1. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Psalm 18:​46, éé ní e Dévìd tú Jìhóvà doolé ló é?

 SÌGÀ tṍó, è ólò kpeesĩ́ ló gbò dìtṍó ea é láá nyaaná bẹẹ dùm àbèè ge naa kọ nu á tàvàlàí ló. Nyíéi palàge ẹẹ kọ èé láá dẹẹa boo nvèè bá ea aa bá Jìhóvà! Togó bel e ã́àa nòa, beè kẽéí nyíe kọọ̀ Jìhóvà dú Bàrì ea di dùm vaá à di kpènà ló gè nvèè bá nèi dénè tṍó. Tṍó e monì bé ea nveè bá nèi naa, à ólò naa kọ é agala boo kọọ̀ “Jìhóvà di dùm!” (Bugi Psalm 18:46.) Sõò tṍó e Dévìd ni kọ́ọ̀ Jìhóvà di dùm lọ̀l, a beè gbóó kolíe “ńdáà Dem.” Éé ní ea náa vaá Dévìd à tú Bàrì ea di dùm doolé ló dem ea gé dùm ẽ?

2. Éé ní eé ló bel boo mm̀ nakà togó belí é?

² Mm̀ nakà togó belí, èé ló bel boo nú ea náa vaá Dévìd à tú Jìhóvà doolé ló dem, nè nú e nakà nu dòòle lóí nóòmài ea kil ló Jìhóvà. Èé nó nágé bé eé láá dẹẹa boo Jìhóvà belí bé e ólò dọ̀ bèlà dem naaá. Dee-deè nvée, èé ló bel boo gbò sĩ́deè eé láá toní gbò kpãa e Jìhóvà íe.

NÚ EA NÁA BÀ TÚ JÌHÓVÀ DOOLÉ LÓ DEM

3. Éé ní ea náa Kpá Káí ólò bọọgẹ̀ tú moǹ bel ea kọlà “dem” loomá bel é? (Ẹ̀b fòtó ea di boo kóó kpáí.)

³ Kpá Káí tú Jìhóvà doolé ló “dem” kọbé è láá dã́ ból ló gbò kpãa e Jìhóvà íe. Kpá Káí tẹ́lẹ bàlà kẽ kọọ̀ gã́bug tṍó e gbò gyóòlo Jìhóvà gé leelàẹ boo béè gbò kpãa ea íe, bà ólò túe doolé ló dem. Kpá Dìtolónomì 32:4 ní ea dú túá ketõ̀ò ea di mm̀ Kpá Káí e bà gé tú Jìhóvà doolé ló “Dem” ẽ́. Tṍó e Hánà géè tã̀àgã ló Bàrì, a beè kọọ̀ “náa íe tọ́ọ̀ kà dem ea bélí beélè Bàrì.” (1 Sám. 2:2) Hábakọ̀k beè kolí Jìhóvà kolíe “nà Dem.” (Háb. 1:12) Nen ea beè emí kpá Psalm 73 beè kọọ̀ Jìhóvà ‘ní ea ólò kpenàè a nyíe ẽ́.’ (Ps. 73:26) Bã̀àna Jìhóvà beè tú a lóó doolé ló dem. (Àìz. 44:8) Naanii  èé ló bel boo taa kà kpãa ea náa kọọ̀ bàá tú Jìhóvà doolé ló dem, nè bé eé láá túe naamá “beélè dem” naa.​—Dìt. 32:31.

4. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà dú ketõ̀ò kpènàe? (Psalm 94:22)

⁴ Jìhóvà dú ketõ̀ò kpènà. Dì belí bé e kóló dem ólò kpènà nen lọl bá ìlìsẽ́ boo naaá, níà bé e Jìhóvà ólò kpènài tṍó e kpeèsĩ́ ló gẹẹ-gẹẹ ló dìtõ̀ò naa ẽ́. (Bugi Psalm 94:22.) À ólò kpènài lọl bá gbò dìtõ̀ò ea é láá nvèèi kom ló dọ̀ọ̀mà dè-dè ea é naa kọ é gá ié ná lé gbaa ló kìlmàé ló. Vaá à zìgà nàgé kọọ̀ dì deèsĩ́, àé lọlìè kọ̀láá kà nu ea gé tãagẽ́i, ea náa kọ é gá ié fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló nè kpènà.​—Èzí. 34:​25, 26.

5. Mósĩ́ deè ní eé láá tú Jìhóvà naamá bẹẹ Ketõ̀ò Kpènà ẽ?

⁵ Ge tã̀àgã ló Bàrì ní ea dú enè sĩ́deè eé láá tú Jìhóvà naamá bẹẹ Ketõ̀ò Kpènàe. Tṍó e tãagã̀ ló Jìhóvà, à ólò nèi a “fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló” ea ólò naa kọ é ié dĩ̀ìnè ló bùlà. (Fíl. 4:​6, 7) Bugi togó boo nú ea beè naaá ló ene kà vígà págbálà ea bée kolà Artem, e ba beè siíe nvee tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́ boo béè a zìgà. Ene kà neǹ bé ea géè bĩináe bel gbẹá tọọ̀ kpógọ́lọ́á beè palàgé dú gboo-gboo ló vaá a beè tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀màe vaá siimàe pọ̀. Vígà Artem kọ́ọ̀ “Pọ̀ ólò siím kọ̀láá tṍó e neǹ béí kólím vaá gbĩ́ gè bĩinám bel. . . . Sõò, m̀ ólò tãagã ló Jìhóvà kọ̀láá tṍó vaá bànìe kọ á nèm dĩ̀ìnè ló bùlà nè nyìmànù. “Kọ̀láá bé ea bíìgèm ló naa. . . . M beè ié dĩ̀ìnè ló bùlà boo béè nvèè bá ea aa bá Jìhóvà vaá a beè belí kọọ̀ m̀ dọọ̀ bẹ̀là gbọọ.”

6. Éé ní ea náa vaá èé láá dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà kọ̀láá tṍó ẽ́? (Àìzáíà 26:​3, 4)

⁶ Jìhóvà dú nen eé láá dẹlẹ nyíé boo. Dì belí bé e gbele báà dem àbèè gù ólò tõó tẽ̀ènè dọ̀ vaá bà náa ólò láá kpòònà naaá, níà bé e Jìhóvà dì nàgé naa ẽ́. Èé láá dẹlẹ́ẹ nyíé boo, boo béè kọọ̀ à dú “Dem ea dì dọ̀ dè-dè.” (Bugi Àìzáíà 26:​3, 4.) Jìhóvà di dùm dọ̀ dè-dè vaá à ólò mm-mè kọ̀láá kà nú ea beè zìgà, à ólò dã́ bẹẹ tã̀àgã ló, vaá nvèè bá nèi kọ̀láá tṍó e bíi dìí ló. Èé láá dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà boo béè kọọ̀ náa ólò kẹlẹ gbò e bà fã́e mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. (2 Sám. 22:26) Tọ́ọ̀ kà nú e náà nèe náa ólò táẹ́ nyíe, vaá àé néi kpẽ́ ló.​—Híb. 6:10; 11:6.

7. Éé ní ea é nááaí ló tṍó e dẹẹà boo Jìhóvà ẹ? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁷ È túù Jìhóvà naamá bẹẹ Dem tṍó e dẹẹàẹ́ boo. È ólò dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ èé íe bélè lọl ló gè gbànìe tṍ ló bã̀àna tṍó e di kèbá tàvàlà dìtõ̀ò. (Àìz. 48:​17, 18) Tṍó e monì bé e Jìhóvà nveè bá nèi naa, è ólò kpáá palàge dẹlẹ́ẹ nyíé boo. È agàlà boo kọ kọ̀láá bé e tã̀àgã̀ e kpeèsĩ́ ló aga bá naa, Jìhóvà é nveè bá nèi. Tṍó e kpeèsĩ́ ló dìtõ̀ò e tọ́ọ̀ nen náa láà nvèè bá nèi, è ólò mòn bé e Jìhóvà palàge bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo naa. Vígà Vladimir kọ́ọ̀ “M beè palàge dũ̀ùà bã kpàn Jìhóvà tṍó em beè di tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́á èlmà dénè tṍó mm̀ nà dùm. M beè nó gè kpáá palàge dẹlẹ́ẹ nyíé boo,  boo béè kọọ̀ áá ẹlẹ ní ea géè nvèè bá nèm kọ ḿ ĩ̀ìmà gbò dìtõ̀ò em géè téní bá ẹ́.”

8. (a) Éé ní ea náa vaá èé láá kọọ̀ Jìhóvà náa ólò nyaaá ẽ́? (b) Mókà bélè ní e ólò ié lọl ló gè tú Bàrì naamá bẹẹ Dem ẽ́? (Psalm 62:​6, 7)

⁸ Jìhóvà náa ólò nyaaá. Jìhóvà bélí gbele báà dem àbèè gù e náa ólò nyaaá. Náa ólò nyaaná a láb àbèè nú ea noo gè naa. (Mál. 3:6) Jìhóvà náa beè nyaaná a tóm̀ bùlà kilma ló gbò nen tṍó e Ádàm nè Íìv beè lọ̀lìe togó kèbá. Dì belí bé e neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè emí naaá kọọ̀, Jìhóvà “náa é láá àmàsàn a bá.” (2 Tím. 2:13) Níí tõó dọ̀ kọ tọ́ọ̀ kà nu náa é láá naa kọọ̀ Jìhóvà á nyaaá íb nen ea dú nè gbò kpãa ea íe, àbèè ge nyaaná a tóm̀ bùlà nè gbò a nòòkúu. Boo béè kọọ̀ Jìhóvà náa ólò nyaaá, è agàlà boo kọọ̀ àé nveè bá nèi kọ é láá ĩ̀ìmà tàvàlà dìtõ̀ò e kpeèsĩ́ ló. Vaá dì deèsĩ́, àé ḿm̀-mè gbò nú ea beè zìgà.​—Bugi Psalm 62:​6, 7.

9. Éé ní eo nóò lọl ló nú ea beè naaá ló Tatyana ẽ?

⁹ Be è kilsĩ́ gè bugi togó boo gbò kpãa e Jìhóvà íe nè gbò tóm̀ bùlà ea íe kilma ló boo kunukẽ̀í nè gbò nen, àé nveè bá nèi kọ é dẹlẹ́ẹ nyíé boo vaá túe naamá bẹẹ Dem. Ge naa vó é nveè bá nèi kọ é ié dĩ̀ìnè ló bùlà vaá kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo tṍó e kpeèsĩ́ ló tàvàlà dìtõ̀ò. (Ps. 16:8) Nú ea beè naaá ló ene kà vígà pábia ea bée kọlà Tatyana e ba beè siíe gbẹẹ́ tọ boo béè a zìgà, zógè kọọ̀ níí dú kà-kà. À kọ́ọ̀ “Túá ból, a beè dú áá m̀m̀ vaá dìtõ̀ò beè palàge tàvàlà ḿ ló naa ní e lóóm beè ọọ.” Sõò tṍó ea daamà togó gè bugi togó boo Jìhóvà nè a tóm̀ bùlà kilma ló gbò nen, a beè gbóó láá ĩ̀ìmà dìtõ̀ò ea beè di bá. À kpáá kọọ̀: “Ge dã́ ból ló nú ea náa vaá gbò nuí à naaá beè nvèè bá nèm kọ ḿ nyimá kọọ̀ m̀ di bá dìtõ̀òí boo béè kọọ̀ m̀ gbĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà. Níí beè nvèè bá nèm kọ ḿ gá bọọgẹ̀ bugi togó boo nà bá.”

10. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà é láá dú bẹẹ Dem kátogóí é?

¹⁰ Pọ́ì ńkem̀ tṍó àla, èé kpeesĩ́ ló tàvàlà dìtõ̀ò vaá àé dú bíi kọ é dẹẹa boo Jìhóvà èlmà kọ̀láá tṍó. Vóà naa, à palàge dú bíi kọ é agẹlẹ ló bẹẹ zìgà mm̀ Jìhóvà kátogóí vaá agala boo kọọ̀ àé néi kọ̀láá kà nú e íè bíi ló kọbé è láá bọ́ló dèlẹ̀ nyíé boo nèe. Èé láá naa vó tení dú ló gè bugi nòòtẽ́ ea kil ló gbò gyóòlo Jìhóvà e bà di mm̀ beélè deeí. Nvèè kpíi ló bé e Bàrì ni nveè bá nè pá a gbò naa. Ge bugi togó boo gbò nòòtẽ́í é nveè bá nè ni kọ ó tú Jìhóvà naamá o Dem.

TONÍ GBÒ KPÃA E JÌHÓVÀ ÍE

11. Éé ní ea náa vaá à bọ́ló kọ é toní gbò kpãa e Jìhóvà íe é? (Ẹ̀b ńkpó ea kọ́ọ̀ “ Nú E Gbò Vígà Págbálà E Bà Di Mm̀ Ba Deè Ãa É Láá Noo Sẹ̀ẹ̀a Sĩ́.”)

¹¹ E mon bé e Jìhóvà ni tú a lóó tẹlẹ bàlà kẽ kọ à bélìè Dem naa. Kátogóí, naanii èé ló bel boo bé eé láá toní gbò lé kpãa ea íe naa. Be è piigà bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa gè nó gbò kpãa e Jìhóvà íe, èé  láá siè kpóó ló pá vígà. Dí belí nu dòòmà bá, Jíízọ̀s beè kolí Sáímòn kolíe Sífàs (ea gè tàb kọlà “Pítà”), ea tõó dọ̀ “Báà Dem.” (Jọ́ọ̀n 1:42) Jíízọ̀s géè kọọ̀ Pítà é síè kpóó ló pá vígà vaá naa kọ ba zìgà á agaló. Kpá Káí kọ́ọ̀ gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò bélí “ù-úù ea aa ló gbele báà dem.” Níí tõó dọ̀ kọọ̀ bà ólò kpènà gbò e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. (Àìz. 32:2) Sõò, dénè bẹ̀ì é láá siè kpóó ló ene be è toní gbò kpãa e Jìhóvà íe.​—Ẹ́fẹ. 5:1.

12. Mósĩ́ deè ní eé láá nvèè bá nè pá vígà e bà di kèbá tàvàlà dìtõ̀ò ẽ.

¹² Nvèè bá nè pá vígà e bà di kèbá tàvàlà dìtõ̀ò. Sìgà tṍó, èé láá nvèè bá nè pá vígà tṍó e búùló kyọ̀àsĩ́ nu nááa vá ló àbèè tṍó e bé gím béá gbẹá kĩée e bà ólò tõo. Bé e dìtõ̀ò bàlà booí gé kpáá dú pọ́lọ́ ‘mm̀ gbò dee e tṍó é gé tàí’ naa, níà bé ea kpáá palàge dú bíi kọ é nvèè bá nè pá vígà naa ẽ́. (2 Tím. 3:1) Èé láá naa nagé kọọ̀ pá vígà á ié dĩ̀ìnè ló bùlà kọbé bà láá kilsĩ́ gè fã̀ Bàrì. Enè sĩ́deè eé láá naamá vó dú gè naa kọọ̀ lóó va á dĩ́ìnà gbẹá Kíndọ̀m Họ́ọ̀l vaá naa kọọ̀ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló á di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Níí dú bíi boo béè kọ è di mm̀ bàlà boo e gbò nen ólò tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà dõona gbò vaá níí é láá naa kọọ̀ pá vígà á ié tã̀àgã̀ bùlà vaá ẹ̀b kọ bà náa vulèè va. Vóà naa, à dú bíi kọ é pììgà bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa gè vùlè pá vígà, nvèè va nyíé gbàà, vaá naa kọọ̀ lóó va á dĩ̀ìnà gbẹá nònù.

13. Mósĩ́ deè ní e gbò kànen é láá dú ketõ̀ò kpènà nèà pá vígà ẹ? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

¹³ Gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò é láá dú ketõ̀ò kpènà nèà pá vígà e bà gé téní bá tàvàlà dìtõ̀ò. Tṍó e zọ̀ kpá ló àbèè búùló kyọ̀àsĩ́ nu nááá ló pá vígà, gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ólò vàlẹ̀bá gbĩ́ gbò sĩ́deè ge nvèèmà bá nè va. Bà ólò tú Kpá Káí nèèmà va dùùlà bá deè tṍ ea é síè va kpóó ló.  Pá vígà ólò láá vàlẹ̀bá bã ló neǹ kànen ea íe tóè sàn, dú gbọ́ọ́-gbọọ̀ ló, vaá palàge pãane tṍ ló nen. Tṍó e gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò íe gbò kpãaí, à ólò naa kọọ̀ pá vígà á nyimá kọ bà vulèè va, vaá à ólò naa kọọ̀ ge tú gbò dùùlà bá deè tṍ e bà né va lọl mm̀ Kpá Káí siimá tóm á valí vá ló.​—1 Tẹ̀s. 2:​7, 8, 11.

14. Mósĩ́ deè ní eé láá zogè kọ è dúù nen e bà é láá dẹlẹ nyíé boo é?

¹⁴ Dú nen e bà é láá dẹlẹ nyíé boo. È gbĩ́ì ge dú nen e bà é láá dẹlẹ nyíé boo, bọọ èlmà tõ̀ò, tṍó e dìtõ̀ò palàge tàvàlà. (Pró. 17:17) Mósĩ́ deè ní eé láá dú nen e bà é láá dẹlẹ nyíé boo é? Èé láá naa vó tení dú ló gè toní gbò kpãà neǹ Kráìst, dì belí gè mm-mè gbò nú e beè zìgà nè ge naa nú boo tṍó. (Máát. 5:37) Èé láá nvèè nàgé bá nè gbò e bíi di ló. Gbá ló vó, à dú bíi kọ é sí gbò tóm e bà néi mm̀ bõ̀ònatõ̀ò dẹẹa boo tùle e bà néi.

15. Mósĩ́ deè ní e pá vígà ólò ié bélè lọl ló neǹ kànen e bà é láá dẹlẹ nyíé boo é?

¹⁵ Mósĩ́ deè ní e pá vígà ólò ié bélè lọl ló neǹ kànen e bà é láá dẹlẹ nyíé boo é? Tṍó e pá vígà nyímá kọọ̀ bà é láá kolìè neǹ kànen tṍó e bà íe bíi ló nvèè bá, à ólò naa kọ bàá ié dĩ̀ìnè ló bùlà. Tṍó e gbò kànen di  kpènà ló gè nvèè bá, pá vígà ólò nyimá kọọ̀ bà vulèè va. Pá vígà ólò palàge dẹlẹ nyíé boo gbò kànen tṍó e bà né va dùùlà bá deè tṍ ea dẹẹa boo Kpá Káí nè gbò kpá e gyóòlo ea nyímá nu vaá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo beè emí, tãa vó e bà kọ́ ba bùlà. Pá vígà ólò kpáá palàge dẹlẹ nyíé boo neǹ kànen e náa ló bel ke gũ̀a nè dõona gbò vaá à mm-mè gbò nú ea beè zìgà.

16. Tṍó e náà nú ea léémá Jìhóvà, mósĩ́ deè ní eé láá dọ̀ bélè nèà bẹẹ bá nè dõona gbò e?

¹⁶ Olòó naa nú ea léémá Jìhóvà. Be è gbantṍ ló Jìhóvà mm̀ kọ̀láá kà nu vaá nè béèlàfùl ea dẹẹa boo Kpá Káí, èé láá dú lé nu dòòmà bá nè dõona gbò. Tṍó e nóò Kpá Káí vaá bẹẹ zìgà à agaló, àé náa kọ é bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà. Èé nyímá ló, vaá kìn kyáá nòòmànù nè gbò bug togó e náa gbááá ló bùlà Jìhóvà. (Ẹ́fẹ. 4:14; Jém̀z 1:​6-8) Zìgà e íè mm̀ Jìhóvà nè gbò a zìgànù é nveè bá nèi kọ é naa nú boo bá ea bọ́ló tṍó e dã́à pọ́lọ́ kpẹ̀a. (Ps. 112:​7, 8) Èé láá nvèè nàgé bá nè gbò e bà kpeesĩ́ ló tàvàlà dìtõ̀ò.​—1 Tẹ̀s. 3:​2, 3.

17. Éé ní ea ólò nvèè bá nè gbò kànen kọ bàá naa ní e lóó pá vígà é dĩinà vaá ié agẹ zìgà mm̀ Jìhóvà ẹ?

¹⁷ À bọ́ló kọ gbò kànen á naa nú boo bá ea bọ́ló, nyimá nu, dú gbọ́ọ́-gbọọ̀ ló, vaá láá lẹ̀ẹ̀là bel ló ba bá. Gbò kànení ólò naa kọọ̀ lóó pá vígà á dĩ̀ìnà vaá naa kọ bàá ié agẹ zìgà mm̀ Jìhóvà tení dú ló gè naa kọọ̀ ‘bàá palàge bii bá ló kà-kà bel ea di mm̀ Kpá Káí.’ (Táítọ̀s 1:9; 1 Tím. 3:​1-3) Tení dú ló ba lé nu dòòmà bá nè ge olòó kãa pá vígà, gbò kànen ólò nvèè bá nè pá vígà kọ bàá olòó sí nònù, kọ́ kpẹ̀a, vaá nó nu boo ba lóó. Tṍó e pá vígà gé téní bá tàvàlà dìtõ̀ò ea náa kọ bàá ié tã̀àgã̀ bùlà, gbò kànen ólò kẽé vá nyíe kọ bàá dẹẹa boo Jìhóvà vaá ká bùlà gbẹẹ́ boo gbò a zìgànù.

18. Éé ní ea náa vaá è gbĩ́ gè lèèlà Jìhóvà vaá palàge tõo bã̀é ló é? (Ẹ̀b nàgé ńkpó ea kọ́ọ̀ “ Bé Eo É Láá Tõo Bã Ló Jìhóvà Naa.”)

¹⁸ Tṍó e ni bugi togó boo gbò lé kpãa e Jìhóvà íe lọ̀l, èé gbóó láá zọ̀ Méné Dévìd kọọ̀: “Lèèlà á dìnè Jìhóvà ea dú nà Dem.” (Ps. 144:1) Èé láá kilsĩ́ gè dẹ̀ẹ̀a boo Jìhóvà. Dénè dee mm̀ bẹẹ dùm, bã̀àna tṍó e ni ána, èé láá kọọ̀: “Ẹlẹ ní ea dú Dem ea kpegàḿ deè e,” vaá agala boo kọọ̀ àé kilsĩ́ gè nvèè bá nèi kọ é láá fã̀e.​—Ps. 92:​14, 15.