1. Éé ní e gè lẹ̀ẹ̀là bel ló bẹẹ bá tõó dọ̀ ẹ? (2 Tímotì 4:5)

 BẸẸ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló Jìhóvà nè a bõ̀ònatõ̀ò é láá bã kèbá dò ẹ̀b tṍó e nú ea biiléi nyíe nááá. Mósĩ́ deè ní eé láá bé èlbá gbò ànà-ànàí ẽ́? À bọ́ló kọ é palàge lẹ̀ẹ̀là bel ló bẹẹ bá kọ̀láá tṍó, kua dẽe ló, vaá elá àgàlà mm̀ bẹẹ zìgà. (Bugi 2 Tímotì 4:5.) Ge lẹ̀ẹ̀là bel ló bẹẹ bá mm̀ kọ̀láá kà nu tõó dọ̀ ge kilsĩ́ gè ié dĩ̀ìnè ló bùlà, bugi togó leevè, vaá ẹ̀b nu belí bé e Jìhóvà ẹ̀b nu naa. Tṍó e náà vó, bé e nu tọaí ló naa náa é láá lẹẹlà bel ló bé e bugi togó naa.

2. Éé ní eé ló bel boo mm̀ nakà togó belí é?

² Mm̀ nakà togó bel e ã́àa nòa, e beè nó nú ea kil ló taà íb ànà-ànà ea ólò aa bá gbò e bà náa ólò fã̀ Bàrì. Mm̀ nakà togó belí, èé ló bel taà kà nu ànà-ànà eé láá kpeesĩ́ ló mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ea é láá dòà bẹẹ ge bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló Jìhóvà. (1) dú tṍó ea tõoí ló kọọ̀ neǹ vígà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài, (2) tṍó e bà duulài bá deè tṍ, nè (3) tṍó ea tavàlàí ló ge tõó boo ãa tùle e bà ne mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Mósĩ́ deè ní eé láá palàge lẹ̀ẹ̀là bel ló bẹẹ bá vaá kilsĩ́ ge bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma Jìhóvà nè a bõ̀ònatõ̀ò tṍó e kpeèsĩ́ ló íb gbò ànà-ànàí ẽ́?

3. Èé láá lábví láb naa vàẹ̀ be à tõoí ló kọọ̀ neǹ vígà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài ẽ́?

³ É kọ à ié tṍó ea beè tõó ni ló kọọ̀ neǹ vígà àbèè nen ea ié dọ̀ tóm mm̀ bõ̀ònatõ̀ò beè tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà ni? Àé láá dú kọọ̀ vígàa náa beè gbĩ́ gè naa nú ea é kyé ni. (Róm̀ 3:23; Jém̀z 3:2) Sõò nú ea beè naaá biilé ni nyíe. Láb ea  labvíi beè tãagẽ́ ni naa ní e nóo beè láá daa. Vó beè láá naa kọ ó bugi togó kọọ̀, ‘Beè neǹ vígà láá labví láb naa vó, é kọọ̀ níì bõ̀ònatõ̀ò Bàrì gé?’ Níà kà lèlà bé e Sétàn gbĩ́ kọ é bugi togó naa ẽ́. (2 Kọ́r. 2:11) Ge bugi togó naa vó é láá naa kọ é gá fã̀ nà Jìhóvà vaá aa mm̀ a bõ̀ònatõ̀ò. Vóà naa, be à tõoí ló kọọ̀ à íe vígà pábgálá àbèè pábia ea tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài, mósĩ́ deè ní eé láá palàge lẹ̀ẹ̀là bel ló bẹẹ bá vaá aa ló ge ié pọ́lọ́ bug é?

4. Mósĩ́ deè ní e Jósẹ̀f beè kilsĩ́ gè lẹ̀ẹ̀là bel ló a bá tṍó e bà bíìgèe ló é, vaá éé ní eé láá nó lọl ló a nu dòòmà báẹ́? (Jénesìs 50:​19-21)

⁴ Ó gá ká súng gbẹá nyíe. Tṍó e Jósẹ̀f beè di-dí nvín ãa, pá a vígà beè biigèe ló. Ba beè ọvíe, vaá sìgà ọ̀và beè gbĩ́ gè fẹ́ẹ. (Jén. 37:​4, 18-22) Tṍó e tṍó tení, ba beè ooe naamá gyóòlo. Vó beè naa kọọ̀ Jósẹ̀f á kpeesĩ́ ló gã́bug tã̀àgã̀ mm̀ nú ea láá toolá 13 gbáá. Jósẹ̀f gáẹ̀ beè láá bugi togó kọọ̀ Jìhóvà náa vulè nàèe. Vaà a gáẹ̀ beè láá bugi togó kọọ̀ Jìhóvà sọẹ̀ẹ bá gbẹẹ́ kẽ tṍó ea ièe bíi ló nvèè bá. Sõò Jósẹ̀f náa beè ká súng gbẹá nyíe. Tãa vó, a beè palàge lẹ̀ẹ̀là bel ló a bá vaá kilsĩ́ gè ié dĩ̀ìnè ló bùlà. Tṍó ea beè ié nèà deè ge kpẽ́ pọ́lọ́ e pá a vígà beè síe, náa beè naa vó, sõò a beè zogè kọ à vùlèè va vaà iá ló nèva. (Jén. 45:​4, 5) Jósẹ̀f beè labví láb naa vó, boo béè kọọ̀ a beè bugi togó leevè. Tãa vó ea ká bùlà gbẹẹ́ boo gbò a tã̀àgã̀, a beè kilsĩ́ gè bugi togó boo gbò nú e Jìhóvà gbĩ́ kọ á naa. (Bugi Jénesìs 50:​19-21.) Éé ní e níì nóòmài ẽ́? Tṍó e bà bíìgè ni ló, ó gá nvèè súng ló Jìhóvà àbèè ge bugi togó kọọ̀ à sọẹ̀ ni bá gbẹẹ́ kẽ. Tãa vó, bugi togó boo bé ea gé nveè bá nèni kọ ó láá ĩ̀ìmà tã̀àgã̀ eo di báá naa. Gbá ló vó, tṍó e dõòna gbò bíìgè ni ló, pììga boo ge vulè va vaá ò lọl dẽesĩ́ pọ́lọ́ e bà sí ni.​—1 Pít. 4:8.

5. Mósĩ́ deè ní e Miqueas beè lẹ̀ẹ̀là bel ló a bá tṍó ea tõoé kọọ̀ bà bíìgèe lóé?

⁵ Bugi togó boo nú ea beè naaá ló ene kà neǹ kànen ea ólò tõó South America ea a bée kọlà Miqueas. b À beè kẽèa boo tṍó e sìgà pá vígà e bà ié dọ̀ tóm mm̀ bõ̀ònatõ̀ò beè tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀màèe. À beè kọọ̀: “M̀ gáà beè tení bá íb dìtõ̀òá tọ́ọ̀ tóm. Pọ̀ beè siím. Ním beè láá daa bílá dee, vaá m beè olòó tò boo béè kọọ̀ a beè tõoḿ ló kọọ̀ tọ́ọ̀ nú em é láá naa á gé.” Sõò, Miqueas beè kilsĩ́ gè lẹ̀ẹ̀là bel ló a bá nè bé e nu tọ́aẹ́ ló naa. A beè kilsĩ́ ge tã̀àgã ló Bàrì, vaá bàn Jìhóvà kọ á neèe a nyómá káí nè kói kọbé à láá ĩimàè. A beè bugi nagé gbò togó bel ea di mm̀ bẹẹ gbò kpá ea é láá nvèè bá nèe. Éé ní e níí nóòmài ẽ́? Be à tõó ní ló kọ à íe vígà págbálà àbèè pábia ea bíìgè ni ló, kilsĩ́ ge íe dĩ̀ìnè ló bùlà vaá ò lẹẹlà bel ló o bá kọbé nóo ié pọ́lọ́ bùlà. Nóo nyímà íb dìtõ̀ò ea beè láá naa kọọ̀ nená á ló bel àbèè ge labví láb naa vó. Vóà naa tãagã ló Jìhóvà, vaá ò baníe kọ á nveenìè bá neè ni kọ ó láá ẹ̀b nu belí bé e ẹlẹ ẹb nu. Ge naa vó é nveè bá nè ni kọ ó bugi togó kọọ̀ vígà págbálà àbèè pábiaá náa beè gbĩ́ gè naa nú ea é biilé ni nyíe vaá vó é náa kọ ó ia ló nèe. (Pró. 19:11) Kẽ̀èa boo kọọ̀ Jìhóvà nyímá o dìtõ̀ò vaá àé néni kói kọbé ò láá ĩ̀ìmà​—2 Krọ́. 16:9; Ẹ̀klì. 5:8.

6. Éé ní ea náa èé ẹb dùùlà bá deè tṍ ea aa Jìhóvà naamá vulè e? (Híbrù 12:​5, 6, 11)

⁶ Nyíéi é láá bììlà tṍó e bà duulài bá deè tṍ. Sõò be è ká bùlà gbẹẹ́ boo áá bììla nyíéá, àé láá naa kọ é gá tú dùùlà bá deè  tṍá, vaá ẹ̀b kọọ̀ dùùlà bá deè tṍá náa lelà àbèè kọọ̀ náa bọ́i ló. Vó é náa kọ é gá dã́ból ló nú ea palàge dú bíi​—ea dú dùùlà bá deè tṍ e Jìhóvà gé néi boo béè kọ à vulèi. (Bugi Híbrù 12:​5, 6, 11.) Nagé, be è ká bùlà gbẹẹ́ boo bé e dùùlà bá deè tṍá náa kọ nyíéi á bììlà naa, àé náa kọ é labví láb ea é ẹ́ẹ̀lẹ̀ nyíè Sétàn. À gbĩ́ kọ é kìn dùùlà bá deè tṍ kọbé née fã nà Jìhóvà vaá aa mm̀ a bõ̀ònatõ̀ò. Be ba beè dùùlà ni bá deè tṍ, mósĩ́ deè ní eo é láá lẹ̀ẹ̀là bel ló o bá ẹ́?

7. (a) Dì belí bé e fùtóá zógè naa, mósĩ́ deè ní e Jìhóvà beè tú Pítà siimá tóm tṍó ea tú dùùlà bá deè tṍ e bà née ẽ́? (b) Éé ní eo nóò lọl ló nu dòòmà bá Pítà ẹ?

⁷ Tú dùùlà bá deè tṍ vaá ò sí tóm boo kiẽ́e ea dú bíi. Gã́bug tṍó, Jíízọ̀s beè dùùlà bá tṍ Pítà gbẹá kèsĩ́ pá a gbò tóm. (Máàk 8:33; Lúùk 22:​31-34) Kẹ́ẹ beè láá palàge sii Pítà! Sõò, Pítà beè kilsĩ́ gè kìlmà kpá ló kẽ nè Jíízọ̀s. A beè tú dùùlà bá deè tṍá vaá nó nu lọl ló a lọ̀. Vó beè beè naa kọọ̀ Jìhóvà á tãanè deè bá Pítà vaá nèe tóm ea palàge dú bíi kọ á sí mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. (Jọ́ọ̀n 21:​15-17; Tóm 10:​24-33; 1 Pít. 1:1) Éé ní eé láá nó lọl ló nu dòòmà bá Pítà ẹ? Èé dọ bélè nèà bẹẹ bá nè dõòna gbò tṍó e née káà bùlà gbẹẹ́ boo bé e dùùlà bá deè tṍ e bà néi síìmài kẹ́ẹ naa, tú dùùlà bá deè tṍá, vaá ò sí tóm boo kiẽ́e ea dú bíi. Tṍó e náà vó, Jìhóvà é palàge túi siimá tóm vaá èé dọ bélè nè pá vígà.

8-9. Bernardo beè labví láb naa vàẹ kà lèlà tṍó e bà dùùlàẹ bá deè tṍ ẽ́, sõò éé ní ea beè nvèè bá nèe kọ á bugi togó leevè e?

⁸ Bugi togó boo nú ea beè naaá ló vígà Bernardo, ea ólò tõó Mozambique. Ba beè kọ á gá du ná neǹ kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Bernardo beè zẹ́ẹ́ labví láb naa vàẹ̀ tṍó e bà kọ́ vó é? À kọ́ọ̀, “Nyíém beè bììlà boo béè kọọ̀ dùùlà bá deè tṍá náa beè leemám. A beè ié tã̀àgã̀ bùlà boo béè kọọ̀ a beè bugi togó boo bé e pá vígà e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò é ẹbvíe naa. À kọ́ nágé kọ́ọ̀, “Sìgà ẽ́ beè tení besĩ́ m̀ kalá ẹ̀b kọọ̀ dùùlà bá deè tṍá lelà, nè ge láá kpáá dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà nè a bõ̀ònatõ̀ò.” Éé ní ea beè nvèè bá nè Bernardo kọ á láá ẹ̀b nú boo bá ea bọ́ló é?

⁹ Bernardo beè dààmà togó ge bugi togó leevè. À kọ́ọ̀: “Tṍó em beè di-dí  neǹ kànená m beè olòó tú nú ea di mm̀ kpá Híbrù 12:7 nvèèmà bá nè dõòna gbò kọ bàá ẹ̀b dùùlà bá deè tṍ ea aa bá Jìhóvà boo bá ea bọ́ló. Tṍóá m beè gbóó bĩiná nà bá kọọ̀, ‘Mée ní ea bọ́ló kọ á tú nakà dọ̀ Kpá Káíí siimá tóm ẽ́?’ Dénè gbò gyóòlo Jìhóvà​—kọbèè nda.” Tṍóá Bernardo beè gbóó naa gbò nú ea é kpáá agẹlẹ ló bé ea dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà nè a bõ̀ònatõ̀ò naa. A beè kpáá palàge bugi Kpá Káí vaá bugi togó boo gbò nú ea bugi. Náa kal ló béè kọọ̀ a beè ié tã̀àgã bùlà kilma ló bé e pá vígà ẹbvíe naa, a beè kilsĩ́ ge zọ̀va kọ́ kpẹ̀a vaá aalá bel gbẹá nònù. Tṍó e tṍó téní, ba beè kpáá tú Bernardo naamá neǹ kànen. Dì belí Bernardo, be bà né ni kọ̀bèl pììga boo gè tú dùùlà bá deè tṍá vaá ò nyááná bá ló o dùm. c (Pró. 8:33; 22:4) Be ò náa vó, òó láá agala boo kọọ̀ Jìhóvà é tã́ànè né ni dee bá boo béè kọ ò kilsĩ́ gè davá gbẹáẹ́ ló nè a bõ̀ònatõ̀ò.

10. Mókà nyààa ní ea beè dọ̀a bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boò sìgà pá Ízràẹ̀lẹ?

¹⁰ Nyààa ea bã mm̀ bõ̀ònatõ̀ò é láá dòà bẹẹ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. Be née ọ́ẹ̀ dẽe, àé láá túi lọl ló Jìhóvà. Dì belí nu dòòmà bá, bugi togó boo bé e nyààa ea beè bã kẽ mm̀ deè Mózìsa beè tọá ló pá Ízràẹ̀l naa. Besĩ́ Bàrì à kalá nèva Log tenmá bá Mózìs, gbò tẹ̀ boo tọ beè olòó sí tóm e gbò vààla gyọ́ọ ólò sì. Ba beè olòó tìb gbàni vààla gyọ́ọ vaá vaalá gyọ́ọ nè Jìhóvà boo pá ba tọ. (Jén. 8:​20, 21; 12:7; 26:25; 35:​1, 6, 7; Jóòb 1:5) Sõò tṍó e Bàrì nveè Logá kẽ, gbò tẹ̀ boo tọ náa beè ié ná nakà nèà deè. Jìhóvà beè tú pá tọọ̀ Érọ̀n naamá gbò vààla gyọ́ọ. Lọl tṍóá ààmà, beè tẹ̀ boo tọ váálá gyọ́ọ vaá náa dú gãà Érọ̀n bà ólò fẹ́ẹ. d (Lìv. 17:​3-6, 8, 9) É kọọ̀ níà nú ea náa vaá Kórà, Détàn, Àbáíràm, nè 250 nen e bà dú togó boo tọ beè lọ̀l togó kèbá Mózìs nè Érọ̀n ẽ? (Nóm. 16:​1-3) Née é láá agala boo naa vó. Sõò è nyímà kọọ̀, Kórà nè gbò e ba beè gbaaáẹ́ ló náa beè bọná ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà. Éé ní eo é náa be nyààa bã́ kẽ mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ẽ?

11. Éé ní e nóò lọl ló sìgà pá tọọ̀ Kóhat e bà dú gãà Lívaì e?

¹¹ Palàge nvèè sãa kúm nyààa ea bã́ kẽ mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Tṍó e bà géè kyã̀à tení boo kpáà bàlà ólá, ba beè tú tóm ea palàge bọọ nè pá tọọ̀ Kóhat kọ bàá sì. Buù tṍó e pá Ízràẹ̀l nyááná tõ̀ò, sìgà pá tọọ̀ Kóhat géè dàlà kpó zíl gyààmà vá deèsĩ́. (Nóm. 3:​29, 31; 10:33; Jós. 3:​2-4) Aẹ̀ bèè kà pọ̀bkà nèà deè! Sõò, nyààa beè bã kẽ tṍó e pá Ízràẹ̀l bã́ boo Kunukẽ̀ Zìgànùa. Náa beè duná bíi kọ bàá kpáá dàlà nà kpó zílá. Boo béè vó, tṍó e Sólomòn dú méné ba beè íbá ló sìgà pá tọọ̀ Kóhat naamá gbò ọ́lì sọ́l, sìgà ọ̀và à dú ge kùdẽe ló gbànsĩ́, vaá sìgà ọ̀và beè olòó ẹ̀b nú ea kil ló tọ gè sẹlẹ nu. (1 Kró. 6:​31-33; 26:​1, 24) Náa íe nòòtẽ́ ea tẹ́lẹ bàlà kẽ kọọ̀ pá tọọ̀ Kóhat beè nuumi bel àbèè ge bĩiná pọ̀b dọ̀ tã́gíní bé e tóm e ba beè olòó sì beè palàge bọọá. Éé ní eé láá nó lọl ló é? Tú dénè o bùlà nvèèmà sãa kúm nyààa ea bã́ kẽ mm̀ bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà, nè ní ea tọ́á ló  o dọ̀ tóm. Ié ẹ́ẹ́ nyíe ló kọ̀láá kà tóm e bà né ni. Kẽ̀èa boo kọọ̀ níì tóm e bà né ni ní ea náa kọọ̀ Jìhóvà á nveè ni ka lóé nì. Jìhóvà palàge nvèè ni ka ló tṍó eo gbanìe tṍ ló èlmà tóm e bà né ni.​—1 Sám. 15:22.

12. A beè tọá ló Zaina naa vàẹ tṍó e bà kọ́ á gá si ná tóm Bẹ́tẹẹ̀l ẹ?

¹² Bugi togó boo nu dòòmà bá ene kà vígà pábia ea bée kọlà Zaina, ea ólò tõó Mediterranean, e ba beè kọ á gá sí ná tóm ea beè palàge leemáe. Tṍó ea ni tú 23 gbáá siimá tóm Bẹ́tẹẹ̀l ba beè kọ á àà gé sí tóm kọ̀ kpẹ̀a ea di kele. À kọ́ọ̀: “A beè palàge tọaḿ ló tṍó e bà nyááná nà tóm. A beè tõoḿ ló belí kọ ḿ gé ló tọ́ọ̀ nu, m beè kilsĩ́ gè bĩiná nà bá kọọ̀, ãàe ní e bè ním láà naa leevè e?’ ” À dú pọ́lọ́ kọọ̀ pá vígà págbálà nè pábia beè kpáá zoolè a bììla nyíe tení dú ló gè kọ́ nèe kọọ̀: “Be o beè palàge naa leevè bà gáẹ̀ kọ ó gbẹá Bẹ́tẹẹ̀l.” Nyíè Zaina beè palàge bììlà naa ní ea ólò tó kọ̀láá deè bílá dee. Sõò a beè kọọ̀: “Ním ólò zìgà ge ié bàà-bàà bùlà kilma ló bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà àbèè vulè ea íeḿ ló.” Mósĩ́ deè ní e Zaina beè láá kilsĩ́ gè tú a bug siimá tóm leevè e?

13. Éé ní e Zaina beè naa kọbé à láá bé èlbá gbò lọ̀ bug ea beè iéé?

¹³ Zaina beè láá bé èlbá gbò lọ̀ bug ea beè ié. Mósĩ́ deè e? A beè bugi gbò togó bel ea di mm̀ bẹẹ gbò kpá ea ló bel boo gbò ànà-ànà ea géè tení bá. Togó bel ea kọ́ọ̀ “Òó Láá Bé Èlbá Ọ́ọ́-ọọ̀ Ló!” ea di mm̀ Kpá Tọ Kùdẽe Ló níí February 1, 2001, beè palàge nvèè bá nèe. Togó belá baatẽ́ bé ea beè tavàlà ló nen ea beè emí kpá Máàk ge láá bé èlbá gbò lọ̀ bug ea beè ié tṍó e bà née ãa tóm naa. Zaina beè kẽ̀èa boo kọọ̀, “Nu dòòmà bá Máàk ní ea beè nvèè bá nèm kọ ḿ láá bé èlbá ọ́ọ́-ọọ̀ ló é.” Zaina beè davá nágé gbẹá ló pá a kóò. Náa beè kpòòlà a lóó lọl ló gbò nen; àbèè ge tó sàn a bá. A beè kọọ̀ nyómá káí Jìhóvà ní ea gé túlè béèlàfùl e bõ̀ònatõ̀ò ne ẽ́, vaá gbò kànen beè palàge ẹ̀b nú ea kilím ló. A beè nyimá nágé kọọ̀ bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà é íè ge naa nú ea dú lé lọ̀l vaá à lee, kọbé tóm Jìhóvà láá siá.

14. Éé ní ea beè nvèè bá Vlado tṍó ea tavàlàẹ́ ló ge nveè sãa kúm nyààa ea bã́ kẽ mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ẽ?

¹⁴ Náa beè leemá ene kà neǹ kànen ea bée kọ̀là Vlado ea ni tóólá 73 gbáá ea ólò tõó Slovenia, tṍó e bà tú bõ̀ònatõ̀ò e ẹlẹ  ólò sì gbáló dõòna kà bõ̀ònatõ̀ò vaá kùb baálà Kíndòm Họ́ọ̀l. À kọ́ọ̀: “Ním dã́àtẽ́ ló nú ea náa vaá bà kùb íb gbò lé Kíǹdọ̀m Họ́ọ̀lí. Nyíém beè palàge bììlà boo béè kọọ̀ è ã́àa sí tóm ló. Ndaà neǹ káà nu, vaá nda ní em beè ká gã́bug nú ea di m ẽ́. Nagé, ge kọọ̀ pálaà kà bõ̀ònatõ̀òí gbááá ló beè naa kọọ̀ bàá nyaaná bá ló gã́bug nú vaá náa beè valí ló beele e ní dú kànen mm̀ dee.” Éé ní ea beè nvèè bá nè Vlado kọ á láá nvèè sãa kúm tùle e bà neí ẽ́? À kọ́ọ̀: “Ge nvèè sãa kúm tùle e bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà ne ólò domà gã́bug tã́áná dee bá. Gbò nyààaí gé kpóògèi dee ló nyòòmà gbò ní ea gé dú sĩ́.” É kọ à ólò tàvàlà ní ló gè nvèè sãa kúm tṍó e bà gbá bàà kà bõ̀ònatõ̀ò àbèè tṍó eo tóm nyááá? Àgala boo kọọ̀ Jìhóvà dã́ ból ló bé e nu tọ́a ní ló naa. Tṍó eo nveè sãa kúm nyààa ea bã́ kẽ mm̀ bõ̀ònatõ̀ò vaá klisĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà nè a bõ̀ònatõ̀ò, àé tã́ànè ni dee bá.​—Ps. 18:25.

15. Mósĩ́ deè ní eé láá kilsĩ́ gè lẹ̀ẹ̀là bel ló bẹẹ bá tṍó e kpéèsĩ́ ló gbò nu ànà-ànà mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ẽ?

¹⁵ Boo tṍó e kùbmà nakà bàlà booí é kpáá palàge dũ̀ùà iná kuló, èé láá ẹbmà dẽe kọọ̀ gã́bug nyààa é kpáá bã mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Gbò nu ànà-ànàí é láá dòà bẹẹ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló Jìhóvà. Vóà naa, èé palàge ié ọ̀ẹ̀ dẽe. Be à tõó ní ló belí kọọ̀ neǹ vígà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà ni, ó gá biile nyíe. Be bà dùùlà ni bá deè tṍ, kẹ́ẹ á gá sií ni, tú dùùlà bá deè tṍá, vaá ò nyááná bá ló o dùm. Tṍó e nyààa ea bã́ kẽ mm̀ bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà tọá ni ló, nvèè sãa kúm vaá o gbàntṍ ló tùle e bà ne lọl mm̀ dénè o nyíe.

16. Mósĩ́ deè ní eo é láá kilsĩ́ gè dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà nè a bõ̀ònatõ̀ò ẽ?

¹⁶ Òó láá kilsĩ́ gè dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà nè a bõ̀ònatõ̀ò tṍó eo bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo bã́ kèbá dò ẹ̀b. Sõò kọbé ò láá naa vó, à dú bíi kọ ó kilsĩ́ gè lẹ̀ẹ̀là bel ló o bá, naamá ge ié dĩ̀ìnè ló bùlà, bugi togó leevè, vaá ẹb nu belí bé e Jìhóvà ẹb nu naa. Beeláfùl ge olòó nó nú ea kil ló gbò e bà di mm̀ Kpá Káí e ba beè tení bá íb nú eo gé téní báá vaá ò bugi togó boo ba nu dòòmà bá. Bàn nvèè bá lọl bá Jìhóvà. Vaá ó gá kpòòlà o lóó lọl ló pá vígà. Tṍóá, kọ̀láá bé e nu meà naa, Sétàn náa é láá tú ni lọl ló Jìhóvà àbèè a bõ̀ònatõ̀ò.​—Jém̀z 4:7.