1-2. Éé ní ea beè naaá tṍó e bàà kà gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s géè kil Ẹméíọ̀s e?

 NYÍÈ gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s beè palàge bììlà vaá pọ̀ beè sií va kà lèlà 16 dee ló Nisan, 33 C.E. Bàà kà gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s beè aa Jèrúsalẹ̀m kil ene kà ńkem̀ bon ea kọlà Ẹméíọ̀s e nen é láá kyãa begè dẽe ea é tóólá 11 kìlómità (7 mi) aa Jèrúsalẹ̀m iná. Nyíè gbò gbálàa beè palàge bììlà boo béè kọ bà fẹ́ Jíízọ̀s e bà géè nyoone nvéeá, ea dú Mèsáíà e ba beè ié ból dẽesĩ́ kọ àénáa kà lé nu nè pá Júù. Ene kà nú e bà náa beè ẹ̀bmà dẽe beè gbóó naaá.

² Ene kà gbálà beè zọ̀ va nyòònà gbẹá èèlè vaá zọ̀ va gbá tọ. Gbò nyòòne nvéeá beè gbóó nootẽ́ gbò pọ́lọ́ nú ea beè naaá ló Jíízọ̀s nèe. Tṍóá, gbálàa beè gbóó dààmà togó gè ló bel boo gbò nú e náa é tá vá nyíe nè va. ‘Aè dààmà togó domá ló Kpá Mózìs tẹlẹ ló dénè Kpá Gbò Kọ́ọ̀ Bùlà Bàrì.’ A beè baatẽ́ nú ea náa vaá a beè dú bíi kọ Mèsáíà á mòn tã̀àgã̀ vaá ù. Tṍó e táàa ọ̀và íná Ẹméíọ̀s, ba beè gbóó nyimá kọọ̀ gbálàa níà Jíízọ̀s e Bàrì beè kẽe lọl kemà ú! Nyíé va beè palàge ẹẹ gè nyimá kọọ̀ Jíízọ̀s a kẽeà aa kemà ú!​—Lúùk 24:​13-35.

3-4. Éé ní ea beè naaá ló gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s e, vaá éé ní eé ló bel boo mm̀ nakà togó bel ge nòí ẽ́? (Tóm 1:3)

 ³ Tṍó e Jíízọ̀s kẽeà aa kemà ú, a beè tú 40 dee tõ̀òma boo kunukẽ̀í vaá a beè sila ló pá a gbò nyòòne nvée gã́bug tóm mm̀ 40 deeá. (Bugi Tóm 1:3.) Jíízọ̀s beè siè kpóó ló pá a gbò nyòòne nvée e nyíé va géè bììlà vaá pọ̀ à sií va á. Nyíé va beè ẹẹ vaá ba beè ié sìà kpóó ló gè kọ́ kpẹ̀a ea kil ló Boǹ Méné Bàrì. a

⁴ Gè nó nu ea kil ló nú e Jíízọ̀s beè naá mm̀ kùbmà nvéè 40 dee ea beè tõ̀òma boo kunukẽ̀í é láá dọ̀ bélè nèi. Mm̀ nakà togó bel ge nòí, èé ló bel boo bé e Jíízọ̀s beè tú tṍóá nvèèmà bá nè pá a gbò nyòòne nvée tení dú ló gè (1) siè va kpóó ló, (2) nvèè bá nè va kọ bàá kpáá palàge dã́ ból ló nú ea di Kpá Káí, nè (3) bumá va naa ní e bà é láá sí gbò tóm ea é dú bíi kọ bàá sí dì deèsĩ́. Tṍó e gé ló bel boo buù kà gáí, èé mon bé eé láá nó nu dòòmà bá Jíízọ̀s naa.

SIÈ KPÓÓ LÓ DÕONA GBÒ

5. Éé ní ea náa vaá gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s beè ié bíi ló sìà kpóó ló é?

⁵ Gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s beè ié bíi ló sìà kpóó ló. Ló éé? Sìgà ọ̀và beè sọ̀bá ba be, pá ba tọ, nè ba pííla vaá nyoone nvéè Jíízọ̀s. (Máát. 19:27) Ba beè biigè ló sìgà ọ̀và boo béè kọ bà nyoone nvéè Jíízọ̀s. (Jọ́ọ̀n 9:22) Ba beè di kpènà ló gè mòn tã̀àgã̀, sọ̀bá dénè nu vaá biia nvéè Jíízọ̀s boo béè kọ bà dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ ẹlẹ ní ea dú Mèsáíà e Bàrì beè zìgàa ẹ. (Máát. 16:16) Sõò tṍó e bà fẹ́ Jíízọ̀s, nyíé va beè palàge bììlà vaá lóó va beè ọọ boo béè kọ bà náa beè nyimá nú ea é nááá.

6. Éé ní e Jíízọ̀s beè naa tṍó ea kẽeà aa kemà ú é?

⁶ Jíízọ̀s beè dã́ ból ló kọọ̀, à bọ́ló kọ nyíè pá a gbò nyòòne nvée á bììlà kọ bà fẹ́ẹ̀ẹ. A beè nyimá kọọ̀ ge kọ nyíé va biilà náa zógè kọ bà náa íe zìgà. Vó beè naa kọ á dààmà togó gè siè kpóó ló pá a gbò nyòòne nvée kà lèlà deé ea kẽeà aa kemà ú. Dì belí nu dòòmà bá, a beè sila ló Mérì ea dú boǹ Màgdálà tṍó ea géè tò gbẹá gã́ a bànà ú. (Jọ́ọ̀n 20:​11, 16) A beè sìlà nàgé ló bàà kà pá a gbò nyòòne nvée e beè zẹ́ẹ́  kọ́ nú ea kil vá ló dààà togóá gbẹá èèlè tṍó e bà géè kil Ẹméíọ̀s, vaá a beè sìlà nàgé ló neǹ tóm Pítà. (Lúùk 24:34) Éé ní eé láá nó lọl ló nu dòòmà bá Jíízọ̀s e? Éé ní ea beè naaá tṍó ea beè sila ló Mérì ea dú boǹ Màgdálà ẹ?

7. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Jọ́ọ̀n 20:​11-16, éé ní e Jíízọ̀s beè mòn Mérì ea gé náa ẽ́, vaá éé ní ea beè naa nèe ẽ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁷ Bugi Jọ́ọ̀n 20:​11-16. Kà lèlà boo lọ̀ọ̀leè Nisan 16, sìgà gbò bia beè àà sí kĩée e ba beè lì Jíízọ̀s. (Lúùk 24:​1, 10) Naanii èé zẹ́ẹ́ ló bel boo nú ea beè naaá ló Mérì ea dú boǹ Màgdálà. Tṍó e Mary íná gã́ bànà úá, a beè mòn kọọ̀ Jíízọ̀s á gé ná kĩée e ba beè lìeá. Vó beè naa kọ á àà gé kọ́ nè Pítà nè Jọ́ọ̀n. Gbòí beè teelá kil kĩée e ba beè lì Jíízọ̀sa, vaá Mérì beè bììà va nvée. Tṍó e bà mon kọọ̀ Jíízọ̀s á gé ná kĩá, ba beè gbóó òòà kil be. Sõò Mérì náa beè nyooné va, tãa vó, a beè gbẹá kĩá tò. Mérì náa beè nyimá kọ Jíízọ̀s géè ẹbvìẹ̀ẹ. Tṍó e Jíízọ̀s mon kọ à gé tó, a beè palàge tọá ẹ́ ló. Vó beè naa kọ á sila ló Mérì vaá nvèèe nyíé gbàà. A beè nèe tóm ea palàge dú bíi, ea dú gè kọ́ nè pá a gbò nyòòne nvée kọọ̀ Jíízọ̀s a kẽeà aa kemà ú.​—Jọ́ọ̀n 20:​17, 18.

8. Mósĩ́ deè ní eé láá nó Jíízọ̀s e?

⁸ Mósĩ́ deè ní eé láá nó Jíízọ̀s e? Èé láá nó Jíízọ̀s tṍó e síè kpóó ló pá vígà kọ bàá kilsĩ́ gè fã̀ Jìhóvà, pììga boo gè dã́ ból ló gbò tã̀àgã̀ e bà gé téní bá, vaá nvèè va nyíé gbàà. Bugi togó boo nú ea beè naaá ló ene kà vígà pábia ea bée kọlà Jocelyn, ea vígà beè ù tṍó e búùló zọ̀ nyòònà nááá. À kọ́ọ̀: “Nyíém beè palàge bììlà mm̀ gã́bug ẽ́. Sõò ene kà vígà págbálà nè a va beè kolíe kilma ba be vaá palàge pãanée tṍ ló tṍó ea gé kọ́ bé e nu tọ́a ẹ́ ló naa, ba beè tú lé bá sẹ̀ẹ̀màe vaá naa kọ á agala boo kọọ̀ Jìhóvà palàge nvèèe ka ló. Jocelyn kpáá kọọ̀: “A beè belí kọọ̀ m̀ gáẹ̀ gé pè gbẹá pène vaá Jìhóvà à tú vígàí nè a va dùùmàm. Ba beè nvèè bá nèm kọ ḿ láá kpáá ié tàn ge kilsĩ́ gè fã̀ Jìhóvà.” Beele é láá siè nàgé kpóó ló dõona gbò tení dú ló gè palàge pãané va tṍ ló tṍó e bà gé kọ́ bé e nu tọ́a vá ló naa. Ge naa vó é síè va kpóó ló vaá nvèè bá nè va kọ bàá kilsĩ́ gè fã̀ Jìhóvà.​—Róm̀ 12:15.

NVÈÈ BÁ NÈ DÕONA GBÒ KỌ BÀÁ DÃ́ BÓL LÓ NÚ EA DI MM̀ KPÁ KÁÍ

9. Mókà nu ànà-ànà ní e gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s beè kpeesĩ́ ló é, vaá mósĩ́ deè ní e Jíízọ̀s beè nvèè bá nè va ẹ́?

⁹ Gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s beè ziga ló nú ea di mm̀ Kpá Káí vaá pììga boo gè gbàntṍ ló Jìhóvà. (Jọ́ọ̀n 17:6) Sõò, bà náa beè dã́ ból ló nú ea náa vaá ba beè tú Jíízọ̀s ká boo té belí neǹ zib. Jíízọ̀s beè nyimá kọọ̀ pá a gbò nyòòne nvée íe zìgà vaá vùlè Jìhóvà, sõò a beè dú bíi kọ bàá palàge dã́ ból ló nú ea di mm̀ Kpá Káí. (Lúùk 9:​44, 45; Jọ́ọ̀n 20:9) Vó beè naa kọ á nvèè bá nè va kọ bàá dã́ ból ló gbò nú e bà bugi lọl mm̀ Kpá Káí. Bugi togó boo bé ea beè naa níí naa tṍó ea sila ló bàà kà pá a gbò nyòòne nvée gbẹá èèlè tṍó e bà géè kil Ẹméíọ̀sa.

10. Mósĩ́ deè ní e Jíízọ̀s beè nvèè bá nè pá a gbò nyòòne nvée kọ bàá nyimá kọ ẹlẹ ní ea dúè Mèsáíà ẹ? (Lúùk 24:​18-27)

¹⁰ Bugi Lúùk 24:​18-27. Nvèè kpíi ló kọọ̀ Jíízọ̀s náa beè gbẹá boo dòbá a lóó nè pálaa gbòa. Sõò, a beè zẹ́ẹ́ bĩiná va bíb. Éé ní ea náa vaá a beè naa vó é? Be à sẹlẹ, à géè gbĩ́ kọ bàá zẹ́ẹ́ kọ́ bé e nu tọ́a vá ló naa, vaá ba beè naa vó. Ba beè kọ́ nèe kọọ̀ bà géè ẹbmàè dẽe kọ Jíízọ̀s é duulà pá Ízràẹ̀l lọl bá pá Róm̀ e bà géè biigè va lóá. Tṍó e bà kọ́ bé e nu tọ́a vá ló naa lọ̀l, Jíízọ̀s beè tú Kpá Káí nvèèmà bá nè va kọ bàá dã́ ból ló kọọ̀ nú ea nááá ḿm̀-mè gã́bug kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea di mm̀ Kpá Káí. b Ló èlà deeá, Jíízọ̀s beè sìlà nàgé ló dõona kà pá a gbò  nyòòne nvée vaá baa nagé tẽ́ nú e gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrìá tõó dọ̀ nè va. (Lúùk 24:​33-48) Éé ní eé láá nó lọl ló nakà nòòtẽ́í ẽ́?

11-12. (a) Éé ní eé láá nó lọl ló bé e Jíízọ̀s beè noomà Kpá Káí gbò nen naa ẽ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.) (b) Mósĩ́ deè ní e nen ea beè noomà Kpá Káí Nortey beè nvèè bá nèe ẽ́?

¹¹ Mósĩ́ deè ní eé láá nó Jíízọ̀s e? Túá kà, tṍó eo gé nóòmà Kpá Káí gbò nen, bĩiná va gbò bíb ea é nveè bá nè va kọ bàá kọ́ bé e nu tọ́a vá ló naa nè ni. (Pró. 20:5) Tṍó eo ni dã́ ból ló bé e nu tọ́a vá ló naa lọ̀l, zogè va gbò dọ̀ Kpá Káí ea é láá nvèè bá nè va. Ó gá kọ́ nú e bà é náa nè va. Tãa vó, nvèè bá nè va kọ bàá bugi togó boo gbò nú e bà bugi lọl mm̀ dọ̀ Kpá Káíá naa ní e bà é nyímá bé e bà é láá tú siimá tóm naa. Bugi togó boo nú ea beè naaá ló ene kà vígà págbálà ea ólò tõó Ghana ea bée kọlà Nortey.

¹² Nortey beè dààmà togó gè nó Kpá Káí tṍó ea ni tóólá 16 gbáá. Sõò pá ba tọ beè dààmà togó gè biigèe ló. Éé ní ea beè nvèè bá nèe kọ á kilsĩ́ gè nó Kpá Káí é? Nen ea ólò noomàe Kpá Káí beè zọ̀ẹ loá bel boo nú ea di mm̀ kpá Máátìù 10 togó, vaá baatẽ́ nèe kọọ̀ bà é íè ge biigè ló kọ̀láá gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst. Nortey kọ́ọ̀: “Tṍó e pá beélè tọ daamà togó gè biigèm ló, m beè agala boo kọọ̀ m mon kà-kà bõ̀ònatõ̀ò.” Nen ea géè noomàe Kpá Káíá beè nvèè bá nèe kọ á bugi togó boo nú ea di mm̀ kpá Máátìù 10:16 kọbé à láá tú ọ̀ẹ̀ dẽe nè bá fã̀dẽe bààmà tẽ́ nú ea kil ló a zìgà nè pá ba tọ. Tṍó ea ni diia múú lọ̀l, Nortey beè gbĩ́ gè dú neǹ gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀a, sõò a tẹ̀ beè gbĩ́ kọ á sí pọ̀b tọọ̀ kpá. Tãa vó e nen ea ólò noomà Kpá Káí Nortey kọ́ nú ea é náa nèe, a beè bĩináe gbò bíb ea é náa kọ á bugi togó boo nú ea di mm̀ Kpá Káí. Éé beè sìlà aa m ẽ́? Nortey beè beeláfùl ge dú neǹ gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀a. A tẹ̀ beè kpóe lọl tọ. Nú ea beè naaáí beè tọá ló Nortey naa vàẹ? À kọ́ọ̀: “M beè àgala boo kọ m̀ nèe kà lé béèlàfùl.” Tṍó e síè kpóó ló dõona gbò kọ bàá bugi togó boo gbò nú e bà bugi lọl mm̀ Kpá Káí, àé láá nvèè bá nè va kọ ba zìgà á agaló naa ní e bà é kilsĩ́ gè fã́ Jìhóvà.​—Ẹ́fẹ. 3:​16-19.

BUMÁ GBÒ VÍGÀ PÁGBÁLÀ KỌBÉ BÀ LÁÁ SÍ GBÒ TÓM EA É DÚ BÍI KỌ BÀÁ SÍ MM̀ BÕ̀ÒNATÕ̀Ò

13. Éé ní e Jíízọ̀s beè naa kọbé tṍó ea ni ooà kil káála pá a gbò nyòòne nvée láá kilsĩ́ gè kọ́ kpẹ̀a ẹ́? (Ẹ́fẹsọ̀s 4:8)

¹³ Tṍó e Jíízọ̀s beè di boo kunukẽ̀í, a beè naa gbõ̀ònà nú ea Tẹ̀ beè kọ á naa. (Jọ́ọ̀n 17:4)  Sõò Jíízọ̀s náa beè bugi togó kọọ̀, ‘áá ẹlẹ ní ea é láá naanìè nú e Jìhóvà gbĩ́é.’ Mm̀ taà gbáá nè ọ̀ọ̀lẹ̀ ẽ́ ea beè kọọmá kpẹ̀aá, a beè bumá pá a gbò nyòòne nvée kọbé bà láá kọ́ kpẹ̀a. Besĩ́ Jíízọ̀s à kalá aa kil káála, a beè kọ́ nè pá a gbò nyòòne nvée e ba beè láá di mm̀ ba 20 nè sìgà gbáá kọ bàá kọ́ kpẹ̀a, noomà nu, vaá ẹ̀b nú ea kil ló gbò níí Jìhóvà. (Bugi Ẹ́fẹsọ̀s 4:8.) Mósĩ́ deè ní e Jíízọ̀s beè tú kùbmà nvéè 40 dee ea beè tõ̀òma boo kunukẽ̀íá nvèèmà bá nè pá a gbò nyòònè nvée e bà géè sí tóm agẹlẹ bá, vaá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo naa ní e bà é láá sí gbò tóm ea é dú bíi kọ bàá sí dì deèsĩ́ ẽ́?

14. Éé ní e Jíízọ̀s beè noomà pá a gbò nyòòne nvée mm̀ kùbmà nvéè 40 dee ea beè tõ̀òma boo kunukẽ̀í ẽ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

¹⁴ Tṍó e Jíízọ̀s géè dùùlà bá deè tṍ pá a gbò nyòòne nvée, a beè kọ́ gbõ̀ònà nú ea dú bíi kọ bàá dã̀. Dì belí nu dòòmà bá, tṍó ea mon kọ à tavala ló sìgà pá a gbò nyòòne nvée gè zìgà kọ a beè uè vaá kẽeàè aa kemà ú, a beè nvèè bá nè va tení dú ló gè dùùlà va bá deè tṍ. (Lúùk 24:​25-27; Jọ́ọ̀n 20:27) A beè kọ́ nè va kọ bàá tú gè ẹ̀b nú ea kil ló gbò níí Jìhóvà naamá túá kà nú mm̀ ba dùm. (Jọ́ọ̀n 21:15) A beè kẽeé va nyíe kọ bàá gá tú tóm e bà sí nè Jìhóvà doolé ló níí dõona gbò. (Jọ́ọ̀n 21:​20-22) Vaá a beè baatẽ́ sìgà nú ea kil ló Boǹ Méné Bàrì e bà náa beè láá palàge dã́ ból ló nè va, vaá nvèè bá nè va kọ bàá ká bùlà gbẹẹ́ boo gè kọ́ kpẹ̀a. (Tóm 1:​6-8) Éé ní e gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò é láá nó lọl ló Jíízọ̀s e?

15-16. (a) Mósĩ́ deè ní e gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò é láá nó nu lọl ló Jíízọ̀s e? Baatẽ́. (b) Mókà bélè ní e Patrick beè ié lọl ló gè tú dùùlà bá deè tṍ siimá tóm ẽ́?

¹⁵ Éé ní e gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò é láá nó lọl ló Jíízọ̀s e? À bọ́ló kọ bàá bumá gbò vígà págbálà bọọ èlmà tõò, gbò e bà di-dí mm̀ ba deè ãa kọbé bà láá sìm tùlà ge sí gã́bug tóm mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. c À dú bíi kọ bàá nyimá kọọ̀ gbò vígà págbálàí é íe bíi ló gè nó gã́bug nu. À dú nágé bíi kọ bàá nè va dùùlà bá deè tṍ boo bá ea bọ́ló kọbé bà láá kìlmà kpá ló kẽ, bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo, vaá di kpènà ló gè nvèè bá nè dõona gbò.​—1 Tím. 3:1; 2 Tím. 2:2; 1 Pít. 5:5.

 ¹⁶ Bugi togó boo bélè e ene kà vígà págbálà ea bée kọlà Patrick beè ié lọl ló gbò dùùlà bá deè tṍá. Tṍó ea beè di mm̀ a òb nè sìgà gbáá, a beè olòó bọọgẹ̀ tú gboo-gboo ló lóómá bel nè pá vígà vaá labví láb e náa bọ́ló. Ene kà neǹ kànen beè mòn gbò nú ea dú bíi kọ vígà Patrick á sí tóm boo vaá nèe dùùlà bá deè tṍ. Sõò a beè naa vó boo bá ea bọ́ló. Patrick kọ́ọ̀: “Nyíém palàge ẹẹ kọ neǹ kànená beè nvèè bá nèm kọ ḿ nyaaá. A beè olòó biilém nyíe gè mòn tṍó e dõona kà gbò vígà págbálà íe dọ̀ tóm ea taním gè ié. Sõò dùùlà bá deè tṍ e neǹ kànená beè nèm beè nvèè bá nèm kọ ḿ ká bùlà gbẹẹ́ boo gè kìlmà kpá lo kẽ vaá sí tóm nè dõona gbò, tãa vó em káà bùlà gbẹẹ́ boo gè ié dọ̀ tóm mm̀ bõ̀ònatõ̀ò.” Nú ea beè sìlà aa m dú kọọ̀, ba beè íbá ló vígà Patrick naamá neǹ kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò tṍó ea ni tóólá 23 gbáá.​—Pró. 27:9.

17. Mósĩ́ deè ní e Jíízọ̀s beè zogè kọ à dẹlẹ̀ẹ̀ nyíé boo pá a gbò nyòòne nvée ẽ́?

¹⁷ Níì áá gè kọ́ kpẹ̀a ní e Jíízọ̀s beè kọọ̀ pá a gbò nyòòne nvée á naa ẽ́ nì, sõò a beè kọ nagé kọ bàá noomà nuù gbò nen. A beè láá tõó ló gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s kọ bà náa é láá siè tóm ea né vaá. Sõò boo béè kọ Jíízọ̀s beè agala boo kọ bà é láá sì, a beè kọ́ nè va kọọ̀: “M̀ lẹẹlài belí bé e nà Tẹ̀ beè lẹ̀ẹ̀làm naa.”​—Jọ́ọ̀n 20:21.

18. Mósĩ́ deè ní e gbò kànen é láá nó Jíízọ̀s e?

¹⁸ Mósĩ́ deè ní e gbò kànen é láá nó Jíízọ̀s e? Gbò kànen e bà nyímá nu ólò bumá dõona gbò vaá nè va sìgà tóm gè sí mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. (Fíl. 2:​19-22) Dì belí nu dòòmà bá, gbò kànen é láá noomà gbò nvín ãa bé e bà é láá sí tóm ló vaá õ̀ònà ló Kíndòm Họ́ọ̀l naa. Bà é láá nè va tóm gè sì, dòbá bé e bà é sí naa, vaá dẹlẹ nyíé boo kọ bà é náa leevè. Ene kà vígà págbálà ea bée kọlà Matthew e bà ã́àa íe bá ló naamá neǹ kànen kọ́ bé e nyíée ẹ́ẹ̀lìè ló bé e gbò kànen beè bumàèe kọ á láá siè gã́bug tóm mm̀ bõ̀ònatõ̀ò vaá dẹlẹ̀ẹ̀ẹ nyíé boo kọ àé láá siè naa. À kọ́ọ̀: “Tṍó em íè lọ̀, ba beè nvèè bá nèm kọ ḿ láá nó nu lọl ló vaá sìm kilsĩ́.” d

19. Éé ní eé bééláfùl ge naa ẽ́?

¹⁹ Jíízọ̀s beè siè kpóó ló, noomà nu vaá bumá dõona gbò mm̀ kùbmà nvéè 40 dee ea beè tõ̀òma boo kunukẽ̀íá. Naanii èé bééláfùl ge kilsĩ́ gè nyoone nvéè a nu dòòmà bá. (1 Pít. 2:21) Jíízọ̀s é nveè bá nèi kọ é láá naa vó, boo béè kọ a beè zìgà kọọ̀: “Nda é díí ló lee, dọ̀ kùbmà nvéè bàlà booí.”​—Máát. 28:20.