1-2. Mósĩ́ deè ní e bà é láá tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài ẽ́?

 JÍÍZỌ̀S beè ló bel dòòle ló ea kil ló ene kà vaà tãa, ea beè olòó sí ló ene kà neǹ bèèla gé bànìe kọ á nveenìè bá neèe boo béè nen ea géè tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀màe. Gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s beè palàge dã́ ból ló bé e nu beè tọá ló vaà tãa ea di mm̀ bel dòòle lóá naa, boo béè kọ gã́bug gbò e ba beè di mm̀ deè Jíízọ̀s beè olòó tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà gbò nen. (Lúùk 18:​1-5) Beele é láá dã nagé ból ló bé e nu beè tọá ló vaà tãaá naa boo béè kọ sìgà tṍó, bà ólò tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài.

² Gã́bug nen deè nieí ólò ié gọ̀l òò, tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà gbò nen, vaá ọví gbò e bà dú kele ló baala. Boo béè vó, náa ólò bọọí ló tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài. (Ẹ̀klì. 5:8) Sõò tṍó e neǹ vígà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài, à ólò palàge kyẽ́i. Pá vígà dú kele ló gbò nàà uú boo, boo béè kọ bà náa ólò sẹlẹ tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài. Tãa vó, bà ólò láá naa vó sìgà tṍó boo béè kọ bà náa gbõoma. Èé láá nó nu lọl ló bé e Jíízọ̀s beè labví láb naa tṍó e gbò nàà uú boo beè tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀màe. Be è láá ié ĩ̀ìmà tṍó e gbò nàà uú boo tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài, à palàge bọ́ló kọ é ié nágé ĩ̀ìmà kilma ló pá vígà! À ólò tọá ló Jìhóvà naa vàẹ tṍó e gbò e bàá gé mm̀ bõ̀ònatõ̀ò àbèè pá vígà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài ẽ́? É kọ nú ea náaaí ló ólò tọá ló Jìhóvà?

3. Tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài é kọ à ólò tọá ló Jìhóvà, vaá ló éé?

³ Bá e gbò nen sẹẹmài ólò palàge tọá ló Jìhóvà. “Jìhóvà vulè lé bèèla.” (Ps. 37:28) Jíízọ̀s náa kọ é agala boo  kọọ̀ Jìhóvà é ‘valẹ̀bá beela bel leevè pá a gbò’ tṍó ea bọ́ló. (Lúùk 18:​7, 8) Vaá pọ́ì ńkem̀ tṍó àla, Jìhóvà é nveè kùbmà ló kọ̀láá kà nú ea ólò naa kọ é mòn tã̀àgã̀ vaá nvèè kùbmà ló pọ́lọ́ bèèla.​—Ps. 72:​1, 2.

4. Éé ní e Jìhóvà ólò nvèèmà bá nèi deè nieí é?

⁴ Bã̀àna kátogóí e gé élá bànà tṍó e Jìhóvà é lọl kọ̀láá kà bẹẹ tã̀àgã̀í, à ólò nvèè bá nèi tṍó e dõona gbò tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài. (2 Pít. 3:13) Dì belí nu dòòmà bá, à ólò noomài bé eé láá labví láb naa tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài, kọbé gã́bug tã̀àgã̀ náa bã́í ló. Enè sĩ́deè ea náámá vó dú gè naa kọ bàá emí nú ea Sã́áná beè naa tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀màe. Tení dú ló Kpá Káí, Jìhóvà ne nài gé dùùlà bá deè tṍ kilma ló nú eé láá naa tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài.

IÉ Ọ̀Ẹ̀ DẼE KILMA LÓ LÁB EO É LÁBVÍ TṌÓ E BÀ TÚ PỌ́LỌ́ BÁ SẸ̀Ẹ̀MÀ NI

5. Éé ní ea náa vaá à bọ́ló kọ é ié ọ̀ẹ̀ dẽe kilma ló láb eé lábví tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài ẽ́?

⁵ Nyíéi é láá palàge bììlà tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài. (Ẹ̀klì. 7:7) Nyíè sìgà gbò gyóòlo Jìhóvà dì belí Jóòb nè Hábakọ̀k beè palàge bììlà tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà va. (Jóòb 6:​2, 3; Háb. 1:​1-3) Náa dú pọ́lọ́ beè nyíéi biilà, sõò à dú bíi kọ é palàge ié ọ̀ẹ̀ dẽe kilma ló bé eé lábvì láb naa kọbé née náà nú ea dú pọ́lọ́.

6. Éé ní eé láá nó lọl ló nú e Ábsolọ̀m beè naa ẽ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁶ Àé láá tànii gè kpẽ́ pọ́lọ́ tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài àbèè gbò e vulè. Sõò ge naa vó é láá naa kọ tã̀àgã̀ á zoogá. Bugi togó boo nu dòòmà bá nvín Dévìd ea bée kọlà Ábsolọ̀m. Nyíée beè palàge bììlà tṍó e Ámòn ea dú nvín a tẹ̀ tú bá kpóó mààma ló a vígà pábia ea bée kọlà Támà. Dẹ̀ẹ̀a boo Log Mózìs, a beè bọ́ló kọ bàá fẹ́ Ámòn boo béè nú ea beè naaá. (Lìv. 20:17) Ge kọ súng bã Ábsolọ̀m náa beè dú pọ́lọ́, sõò náa beè lèlàẹ́ ló gè fẹ́ Ámòn.​—2 Sám. 13:​20-23, 28, 29.

7. Ene kà neǹ ọ́lì sọ́l beè labví láb naa vàẹ tṍó ea mon bé e gbò nen gé tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà dõona gbò naa ẽ́?

⁷ Tṍó e bà náa ne kpọ̀té gbò e bà náa nú ea dú pọ́lọ́, àé láá tõoí ló kọ tọ́ọ̀ kà bélè á gé ló gè naa nú ea dú lé. Bugi togó boo nu dòòmà bá ene kà neǹ ọ́lì sọ́l ea beè mòn kọọ̀ nu léé ló gbò pọ́lọ́. A  beè kọọ̀, “Nee gbò pọ́lọ́ e nu ólò lee vá lóí.” (Ps. 73:12) Nyíée beè palàge bììlà tṍó ea mon bé e gbò nen gé tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà dõona gbò naa, vaá a beè tõó ẽ́ ló kọọ̀ tọ́ọ̀ kà bélè á gé ló gè fã̀ Jìhóvà. A beè kọọ̀: “Tṍó em piìgà ge dã́tẽ́ ló, náa beè valím ló.” (Ps. 73:​14, 16) Kàsĩ́ a beè kpáá kọọ̀: “Kilma kĩée e nda dì, nà kpóó tọ gáẹ̀ gé ọlí; Sìgè ńkem, m̀ gáẹ̀ dọ̀.” (Ps. 73:2) Níà íb nú ea beè naaá ló vígà Alberto e. 

8. A beè tọá ló ene kà vígà págbálà naa vàẹ tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀màe ẽ́?

⁸ Sìgà pá vígà beè kpọ́ kyáá bel ló Alberto kọ à zib kpègè bõ̀ònatõ̀ò. Vó beè naa kọ á gá si ná tóm dì belí neǹ kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, vaá gã́bug pá vígà náa beè fã̀ nàe dẽe. À kọ́ọ̀ “Nyíém beè palàge bììlà vaá súng beè bã̀ m.” A beè sọ̀tọ́ deè kọ bé e nu tọ́a ẹ́ ló naa á naa kọ á gá si ná nònù àbèè ge kọ́ kpẹ̀a mm̀ vòò gbáá. Nú e vígàí beè tení bá zógè nú ea é láá naaáí ló be née lẹẹlà bel ló bẹẹ súng tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài.

NÓ NU LỌL LÓ NÚ E JÍÍZỌ̀S BEÈ NAA TṌÓ E BÀ TÚ PỌ́LỌ́ BÁ SẸ̀Ẹ̀MÀE

9. Mókà gbò pọ́lọ́ nu ní e ba beè naa Jíízọ̀s e? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁹ Jíízọ̀s beè zogè kà lé nu dòòmà bá tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀màe. Gã́bug nen  bií ló pá ba tọ beè tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀màe. Pá a dúà ló e bà náa ólò fã̀ Bàrì beè kọọ̀ lóó togóe náa dú lé, gbò tùle bõ̀ònaló fã̀ beè kọọ̀ à ólò tú kpóó ea aa bá Pọ́lọ́ Nyómá siimá tóm, vaá gbò bé pá Róm̀ beè bòmie, nvèèmàe lẹ́ vaá fẹ́ẹ. (Máàk 3:​21, 22; 14:55; 15:​16-20, 35-37) Sõò Jíízọ̀s beè ĩ̀ìmà pọ́lọ́ bá e ba beè sẹ̀ẹ̀màe vaá náa beè kpẽ́ pọ́lọ́. Éé ní eé láá nó lọl ló a nu dòòmà bá ẹ́?

10. Jíízọ̀s beè lábví láb naa vàẹ tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀màe ẽ́? (1 Pítà 2:​21-23)

¹⁰ Bugi 1 Pítà 2:​21-23. a Jíízọ̀s beè zogè kà lé nu dòòmà bá ea kil ló bé eé láá labví láb naa tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài. A beè nyimá tṍó ea dú bíi kọ á pĩi gã́ nè tṍó ea bọ́ló kọ á ló bel. (Máát. 26:​62-64) Náa beè aalá bel tẹlẹ dẽè kọ̀láá kà kyáá bel e bà kpọ́ẹ́ ló. (Máát. 11:19) Tṍó ea ló bel, náa beè nvèèmà lẹ́ àbèè ge òn gbò e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀màe. Jíízọ̀s beè lẹ̀ẹ̀là bel ló a bá boo béè kọọ̀, a beè “tú dénè nu gbẹẹ bá Bàrì, ea ólò beelá bel leleá.” Jíízọ̀s beè nyimá kọọ̀ bé e Jìhóvà ẹb nu naa ní ea palàge dú bíi é. A beè dẹlẹ nyíé boo kọ Jìhóvà é lábví láb kà lèlà tṍó ea bọ́ló.

11. a) Mósĩ́ deè ní eé láá lẹ̀ẹ̀là bel ló bé e lóò bel naa ẽ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

¹¹ Èé láá nó Jíízọ̀s tení dú ló gè lẹ̀ẹ̀là bel ló bel e lóò tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài. Sìgà tṍó, náa dú bíi kọ é ló bel àbèè ge labví láb dẽè nú e bà náái e náa bọọgẹ̀ agabá. Èé láá beeláfùl ge pĩi gã́ tãa vó e lóò bel ea é náa kọ tã̀àgã̀ á zoogá. (Ẹ̀klì. 3:7; Jém̀z 1:​19, 20) Sõò sìgà tṍó, àé dú bíi kọ é ló bel nè gbò e bà tú pọ́lọ́ bá  sẹ̀ẹ̀mài, àbèè ge ló bel boo nú e zigà ló. (Tóm 6:​1, 2) Tṍó e béèlàfùl ge ló bel, àé dú bíi kọ é tú fã̀ dẽe nè gbọ́ọ́-gbọọ̀ ló loomá bel.​—1 Pít. 3:15. b

12. Mósĩ́ deè ní eé láá “tú dénè nu gbẹẹ bá Bàrì ea ólò beelá bel lele” é?

¹² Èé láá no nagé Jíízọ̀s tení dú ló gè “tú dénè nu gbẹẹ bá Bàrì, ea ólò beelá bel leleá.” Tṍó e bà kpọ́i kyáá bel ló àbèè ge tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài, èé dẹlẹ nyíé boo kọ Jìhóvà nyímá kà lèlà bé e nu beè naaá naa. Ge naa vó é nveè bá nèi kọ é ié ĩ̀ìmà tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài, boo béè kọ è nyímà kọọ̀ Jìhóvà é beè naa kọ kọ̀láá kà nu á dú lé. Ge sọ̀bá dénè nu gbẹẹ́ bá Jìhóvà é náa kọ é gá ká súng gbẹá gbàà àbèè ge kpẽ́ pọ́lọ́. Ge ká súng gbẹá gbàà é láá naa kọ é gá ié ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe, é labví láb e náa bọ́ló, vaá àé láá kyọ̀ gbaa ló e íè kilma ló Jìhóvà.​—Ps. 37:8.

13. Éé ní ea é láá nvèè bá nèi kọ é kilsĩ́ gè ĩ̀ìmà tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài ẽ́?

¹³ À dú kà-kà kọ née é láá naa gbõ̀ònà nú e Jíízọ̀s beè naa. Sìgà tṍó, è ólò ló bel àbèè ge naa nú eé ọ́gá ló. (Jém̀z 3:2) Vaá sìgà pọ́lọ́ nu e gbò nen náái é láá naa kọ nyíéi á bììlà dénè deé mm̀ bẹẹ dùm. Beè íb nú ea dì belí vó náaa ní ló, agala boo kọ Jìhóvà nyímá dénè nú eo gé téní bá. Jíízọ̀s palàge nyimá bé e nu tọ́a ní ló naa boo béè kọ ba beè tu pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀màe. (Híb. 4:​15, 16) Gbá ló gè naa kọ bàá emí lé nu dòòmà bá Jíízọ̀s mm̀ Kpá Káí, Jìhóvà náa nagé kọ é ié gbò dùùlà bá deè tṍ ea é nveè bá nèi tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài. Naanii èé ló bel boo bàà kà gã́bel ea di mm̀ kpá Róm̀ ea é nveè bá nèi tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài.

“SỌI TỌ́ DEÈ KỌ BÀRÌ Á KPẼ̀”

14. Éé ní e gè ‘sọ̀tọ́ deè kọ Bàrì á kpẽ́’ pọ́lọ́ e gbò nen síi tõó dọ̀ ẹ? (Róm̀ 12:19)

¹⁴ Bugi Róm̀ 12:19. Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè kọ́ nè gbò e bà géè nyoone nvéè Kráìst kọ bàá ‘sọ̀tọ́ deè kọ Bàrì á kpẽ́’ pọ́lọ́ e gbò nen sí va. È sọọ̀ tọ́ deè kọ Bàrì á kpẽ́ pọ́lọ́ tṍó e sọọ̀ bá dìtõ̀òa gbẹẹẹ́ bá kọ á sí tóm ló tṍó ea léémáe naa. Ene kà vígà págbálà ea bée kọlà John e ba beè tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀màe kọ́ọ̀: “M beè ié bíi ló gè lẹ̀ẹ̀là bel ló nà súng kọbé ním náà nú ea dú pọ́lọ́, sõò náa beè valí. Kpá Róm̀ 12:19 beè nvèè bá nèm kọ ḿ láá ĩ̀ìmà vaá sọ̀bá dìtõ̀òa gbẹẹ́ bá Jìhóvà.”

15. Éé ní ea náa à dú lé kọ é elá bànà Jìhóvà kọ á kpoogè dee ló tã̀àgã̀ e kpeèsĩ́ ló é?

¹⁵ È ólò ié bélè lọl ló gè elá bànà Jìhóvà kọ á kpoogè dee ló tã̀àgã̀ ea bã́ kẽ. Ge naa vó é nveè bá nèi kọ é gá bọọgẹ ié tã̀àgã̀ bùlà àbèè ge biile nyíe zelmá kẽ boo béè ge kpoogè dee ló agẹbá tã̀àgã̀ ea bã́í ló. Jìhóvà zigà kọ àé nveenìè bá neèi. À bélí kọ Jìhóvà gé kọ́ nèi kọọ̀ ‘sọ̀bá tã̀àgã̀ eo kpeèsĩ́ ló gbẹẹ ḿ bá, mè nda é kpóògè dee ló.’ Be è zigà kọọ̀ Jìhóvà “é oomà kẽè pọ́lọ́ e nen sí dõona neǹ nèe,” née é ká súng gbẹá gbàà boo béè kọ è agàlà boo kọ à nyímá lèlà nu gè naa. Níà nú ea beè nvèè bá nè vígà John e beè kọ́ nú ea kil lóá ẹ́. À kọ́ọ̀, “Be m̀ élá bànà Jìhóvà, àé kpóògè dee ló tã̀àgã̀ em kpeèsĩ́ ló èl bé e nda é láá kpoogè dee ló naa.”

‘TUI LÉ ELMAI BÁ PỌ́LỌ́’

16-17. Mósĩ́ deè ní e tã̀àgã ló Bàrì é nveè bá nèi kọ é ‘tú lé èlmà bá pọ́lọ́’ ẹ́? (Róm̀ 12:21)

¹⁶ Bugi Róm̀ 12:21. Pọ́ọ̀l beè siè kpóó ló pá vígà kọ bàá ‘tú lé èlmà bá pọ́lọ́.’ Tṍó e Jíízọ̀s géè noomà nu gbẹá boo gùa, a beè kọọ̀: “Vulei bọọ gbò ọ́b vaá ò  banii Bàrì kọ á naa lé gbò e bà bíìgèi ló.” (Máát. 5:44) Níà kà lèlà nú e Jíízọ̀s beè naa ẽ́. Tṍó e bugì togó boo íb tã̀àgã̀ e Jíízọ̀s beè mòn tṍó e gbò bé pá Róm̀ beè káẹ kú té, èé láá dòòmà dẽe ló íb nyaa ló nè nvèèà lẹ́ ea beè tení bá, nè bé ea beè ĩ̀ìmà tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀màe naa.

¹⁷ Jíízọ̀s beè kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà kèbá dénè tã̀àgã̀ ea beè tení bá. Tãa vó ea ló pọ́lọ́ bel nè gbò bé e ba beè bòmieá, a beè tã̀àgã ló Bàrì kọọ̀: “Tẹ̀! Ia ló nè va, mè bà náa nyímá nu e bà gé náa.” (Lúùk 23:34) Tṍó e tãagã̀ ló Bàrì kọ á nvèè bá nè gbò e bà gé tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài, àé nveè bá nèi kọ é gá bọọgẹ̀ bã̀ súng vaá èé íe dĩ̀ìnè ló bùlà. Àé nveè nàgé bá nèi kọ é nyaaná bá ló bé e ẹb nu naa.

18. Mósĩ́ deè ní e tã̀àgã ló Bàrì beè nvèè bá nè Alberto nè John kọ bàá láá ĩ̀ìmà tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà va ẹ́?

¹⁸ Tã̀àgã ló Bàrì ní ea beè nvèè bá nè pálaa kà vígà págbálà e beè zẹ́ẹ́ kọ́ nú ea kil lóá kọ bàá láá ĩ̀ìmà tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà va ẹ́. Alberto kọ́ọ̀: “M beè tã̀àgã ló Bàrì má pá vígà e ba beè kpọ́m kyáá bel lóá, vaá m beè bàn Jìhóvà gã́bug tṍó kọ á nvèè bá nèm kọ ḿ gá bã̀ nà súng boo béè nú e ba beè naá m ã́.” Kátogóí, Alberto dì ea gé tú ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe fã̀àmà Jìhóvà mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. John kọ́ọ̀: “Gã́bug tṍó, m̀ ólò tã̀àgã ló Bàrì má pá vígà e ba beè naa nú ea kyémá, vaá Jìhóvà beè nvèè bá nèm kọ ḿ gá beelá va bel ló vaá ḿ gá ka ná súng gbẹá gbàà nyòòmà va. Gbò tã̀àgã ló Bàrìa beè nvèè bá nèm kọ ḿ ié dĩ̀ìnè ló bùlà.”

19. Éé ní eé kilsĩ́ gè naa dọ̀ọ̀mà tṍó e kùbmà é bã́ ló bàlà booí é? (1 Pítà 3:​8, 9)

¹⁹ Née nyímà íb pọ́lọ́ bá e bà é sẹẹmài besĩ́ nakà pọ́lọ́ bàlà booí kálá iná kùbmà. Sõò mm̀ kọ̀láá kà nú e ténì bá, naanii èé kilsĩ́ gè tã̀àgã ló Bàrì kọ á nvèè bá nèi. Naanii èé nó nágé bé e Jíízọ̀s beè labví láb naa tṍó e bà tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀màe, vaá è kilsĩ́ gè tú gbò nú e nóò lọl mm̀ Kpá Káí siimá tóm. Be è náa vó, èé láá agala boo kọọ̀ Jìhóvà é tã́ànèi dee bá.​—Bugi 1 Pítà 3:​8, 9.