò a beè faalá nuù bé vaá di kpènà ló gè bé-bé. (1 Kró. 12:38) A beè di kpènà ló gè zọ̀ Dévìd sí ól bé vaá kpènà pá Ízràẹ̀l lọl bá gbò ọ́b. Be à sẹlẹ Zédọ̀k náa beè nyimá dénè nú ea beè dú bíi kọ neǹ bé á naa, sõò a beè ié agẹló.

6. Mókà nu dòòmà bá Dévìd ní ea beè naa kọọ̀ Zédọ̀k á ié agẹló é? (Psalm 138:3)

⁶ Éé ní ea beè nvèè bá nè neǹ vààla gyọ́ọ̀ Zédọ̀k kọ á ié agẹló é? A beè di zẹ̀ẹ̀ gbò gbálà e ba beè ié agẹló, vaá è agàlà boo kọọ̀ a beè nó nu lọl vá ló. Dì belí nu dòòmà bá, bé e Dévìd beè ié agẹló naa “tṍó ea géè tulè pá Ízràẹ̀l siimá ól bé” beè naa kọ dénè nen ea dú Ízràẹ̀l á nvèèe sãa kúm. (1 Kró. 11:​1, 2) Dévìd beè olòó dẹ̀ẹ̀a boo nvèè bá ea aa bá Jìhóvà kọbé à láá bé pá a gbò ọ́b èlbá. (Ps. 28:7; bugi Psalm 138:3.) Nu dòòmà bá Jèhóíadà nè a nvín Bènáíà bií ló 22 nen e bà dú togó boo gbò tẽ́ gãà Ízràẹ̀l e ba beè nvèè sãa kúm Dévìd beè nvèè nàgé bá nè Zédọ̀k. (1 Kró. 11:​22-25; 12:​26-28) Dénè gbò gbálàí beè kpènà Dévìd vaá gbĩ́ kọ á dú méné.

7. (a) Mókà nu dòòmà bá gbò e bà íe agẹló deè nieí ní eé láá nó nu lọl ló é? (b) Mm̀ vídiòá, éé ní eo nóò lọl ló Vígà Nsilu e?

⁷ È ólò ié agẹló tṍó e bugì togó boo bé e dõona gbò beè ié agẹló vaá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà nè a Boǹ Méné naa. Kráìst Jíízọ̀s ea dú bẹẹ Méné beè palàge  kìn tã́gĩ̀ bá ea aa bá gbò nen e bà géè gbĩ́ kọ á dũunà bìlà bẹlbẹ̀l bàlà boò Sétàní. (Máát. 4:​8-11; Jọ́ọ̀n 6:​14, 15) A beè olòó bàn Jìhóvà kọ á neèe kói. Deè nieí, è íè nàgé gã́bug gbò nvín ãa gbálà e bà kin gè gbááá ló bìlà bẹlbẹ̀l àbèè ge sí ól bé. Òé láá bugi nòòtẽ́ ea kil vá ló lọl boo jw. org a

NVÈÈ BÁ NÈ PÁ VÍGÀ

8. Mó tṍó ní ea ólò dú bíi kọọ̀ gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò á ié agẹló kọbé bà láá nvèè bá nè pá vígà ẹ?

⁸ À ólò leemá gbò gyóòlo Jìhóvà ge nvèè bà nè ene. (2 Kọ́r. 8:4) Sõò sìgà tṍó, à ólò dú bíi kọ bàá ié agẹló kọbé bà láá naa vó. Dì belí nu dòòmà bá, tṍó e bé gím béá, gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ólò mòn kọ à dú bíi gè siè kpóó ló pá vígà, nvèè bá nè va, vaá nè va gbò nú ea dú va bíi ló kọbé bà láá kilsĩ́ gè fã̀ Bàrì. Vulè e gbò kànen íe kilma ló pá vígà ólò naa kọ bàá tú ba dùm nvee kèbá gẹẹ-gẹẹ ló kọbé bà láá nvèè bá nè pá vígà. (Jọ́ọ̀n 15:​12, 13) Ge naa vó zógè kọọ̀ bà íe íb agẹló e zédọ̀k beè ié á.

9. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ 2 Sámuẹ̀l 15:​27-29, éé ní e Dévìd beè kọọ̀ Zédọ̀k á naa ẽ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁹ Dùm Dévìd beè di kèbá gẹẹ-gẹẹ ló boo béè kọ a nvín Ábsolọ̀m beè gbĩ́ gè tú dọ̀ ménè lọ̀lẹ́ẹ́ bá. (2 Sám. 15:​12, 13) Kà lèlà tṍóá, a beè dú bíi kọ Dévìd á vàlẹ̀bá teelá aa Jèrúsalẹ̀m! A beè kolí pá a gyóòlo vaá kọ́ nè va kọọ̀: “Aalíí boo mè é téélá àà, boo béè kọọ̀ tọ́ọ̀ bẹ̀ì née é duuà aa bá Ábsolọ̀m!” (2 Sám. 15:14) Tṍó e pá a gyóòlo gé tééláá, Dévìd beè gbóó nyimá kọ à dú bíi kọọ̀ sìgà nen á gbẹá Jèrúsalẹ̀m kọbé bà láá kọ́ nú e Ábsolọ̀m gé noo neèe. Vó beè naa kọ á kọ́ nè Zédọ̀k nè dõona gbò e bà ólò vaalá gyọ́ọ kọ bàá òòa kẽ kil Jèrúsalẹ̀m. (Bugi 2 Sámuẹ̀l 15:​27-29.) A beè dú bíi kọ bàá palàge ọẹ̀ dẽe, boo béè kọọ̀ nú e Dévìd beè kọ bàá  naa dú gẹẹ-gẹẹ ló vaá àé láá màn ú nè va. Dòòmà dẽe ló nú e Ábsolọ̀m ea dú neǹ dàlà kpá ló boo, neǹ súng, nè neǹ kẹ̀lẹ̀ gáẹ̀ beè láá naa Zédọ̀k nè dõona gbò e bà ólò vaalá gyọ́ọá be a beè nyimá kọọ̀ bà géè ẹ̀b gbò nú ea gé náanìè kọbé bà kọ́ nè Dévìd!

10. Mósĩ́ deè ní e Zédọ̀k nè gbò e ba beè dì é ló beè kpènà dùm Dévìd e?

¹⁰ À íe nú e Dévìd beè kọọ̀ dõona kà a kóò ea bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo ea bée kọlà Húshì nè Zédọ̀k á naa. (2 Sám. 15:​32-37) Húshì beè tõó boo tùleá vaá sẹlẹ ló belí kọ à gé nveenìè sãa kúm Ábsolọ̀m, vaá a beè kọ́ bé e Ábsolọ̀m é bé Dévìd naa kọbé Dévìd láá ié tṍó ea é kpóómá dee ló nyòòmà béá. Tṍó e Ábsolọ̀m ni tú dùùlà bá deè tṍ Húshì, Húshì beè gbóó kọ́ nú ea beè naaáí nè Zédọ̀k nè Àbáíatà. (2 Sám. 17:​8-16) Pálaa ọ̀và beè gbóó lẹ̀ẹ̀là tóm má Dévìd. (2 Sám. 17:17) Tení dú ló nvèè bá ea aa bá Jìhóvà, Zédọ̀k nè dõona gbò e bà ólò vaalá gyọ́ọ beè kpènà dùm Dévìd.​—2 Sám. 17:​21, 22.

11. Mósĩ́ deè ní eé láá nó bé e Zédọ̀k beè ié sìà kpóó ló naa tṍó e gé nveè bá nè pá vígà ẹ?

¹¹ Mósĩ́ deè ní eé láá ié agẹló belí Zédọ̀k tṍó e pá vígà e bà di kèbá tàvàlà dìtõ̀ò íe bíi ló bẹẹ nvèè bá ẹ́? (1) Tõó boo tùle. Tṍó e di kèbá tàvàlà dìtõ̀ò, à du bíi kọ é ié dùm gbàntṍ ló kọbé è láá gbaaá ló pá vígà. Gbàntṍ tulè ea aa tọ nàà tóm ea gé ẹb nú ea kil ló kĩée eo dì. (Híb. 13:17) À bọ́ló kọọ̀ gbò kànen á olòó tení boo dùùlà bá deè tṍ ea kil ló bé e pá vígà é láá kpoogá dee ló nyòòmà búùló kyọ̀àsĩ́ nu naa, nè nú e bà é láá naa tṍó e búù kyọ̀àsĩ́ nu nááá. (1 Kọ́r. 14:​33, 40) (2) Ié agẹló vaá ò íe ọ̀ẹ̀ dẽe. (Pró. 22:3) Bugi togó besĩ́ ò kálá naa enè íb nu. Ó gá naa tọ́ọ̀ kà nú ea é nveè ni tã̀àgã̀ ló. (3) Dẹ̀ẹ̀a boo Jìhóvà. Kẽ̀èa boo kọọ̀ Jìhóvà gbĩ́ kọọ̀ pá vígà nè ọ̀ọ̀ ó iei kpènà. Àé láá naa kọ ó nvèè bá nè pá vígà kọbé bà ié kpènà.

12-13. Éé ní eo nóò lọl ló nú ea beè naaá ló Viktor nè Vitalii e? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

 ¹² Bugi togó boo nú ea beè naaá ló Viktor nè Vitalii e bà dú gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò e bà géè tú múú nè gyã́á má pá vígà e bà di Ukraine. Viktor kọ́ọ̀, “E beè olòó gbĩ́ gyã́á tení ló kẽ, vaá gã́bug tṍó e ólò dã́ moǹ náa e bà gé tã́. À íe ene kà vígà págbálà ea beè dõo gyã́á nèi. Nú ea beè dõoí beè nvèè bá nè pá vígà kọ bàá ié nu gè tõoma dùm mm̀ sìgà tṍó. Boo tṍó e géè labví nu gè dõo nvee mm̀ faà, ba beè tẹlẹ̀ bóm̀ nú ea láá dú 20 mítà (66 ft) aa ló kĩée e beè dìa. Zivekà deá, m bàn Jìhóvà kọ á nèm agẹló kọbé m̀ láá kilsĩ́ gè nvèè bá nè pá vígà.”

¹³ Vitalii kọ́ọ̀, “a beè dú bíi kọ é palàge ié agẹló. Túá kà kyẽè em beè sì beè túm 12 ávà bá. M beè bàn kọ Jìhóvà á nèm agẹló gbẹá boo èèlèa.” Vitalii beè ié agẹló, sõò a beè ié nágé ọ̀ẹ̀ dẽe. À kpáá kọọ̀: “M beè kilsĩ́ gè bàn Jìhóvà kọ á nèm nyìmànù vaá naa kọ ḿ láá naa nú mm̀ kuna-kuna bá. M beè teelá faà tení áá boo èèlè e kpóó ea gé bẹl beè kọ bàá tení. Nà zìgà beè kpáá agaló tṍó em monì bé e pá vígà gé gbá siá tóm naa. Ba beè tú kọ̀láá kà nú ea gáẹ̀ láá tãagẽ́i lọl èèlè, tú gyã́á, kọ̀là ló, nè dõona kà gbò nú ea dú bíi nvee mm̀ faàa, vaá dòbá kĩée eé tõo nè gyã́á gè dè nè Viktor nè nda.”

KILSĨ́ GÈ BỌ́LÓ DẸ̀LẸ̀ NYÍÉ BOO NÈ JÌHÓVÀ

14. Àé tọ́aí ló naa vàẹ beè nen e vulè náa fã nà Jìhóvà ẹ?

¹⁴ Ene kà tàvàlà dìtõ̀ò eé láá kpeesĩ́ ló dú tṍó e nen ea dú bẹẹ tọ àbèè bẹẹ díì-díílá kóò náa fã nà Jìhóvà. (Ps. 78:40; Pró. 24:10) Bé e gbaa ló ea beè di zẹ̀ẹ̀ nená nè bẹ̀ì beè agaló naa, níà bé ea é tavàlàí ló ge ĩ̀ìmà dìtõ̀òa naa ẽ́. Beè íb nuí a náaa ní ló, bé e Zédọ̀k beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo naa é láá siè ni kpóó ló.

15. Éé ní ea náa vaá Zédọ̀k beè ié bíi ló agẹló kọbé à láá kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà ẹ? (1 Kíǹg 1:​5-8)

¹⁵ Zédọ̀k beè kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà bã̀àna tṍó ea díì-díílá kóò Àbáíatà náa beè fã̀ nà Jìhóvà. Níí beè naaá nyòòmà tṍó e bẹ̀l Dévìd é gé iná kùbmà. Tṍó e kpá ló Dévìd zọ vaá àé gé ù, a nvín Àdònáíjà beè gbĩ́ gè tú dọ̀ méné e Jìhóvà beè zìgà nè a nvín Sólomòn lọ̀lẹ́ẹ́ bá. (1 Kró. 22:​9, 10) Àbáíatà beè nvèè sãa kúm Àdònáíjà. (Bugi 1 Kíǹg 1:​5-8.) Tṍó e Àbáíatà náa vó, náa beè bọ ná ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà bií ló Dévìd! É kọ òé láá dòòmà dẽe ló bé e nyíè Zédọ̀k beè palàge bììlà naa? Àbáíatà nè ẹ̀ẹ̀ beè gbá sí tóm gè vaalá gyọ́ọ mm̀ nú ea é sígá ló 40 gbáá. (2 Sám. 8:17) Ba beè gbá ẹ̀b nú ea kil ló “kpó zíl kà-kà Bàrì.” (2 Sám. 15:29) Túá ból, ba beè gbá nvèè sãa kúm bẹlbẹ̀l Dévìd vaá sí gã́bug tóm nè Bàrì.​—2 Sám. 19:​11-14.

16. Éé ní ea beè láá nvèè bá nè Zédọ̀k kọ á kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é?

¹⁶ Náa kal ló béè kọọ̀ Àbáíatà náa beè bọ ná ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà tṍó ea sa gè naa uú boo Dévìd, Zédọ̀k beè kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà. Dévìd beè nyimá kọ àé láá dẹlẹ̀ẹ̀ nyíé boo Zédọ̀k. Tṍó e bà ni nyímá nú e Àdònáíjà géè noo, Dévìd beè dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Zédọ̀k, Nètàn, nè Bènáíà, é tṍ nóo ból Sólomòn naamá méné. (1 Kíǹ. 1:​32-34) Gè di ló gbò e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà, belí Nétàn nè dõona gbò e ba beè nvèè sãa kúm Méné Dévìd beè nvèè bá nè Zédọ̀k. (1 Kíǹ. 1:​38, 39) Tṍó e Sólomòn ni dú méné, a beè “íbá ló Zédọ̀k naamá  neǹ vààla gyọ́ọ nyaamá ló Àbáíatà.”​—1 Kíǹ. 2:35.

17. Mósĩ́ deè ní eo é láá nó Zédọ̀k beè nen ea dṹùnà ni sa kọ náa é fã nàè Jìhóvà ẹ?

¹⁷ Mósĩ́ deè ní eo láá nó nu dòòmà bá Zédọ̀k e? Beè nen ea dṹùnà ni sa kọ náa é fã nàè Jìhóvà, beeláfùl ge bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà. (Jós. 24:15) Jìhóvà é né ni kói nè agẹló eo íè bíi ló kọbé ò láá naa nú ea lelà. Dẹ̀ẹ̀a boo Jìhóvà tení dú ló gè tã̀àgã̀é ló vaá ò zọ̀ pá vígà e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo naaá nu. Jìhóvà palàge nvèè ka ló o bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo, vaá àé tã́ànè ni dee bá.​—2 Sám. 22:26.

18. Éé ní eo nóò lọl ló nú ea beè naaá ló Marco nè Sidse e?

¹⁸ Bugi togó boo nu ea beè naaá ló Marco nè a va, e pálaa kà ba nvín pábia beè beeláfùl kọ bà náa é fã nàè Jìhóvà. Marco kọ́ọ̀: “Nyíè nen ólò palàge bììlà tṍó e pá a nvín sa kọ bà náa é fã nàè Jìhóvà. Boo béè kọọ̀ a beè palàge vùlè va lọl dee e ba beè mèà, vaá kpènà va kọbé tọ́ọ̀ kà pọ́lọ́ nu náa náaa vá ló.” À kpáá kọọ̀: “Sõò, Jìhóvà beè nvèè bá nèi kọ é láá ĩ̀ìmà. A beè naa kọ ńdáà va nè nda á láá siè kpóó ló ene tṍó e dìtõ̀òa náa kọọ̀ lóói á ọọ.” A vaà Sidse kọ́ọ̀: “Née gáẹ̀ beè láá ĩ̀ìmà be Jìhóvà náa beè nèi kói. M beè ié tã̀àgã̀ bùlà, boo béè kọ a beè tõoḿ ló belí kọọ̀ nú ea nááá dúm bá, vó beè naa kọ ḿ kọ́ bé e nu tọ́a ḿ ló naa nè Jìhóvà. Pọ́ì ńkem̀ tṍó aa ló tṍóá, ene kà vígà pábia em gáà beè mònàe mm̀ gã́bug gbáá beè dúm ló, pììlàm bá ló, ẹ̀bviim sĩ́ vaá kọ́ nèm kọọ̀, “Sidse, nyimá kọọ̀ nú ea nááá náa dú ní bá! Tení dú ló nvèè bá ea aa bá Jìhóvà, m̀ dì em gé fã Jìhóvà mm̀ ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe.”

19. Éé ní eo béèlàfùl ge naa ẽ́?

¹⁹ Jìhóvà gbĩ́ kọ dénè nen ea gé fã́e á ié agẹló belí Zédọ̀k. (2 Tím. 1:7) Sõò, à gbĩ́ kọ é dẹẹàẹ̀ boo a nvèè bá tãa vó e dẹẹà boo bẹẹ kói. Vóà naa, tṍó eo kpeèsĩ́ tàvàlà dìtõ̀ò, bàn nvèè bá lọl bá Jìhóvà. Agala boo kọọ̀ àé náa kọ ó ié agẹló belí Zédọ̀k!​—1 Pít. 5:10.