1. Éé ní e Jìhóvà gbĩ́ kọọ̀ pá a gyóòlo á naa ẽ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

 MÉE ní eé láá bĩiná nvèè nyíé gbàà nè tùle lọl báẹ́? È nyímà ààla bíbvá. Èé láá tãagã ló Jìhóvà Bàrì. Níà nú ea kọ́ é naa ẽ́. À gbĩ́ kọ é olòó tãagã̀èé ló “lee.” (1 Tẹ̀s. 5:17) Èé láá taaá ló bã̀é ló vaá bĩiná tùle ea kil ló kọ̀láá kà nu ea gé tãagẽ́i mm̀ dùm. (Pró. 3:​5, 6) Boo béè kọọ̀ Jìhóvà dú Bàrì ea ólò dõonu taalẹ bá, à gbĩ́ kọ é tãagã̀èé ló kọ̀láá tṍó.

2. Éé ní eé ló bel boo mm̀ nakà togó belí é?

² Nyíéi palàge ẹẹ kọọ̀ Jìhóvà néi deè kọ é láá tãagã̀èé ló. Sõò boo béè gã́bug nu gè naa ea dìí bá, à ólò tàvàlàí ló gè noo tṍó tã̀àma ló Bàrì. Àé dú nágé bíi kọ é kpáá tẹlẹ̀ kpãa ló bé e tãàgã̀ ló Bàrì naa. Nyíéi ẹ́ẹ kọọ̀ è monì gbò bel sìà kpóó ló nè tùle ea di mm̀ Kpá Káí. Mm̀ nakà togó belí, èé ló bel boo bé e nu dòòmà bá Jíízọ̀s é nóòmài kọ é kpáá noo tṍó nyòòmà ge tã̀àgã ló Bàrì naa. Èé ló nágé bel boo bé eé láá kpáá tẹlẹ̀ kpãa ló bé e tãàgã̀ ló Bàrì naa, nè vòò kà nu ea dú bíi eé láá nvee mm̀ bẹẹ tã̀àgã ló.

3. Éé ní e Jíízọ̀s beè nyimá ea kil ló gè tã̀àgã ló Bàrì e?

³ Jíízọ̀s beè nyimá kọọ̀ Jìhóvà ólò nvèè ka ló bẹẹ  tã̀àgã ló. Besĩ́ à kalá dú boo kunukẽ̀í, a beè mòn tṍó ea Tẹ̀ beè áálá tã̀àgã ló pá a gyóòlo e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. Dì belí nu dòòmà bá, Jíízọ̀s beè di kpàn a Tẹ̀ tṍó ea beè aalá tã̀àgã ló Hánà, Dévìd, Èláíjà, nè gã́bug dõòna gbò e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. (1 Sám. 1:​10, 11, 20; 1 Kíǹ. 19:​4-6; Ps. 32:5) Níà nú ea náa vaá Jíízọ̀s beè noomà pá a gbò nyòòne nvée kọ bàá olòó tã̀àgã ló Bàrì lee vaá dẹlẹ́ẹ nyíé boo é!​—Máát. 7:​7-11.

4. Éé ní e nóò lọl ló tã̀àgã ló Bàrì e Jíízọ̀s beè tã̀àgã̀ ẽ?

⁴ Jíízọ̀s beè tú nu dòòmà bá gbẹẹ́ kẽ nè pá a gbò nyòòne nvée tení dú ló bé e ẹlẹ beè tãagã ló Bàrì naa. Jíízọ̀s beè olòó tã̀àgã ló Bàrì lee mm̀ zivèkà a sìtóm kọ̀ kpẹa. A beè noo tṍó gè tã̀àma ló Bàrì boo béè kọọ̀ a beè olòó di mm̀ kíìli-kíìli vaá gã́bug nen beè olòó dìé ló. (Máàk 6:​31, 45, 46) A beè kẽ̀èà aa boo kà lọ̀ọ̀le kọbé à láá tõó kĩ ea é dú áá ẹ̀ẹ̀ vaá tã̀àgã ló Bàrì. (Máàk 1:35) À íe tṍó ea beè tú zivèkà bílá dee tã̀àma ló Bàrì besĩ́ à kalá nè kà agẹbá béèlàfùl. (Lúùk 6:​12, 13) Vaá Jíízọ̀s beè tú gã́bug tṍó tã̀àma ló Bàrì kà lèlà bílá dee ea náa vaá bà fẹ́ẹá, kọbé à láá sí tóm ea beè palàge tàvàlà e Bàrì beè kọ á sí gbẹá boo kunukẽ̀íá.​—Máát. 26:​39, 42, 44.

5. Mósĩ́ deè ní eé láá nó Jíízọ̀s tṍó e gé tãagã ló Bàrì e?

⁵ Nu dòòmà bá Jíízọ̀s nóòmài kọọ̀ kọ̀láá bé e di mm̀ kíìli-kíìli naa, à dú bíi kọ é noo tṍó nyòòmà ge olòó tã̀àgã ló Bàrì. Dì belí Jíízọ̀s, àé dú bíi kọ é noo tṍó eé ólòó tãama ló Bàrì​—èé láá vàlẹ̀bá kẽ̀èà aa boo kà lọ̀ọ̀le, àbèè ge naa vó besĩ́ è kálá daa. Tṍó e náà vó, è náà kọọ̀ Jìhóvà á nyimá kọọ̀ nyíéi palàge ẹẹ ló nakà kele íb dõ̀ònùí. Ene kà vígà pábia ea bée kọlà Lynne kẽèa boo bé e nyíée beè ẹẹ túá tṍó ea nó nú ea kil ló bé e gè tã̀àgã ló Bàrì palàge dú bíi naa. À kọ́ọ̀, “Ge nyimá kọọ̀ m̀ é láá ló bel nè Jìhóvà kọ̀láá tṍó beè naa kọ ḿ ẹ̀bvie naamá nà lé kóò, vaá a beè naa kọ ḿ kpáá tẹlẹ̀ kpãa ló nà tã̀àgã ló Bàrì.” Níà bé ea ólò tọá ló gã́bug bẹ̀ì naa ẽ́. Vóà naa, naanii èé ló bel boo vòò kà nu ea dú bíi eé láá nvee mm̀ bẹẹ tã̀àgã ló Bàrì.

6. Dẹ̀ẹ̀a boo nu ea di mm̀ kpá Kùùà Nù 4:​10, 11, éé ní ea bọ́ló kọ é nè Jìhóvà ẹ?

⁶ Lèèlà Jìhóvà. Mm̀ ene kà mòànù dẽe ea dú dũ̀ùnè, neǹ tóm Jọ́ọ̀n beè mòn 24 pá kàbáàlì e bà gé fã Jìhóvà gbẹá káála. Ba beè lèèlà Bàrì vaá kọọ̀, “Lèèlà nè ka nè kpóó bọ́ ni ló, e beéle Dõò nè beéle Bàrì.” (Bugi Kùùà Nù 4:​10, 11.) Gbò nyómá tóm íe nagé gã́bug nu e bà élá boo vaá lèèlà Jìhóvà. Bà gbá di káála, vaá baa palàge nyimáe ló. Bà mon bé e gbò nú ea náa tú gbò a kpãa tẹlẹ bàlà kẽ naa. Tṍó e bà mon bé e Jìhóvà lábví láb naa, a beè naa kọ á tàn va gè lèèlàẹ.​—Jóòb 38:​4-7.

7. Gbò éé ní eé láá lèèlà Jìhóvà boo é?

⁷ À bọ́ nágé ló kọọ̀ beele é lèèlà Jìhóvà mm̀ bẹẹ tã̀àgã ló, vaá kọ́ gbò nú ea léémai ea dìé ló nèe. Tṍó eo gé bugi Kpá Káí, piiga boo gè nvèè kpíí ló gbò kpãa e Jìhóvà íe ea palàge leemá ni. (Jóòb 37:23; Róm̀ 11:33) Vaá ò gbóó kọ́ nè Jìhóvà bé e gbò kpãaí tọ́a ní ló naa. Èé láá lèèlà Jìhóvà boo béè kọ à nveè bá nèi vaá nvèè nàgé bá nè dénè pá vígà págbálà nè pábia. À dì ea gé ẹb nú ea kilíí ló vaá kpènài lee.​—1 Sám. 1:27; 2:​1, 2.

8. Sìgà éé ní eé láá õá Jìhóvà zaá boo é? (1 Tẹ̀sàlónaikà 5:18)

⁸ Õá Jìhóvà Zaa. È íè gã́bug nú eé láá õá Jìhóvà zaá boo mm̀ bẹẹ tã̀àgã ló. (Bugi 1 Tẹ̀sàlónaikà 5:18.) Èé láá õá ẽ zaá ló kọ̀láá kà lé nu e íè; boo béè kọọ̀ ẹlẹ ní e kọ̀láá kà lé nu aa bá ẹ́. (Jém̀z 1:17) Dì belí nu dòòmà bá, èé láá õáe zaa ló bé e kunukẽ̀í kpé dẽe naa, nè bé e gbò nú ea beè dèm dú dũ̀ùnè naa. Èé láá õá náe gé zaa ló dùm ea néi, pá bẹẹ tọ, pá kóò, nè ból dẽesĩ́ e íè. È ṍà Jìhóvà zaa kọ à néi deè kọ é láá dé kpéè ló ge zọ̀ẹ bã̀àà kóò.

9. Éé ní ea náa vaá à dú bíi kọ é õá Jìhóvà zaa ẹ́?

⁹ À dú bíi kọọ̀ buù bẹ̀ì é piiga boo gè bugi togó boo gbò nu eé láá õá Jìhóvà zaá kilma ló. È di mm̀ bàlà boo e gbò nen náa ṍá ná nen zaa. Gbò nen ólò bọọgẹ̀ ká bùlà gbẹẹ́ boo gbò nú e bà gbĩ́ gè ié èlmà ge bugi togó boo gbò nú e bàé láá naa ge zogè bé e nyíé va ẹ́ẹ́ ló gbò nú e bà íe naa. Be è íe íb nakà dùmí, áá gè olòó bĩiná nu bá Jìhóvà mm̀ tã̀àgã ló ní eé ólòó náa ẽ́. Kọbé náa nááá naa vó, à dú bíi kọ é zogè kọọ̀ nyíéi ẹ́ẹ́ ló kọ̀láá kà nú e Jìhóvà ni náa nèi.​—Lúùk 6:45.

10. Mósĩ́ deè ní e dùm ṍà zaa beè nvèè bá nè ene kà vígà pábia kọ á ié ĩ̀ìmà ẽ? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

¹⁰ Ge ié dùm ṍà zaa é láá nvèè bá nèi kọ é ĩ̀ìmà tàvàlà dìtõ̀ò. Bugi togó boo nú ea beè naaá ló ene kà vígà pábia ea bée kọlà Kyung-sook, ea di mm̀ Kpá Tọ Kùdẽe Ló níí January 15, 2015. Kà agẹbá  cancer beè bã ló a pyõ̀. À kọ́ọ̀: “Komí beè palàge tãagém, a beè tõoḿ ló belí kọọ̀ ním é láá fùl zelí bá, pọ̀ beè palàge siím.” Éé ní ea beè nvèè bá nèe kọ á láá emá ẽ́? À kọ́ọ̀ besĩ́ à kálá daalìè bílá dee, à ólò kilìè boo a bọ̀b gé õá Bàrì zaa ló vòò kà nu ea beè naa kọọ̀ nyíée á ẹẹlìè deeá. Níí beè nvèè bá nèe kọ á gá bọọgẹ̀ ié ná tã̀àgã̀ bùlà vaá láá kilsĩ́ gè zogè kọ à vulèè Jìhóvà. A beè mon bé e Jìhóvà ólò nvèè bá nè pá a gyóòlo e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo naa tṍó e bà di bá tàvàlà dìtõ̀ò, vaá a dã́ nágé tẽ́ ló kọọ̀ gã́bug tã́áná dee bá e gé dé kpéè ló mm̀ dùm el gbò tã̀àgã̀ e gé tení bá. Dì belí Kyung-sook, è íè gã́bug nu gè õá Jìhóvà zaá boo, kọbèè è gé téní bá tã̀àgã̀. Ge olòó õá Bàrì zaa mm̀ tã̀àgã ló é láá nvèè bá nèi kọ é ié ĩ̀ìmà nè dĩ̀ìnè ló bùlà tṍó e gé téní bá tã̀àgã̀.

11. Éé ní ea náa vaá gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s beè ié bíi ló agẹló tṍó e Jíízọ̀s ni ooà kil káála ẹ́?

¹¹ Bàn kọọ̀ Jìhóvà á neè ni agẹló tṍó eo gé kọ́ kpẹa. Besĩ́ Jíízọ̀s à kalá kil káála, a beè kọ́ nè pá a gbò nyòòne nvée kọọ̀ bàé síè neǹ neǹ ditõ̀ò neèe lọl “Jerúsàlẹ̀m tẹlẹ dénè Judíà nè Samérìà nè ke kùbmà bàlà booí.” (Tóm 1:8; Lúùk 24:​46-48) Pọ́ì ńkem̀ tṍó aa ló tṍóá, gbò tùle pá Júù beè sii neǹ tóm Pítà nè Jọ́ọ̀n vaá faalá va kilma kèsĩ́ gbò dóm bèèla, ba beè kọ́ nè va kọ bàá gá kọ ná kpẹa, vaá ló gbò bel ea é síìmà va pọ̀. (Tóm 4:​18, 21) Pítà nè Jọ́ọ̀n beè labví láb naa vàẹ?

12. Dẹ̀ẹ̀a boo nu ea di mm̀ kpá Tóm 4:​29, 31, éé ní e gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s beè naa ẽ́?

¹² Pítà nè Jọ́ọ̀n beè aalá nè gbò tùle pá Júùa kọọ̀: “Boolo zẹ́ẹ́ ẹvii gbàà ní ea lelà ge naa kè sĩ́ Bàrì​—beè ge gbàntṍ ló nen àbèè ge gbàntṍ ló Bàrì. Boo béè kọọ̀ beele née é láá kùb ge ló nu e beele beè mònmà dẽe vaá dãamà tṍ.” (Tóm 4:​19, 20) Tṍó e bà sọbá Pítà nè Jọ́ọ̀n, gbò nyòòne nvéeá nè ọ̀và beè gbóó gbá tã̀àgã ló Bàrì kọọ̀ a bùlà á naaá. Ba beè tãagã ló Bàrì kọọ̀: “Nèi taaà ló gè naa kọ é ló o mon bel.” Jìhóvà beè aalá ba tã̀àgã ló.​—Bugi Tóm 4:​29, 31.

13. Éé ní eé láá nó lọl ló nu dòòmà bá Jin-hyuk e?

¹³ Èé láá nó nu dòòmà bá gbò nyòòne nvéeí vaá kilsĩ́ gè kọ́ kpẹ̀a bã̀àna tṍó e kpóó ea gé bẹl kọ é gá kọ ná kpẹ̀a. Bugi togó boo nu dòòmà bá ene kà vígà págbálà ea bée kọlà Jin-hyuk, e ba beè siíe nvee tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́ boo béè kọ a beè tõó kele. Gbẹá tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́á, ba beè íe bá ló kọ á ẹ̀b nu ea kil ló dõona gbò e bà di tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́á, sõò á gá zọ̀va loá bel boo tọ́ọ̀ kà dõona kà nu, kọbèè Kpá Káí. A beè tã̀àgã ló Bàrì kọ á neèe agẹló nè kyèèlè kọbé à láá tuè kọ̀láá kà nèà deè ea íèè kọọmá kpẹa. (Tóm 5:29) À kọ́ọ̀: “Jìhóvà beè aalá nà tã̀àgã ló tení dú ló gè nèm agẹló nè nyìmànù ge kọọmá kpẹa mm̀ vòò kà mínìt gbẹá ló buù kà nùtọ ea di boo beá. M beè tú bílá dee emá kpá em é ne gbò e gbáà dia tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́á tṍó e dee é zilà.” Beele é láá dẹlẹ nagé nyíé boo kọọ̀ Jìhóvà é nveè bá nèi kọ é láá kọ́ kpẹ̀a iná kùbmà. Dì belí Jin-hyuk, èé láá tãagã ló Jìhóvà kọ á nèi agẹló nè nyìmànù.

14. Éé ní ea é láá nvèè bá nèi tṍó e di kèbá tã̀àgã̀e? (Psalm 37:​3, 5)

¹⁴ Bàn Jìhóvà kọ á nveenìè bá neè ni kọbé ò láá ĩ̀ìmà gbò tã̀àgã̀ eo di bá. Gã́bug bẹ̀ì gé mon tã̀àgã̀ boo béè zọ̀ kpá ló, tã̀àgã̀ bùlà, ú nen e beè vùlè, tã̀àgã̀ ea  di mm̀ tọ, nàà uú boo, nè dõòna kà gbò tã̀àgã̀. Vaá pọ́lọ́ kom nè bé gím a náa kọọ̀ gbò tã̀àgã̀í á kpáá palàge zoogá. Kọ́ bé e nu tọ́a ní ló naa nè Jìhóvà. Kọ́ dénè bé eo dìtõ̀ò dì naa nèe dì belí bé eo gáẹ̀ beè kọ́ nè o díì-díí lá kóò naaá. Vaá ò dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Jìhóvà “é náa nú eo gbĩ́ì.”​—Bugi Psalm 37:​3, 5.

15. Mósĩ́ deè ní e gè tã̀àgã ló Bàrì é láá nvèè bá nèi kọ é ĩ̀ìmà “tã̀àgã̀” ẽ? Nè nu dòòmà bá.

¹⁵ Ge olòó tã̀àgã ló Bàrì é nveè bá nèi tṍó e di kèbá “tã̀àgã̀.” (Róm̀ 12:12) Jìhóvà nyímá ló nú e gbò e bà gé fã́e gé téní bá​—“à ólò dã́ ba kpã́ tó nvèè bá.” (Ps. 145:​18, 19) Ene kà neǹ gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹa ea ni tóólá 29 gbáá, ea bée kọlà Kristie beè mòn kọọ̀ níá dú kà-kà. Vígà pábiaí beè dààmà togó gè ié agẹbá zọ̀ló tṍó e náa beè nè dẽe. Vó beè naa kọ á ié tã̀àgã̀ bùlà. Tṍó e tṍó téní, a beè gbóó nyimá kọọ̀ a kà íe nágé agẹbá zọ̀ló ea é fẹ́ẹ. Kristie kọ́ọ̀: “M beè palàge tã̀àgã ló Bàrì kọ á nèm kói em íè bíi ló buù dee. M beè pììga boo gè naa nú ea é agẹlẹ ló nà gbaa ló kilma ló Jìhóvà tení dú ló gè olòó sí nònù nè ge nó Kpá Káí boo nà lóó.” A kpáá kọọ̀: “Ge tã̀àgã ló Bàrì beè nvèè bá nèm kọ ḿ láá ĩ̀ìma gbò tàvàlà dìtõ̀òá. M beè nyimá kọọ̀ Jìhóvà dìḿ ló lee, vaá ge nyimá naa vó beè palàge nvèè bá nèm kọ ḿ láá ĩ̀ìmà. Náa kal ló béè kọọ̀ nà zọ̀ló náa beè tá tẽ̀ènè tṍóá, Jìhóvà beè aalá nà tã̀àgã ló tení dú ló gè nèm fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló nè dĩ̀ìnè ló bùlà.” Naanii mè náa é táí nyíe kọọ̀ “Bàrì nyímá tẽ́ gè tú gbò e bà fã́e lọl bá ẹ̀bmà ea élavá sĩ́.”​—2 Pít. 2:9.

16. Éé ní ea náa vaá è ié bíi ló nvèè bá ea aa bá Jìhóvà kọbé è láá bé èlbá ẹ̀bmà ẽ?

¹⁶ Bàn nvèè bá lọl bá Jìhóvà kọbé ò láá bé èlbá ẹ̀bmà. Boo béè kọ née gbõomà,  tàn ge sí pọ́lọ́ ólò dì ea gé béi lee. Sétàn dì ea gé béi kọbé née láà naa nú ea dú lé. Enè sĩ́deè ea ólò pììga boo gè kyọ̀ bẹẹ bug togó dú gè naa kọ é ẹ̀b gbò nú e bè náa õoà. Gbò nú e ẹbvì boo TV àbèè íntanèt é láá kyọ̀ bẹẹ bug togó vaá naa kọ é sí agẹbá bá pọ́lọ́ uú boo Jìhóvà.​—Máàk 7:​21-23; Jém̀z 1:​14, 15.

17. Tṍó e ni tãàgã ló Bàrì lọ̀l, éé ní eé íè ge naa kọbé è láá bé èlbá ẹ̀bmà ẽ? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

¹⁷ È íè bíi ló nvèè bá ea aa bá Jìhóvà be è gbĩ́ gè bé èlbá ẹ̀bmà ge sí pọ́lọ́. Jíízọ̀s beè kọ́ mm̀ tã̀àgã ló bẹẹ tẹ̀ íe kọọ̀: “Ó gá zìgà kọ é dọ mm̀ dàg, sõò dùùlai lọl bá pọ́lọ́ nená.” (Máát. 6:13) Jìhóvà ólò gbĩ́ gè nvèè bá nèi, sõò èé íè ge bĩiná a nvèè bá. Èé íè ge labví láb ea gbááá ló bẹẹ tã̀àgã ló. Èé láá naa vó tení dú ló gè òòà aa ló gè bugi, ẹ̀b, àbèè ge pãane tṍ ló gbò nú e bè náa õoà ea di mm̀ bàlà boò Sétàní. (Ps. 97:10) Èé láá naa gbò nú ea é dọ bélè nèi tení dú ló gè olòó bugi vaá nó Kpá Káí. Ge olòó sí nònù nè ge kọ́ kpẹa é kpenà nàgé bẹẹ bug togó. Jìhóvà beè zìgà nèi kọọ̀ náa é sọẹ̀ tọ́ deè kọọ̀ ẹ̀bmà e née é láá bé èlbá á eláí sĩ́.​—1 Kọ́r. 10:​12, 13.

18. Éé ní ea dú bíi kọ é naa kilma ló gè tãagã ló Bàrì e?

¹⁸ À dú bíi kọọ̀ buù bẹ̀ì é olòó tã̀agã ló Bàrì gã́bug tṍó kọbé è láá kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà mm̀ dee deè tṍó ea tavàlàí. Noo tṍó eo é tãagã ló Bàrì buù dee. Jìhóvà gbĩ́ kọ é ‘kọ́ gbò nú ea dìí nyíe neèe’ mm̀ tã̀àgã ló. (Ps. 62:8) Lèèlà Jìhóvà vaá ò ṍáe zaa ló kọ̀láá kà nú ea ni náa nè ni. Bàn kọ á nveenìè bá neè ni kọbé ò láá ié agẹle ló tṍó eo gé kọ́ kpẹa. Bàn kọ á nveenìè bá neè ni kọbé ò láá ĩ̀ìmà gbò tã̀àgã̀ eo di bá nè ge bé èlbá gbò ẹ̀bmà eo kpeèsĩ́ ló. Ó gá sọ̀tọ́ deè kọọ̀ tọ́ọ̀ nen àbèè ene kà nu á òòmà ni lọl ló gè olòó tã̀àgã ló Jìhóvà. Sõò, mósĩ́ deè ní e Jìhóvà ólò aalá bẹẹ tã̀àgã lóé? Èé áálá nakà bíbvá mm̀ togó bel ea bẽene níí.