Besĩ́ m̀ kálá kọ́ nú ea beè kpáá naaá, m é zẹ́ẹ́ kọ́ bé em beè dààmà togó ge sí tóm dénè tṍó naa.

M beè meà mm̀ gbáá 1942 gbẹá boǹ Caribbean ea di Curaçao kiẽ́e e múú beeá tení ló. Ńdáà tẹ̀ níà nvín sãà Suriname, sõò a beè àà kil kiẽ́e e múú beeá tení ló boo béè tóm. Besĩ́ nda à kalá meà, ńdáà tẹ̀ beè di zẹ̀ẹ̀ túá gbò e ba beè dììa múú vaá dú Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà gbẹá Curaçao. a Kọ̀láá sè à ólò noòmà Kpá Káí beele e dúù pá a nvín, náa kal ló béè kọọ̀ náa beè tannii gè nónu. Tṍó em ni tóólá 14 gbáá, ńdáà tẹ̀ beè gbóó faalá dénè bẹ̀ì kilma Suriname kọbé à láá ẹ̀b nú ea kil ló a kà ea ni ána.

Tṍó e ínà Suriname, m beè gbóó bã̀àa kóò gbò nvín ãa e bà géè tú bẹ̀à sã́ bùlà siimá tóm nè Jìhóvà. Ba beè tú sìgà gbáá èlmàm vaá ba géè sí tóm gyã̀à deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀a dénè tṍó. Tṍó e bà gé kọ́ gbò nú e ba beè téní bá tṍó e bà géè kọ́ kpẹ̀a nyíé va ólò ẹẹ. Kọ̀láá tṍó e zaalà nònù, pá nà kóò nè mm̀ ólò ló bel boo gbò togó bel ea di mm̀ Kpá Káí​—sìgà tṍó ólò dú tṍó e gé ẹb gbò gyã́à káála ea di sĩ́ dee. Pá nà kóòí beè nvèè bá nèm kọ ḿ láá naa gbò nú em géè gbĩ́ gè naá mm̀ dùm; M beè gbĩ́ gè sí tóm nè Jìhóvà. Vó beè naa kọ ḿ dììa múú tṍó em ni tóólá 16. Tṍó em ni tóólá 18, m beè gbóó dààmà togó gè sí tóm gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀a.

M beè nó gã́bug nu dì belí neǹ gyà deèsĩ́ tóm, vaá abeè nvèè bá nèm mm̀ nà sìtóm kọ̀ kpẹ̀a . Dì belí nu dòòmà bá, ene kà zẹ̀ẹ̀ gbò nú em beè nò beè dú gè bumá dõòna gbò. Tṍó em daamà togó tóm gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀a, vígà Willem van Seijl ea ólò kọ́ kpẹ̀a aa dó dọ dó beè olòó  faalám gé kọọmá kpẹ̀a. b A beè noòmàm bé em é láá sí gbò tóm ea di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò naa. Vaá tṍóá m beè palàge ié bíi ló búma. Gbáá ea bẽene ba beè ím bá ló naamá nen ea di boo kele íb sìtóm kọ̀ kpẹ̀a, vaá tṍó e tṍó téní, m beè gbóó dààmà togó gè nvèè bá nè pá vígà e bà di Suriname. Nyíém beè palàge ẹẹ ló gbò búma e pá vígà beè nèmá! Lọl tṍóá ààmà, m beè beeláfùl ge nó ba nu dòòmà bá vaá bumá dõòna gbò.

Ní ea égè bàà kà nú em beè nò dú ge tõó dùm ea valí bá nè ge palàge noo nu leevè. Dààmà togó buù ẽ́, gbò e gbáà di boo kele íb sìtóm kọ̀ kpẹ̀a ólò noo íb gyã́á eé dé nè gbò nú ea é dúi bíi ló mm̀ gbò sè ea gé dú sĩ́. Tṍóá enè nen ea dìí zẹ̀ẹ̀ ólò gbóó àà gé zalí gbò nuá. È ólò tú ọ̀ẹ̀ dẽe zalmá nu kọbé gbò kpègè e bà dõo nèi dìí bá dọ̀ tṍó e ẽ́ é tá boo. Beè nu táí bá sìgà gbò e bà di Suriname, ólò nvèè bá nèi, be à ié nen ea é láá nvèè bá. Nda moǹ kọọ̀ ge tõó dùm ea válí bá nè gè noo nu leevè beè nvèè bá nèm kọ ḿ kilsĩ́ gè ká bùlà gbẹẹ́ boo gè tú dénè dee mm̀ nà dùm siimá tóm nè Jìhóvà.

Ní ea égè taà kà nu em beè nò, beè dú bélè em lọl ló gè noòmà nuù gbò nen mm̀ ba dém bel. M beè bọọ aa kẽ ló dém bel Dutch, Bèkéè, Papiamento, and Sranantongo (bà kólíe nagé Sranan), ea dú dém bel e gbò e bà di Suriname ólò lò. Sõò gbò e bà di deè bálásĩ́ Suriname beè palàge pãane tṍ ló lé kpẹ̀aí boo béè kọọ̀ è túù ba dém bel kọọmá kpẹ̀a nèva. A beè tàvàlàḿ ló ge ló dém bel Saramaccan boo béè kọọ̀ bà tọ́ nu ból. Sõò nyíém beè palàge ẹẹ tṍó em láà lò. Mm̀ gbò gbááí, m beè láá noòmà nuù gã́bug nen boo béè kọọ̀ m beè láá ló ba dém bel.

Mm̀ kà kà, m beè nvèèà nàgé lẹ́. Dì belí nu dòòmà bá, enè dee m beè gbĩ́ gè bĩiná nen ea géè nó Kpá Káí ea ólò ló dém bel Saramaccan kọọ̀ kpá lóe dì naa vàẹ, boo béè kọọ̀ gbààẹ géè ìgà. Sõò m beè bĩináe beè nvín dìé gbàà! Vaá a beè bẽemáe. Náa kal ló beè kọọ̀ m beè lọ̀, m̀ ólò pììga boo gè tú dém belá kọọmá kpẹ̀a nè gbò e bà di kĩá.

Mm̀ gbáá 1970, ba beè ím bá ló naamá nen ea gé kudẽe ló sẹ́kiùt. Kà lèlà gbááá m beè zogè nu gè ẹ̀b gã́bug gbò e bà di gbò bon ea di Suriname , “Ea Zógè Bé E Pọ̀bkà Tọ Nàà Tóm Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà Ea Gé Ẹb Nú Ea Kil Ló Sìtóm Kọ̀ Kpẹ̀a Beeá Ló Bàlà Booí” dì naa. Kọbé è láá zogè va gbò nu gè ẹ̀bví, sìgà pá vígà nè nda beè bã faà sĩ́ múú sí vá ló. E beè tú generator, nu gè tṍ fúẹ̀l m, gbò té sã́ e bàé mun, vaá tu nu e bàé zógè nu gè ẹ̀bva dẽe nvee m. Tṍó e àà mm̀ faà sĩ́ múúá, e beè gbóó bã mm̀ dõòna kà faà kil kiẽ́e eé tõo zogè nuá. Nú em palàge kẽ̀èa boo dú kọọ̀, gbò nu gè ẹ̀bví beè palàge leemá gbò e bà di kĩá. Nyíém beè palàge ẹẹ ló gè nvèè bá nè dõòna gbò  kọ bàá nó nú ea kil ló Jìhóvà nè a bõ̀ònatõ̀ò ea di boo kunukẽ̀í. Nyíém beè palàge ẹẹ ló nà pììga tṍó em monì bé e gã́bug nen tõo bã ló Jìhóvà naa.

A beè tànim ge ilí va, náa kal ló béè kọọ̀ ge sí nà tóm beè valí tṍó em gáà beè ili. Boo béè vó, m beè tã̀àgã ló Jìhóvà kọ á gbĩ́ va ea é taníe ge zọ̀m sí tóm gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀a ea di kele. Enè gbáá aa ló tṍóá, m beè gbóó dààmà togó gè zọ̀ Ethel, ea di boo kele íb sìtóm kọ̀ kpẹ̀a bilá ló ílà dóm nè va, vaá a beè tànie gè sí tóm nè Jìhóvà náa kal ló béè kọọ̀ náa beè valíé ló. Lọl tṍó e Ethel beè di-dí nvín ãa, nu dòòmà bá neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè leemáe vaá a beè gbĩ́ gè kọ́ kpẹ̀a belíe. E beè ilá ló September 1971 vaá pálaà bẹ̀ì beè kilsĩ́ gè sí tóm gè kùdẽe ló sẹ́kiùt

Pá tọ bà Ethel náa beè ié gã́bug gyọ́, vó beè naa kọọ̀ á láá zọ̀m sí tóm gbẹá Suriname. Dì belí nu dòòmà bá, tṍó e gé kãa bõ̀ònatõ̀ò ea di kà kpã́á née ólò faalá gã́bug nu. È ólò ẹẹlẹ̀ bẹẹ kọ̀là ló vaá bilà múú ọọ. È ólò de nagé gbò gyã́á e gbò e kãà néi​—dì belí iguanas, piranhas, àbèè dõòna kà nú e bà néi, dì belí nom àbèè gyã́à e bà síi. Tṍó e née íè bọ́lì ge dé gyã́á m, è ólò dé gyã́á boo pà sãà bèè. Tṍó e née íè tọ́ọ̀ kà ìkpè, è ólò tú bá deemá. Ge kọọ̀ Ethel nè nda gé gbá fã̀ Jìhóvà a náa kọọ̀ é kpáá tõo bã ló Jìhóvà belí taà tọọ̀ díí e bà bọ́bví. (Ẹ̀klì. 4:12) Née é zìgà kọọ̀ tọ́ọ̀ nu á kyọ̀ bẹẹ gbaaá ló kilma ló Jìhóvà!

Enè deé e géè òòà aa ló pá vígà e beè kãa ní e nú em beè kọ́ dààà togóá beè naaá ẽ́. Tṍó e faà sĩ́ múúá íná kiẽ́e e múú gè palàge gbalá, a beè gbóó gbẹá boo dii vaá òòa kẽ zẹẹ́ sĩ́ múú. Nyíéi beè ẹẹ kọọ̀ e beè nveà nú ea ólò naa kọọ̀ nen á gá dii vaá tọ́ọ̀ bẹ̀ì née beè dọ̀ aa mm̀ faàa. Sõò múú beè m-má mm̀ faàa. E beè tú gyã́á ea  beè di mm̀ bẹẹ bã́ uú múú vaá tú bã́á òlmà múú lọl mm̀ faàa.

Boo béè kọọ̀ gyã́á gè dè á gé naí bá, e beè gbóó dààmà togó gè kpó dọọ̀ gbẹá sĩ́ múúá. Sõò née beè sii tọ́ọ̀ nu. Vóà naa, e beè tã̀àgã ló Jìhóvà vaá bànie kọ á nèi gyã́á eé dé deeá. È gé tãagã̀ gé ló Bàrì lọ̀l, ene kà vígà págbálà ea beè dìí ló à gbóó tobví gbṍò vaá sii pọ̀b paà gyã́à e vòò bẹ̀ì baà vaá à gbõomáí ló bílá deè deeá.

Tṍó e ni tú vòò gbáá siimá tóm ge kùdẽe ló sẹ́kiùt lọ̀l, Ethel nè nda beè ié tã́áná dee bá e née géè ẹ̀bmà dẽe​—èé gbóó gé ié nvín. Nyíém beè palàge ẹẹ tṍó em dã́à naa vó, náa kal ló béè kọọ̀ ním beè nyimá nu ea é nááá dì deèsĩ́. A beè palàge tàn Ethel nè nda gè kilsĩ́ gè sí tóm dénè tṍó, be à válí. Ethniël beè gbóó meà mm̀ gbáá 1976. Bẹẹ nvín ea kọlà Giovanni, beè mea bàà gbáá nè sìgà ẽ́ aa ló tṍóá.

Boo béè kọọ̀ bíi beè di Suriname tṍóá, tọ nàà tóm beè kọ ḿ kilsĩ́ gè sí tóm gè kùdẽe ló sẹ́kiùt boo tṍó e ge bumá nágé bẹẹ gbò nvín. Tṍó e bẹẹ gbò nvín ni bọọ, ba beè gbóó ím bá ló kọ ḿ gé kùdẽe ló sìgà bõ̀ònatõ̀ò. Mm̀ kà kà, vó beè naa kọọ̀ ḿ láá tú sìgà sè mm̀ buù ẽ́ siimá tóm gè kùdẽe ló sẹ́kiùt vaá tú gbò sè ea sígáá siimá tóm gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀a gbẹá bõ̀ònatõ̀ò e ba beè túm tẹlẹ̀a. Ethel nè pálaà kà bẹẹ nvín págbálà ólò nyooném tṍó em é gé kãa gbò bõ̀ònatõ̀ò ea di kuló. Sõò áá m̀m̀ ólò kãa gbò bõ̀ònatõ̀ò nè àsémbìlì ea di rain forest.

M beè palàge noo nu leevè kọbé m̀ láá sí dénè tóm e ba beè nèm. M beè olòó mòn kọọ̀ è sẹlẹ̀ fã̀ pá tọ buù sè. Tṍó em aa gé kãa gbò bõ̀ònatõ̀ò ea di rain forest, Ethel ólò zọ̀ gbò pá nvín sẹlẹ fã̀ pá tọ gbẹá tọ. Gã́bug tṍó, è ólò gbá naaá nu dì belí pá tọ tṍó ea válí gè naa vó. Ethel nè nda ólò zọ̀ bẹẹ gbò nvín ié bõ̀séi​—dì belí ge bìlà gém̀ àbèè ge bìlà kyẽè sí gbò kiẽ́e ea kpé dẽe. Gã́bug tṍó m̀ ólò kalí dáá boo béè ge kpoogá dee ló nyòòmà gbò nu gè naa mm̀ bõ̀ònàtõ̀ò. Dì belí lé va e kpá Próvẹẹ̀b 31:15 kọ́ nú ea kil lóá, Ethel ólò kẽ̀èà aa dáá kà bòm dee vaá kpoogè dee ló nu naa ní eé láá tú nú ea dì nè dee vaá gbá deá gyã́á besĩ́ bẹẹ gbò nvín kálá kil tọọ̀ kpá. Nyíém palàge ẹẹ kọọ̀ m̀ íè va ea tú lóó nè ge sí  tóm vaá nvèè bá nèm kọ ḿ láá sí kọ̀láá kà tóm e Jìhóvà beè nèm!

Dì belí tẹ̀ nè kà, e beè pììga boo gè nvèè bá nè bẹẹ gbò nvín kọ bàá vùlè Jìhóvà vaá tú sìtóm kọ̀ kpẹ̀a komá nu. E beè gbĩ́ kọọ̀ bẹẹ gbò nvín á tú gè sí tóm nè Jìhóvà dénè tṍó naamá nú e bàé náa mm̀ ba dùm, níì boo béè kọ è tã́gì va bá nì, sõò boo béè kọọ̀ à léémá va gè naa vó. È ólò bọọgẹ̀ kọ́ nèva bé e ge sí tóm nè Jìhóvà dénè tṍó ólò ẹẹlẹ̀ nyíè nen naa. È ólò kọ nágé gbò tã̀àgã̀ e beè kpeesĩ́ ló nè bé e Jìhóvà ni nvèè bá vaá tãanèi dee bá naa. È ólò pììgà boo gè mòn kọọ̀ bẹẹ gbò nvín bãaà kóò pá vígà e bà tú ge fã̀ Jìhóvà naamá túá kà nú mm̀ ba dùm.

Jìhóvà beè nèi gbò nú ea beè naa kọ é láá faalá pá bẹẹ tọ. Náa kal ló béè vó, m̀ ólò pììga boo gè naa gbò nú ea bọ́ló kọ ḿ naa. Tṍó em gáà beè ili va, gbò nú em beè tení bá gbẹá Suriname tṍó em beè di boo kele íb sìtóm kọ̀ kpẹ̀a, beè nvèè bá nèm kọ ḿ olòó tú tṍó gbẹẹ́ sĩ́ noo gbò nú e íè bíi ló mm̀ dùm. Sõò sìgà tṍó, kọ̀láá bé e piigà naa née ólò láá ié dénè nú ea dúi bíi ló. Tṍó ea meà naa vó, m̀ monì kọọ̀ Jìhóvà ólò nvèè bá nèi. Dì belí nu dòòmà bá, dee-deè nveè mm̀ gbò gbáá 1980 nè dààmà togó mm̀ gbò gbáá 1990, tã̀àgã̀ beè bã Suriname. Mm̀ gbò gbááá, a beè tàvàlàí ló gè ié bãana gbò ńkem̀ nu e íe bíi ló gè tõoma dùm. Sõò Jìhóvà beè nvèè bá nèi.​—Máát. 6:32.

Jìhóvà a ẹb nú ea kilíí ló mm̀ dénè bẹẹ dùm, vaá naa kọ é ié ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe nè dĩ̀ìnè ló. Bẹẹ gbò nvín dú kà pọ̀bkà tã́áná dee bé e íè, vaá nyíéi palàge ẹẹ kọọ̀ è láà bũmá va kọ bàá fã̀ Jìhóvà. Nyíéi ẹ́ẹ nagé kọọ̀ bà tú gè sí tóm nè Jìhóvà dénè tṍó naamá nú e bàé náa mm̀ dùm. Ethniël nè Giovanni beè sí tọọ̀ kpá ea di kèbá bẹl Bàrì, vaá ba va nè ọ̀và gé sí tóm tọ nàà tóm ea di Suriname kátogóí.

Ethel nè nda e palàge dú kànen kátogóí, Sõò è di mm̀ kíìli-kíìli e gé sí tóm nè Jìhóvà dì belí gbò e di boo kele íb sìtóm kọ̀ kpẹ̀a. Kàsĩ́, m̀ dúù kíìli-kíìli naa ní e ním íè tṍó em é nó gè zọmá múú! Sõò ním ọ́gà. Tṍó em ẹbvì bé e nà dùm beè mèà naa, m̀ monì kọọ̀ ge tú nà deè ãa siimá tóm dénè tṍó di zẹ̀ẹ̀ gbò béèlàfùl ea dú lé lọ̀l vaá à lee em beè nè.