1. Éé ní ea ólò nvèè bá nèi kọ é kilsĩ́ gè fã̀ Jìhóvà náa kal ló béè kọ è gé téní bá tã̀àgã̀ ẽ?

 KPÁ KÁÍ baatẽ́ kọ è dì mm̀ “tàvàlà tṍó.” (2 Tím. 3:1) Gbá ló gbò tã̀àgã̀ e dénè gbò e bà di mm̀ bàlà boò Sétàní gé téní bá, gbò gyóòlo Jìhóvà gé téní nágé bá bíígá ló boo béè kọ è gé fã Jìhóvà. Éé ní ea ólò nvèè bá nèi kọ é kilsĩ́ gè fã̀ Jìhóvà náa kal ló béè kọọ̀ è gé téní bá gbò tã̀àgã̀í ẽ́? Ene kà nú ea ólò palàge nvèè bá nèi dú kọ è nyímà kọọ̀ Jìhóvà dú “Bàrì ea di dùm.”​—Jèr. 10:10; 2 Tím. 1:12.

2. Éé ní e nyímà ea kil ló Jìhóvà ní ea é láá sièi kpóó ló é?

² Jìhóvà ólò mòn kọ̀láá kà tã̀àgã̀ e gé téní bá vaá à ólò nvèè bá nèi. (2 Kró. 16:9; Ps. 23:4) Ge kẽea boo kọọ̀ Jìhóvà ólò ẹ̀b nú ea kilíí ló vaá nvèè bá nèi, é síèi kpóó ló kọ é láá ĩ̀ìmà kọ̀láá kà tã̀àgã̀ e gé téní bá. Bugi togó boo bé e níí beè dú kà-kà kilma ló Méné Dévìd naa.

3. Éé ní e Dévìd géè kọ̀ tṍó ea kọ́ọ̀ “Jìhóvà di dùm” ẽ?

³ Dévìd beè nyimá ló íb nen e Jìhóvà dú, vaá a beè dẹ̀ẹ̀à ẹ́ boo. Tṍó e pá a gbò ọ́b nè Méné Sọ́ọ̀l beè gbĩ́ gè fẹ́ẹ, Dévìd beè bàn Jìhóvà kọ á nveenìè bá neè ẽ. (Ps. 18:6) Tṍó e Bàrì ni áálá a tã̀àgã ló lọ̀l, Dévìd beè gbóó kọọ̀: “Jìhóvà di dùm!” (Ps. 18:46) Dévìd náa beè dõgẽ kọọ̀ Bàrì dì. Ene kà émì nu ea ló bel boo nú ea di mm̀ dọ̀ Kpá Káíá baatẽ́ kọọ̀, Dévìd géè zógè kọ à dẹlẹ̀ẹ̀ nyíé boo Jìhóvà boo béè kọọ̀ “à dú Bàrì ea di dùm vaá di kpènà ló gè nvèè bá nè pá a gbò.” Mm̀ kà-kà, gbò nú ea beè naaá ló Dévìd beè naa kọ á nyimá kọọ̀ a Bàrì Jìhóvà di dùm, vaá vó beè sièe kpóó ló kọ á kilsĩ́ gè fã̀ Jìhóvà vaá lèèlà ẹ.​—Ps. 18:​28, 29, 49.

4. Mókà bélè ní e ólò ié lọl ló gè nyimá kọọ̀ Jìhóvà dú Bàrì ea di dùm ẽ?

 ⁴ Bẹẹ gè agala boo kọọ̀ Jìhóvà dú Bàrì ea di dùm é nveè bá nèi kọ é tú bèà sã́ bùlà fã̀àmàe. Èé íe agẹló gè ĩ̀ìmà gbò tã̀àgã̀ e gé téní bá vaá kilsĩ́ gè naa gbò nú e Bàrì gbĩ́ kọ é naa. Àé náa nagé kọ é beeláfùl ge dũ̀ùà bã kpàn Jìhóvà.

BÀRÌ EA DI DÙM É NÁA KỌ Ó IÉ AGẸLÓ

5. Éé ní ea é láá nèi agẹló kọbé è ĩ̀ìmà gbò tã̀àgã̀ e gé téní bá ẹ́? (Fílipaì 4:13)

⁵ Èé íe agẹló gè ĩ̀ìmà gbò tã̀àgã̀ e gé téní bá be è kẽea boo kọọ̀ Jìhóvà dú Bàrì ea di dùm vaá à di kpènà ló gè nvèè bá nèi. Jìhóvà é láá nvèè bá nèi kèbá kọ̀láá kà tã̀àgã̀ e dì, boo béè kọọ̀ tọ́ọ̀ kà tã̀àgã̀ e kpeèsĩ́ ló náa é elée bá. Ẹlẹ ní ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Lee é, boo béè vó, àé néi kpóó kọbé è láá ĩ̀ìmà. (Bugi Fílipaì 4:13.) Ge nyimá naa vó é náa kọ é ié ból dẽesĩ́ kọ̀láá tṍó e kpeèsĩ́ ló ẹ̀bmà. Tṍó e monì bé e Jìhóvà nveè bá nèi kọ é láá ĩ̀ìmà gbò ńkem̀ tã̀àgã̀ e kpeèsĩ́ ló naa, è ólò agala boo kọọ̀ àé nveè nàgé bá nèi kèbá gbò ní ea bọọ́ kẽ́é.

6. Mókà nú ea beè naaá ló Dévìd tṍó ea beè di-dí pá nvín ní ea beè naa kọ á palàge dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà ẹ?

⁶ Bugi togó boo bàà kà nú ea beè naaá ló Dévìd ea beè naa kọ á palàge dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà. Tṍó e Dévìd beè di-dí pá nvín ea géè kùdẽe ló naanà ból a tẹ̀, kpẽ́éné nè kpẹẹ̀ beè sii naanà ból ea géè kùdẽe lóá. Kèbá dìtõ̀òí, Dévìd beè ié agẹló vaá kpenè gbò nomá naa ní ea duulà gbò naanà bólá lọ̀l vá bá. Dévìd náa beè ẹ̀b kọọ̀ a kpóó ní ea beè naamàèe, sõò a beè nyimá kọọ̀ Jìhóvà ní ea beè neèe kpóó é. (1 Sám. 17:​34-37) Gbò nú ea beè naaá ló Dévìda náa beè táẹ́ nyíe. Ge olòó bugi togó boo gbò nú ea beè naaá ẽ́ ló beè naa kọọ̀ Dévìd á dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Bàrì é síèe kpóó ló dì deèsĩ́.

7. Mósĩ́ deè ní e gè ẹ̀b nú boo bá ea bọ́ló beè nvèè bá nè Dévìd kọ á bé Gòláíàt èlbá ẹ́?

⁷ Tṍó e tṍó ni téní, e be à sẹlẹ a beè di-dí mm̀ a òb nè sìgà gbáá, Dévìd beè sí kĩée e gbò bé pá Ízràẹ̀l beè bõoná. A beè mòn kọọ̀ pọ̀ beè sii gbò bé pá Ízràẹ̀l ló ene kà neǹ bé ea dú Fìlístìà ea beè palàge kpã̀àmà, ea bée kọlà Gòláíàt ea géè ‘ànà gbò bé pá Ízràẹ̀l.’ (1 Sám. 17:​10, 11) Pọ̀ beè palàge sii gbò bé pá Ízràẹ̀l boo béè kọọ̀ ba beè ká bùlà gbẹẹ́ boo bel e Gòláíàt géè lò, nè bé ea palàge bọọ́ gãboo naa. (1 Sám. 17:​24, 25) Sõò dõona bá ní e Dévìd beè ẹ̀bmà dìtõ̀òa ẽ. Dévìd beè ẹ̀b kọọ̀ Gòláíàt náa géè dõgẽ òn gbò bé Ízràẹ̀l, sõò à géè òn Bàrì ea “di dùm.” (1 Sám. 17:26) Dévìd géè bugi togó boo Jìhóvà vaá a beè agala boo kọọ̀ àé nveenìè bá neèe belí bé ea beè nvèè bá nèe naa tṍó ea beè di-dí pá nvín ea géè kùdẽe ló naanà ból a tẹ̀ naaá. Dévìd beè agala boo kọọ̀ Bàrì dièé ló, vaá vó beè naa kọ á bé Gòláíàt èlbá!​—1 Sám. 17:​45-51.

8. Éé ní ea náa vaá èé láá agala boo kọọ̀ Jìhóvà é nveè bá nèi kèbá tàvàlà dìtõ̀ò ẽ? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁸ Beéle é láá ĩ̀ìmà tã̀àgã̀ e kpeèsĩ́ ló be è kẽea boo kọọ̀ Bàrì ea di dùm di kpènà ló gè nvèè bá nèi. (Ps. 118:6) Gè kẽea boo gbò nú ea beè naa nèi tṍó ea kil nvéeá é nveè bá nèi kọ é kpáá palàge dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà. Bugi gbò nòòtẽ́ ea di mm̀ Kpá Káí ea kọ́ bé e Jìhóvà beè dùùlà pá a gbò naa. (Àìz. 37:​17, 33-37) Bugi nagé gbò nòòtẽ́ ea di boo jw.org, ea kọ́ bé e Jìhóvà ni nveè bá nè pá vígà mm̀ beélè tṍóí naa. Kẽ̀èà nàgé boo bé e Jìhóvà ni  nveè bá nè ni naa. Be à sẹlẹ, àé láá tõo ní ló belí kọọ̀ Jìhóvà gáà naa nú ea dú dũ̀ùnè nè ni, belí gè dùùlà ni lọl bá kpẽ́éné àbèè kpẹẹ̀. Sõò kà-kà bel ea dì dú kọọ̀, Jìhóvà a náa gã́bug nu nè ni! Dì belí gè kolí ni kọ ó duè a kóò. (Jọ́ọ̀n 6:44) Bã̀àna kátogóí, nvèè bá ea aa bá Jìhóvà ní ea náa kọ ó láá dì eo gé fã́e ẽ́. Bàn Jìhóvà kọ á nvèè bá nè ni kọ ó kẽea boo tṍó ea beè aalá o tã̀àgã ló, nè ni kà lèlà nú eo beè ié bíi ló vaá ẹ̀b nú ea kil ní ló kèbá tàvàlà dìtõ̀ò eo beè di bá. Ge kẽ̀èa boo gbò dìtõ̀òí é agẹlẹ ló o zìgà vaá naa kọ ó dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Jìhóvà é kilsĩ́ gè nvèè bá nè ni.

9. Éé ní ea bọ́ló kọ é kẽea boo tṍó e gé kpeesĩ́ ló ẹ̀bmà ẽ? (Próvẹẹ̀b 27:11)

⁹ Ge nyimá kọọ̀ Jìhóvà ólò di kpènà ló gè nvèè bá nèi é náa kọ é ẹ̀b gbò tã̀àgã̀ e gé téní bá boo bá ea bọ́ló. Mósĩ́ deè ní eé láá naa vó é? Tṍó e kpeèsĩ́ ló ẹ̀bmà, à bọ́ló kọ é ká bùlà gbẹẹ́ boo nú ea palàge dú bíi. Sétàn beè kọọ̀ tṍó e kpeèsĩ́ ló tàvàlà dìtõ̀ò, èé ooà aa ló gè naa nú ea léémá Jìhóvà. (Jóòb 1:​10, 11; bugi Próvẹẹ̀b 27:11.) Sõò, tṍó e bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà kèbá tàvàlà dìtõ̀ò, è zógè kọ è vulèe vaá naa kọ bàá nyimá kọọ̀ Sétàn dú neǹ kyáà bel. É kọ gbò nen náa ólò pãané ni tṍ ló tṍó eo gé kọ́ kpẹ̀a, sẹ̀ ò gé téní bá bíígá ló ea aa bá kpóó ea gé bẹl, àbèè kọ nání bá dì ní dẽe, sẹ̀ à íe dõona kà tã̀àgã̀ eo gé téní bá ẹ́? Beè vó, kẽea boo kọ o dìtõ̀ò náa kọ ó ié nèà deè ge naa kọọ̀ nyíè Jìhóvà á ẹẹ. Kẽ̀èà nàgé boo kọọ̀ Bàrì náa é zigà kọ ó tení bà ẹ̀bmà e nóo é láá ĩ̀ìmà. (1 Kọ́r. 10:13) Àé né ni kói eo íè bíi ló kọbé ò láá ĩ̀ìmà.

BÀRÌ EA DI DÙM É NÉ NI KPẼ́

10. Éé ní e Bàrì ea di dùm é náa nè gbò e bà gé fã́e ẽ́?

¹⁰ Jìhóvà ní ea ólò nè kpẽ́ gbò e bà gé fã́e ẽ́. (Híb. 11:6) À ólò nèi fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló nè dĩ̀ìnè ló bùlà kátogóí vaá dì deèsĩ́, àé néi dùm e bè náa tá. Èé láá dẹlẹ nyíé boo  Jìhóvà vaá agala boo kọ àé néi kpẽ́ boo béè kọọ̀ à íe tàn nè kpóó gè naamá vó. Ge agala boo naa vó é náa kọ é kilsĩ́ gè naa kọ̀láá kà nú e bẹẹ kpóó sim tùlà mm̀ bẹẹ gè fã̀ Bàrì, dì belí bé e gbò e bà beè fã̀e mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo tṍó ea kil nvéeá beè naaá. Níà bé e Tímotì ea beè di mm̀ túá gbò gbááá beè naa ẽ́.​—Híb. 6:​10-12.

11. Éé ní ea beè naa kọọ̀ Tímotì á tú agẹbá siimá tóm mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ẽ? (1 Tímotì 4:10)

¹¹ Bugi 1 Tímotì 4:10. Tímotì beè palàge ié agẹ zìgà kọọ̀ Bàrì é neèe kpẽ́. Níà nú ea beè naa kọ á tú agẹbá siimá tóm nè Jìhóvà vaá nvèè bá nè dõona gbò e. Mósĩ́ deè ní ea beè naamá vó é? Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè sièe kpóó ló kọ á sìm kilsĩ́ mm̀ ge noomà nu nè ge kọ́ kpẹ̀a. Pọ́ọ̀l beè kọ nagé nè Tímotì kọ á dú lé nu dòòmà bá nè gbò e bà gé gbá fã̀ Bàrì, bã̀àna gbò e ba di mm̀ ba deè ãa nè gbò e ba ni dú kànen mm̀ dee. Ba beè nè nàe gé gbò tóm ea tavàlà ge sì, dì belí gè nè dùùlà bá deè tṍ mm̀ sĩ́deè ea bọ́ló. (1 Tím. 4:​11-16; 2 Tím. 4:​1-5) Sìgà gbò náa beè olòó nvèè ka ló tóm e Tímotì géè sì, sõò a beè agala boo kọọ̀ Jìhóvà é neèe kpẽ́.​—Róm̀ 2:​6, 7.

12. Éé ní ea é láá siè kpóó ló gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò kọ bàá kilsĩ́ gè sí ba tóm ẽ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

¹² Deè nieí, gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò é láá agala boo kọọ̀ Jìhóvà mon vaá nvèè ka ló gbò lé tóm e bà gé sí. Gbá ló gè kãa pá vígà, noomà nu vaá kọ́ kpẹ̀a, gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ólò nvèè bá ló tóm gè tìb tọ gè tõó m fã̀ Bàrì nè ge nvèè bá nè gbò e búùló kyọ̀à sĩ́ nu nááá ló. Sìgà ọ̀và ólò nè lóó gè kãa pá vígà e bà di tọọ̀ biè àbèè ge dũunà Hospital Liaison Committee. Gbò kànen e bà ólò sí gbò tómí nyímá kọọ̀ Jìhóvà ní ea íe bõ̀ònatõ̀òí ẽ́, níì tọ́ọ̀ nen nì. Nú ea ólò sìlà aa m dú kọọ̀, bà ólò tú dénè ba nyíe siimá tóm vaá dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Bàrì ní ea é neè va kpẽ́ ló kọ̀láá kà nú e bà náànìèe.​—Kọ́l. 3:​23, 24.

13. Jìhóvà ólò ẹ̀b gbò tóm e síì nèe naa vàẹ?

 ¹³ Dénè bẹ̀ì née é láá dú gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, sõò è íè nú eé láá naa nè Jìhóvà. Nyíè Jìhóvà ólò palàge ẹẹ tṍó e náà kọ̀láá kà nú e bẹẹ kpóó sim tùlà kọbé è láá fã̀e. À ólò nvèè ka ló bẹẹ gbò lọ̀là-lọ̀là e neè kọ̀láá bé ea dú ńkem naa. Nyíée ólò palàge ẹẹ tṍó e áàlà bel gbẹá nònù bã̀àna tṍó e kẹ́ẹ ólò siíi, nè tṍó e ià ló nè gbò e bà síì pọ́lọ́. Kọbèè à tõó ní ló belí kọọ̀ nóo láà sìm tùlà ge naa sìgà nú ea tan ni gè naa nè Jìhóvà, agala boo kọọ̀ Jìhóvà nveè ka ló gbò tóm eo láà sì. À vulè ni vaá àé né ni kpẽ́.​—Lúùk 21:​1-4.

KILSĨ́ GÈ TÕO BÃ KPÀN BÀRÌ EA DI DÙM

14. Mósĩ́ deè ní e gè íe lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà é nveè bá nèi kọ é bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

¹⁴ Be è íe lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà, àé válií ló gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nèe. Níí beè dú kà-kà kilma ló Jósẹ̀f. A beè ié agẹló vaá kìn ge bã mm̀ dùm e bè náa õoà, boo béè kọọ̀ náa beè gbĩ́ gè naa nú ea bẽ́émá Jìhóvà. (Jén. 39:9) À dú bíi kọ é olòó tã̀àgã ló Bàrì vaá nó Kpá Káí kọbé è láá ié lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà. Bẹẹ gbaa ló kìlmàé ló é gbóó palàge bọọ dọ ló. Dì belí Jósẹ̀f, tṍó e íè lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà, née é gbĩ́ gè naa tọ́ọ̀ kà nu ea é bẽ́émáe.​—Jém̀z 4:8.

15. Éé ní e nú ea beè naaá ló pá Ízràẹ̀l gbẹá boo kpáà bàlà ólá nóòmài ẽ́? (Híbrù 3:12)

¹⁵ Gbò e bà náa dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà é láá vàlẹ̀bá naa nú ea bẽ́émáe. Bugi togó boo nú ea beè naaá ló pá Ízràẹ̀l tṍó e ba beè di boo kpáà bàlà ólá. Ba beè nyimá kọọ̀ Jìhóvà dì, sõò bà náa beè dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ àé ẹbvìè nú ea kilìè vá ló. Kàsĩ́, ba beè bĩiná kọọ̀: “É kọọ̀ Jìhóvà dìí ló, sẹ̀ á géí ló é?” (Ẹ́xọ. 17:​2, 7) Tṍó e tṍó téní, ba beè lọ̀l togó kèbá Bàrì. Mm̀ kà-kà, née gbĩ́ gè belí va vaá lọ̀l togó kèbá Bàrì boo béè kọọ̀ nú ea beè sìlà aa mm̀ ba láb dú nu ã̀àne nèà beéle.​—Bugi Híbrù 3:12.

16. Éé ní ea é láá tú bẹẹ zìgà nvee kèbá dò ẹ̀b ẹ?

 ¹⁶ Bàlà boo e Sétàn gé lẹẹlà bel lóí é láá naa kọọ̀ ge tõo bã ló Jìhóvà á tàvàlàí ló. Gã́bug nen náa zigà kọọ̀ Bàrì dì. À ólò bọọgẹ̀ belí kọọ̀ nu léé ló gbò e bà náa tõó boo log Bàrì. Bẹẹ zìgà é láá bã kèbá dò ẹ̀b tṍó e monì gbò nú ea bélí vó. Náa kal ló béè kọọ̀ è zigà kọọ̀ Bàrì dì, èé láá dààmà togó gè ié bàà-bàà bùlà beè Bàrì gé ẹ̀b nú ea kilíí ló. Neǹ ọ́lì sọ́l ea beè emí kpá Psalm 73 beè bugi nagé togó naa vó. A beè mòn kọọ̀ nu léé ló gbò e bà dìé kpàn e bà lọl togó kèbá Bàrì. Vó beè naa kọ á dààmà togó gè bugi togó kọọ̀ tọ́ọ̀ kà bélè á gé ló gè fã̀ Bàrì.​—Ps. 73:​11-13.

17. Éé ní ea é nveè bá nèi kọ é kilsĩ́ gè tõo bã ló Jìhóvà ẹ?

¹⁷ Éé ní ea beè nvèè bá nè neǹ ọ́lì sọ́lá kọ á bugi togó leevè e? A beè bugi togó boo nú ea é nááá ló gbò e bà náa dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà. (Ps. 73:​18, 19, 27) A beè bugi nagé togó boo bélè ea di ló gè fã̀ Bàrì. (Ps. 73:24) Beele é láá bugi nagé togó boo bé e Jìhóvà ni tã́ànèi dee bá naa, vaá è tú doolé ló bé e bẹẹ dùm gáẹ̀ beè mèà naa be née beè fã̀ Jìhóvà. Ge naa vó é nveè bá nèi kọ é kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà vaá beeláfùl ge zọ̀ neǹ ọ́lì sọ́l kọọ̀: “Sõò kilma ló nda, ge tõo bã ló Bàrì léémám.”​—Ps. 73:28.

18. Éé ní ea náa vaá náa dú bíi kọ é siiá pọ̀ ló nú ea é nááá dì deèsĩ́ ẽ́?

¹⁸ Èé láá bé èlbá kọ̀láá kà ẹ̀bmà e kpeèsĩ́ ló mm̀ dee-deè nvéè deeí boo béè kọ è gé fã “kà-kà Bàrì ea di dùm.” (1 Tẹ̀s. 1:9) Beélè Bàrì di dùm vaá à ólò ẹ̀b nú ea kil ló gbò e bà gé fã́e. A beè zogè kọ à diè ló pá a gyóòlo tṍó ea kil nvéeá vaá à dì nàgé ló beéle deè nieí. Pọ́ì ńkem̀ tṍó àla, èé kpeesĩ́ ló pọ̀b kpo tã̀àgã̀. Sõò náa é dú áá bẹ̀ì. (Àìz. 41:10) Naanii èé “íe agẹló vaá kọọ̀: ‘Jìhóvà dú nà neǹ nvèè bá; pọ̀ náa é síím.’”​—Híb. 13:​5, 6, NW.