45 TOGÓ BEL GE NÒ
Nvèè Ka Ló Nèà Deè Eo Íè Gè Fã̀àmà Jìhóvà Gbẹá Mm̀ A Tọọ̀ Káí E Dẽè Nen Náa Moà
‘Kumii sĩ́ kẽ neíe, mè ẹlẹ ní ea beè naa káála, nè kunukẽ̀ ẽ.’ —KÙÙÀ 14:7.
SỌ́L EA GÃ́BUG DÚ 93 Tãanè Dee Bá Bẹẹ Gè Bõoná
GE TENÍ BOO NÚ EÉ NÓ a
1. Éé ní e ene kà nyómá tóm beè kọ̀ẹ, vaá níí tọ́aí ló naa vàẹ?
BEÈ nyómá tóm Bàrì gbĩ́ gè ló bel nè ni, é kọ òé pãane tṍ ló nú ea é kọ́? Mm̀ kà-kà, nyómá tóm Bàrì dì ea gé ló bel nè “gbò e bà íe kele kele mèà, aa kele kele gã, vaá ló kele kele dém bel, vaá dú kele kele kpá dó.” À dì ea gé kọ́ nèva kọọ̀: “Siiai pọ̀ ló Bàrì vaá ò neíe ka . . . Kumii sĩ́ kẽ neíe, mè ẹlẹ ní ea beè naa káála, nè kunukẽ̀” ẽ. (Kùùà 14:6, 7) Jìhóvà ní ea dú áá kà-kà Bàrì ea bọ́ló kọọ̀ dénè nen á fã̀e. Nyíéi palàge ẹẹ kọ à néi kà kele íb nèà deè kọbé è láá fã̀e gbẹá mm̀ a tọọ̀ káí e dẽè náa moàa!
2. Éé ní ea dú tọọ̀ káí Jìhóvà e dẽè nen náa moàa ẽ? (Ẹ̀b nàgé ńkpó ea kọ́ọ̀, “ Nú E Náa Tõó Dọ̀.”)
2 Kà lèlà éé ní ea dú tọọ̀ káí Bàrì e dẽè nen náa moà ẽ, vaá ãàe ní eé láá mòn bààtẽ́ ea kil ló é? Tọọ̀ káí Bàrì e dẽè nen náa moàí níì pọ́ì tọ e bà tib nì. Níà nòònù e Jìhóvà nveè kẽ kọbé è láá fã̀e mm̀ sĩ́deè ea ténmá tení dú ló ú vààla gyọ́ọ̀ Jíízọ̀s. Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè kọ́ nú ea kil ló nòònùí mm̀ a kpá lẹ̀ẹ̀la tóm ea beè emí má pá vígà e ba ólò ló dém bel Híbrù e ba beè di mm̀ túá gbò gbááá gbẹá Jùdíà. b
3-4. Mókà tã̀àgã̀ bùlà ní e Pọ́ọ̀l beè ié kilma ló pá vígà e bà ólò ló dém bel Híbrù e, vaá mósĩ́ deè ní ea beè nvèè bá nèva ẹ?
3 Éé ní ea beè naa kọọ̀ Pọ́ọ̀l á emí kpáí má pá vígà e bà ólò ló dém bel Híbrù e ba beè di Jùdíà ẹ? Be à sẹlẹ, boo béè bàà kà bug. Túá kà, beè dú boo béè gè siè va kpóó ló. Gã́bug ọ̀và beè mea mm̀ tọ e bà ólò sí tọ Bàrì pá Júù. Àé láá dú kọọ̀ ba gbò tùle beè olòó nvèèmà va lẹ́ boo béè gè nyoone nvéè Kráìst. Ló éé? Boo béè kọọ̀ gbò e bà géè nyoone nvéè Kráìst tṍóá náa beè ié tọọ̀ káí ea palàge kpe dẽe gè tõó m fã̀ Bàrì, ketõ̀ò ge vaalá gyọ́ọ, vaá bà náa beè ié gbò ge vaalà gyọ́ọ. Àé láá dú kọọ̀ níí beè ọọvẹ ló zìgà gbò e bà géè nyoone nvéè Kráìst. (Híb. 2:1; 3:12, 14) Vaá be à sẹlẹ, a beè tàn sìgà ọ̀và ge òòà kẽ nyoone fã̀ pá Júù.
4 Ní ea égè bàà, Pọ́ọ̀l beè kọ́ nè pá vígà e bà géè ló dém bel Híbrù kọ bà náa síá kpóó ló naa ní e bàé láá dã́ ból ló nú ea ã́àa dọ bàlà kẽ àbèè nú ea tavàlà ge dã́ ból ló, ea dú “kpoò gyã́á” e Kpá Káí kọ́ nu ea kil lóá. (Híb. 5:11-14) À dọa bàlà kẽ kọọ̀ sìgà ọ̀và géè naa nu dẹẹa boo nú e Log Mózìs kọ́. Sõò, Pọ́ọ̀l beè baatẽ́ kọọ̀ vààla gyọ́ọ e Logá ténmá náa é lọl dénè pọ́lọ́. Boo béè vó, ba beè “kpòòlà” Logá lọ̀l. Vó beè naa kọọ̀ Pọ́ọ̀l á noomà va gbò nú ea di mm̀ Kpá Káí ea tavàlà gè dã́ ból ló. A beè kẽeé nyíè pá vígà nú ea kil ló “ból dẽesĩ́ ea lée èl” níí, ea dẹẹa boo ú vààla gyọ́ọ̀ Jíízọ̀s ea é nveè bá nèva kọ bàá tõo “bã ló Bàrì.”—Híb. 7:18, 19.
5. Éé ní ea dú bíi kọ é dã́ ból ló lọl mm̀ kpá Híbrù e, vaá ló éé?
5 Pọ́ọ̀l beè baatẽ́ nè pá vígà e bà ólò ló dém bel Híbrù nú ea náa vaá fã̀ gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst à lee èl fã̀ pá Júù ea beè di tṍó ea kil nvéeá. Bé e pá Júù géè fã̀ Bàrì naa géè dòà bá ‘kóì nu ea é dú deè sĩ́, sõò áá Kráìst ní ea dú lèlà sĩ́ nu ẽ́.’ (Kọ́l. 2:17) Kóì nu ólò dòà bá bé e lèlà sĩ́ nu meà naa. Vóà naa, bé e pá Júù géè fã̀ Bàrì tṍó ea kil nvéeá naa, géè dòà bá lèlà sĩ́ nú ea é dú sĩ́. À dú bíi kọ é dã́ ból ló nòònù e Jìhóvà beè nvee kẽ kọbé à láá ia ló bẹẹ pọ́lọ́ vaá tenmà bẹẹ fã̀. Naanii èé ẹb bé e kpá Híbrù baatẽ́ kele ea di zẹ̀ẹ̀ “kóì nu” (ea dú fã̀ pá Júù deè kéléá naa) nè “lèlà sĩ́ nu” (ea dú fã̀ gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst.) Ge naa vó é nveè bá nèi kọ é dã́ ból tọọ̀ káí e dẽè nen náa moàa, nè nú ea náa vaá à kuu beele.
TỌ KÀN KÁÍ
6. Éé ní e ba beè olòó tú tọ kàn káíá naamá ẽ́?
6 Bé e pá Júù beè olòó fã̀ Bàrì naa. Pọ́ọ̀l beè baatẽ́ belí dẹẹa boo tọ kàn káí e Mózìs beè tìb mm̀ gbáá 1512 B.C.E. (Ẹ̀b tã́à nu ea dọà bá, “Fã̀ Pá Júù Deè Kéléá Nè Fã̀ Gbò E Bà Gé Nyoone Nvéè Kráìst.”) Ba beè tìb tọ kàn káí belí tọ kàn vaá pá Ízràẹ̀l ólò dàlà kyã̀àmà kilma kọ̀láá kĩée e bà kil. Ba beè olòó tõó mm̀ tọ kàn káíí fã̀ Bàrì mm̀ nú ea é láá dú 500 gbáá, besĩ́ bà kálá tìb tọọ̀ káí ea beè di Jèrúsalẹ̀m. (Ẹ́xọ. 25:8, 9; Nóm. 9:22) ‘Tọ bõ̀ònalóí’ ní e pá Ízràẹ̀l beè olòó tõo vaalá gyọ́ọ vaá nè fã̀ Bàrì e. (Ẹ́xọ. 29:43-46) Sõò, tọ kàn káíá dọà nàgé bá nú ea palàge bọọ ea é beè nááá kilma ló gbò e bà gé nyòòne nvéè Kráìst.
7. Mó tṍó ní e tọọ̀ káí Bàrì e dẽè nen náa moàa beè bã kẽ ẽ́?
7 Fã̀ gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst. Tọ kàn káíá beè dòà bá ‘bela nu ea di káála,’ vaá níí dòà bá gbele tọọ̀ káí Jìhóvà e dẽè nen náa moà. Pọ́ọ̀l beè kọọ̀, “tọ kàna beè doga di tõ̀ò nu ea di kátogóí.” (Híb. 8:5; 9:9) Vóà naa, tọọ̀ káí e dẽè nen náa moàa beè dì tṍó ea émí kpá má gbò níí Kráìst e bà géè ló dém bel Híbrù. A beè bã kẽ mm̀ gbáá 29 C.E. Níà gbáá e Jíízọ̀s beè dììa múú vaá Bàrì à tú a nyómá káí tõomáe nóo ból vaá à gbóó dààmà togó gè sí tóm dì belí “gbele pọ̀b neǹ vààla gyọ́ọ” gbẹá mm̀ tọọ̀ káí Jìhóvà e dẽè nen náa moàa ẽ. c—Híb. 4:14; Tóm 10:37, 38.
PỌ̀B NEǸ VÀÀLA GYỌ́Ọ
8-9. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Híbrù 7:23-27, mókà kele ní ea di zẹ̀ẹ̀ gbò pọ̀b neǹ vààla gyọ́ọ e ba beè di Ízràẹ̀l nè Jíízọ̀s Kráìst ea dú Pọ̀b Neǹ Vààla Gyọ́ọ ẹ́?
8 Bé e pá Júù beè olòó fã̀ Bàrì naa. Pọ̀b neǹ vààla gyọ́ọ ní ea beè olòó bàn Bàrì boo dénè nen ẽ́. Jìhóvà ní ea beè íbá Érọ̀n naamá túá kà pọ̀b neǹ vààla gyọ́ọ deé e bà tú tọọ̀ káíá nè Jìhóvàẹ. Sõò, Pọ́ọ̀l beè baatẽ́ kọọ̀, “dénè na gbò vààla gyọ́ọá beè ú gbẹẹ ba tóm vaá dõona nen à tõó ba dọ̀. Vó beè gbóó naa kọ bàá bọọ́ tõ̀ò.” d (Bugi Híbrù 7:23-27.) Sõò, boo béè kọ bà náa gbõoma, ba beè olòó vaalá gyọ́ọ boo béè baálà nààkyọ̀. Níì kà pọ̀bkà kele ea di zẹ̀ẹ̀ gbò e ba beè dú pọ̀b neǹ vààla gyọ́ọ gbẹá Ízràẹ̀l nè Gbele Pọ̀b Neǹ Vààla Gyọ́ọ Ea Dú Jíízọ̀s Kráìst e.
9 Fã̀ gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst. Bẹẹ Pọ̀b Neǹ Vààla Gyọ́ọ Jíízọ̀s Kráìst ólò “tõó ke tõ̀ò káí ea tõo lọ̀l vaá à lee vaá sí tóm dì belí pọ̀b nen vààla gyọ́ọ mm̀ kà lèlà sĩ́ tọ kàn káí e Dõò beè tú ńlẹ́ẹ̀ bá tìbmà, níì ní e nen beè tìb nì.” (Híb. 8:1, 2) Pọ́ọ̀l baatẽ́ kọọ̀ “Jíízọ̀s di dùm dọ̀ dè-dè” ea náa kọ a tóm vààla gyọ́ọ á gá aa bá ẹlẹ bã bá dõona neǹ. Pọ́ọ̀l kọ́ nágé kọọ̀ Jíízọ̀s dú pọ̀b neǹ vààla gyọ́ọ e ‘tọ́ọ̀ kà lọ̀ nù àbèè pọ́lọ́ á géé bá, vaá Bàrì beè kpòòlàẹ lọl zẹ̀ẹ̀ gbò pọ́lọ́.’ Níí túe naamá kele ló gbò vààla gyọ́ọ e ba beè di Ízràẹ̀l, boo béè kọọ̀ “ẹlẹ náa ié bíi gè vaalá gyọ́ọ kọ̀láá dee” boo ńlẹ́ẹ̀ pọ́lọ́ belí bé e na gbò vààla gyọ́ọá ólò naa. Naanii èé ló bel boo gbanì vààla gyọ́ọ, nú e ba beè olòó vaamá gyọ́ọ tṍó ea kil nvéeá nè nú ea tõó dọ̀ kátogóí.
GBANÌ VÀÀLA GYỌ́Ọ NÈ NÚ E BA BEÈ OLÒÓ VAAMÁ GYỌ́Ọ
10. Gbò nú e bà váámá gyọ́ọ ea beè di boo gbàni vààla gyọ́ọá géè dòà bá éé?
10 Bé e pá Júù beè olòó fã̀ Bàrì naa. Ba beè olòó tú nom vaamá gyọ́ọ nè Jìhóvà gbẹá boo gbàni vààla gyọ́ọ e ba beè tú gbébílí naamá ea di boo beè tọ kàn káíá. (Ẹ́xọ. 27:1, 2; 40:29) Sõò, gbò vààla gyọ́ọí náa beè láá tú pọ́lọ́ lọl ló gbò nen. (Híb. 10:1-4) Gè olòó vaalá gyọ́ọ mm̀ tọ kàn káíá beè tẹlẹ bàlà kẽ kọọ̀ gbò nen íe bíi ló ene kà vààla gyọ́ọ ea é tú dénè ba pọ́lọ́ lọ̀l.
11. Jíízọ̀s beè tú a lóó vaamá gyọ́ọ boo mókà gbàni vààla gyọ́ọ ẹ́? (Híbrù 10:5-7, 10)
11 Fã̀ gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst. Jíízọ̀s nyimá kọọ̀ Jìhóvà beè lẹẹlàẹ̀ẹ domàè bàlà booí kọbé à túè a dùm vaamàè gyọ́ọ boo gbò nen. (Máát. 20:28) Vóà naa, tṍó e Jíízọ̀s diia múú, a beè zogè kọọ̀ à gbĩ́ gè naanìè bùlà Jìhóvà. (Jọ́ọ̀n 6:38; Gàl. 1:4) Jíízọ̀s beè tú a lóó vaamà gyọ́ọ boo gbàni vààla gyọ́ọ ea tõó dọ̀ gè naa “bùlà” Bàrì. A beè tú a dùm “vaamá gyọ́ọ enè tóm vaá à lee” kọbé à lọl pọ́lọ́ gbò e bà dẹlẹ nyíé boo Kráìst. (Bugi Híbrù 10:5-7, 10.) Naanii èé ló bel boo gbò nú ea beè di mm̀ tọọ̀ káíá.
KETÕ̀Ò KÁÍ NÈ KETÕ̀Ò KÁÍ EA TÕO LỌ̀L VAÁ À LEE
12. Mée ní ea é láá bã buù kà àn ea di ló tọ kàn káíá ẹ́?
12 Bé e pá Júù beè olòó fã̀ Bàrì naa. Gbò nú ea beè di mm̀ tọ kàn káíá nè gbò nú ea dì mm̀ bàà kà tọọ̀ káí e ba beè tib Jèrúsalẹ̀ma beè belá. À íe bàà kà àn ea beè di ló—“Ketõ̀ò Káí” nè “Ketõ̀ò Káí Ea Tõo Lọ̀l Vaá À Lee”—e báà kàn ní ea beè nvèè kele zẹ̀ẹ̀ẹ. (Híb. 9:2-5; Ẹ́xọ. 26:31-33) Té sã́ e bà tú nóò kpé naamá nè gbàni vààla gyọ́ọ e bà ólò mùn ínsèns boo, nè fétúlú e bà ólò sẹlẹ mm̀ tọọ̀ káíá, beè di Ketõ̀ò Káíá. Áá gbò vààla gyọ́ọ e ba beè “tṍ va nóo ból” ní e log beè tenmá kọ bàá bã Ketõ̀ò Káí vaá sí ba tóm ea di káí é. (Nóm. 3:3, 7, 10) Kpó zíl ea tõó dọ̀ kọọ̀ Jìhóvà di kĩá beè di Ketõ̀ò Káí Ea Tõo Lọ̀l Vaá À Lee. (Ẹ́xọ. 25:21, 22) Áá pọ̀b neǹ vààla gyọ́ọ ní ea é láá tení kè kẽè bàá kàna vaá bã Ketõ̀ò Káí Ea Tõo Lọ̀l Vaá À Leeá Deè Vààla Gyọ́ọ̀ Úù Pọ́lọ́, ea ólò sẹ̀ẹ̀a buù gbááẹ́. (Lìv. 16:2, 17) Buù gbáá, à ólò faalá miì nom bãama Ketõ̀ò Káí Ea Tõo Lọ̀l Vaá À Leeá vaá vaalá gyọ́ọ boo ńlẹ́ẹ̀ pọ́lọ́ nè boo pọ́lọ́ dénè pá Ízràẹ̀l. Tṍó e tṍó téní, Jìhóvà beè naa kọ bàá dã́ ból ló nú e gbò nú ea beè di mm̀ tọ kàn káíá tõó dọ̀.—Híb. 9:6-8. e
13. Éé ní e Ketõ̀ò Káí nè Ketõ̀ò Káí Ea Tõo Lọ̀l Vaá À Lee ea di ló tọ kàn káíá tõó dọ̀ kilma ló gbò nyòòne nvéè Kráìst deè nieí é?
13 Fã̀ gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst. Jìhóvà beè tú a nyómá káí tõomá nóo ból pọ́ì ńkem̀ gbò e bà ólò nyoone nvéè Kráìst, naa ní e bàé zọ́ẹ ié kà lé gbaa ló. 144,000 není é dú gbò vààla gyọ́ọ e bàé zọ Jíízọ̀s siá tóm gbẹá káála. (Kùùà 1:6; 14:1) Ketõ̀ò Káí ea beè di ló tọ kàn káíá tõó dọ̀ kọọ̀ Bàrì beè tú a nyómà káí tõomá va nóo ból tõó e ba beè di boo kunukẽ̀í naamá pá a nvín e bàé kil káála. (Róm̀ 8:15-17) Ketõ̀ò Káí Ea Tõo Lọ̀l Vaá À Leeá ea beè di ló tọ kàn káíá tõó dọ̀ káála e Jìhóvà ólò tõo. “Báà kàn” ea nveè kele zẹ̀ẹ̀ Ketõ̀ò Káí nè Ketõ̀ò Káí Ea Tõo Lọ̀l Vaá À Leeá, tõó dọ̀ nom̀ kpá ló Jíízọ̀s ea gáẹ̀ naa kọọ̀ á gá láá bã káála vaá sí tóm Pọ̀b Neǹ Vààla Gyọ́ọ gbẹá mm̀ tọọ̀ káí Bàrì e dẽè nen náa moàa. Tení dú ló gè tú a dùm vaamá gyọ́ọ boo gbò nen, Jíízọ̀s kùùlà èèlè nè dénè gbò e Bàrì beè tṍ nóo ból kọ bàá kil káála. Bàé nyaaná nágé ba nom̀ kpáló kọbé bà láá tõó dùm gbẹá káála. (Híb. 10:19, 20; 1 Kór. 15:50) Jíízọ̀s beè bã Ketõ̀ò Káí Ea Tõo Lọ̀l Vaá À Leeá, tṍó ea kẽeà aa kemà ú, vaá kĩá ní e gbò e Bàrì beè tṍ nóo bólá é kil nagé é.
14. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Híbrù 9:12, 24-26, éé ní ea náa vaá fã̀ gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst deè nieí à leè èl níí pá Ízràẹ̀l deè kéléá ẹ́?
14 E kpáá palàge dã́ ból ló bé e nòònù Jìhóvà ea kil ló gè nvèè õ̀òa fã̀ kẽ tení dú ló ú vààà gyọ́ọ̀ Jíízọ̀s nè bé e tóm ea é sí dì belí pọ̀b neǹ vààla gyọ́ọ palàge bọọ naa. Pọ̀b neǹ vààla gyọ́ọ ea beè di Ízràẹ̀l ólò faalá miì nom bã̀àma Ketõ̀ò Káí nè Ketõ̀ò Káí Ea Tõo Lọ̀l Vaá À Lee, e nen beè tìb, sõò Jíízọ̀s beè “lele tọ má sĩ́ káála,” ea dú kĩée ea di káí lọ̀l vaá à lee, gé elá kèsĩ́ Jìhóvà. A beè tú a dùm ea beè vaamái gyọ́ọ booá ele kèsĩ́ Jìhóvà “boo béè ge tú bẹẹ pọ́lọ́ lọl.” (Bugi Híbrù 9:12, 24-26.) Vààla gyọ́ọ̀ Jíízọ̀s ní ea palàge bọọ lọ̀l vaá à lee ea lógí dénè bẹẹ pọ́lọ́ lọ̀lẹ. Dì belí bé eé gé nó naa, èé ló bel boo bé eé láá fã̀ Jìhóvà gbẹá mm̀ tọọ̀ káí e dẽè nen náa moàa naa, kọbèè bẹẹ ból dẽesĩ́ dú gè kil káála àbèè ge gbẹá boo kunukẽ̀í.
BOO BEÈ TỌỌ̀ KÁÍÁ
15. Bà mée ní e bà ólò sí tóm mm̀ be ea beè di ló tọ kàn káíá ẹ́?
15 Bé e pá Júù beè olòó fã̀ Bàrì naa. Tọ kàn káíá beè ié ene kà mm̀ be ea beè di ló—ba beè bè nu tenmá ló, vaá kĩé ní e gbò vààla gyọ́ọ ólò tõo sí ba tóm ẽ́. Pọ̀bkà gbàni vààla gyọ́ọ e bà tú gbébílí naamá nè fẹ́ẹ́lẹ́ e bà tú gbébílí naamá e múú e gbò vààla gyọ́ọ ólò logá besĩ́ bà kálá sí ba tóm beè di mm̀ gba beá. (Ẹ́xọ. 30:17-20; 40:6-8) Sõò, tọọ̀ káí e ba beè tìb tṍó e tṍó téní beè íe dõona kà kedẹ̀i ea di ló e gbò e bà náa dú gbò vààla gyọ́ọ é láá tõo fã̀ Bàrì.
16. Bà mée ní e bà ólò sí tóm gbẹá mm̀ be nè boo be ea di ló tọọ̀ káí e dẽè nen náa moàa ẽ?
16 Fã̀ gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst. Besĩ́ gbò e Bàrì beè tṍ nóó ból e bà sígà boo kunukẽ̀í e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kálá kil káála, bà ólò zẹ́ẹ́ sí tóm mm̀ be ea di ló tọọ̀ káí e dẽè nen náa moàa. Pọ̀bkà bã́ e múú beè di m-má ólò kẽeé vá nyíe kọ à dú bíi kọ bàá tõó dùm ea õoà vaá fã̀ áá Jìhóvà, vaá à dú bíi kọọ̀ gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst á naa nagé vó. Beè vó, ãàe ní e “gbele gã́bug nen” e bà ólò nvèè sã kúm pá vígà Kráìst mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo ólò tõo fã̀ Jìhóvàẹ? Neǹ tóm Jọ́ọ̀n beè mòn va tṍó e bà di “élá kè sĩ́ kpò té ménéá,” ea tõó dọ̀ boo beè tọọ̀ káí ea di boo kunukẽ̀í, vaá “bà gé tú bílá dee nè ẹ́ẹ́ èlà siimá tóm [nè Bàrì] gbẹá mm̀ a tọọ̀ káí.” (Kùùà 7:9, 13-15) Nyíéi palàge ẹẹ kọọ̀ Jìhóvà néi nèà deè kọ é siè tóm neèe gbẹá mm̀ a tọọ̀ káí e dẽè nen náa moàa!
NÈÀ DEÈ E ÍÈ GE FÃ̀ JÌHÓVÀ
17. Mókà vààla gyọ́ọ ní eé láá nè Jìhóvà ẹ?
17 Deè nieí, dénè gbò níí Kráìst íe nèà deè gè fã Jìhóvà tení dú ló gè tú ba tṍó, kói, nè gbò nú e bà íe nvèèmà sã kúm Boǹ Méné Bàrì. Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè kọ́ nè pá vígà e bà géè ló dém bel Híbrù kọọ̀, “Naanii mè é olòó nè lèèlà Bàrì, vaá tú níé naamá gyọ́ọ e beele váàlà nèe tení dú ló Jíízọ̀s. Níé é dú dõ̀ònù e bẹẹ bũunu nè Bàrì tení dú ló gè kọ́ tẹlẹ bàlà kẽ kọọ̀ ẹlẹ ní Dõò ẽ.” (Híb. 13:15) Èé láá zogè kọ è nveè ka ló nèà deè e íè gè fã̀ Jìhóvà tení dú ló gè tú kọ̀láá kà nú e íè vaamá gyọ́ọ nèe.
18. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Híbrù 10:22-25, éé ní ea bọ́ló kọ é gá gbẹmà nvée ẽ́, vaá éé ní e náa bọ́ló kọ á táí nyíe ẽ́?
18 Bugi Híbrù 10:22-25. Nyòòmà dee deè nvée ea di ló kpá lẹ̀ẹ̀la tóm e Pọ́ọ̀l beè emí má pá vígàa, a beè baatẽ́ kele-kele gá ea di ló bẹẹ fã̀ e náa dú bíi kọ é gbẹmà nvéeé. Níí bãàa mm̀ gè olòó bã ló Jìhóvà mm̀ tã̀àgã ló, kọ́ nú ea kil ló bẹẹ ból dẽesĩ́ nè gbò nen, nè ge olòó sí nònù, vaá siè kpóó ló dõona gbò “tã́gíní bé [e nyímà] kọọ̀ Dee e [Jìhóvà] é dú a íná kuló” á. Mm̀ dee deè nvéè mòànù dẽe ea di mm̀ kpá Kùùà Nù, bàà tóm e nyómá tóm Jìhóvà beè ooa boo kọọ̀: “Bàrì ní eo é kúmí sĩ́ kẽ nè ẽ!” (Kùùà 19:10; 22:9) Naanii mè née é zigà kọọ̀ gbò kà-kà bel ea tavàlà ge dã́ ból ló ea kil ló gbele tọọ̀ káí Jìhóvà e dẽè nen náa moàa nè nèà deè e íè ge fã̀ Jìhóvà á táí nyíe!
SỌ́L EA GÃ́BUG DÚ 88 Naa Kọ Ḿ Láá Naa O Lèèma
a Ene kà nòòmànù ea tavàlà ge dã́ ból ea di mm̀ Kpá Káí dú bààtẽ́ ea kil ló gbele tọọ̀ káí Jìhóvà e dẽè nen náa moàa. Níà mókà tọọ̀ káí é? Nakà togó belí baatẽ́ kele-kele nú ea di ló tọọ̀ káí e kpá Híbrù kọ́ nú ea kil lóá. Togó belí é nveè bá nè ni kọ ó dã́ ból ló nèà deè eo íè gè fã̀ Jìhòvà.
b Kọbé ò nyímá gbò nú ea di mm̀ kpá Híbrù, ẹ̀b vídiò ea di boo jw.org ea kọlà, Ge Tení Ló Híbrù Tẹlẹ Bàlà Kẽ.
c Áá kpá Híbrù ní ea dú kpá ea di mm Kpá Káí e ba beè emí mm̀ dém bel Gríìk ea ló bel kilma ló Jíízọ̀s kọ à dú Pọ̀b Neǹ Vààla Gyọ́ọẹ.
d Ene kà kpá ea ólò baatẽ́ Kpá Káí kọ́ọ̀, àé láá dú kọọ̀ nú ea é dú 84 kà pọ̀b neǹ vààla gyọ́ọ beè di Ízràẹ̀l tṍó e bà kyọ́sĩ́ tọọ̀ káí ea beè di Jèrúsalẹ̀m mm̀ gbáá 70 C.E.
f Bugi kpá ea kọlà, Pure Worship of Jehovah—Restored At Last! 240 náásĩ́.
g Ẹ̀b ńkpó ea togó bel kọ́ọ̀, “How the Spirit Revealed the Meaning of the Spiritual Temple” ea di mm̀ Kpá Tọ Kùdẽe Ló, níí July 15, 2010, 22 náásĩ́.