MM̀ GÃ́BUG gbáá, pá Ízràẹ̀l beè olòó tú kpègè nvèèmà sãa kúm kà kà fã̀. Sõò mm̀ deè Jíízọ̀sa, pá Júù beè olòó kpẽ́ kele-kele íb kpègè gbáá ea beè naa kọọ̀ nu á tàvàlà vá ló.

Log beè kọọ̀ kọ̀láá neǹ Júù ea ni dú kànen á kpẽ́ báà sĩ́ shekel (bàà kà sọ́gọ́ kpègè ea kọlà drachma). Mm̀ túá gbò gbááá, ba beè olòó tú kpègè gbáá ẹ̀bmà nú ea kil ló gè vaalá gyọ́ọ nè ge siimá tóm ló tọọ̀ káí e Hẹ́rọ̀d beè tìbva. Sìgà pá Júù beè bĩiná Pítà nú ea dú bùlà Jíízọ̀s ea kil ló gè kpẽ́ kpègè gbáá, vaá Jíízọ̀s beè kọ náa dú pọ́lọ́ ge kpẽ̀. Kàsĩ́, a beè kọ́ nè Pítà kiẽ́e ea é sí gé tú kpègè ea é kpẽ́émá kpègè gbááá.—Máát. 17:24-27.

Tṍóá, gbò gyóòlo Bàrì beè olòó kpẽ nágé dõòna íb kpègè, ea dú ené boo òb ea dú ló nú e ba beè fò àbèè kpègè e bà óó ló nu. (Lìv. 27:30-32; Nóm. 18:26-28) Gbò tùle bõ̀ònaló fã̀ beè kọọ̀ gbò nen é íè ge kpẽ́ ené boo òb ea dú ló gbò nú e ba beè fò, bã̀àna boo “méǹt, déèl nè kámẹ̀n.” Jíízọ̀s náa beè kọọ̀ ge kpẽ́ ené boo òb dú pọ́lọ́, sõò a beè tú dùm bàà sĩ́ ea beè di mm̀ pá Fárèsì nè gbò émì kpá ẹẹ́ dẹ̀i.—Máát. 23:23.

Tṍóá pá Róm̀ ní e bà géè bẹ̀lẹ, vaá a beè dú bíi kọọ̀ pá Júù á kpẽ́ gã́bug kele-kele íb kpègè gbáá nèva. Ene kà ea di gbàà dú kpègè e gbò tẹ̀ íè kunukẽ̀ é kpẽ́, vaá bà ólò tú kpègè àbèè gyọ́ kpẽemá. Ba beè kọọ̀ bàá kpẽ́ ené boo ténì ketõ̀ò àbèè ené boo vòò ketõ̀ò ea dú ló kọ̀láá kà nú e bà lọl boo kunukẽ̀a. Pá Júù beè olòó kpẽ nágé dõòna kà kpègè gbáá. Na íb kpègè gbááí ní e pá Fárèsì beè bĩiná bel Jíízọ̀s ea kil lóá ẹ́. A beè naa kọ é nyimá sĩ́deè ge kpẽemá kpègè gbááí tṍó ea kọ́ọ̀: kpẽi “nu e a kuu Méné Róm̀ nèi Méné Róm̀ vaá ò kpẽ́i nu e a kuu Bàrì nèi Bàrì.”—Máát. 22:15-22.

Ba beè olòó tu nágé kpègè bá gbò e bà kil dõòna ketõ̀ò gé ùlà ki. Ba beè olòó tú gbò kpègèí gbẹá gi gã́ múú, boo káà múú, táàa tẽ́ èèlè, àbèè èèlè ea téní bã bóná àbèè kè ki.

Dénè kpègè gbáá e pá Róm̀ beè olòó kọọ̀ pá Júù á kpẽ̀a beè palàge bọọ èl va ló. Enè neǹ nòòtẽ́ nómá ea dú Róm̀ ea kọlà Tacitus kọ́ kilma ló tṍó e Jíízọ̀s beè di boo kunukẽ̀í e Gbele Méné Tiberius géè bẹ̀l kọọ̀, “Pá Sìríà nè pá Jùdíà beè bàn kọ bàá tuè ba kpègè gbáá kilma kẽ boo béè kọ à náa kọọ̀ nu á tavàlàẹ̀ vá ló.”

Sĩ́deè e ba beè olòó tuumá kpègè gbááá beè naa kọ nu á palàge tàvala ló gbò nen. Ba beè olòó sà nen ea é dí gbàà gbò ge lọ̀l kpègè gbááí dẹ̀ẹ̀a boo gã́bug kpègè ea kpẽ́ bã̀àmà. Nen e ńlẹ́ẹ̀ kpègè ea beè kpẽ́ bã̀àmà palàge bọọ ea dì vá gbàà ní ea é dí vá togó é, vaá àé ólòó ié úlù gbàà kọ̀láá kà nú e bà lọl domá, boo tṍó e gbò e bà ólò sì gé lọ̀l kpègè gbááá ólò ié nágé baálà úlù. Àé láá dú kọọ̀ dénè nagbò lọ̀l kpègè gbááá beè di kè kẽè Zakíọ̀s. (Lúùk 19:1, 2) Be à sẹlẹ, vó ní ea beè naa kọọ̀ pá Júù á ọbví gbò e bà ólò lọ̀l kpègè gbáá ẹ́.