1. Mó tṍó ní ea é láá tàvàlàí ló gè nè fã̀ Jìhóvà ẹ?

MÓ TṌÓ ní e olo bulà kọ àé láá tàvàlà ge nè fã̀ Jìhóvà ẹ—é kọọ̀ tṍó eo di kèbá tã̀àgã̀ sẹ̀ tṍó e lóó kẽ fẹ́ẹ́gá ńkem ẽ́? Tṍó e tã̀àgã̀ bã́í ló, à ólò valíí ló gè dẹ̀ẹ̀a boo Jìhóvà. Sõò éé ní eé náa tṍó e di mm̀ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló é? É kọọ̀ ge fã̀ Bàrì ólò táí nyíe sìgà tṍó? Jìhóvà beè kọ́ nè pá Ízràẹ̀l kọọ̀ níí é láá naaá.—Dìt. 6:10-12.

2. Mókà nu dòòmà bá ní e Méné Ésà beè zogè e?

² Méné Ésà dú kà lé nu dòòmà bá ea kil ló bé e nen é láá labví láb e nyìmànù di m vaá aa deè dẹ̀ẹ̀a boo Jìhóvà naa. Ẹlẹ beè fã̀ Jìhóvà mm̀ tṍó tã̀àgã̀ nè nàgé tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló. “Ésà beè fã̀ Jìhóvà lọl mm̀ dénè a nyíè” lọ̀l gé dààmà togó. (1 Kíǹg 15:14, ekk.) Enè sĩ́deè e Ésà beè zogè kọọ̀ à fãè Jìhóvà lọl mm̀ dénè a nyíe dú gè nvèè kùbma ló kyáá fã̀ ea beè di Júdà. Kpá Káí kọ́ọ̀, “a beè kyọ̀ sĩ́ gbò kiẽ́e e pá dõòna kà dó ólò tõo vaalá gyọ́ọ nè dénè kiẽ́e ea kil gbàn deè, a beè kõoná dénè bã̀ uulá kẽ, vaá kyọ̀ sĩ́ dénè a kpóó kyọ́ọ.” (2 Kró. 14:3, 5) A beè tu nágé Méakà, ea dú a nómá kà lọl dọ̀ kà méné bon. Ló éé? Boo béè kọọ̀ a beè siè kpóó ló gbò nen kọ bàá fã̀ ńneǹ té.—1 Kíǹg 15:11-13.

3. Éé ní eé ló sọ́l boo mm̀ nakà togó belí é?

³ Níì áá gè lọ̀l kyáá fã̀ ní e Ésà beè naa ẽ́ nì. A beè nvèè sãa kúm kà kà fã̀, vaá nvèè bá nè pá Júdà kọ bàá kpáá fã̀ Jìhóvà. Jìhóvà beè tãanè dee bá Ésà nè pá Ízràẹ̀l tení dú ló gè nè va  tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló. * Mm̀ òb gbáá tṍó e Ésà géè bẹ̀l, “pá Júdà náa beè ié tọ́ọ̀ kà tã̀àgã̀.” (2 Kró. 14:1, 4, 6) Mm̀ nakà togó belí, èé ló sọ́l boo bé e Ésà beè tú tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ lóá siimá tóm naa. Tṍóá èé gbóó ló sọ́l boo nu dòòmà bá gbò níí Kráìst e ba beè di túá gbò gbááá e ba beè belí Ésà mm̀ ge tú tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló siimá tóm leevè. Dee deè nvée, èé áálá bíb ea kọ́ọ̀: Be ò di mm̀ dó e kpóó ea gé bẹl sọtọ́ deè kọọ̀ Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà á nè fã̀ Bàrì, mósĩ́ deè ní e olo é tú tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ lóá siimá tóm boo bá ea bọ́ló é?

4. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ 2 Krónikòl 14:2, 6, 7, mósĩ́ deè ní e Ésà beè tú tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló siimá tóm ẽ́?

⁴ Bugi 2 Krónikòl 14:2, 6, 7. Ésà beè kọ́ nè gbòa kọọ̀ Jìhóvà ní ea “neè [va] fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló” é. Ésà náa beè bugi togó boo gè tú tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ lóá naamá tṍó dè kpéè. Tãa vó, a beè dààmà togó gè tìb gbò pọ̀b bon, gbọọ, tọ gbàn deè, nè gbàn sĩ́. A beè kọ́ nè pá Júdà kọọ̀: “Beele ní e íè boní ẽ́.” Éé ní e Ésà géè kọ̀ ẹ? A belí tõó dọ̀ kọọ̀ gbòa di pọ́ì ge kyã̀à tení dénè ketõ̀ò ea di ló bon e Bàrì beè nè vaá, vaá tìb gì tọ e bè tọ́ọ̀ kà gbò ọ́b náa é kpeg va. A beè siè va kpóó ló kọ bàá tú tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ lóá siimá tóm leevè.

5. Éé ní ea beè naa kọ Ésà á siè kpóó ló pá a gbò bé é?

⁵ Ésà beè siè nàgé kpóó ló pá a gbò bé mm̀ tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ lóá. (2 Kró. 14:8) É kọọ̀ níí tõó dọ̀ kọọ̀ náa beè dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà? Ẽ́èe. Tãa vó, Ésà beè nyimá kọọ̀ dì belí méné, à kuulìèe bá gè kpoogè dee ló gbò béí nyòòmà tã̀àgã̀ ea é láá dú sĩ́. Ésà beè nyimá kọọ̀ tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló e pá Júdà gé dé kpéè lóá náa é di lee, vaá níà bé ea beè naaá naa ẽ́.

6. Mósĩ́ deè ní e gbò níí Kráìst mm̀ túá gbò gbááá beè tú tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló siimá tóm ẽ́?

⁶ Náa kal ló béè kọọ̀ ba beè biigè ló gbò níí Kráìst e ba beè di mm̀ túá gbò gbááá, ba beè ié nágé tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló. Éé ní e ba beè tú tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ lóá naamá ẽ́? Gbò gbálà nè gbò bia e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé booí beè kilsĩ́ gè kọ́ kpẹ̀a e lóó va náa beè ọọ. Nòòtẽ́ ea di mm̀ kpá Tóm kọ́ọ̀, ba beè “ié síìà pọ̀ ló Dõò Bàrì.” Ba beè kilsĩ́ gè kọ́ kpẹ̀a, naa ní e bà “bọọ gã́ bug dọ ló.” Jìhóvà beè tãanè dee bá ba gè tú bẹ̀à sã́ bùlà kọọmá kpẹ̀a mm̀ tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ lóá.—Tóm 9:26-31.

7-8. Éé ní e Pọ́ọ̀l nè dõòna gbò beè naa tṍó e bà íe nèà deè e? Baatẽ́.

⁷ Gbò níí Kráìst mm̀ túá gbò gbááá beè tú kọ̀láá kà nèà deè e bà íe kọọmá kpẹ̀a. Dì belí nu dòòmà bá, tṍó e neǹ tóm Pọ́ọ̀l nyimá kọ à íèè nèà deè ge kọ́ kpẹ̀a nè gã́bug nen gbẹá Ẹ́fẹsọ̀s, a beè gbẹá boná kọ́ kpẹ̀a vaá naa gbò nyòòne nvée.—1 Kọ́r. 16:8, 9.

⁸ Pọ́ọ̀l nè dõòna kà gbò níí Kráìst beè kọ nágé kpẹ̀a nè gã́bug nen mm̀ gbáá 49 C.E., tṍó e gbò tóm nè gbò kànen e bà di Jèrúsalẹ̀m géè kpoogè dee ló bel ea kuu gè kòòà. (Tóm 15:23-29) Tṍó e bà kọ́ ba béèlàfùl nè gbò bõ̀ònatõ̀òa lọ̀l, gbò nyòòne nvéeá beè kpáá siá kpóó ló gè “ló mon bel Bàrì.” (Tóm 15:30-35) Éé beè sìlà aa m ẽ́? Kpá Káí kọ́ọ̀, “gbò e ba è di m gbò bõ̀òna ló Kráìsta beè kpáá palà ge ie agẹ ló m ba zìgà bel vaá gbò nen géè olòó ziga ló Lé Kpẹaá kọ̀láá dee vaá dọ̀va ló, bọ̀ọ̀vẹ̀va gã́ bug.”—Tóm 16:4, 5.

9. Éé ní ea gé nááá mm̀ gã́bug dó deè nieí é, vaá mókà bíb ní eé láá bĩià bẹẹ bá ẹ́?

⁹ Mm̀ gã́bug dó deè nieí, èé láá kọ́ kpẹ̀a vaá tọ́ọ̀ nen náa é nveèi tã̀àgã̀ ló. É kọ ò di mm̀ dó e bà íe dì pọ́ì ge fã̀àmà Bàrì? Beè vó, bĩià o bá kọọ̀, ‘M̀ gé tú ńdáà dì pọ́ì siimá tóm naa và ẹ?’ Gbò dee e tṍó é gé tàí, dú tṍó zààvà nèà gbò níí Jìhòvà, boo béè kọọ̀ bà gé tú gã́bug tṍó nvee mm̀ sìtóm kọ̀ kpẹ̀a nè ge noòmà nuù gbò nen èlmà bé ea beè olòó dì naa. (Máàk 13:10) È íè gã́bug nu eé láá naá mm̀ sìtómí.

10. Éé ní e 2 Tímotì 4:2 síèi kpóó ló kọ é naa ẽ́?

¹⁰ Mósĩ́ deè ní eo é láá tú tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló siimá tóm boo lé bá ẹ́? (Bugi 2 Tímotì 4:2.) Éé ní ea náa vaá nóo zẹ́ẹ̀ bugi togó boo vaá ẹ̀b beè olo àbèè enè nen ea dú bọọ tọ é láá bọ̀ọ̀vẹ̀ gbàà a sìtóm kọ̀ kpẹ̀a, be à sẹlẹ gè bã boo sìtóm gyà deè sĩ́ tóm ẽ́? Kátogóí níì tṍó gè gbó gyọ́ nì, boo béè kọọ̀ gbò nú e íè náa é zọ́i fùl zelí bá pọ̀b kpo tã̀àgã̀.—Pró. 11:4; Máát. 6:31-33; 1 Jọ́ọ̀n 2:15-17.

11. Éé ní e sìgà gbò ni náa mm̀ ge nvèè bá nè gã́bug nen kọ bàá láá dã́ lé kpẹ̀aí é?

¹¹ Gã́bug pá vígà a nó ãa dém bel kọbé bà láá nvèèmà bá nè dõòna gbò kọ bàá nó nú ea kil ló Jìhóvà. Bõ̀ònatõ̀ò Bàrì dì ea gé nveè bá kọ bàá ié gi gbò kpá ea dẹẹ̀a boo Kpá Káí mm̀ kele-kele dém bel. Dì belí nu dòòmà bá, mm̀ gbáá 2010, ba beè emí bẹẹ gbò kpá nvee mm̀ nú ea é dú 500 dém bel. Deè nieí, a bọọ́ gã́bug sigá ló 1,000 dém bel!

12. Mósĩ́ deè ní e gbò nen ólò ié dọ̀ bélè lọl ló gè dã́ lé kpẹ̀a Boǹ Méné mm̀ ba dém bel é? Nè nu dòòmà bá.

¹² À ólò tọá ló gbò nen naa vàẹ tṍó e bà dã́ nú ea kil ló Jìhóvà mm̀ ba dém bel é? Bugi togó boo nú ea beè naaá ló ene kà vígà  pábia ea beè ié bélè lọl ló pọ̀b kà bõ̀ònaló ea beè sẹ̀ẹ̀à gbẹá Memphis, ea di Tennessee, mm̀ dó U.S.A. Bõ̀ònatõ̀òí beè sẹẹa mm̀ dém bel Kinyarwanda, ea dú dém bel e pá Rwanda, Congo (Kinshasa), nè Uganda ólò bọọ̀gẹ̀ lò. Tṍó e bõ̀ònatõ̀òa ni íná kùbmà, vígà pábia ea ólò ló dém bel Kinyarwandaa beè gbóó kọọ̀: “Níì túá tṍó e nda gé dã́ kọ̀láá kà bel e bà ló gbẹá pọ̀bkà bõ̀òna ló mm̀ 17 gbáá e nda ni tõoma United State e.” À dọa bàlà kẽ kọọ̀, a beè tọá ló vígà pábiaí tṍó ea dã́ gbò bel e bà gé ló mm̀ a dém bel. Be o dìtõ̀ò né ni deè, é kọ òó láá nó dõòna kà dém bel kọbé ò láá nvèè bá nè sìgà gbò e bà di kiẽ́e e olo ólò kọ́ kpẹ̀a? É kọọ̀ níí é láá palàge dọ̀ bélè be à gá náa vaá gbò e bà di kiẽ́e eo ólò kọi kpẹ̀a ólò ló dõòna kà dém bel? O agẹ tóm é né ni zààvà.

13. Mósĩ́ deè ní e pá vígà e bà di Russia beè tú tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló e ba beè ié naamá nu ẽ́?

¹³ Níì dénè pá vígà ní e bà íe dì pọ́ì ge kọọmá kpẹ̀a ẹ́ nì. Mm̀ sìgà dó, kpóó ea gé bẹl a kpeg pá vígà kọ bàá gá láá taaá ló kọ́ kpẹ̀a. Dì belí nu dòòmà bá, bugi togó boo pá vígà e bà di Russia. Baa bíìgè va ló mm̀ gã́bug gbáá, sõò mm̀ March 1991, kpóó ea géè bẹ̀l beè nè va dì pọ́ì ge fã̀àmà Bàrì. Tṍóá gbò kọ̀ kpẹ̀a e bà di Russia beè láá toolá 16,000. Tṍó e bàà òb gbáá téní, ba beè bọọ dọ ló vaá sigá ló 160,000 gbò kọ̀ kpẹ̀a! Mm̀ kà kà, pá vígàí beè labví láb e nyìmànù di m tṍó e ba beè ié nèà deè ge kọ́ kpẹ̀a. Tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ lóá náa beè bĩé. Sõò kọbèè tṍó e dìtõ̀ò dóá nyááá, bà kilsĩ́ gè tú bẹ̀à sã́ bùlà fã̀àmà Jìhóvà. Bà kilsĩ́ gè naa kọ̀láá nu e ba kpóó sim tùlà ge fã̀e.

14-15. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà beè tú a kpóó nvèèmà bá nè Ésà ẹ?

¹⁴ Mm̀ deè Ésàa, tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló e ba beè iéá beè gbóó iná kùbmà. Gã́bug gbò bé e  bà íe kpóó vaá sigá ló enè gã beè aa Ìtiópìà dù. Zẹ́rà, ea dú ba neǹ togó beè àgala boo kọọ̀ pá a gbò bé é elbá dó Júdà. Sõò, Méné Ésà beè dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà ea dú a Bàrì, níì gã́bug nen ea íe nì. Ésà beè tã̀àgã ló Bàrì kọọ̀: “Nvèè bá nèi, e Jìhóvà beélè Bàrì, boo béè kọọ̀ olo ní e beele dẹẹ̀à boo é, vaá boo ńlóò bée ní e beele é gé beemá gã́bug gbòí é.”—2 Kró. 14:11.

¹⁵ Náa kal ló béè kọọ̀, sigà ńkem gbò bé pá Ìtiópìà gá dõòà bàà tóm gbò bé e ẹlẹ íe, Ésà beè nyimá kọọ̀ Jìhóvà palàge ié kpóó vaá àé láá nvèè bá nè pá A gbò. Vaá Jìhóvà náa beè kẹlẹ́ẹ; ba beè bé gbò bé pá Ìtiópìà èlbá.—2 Kró. 14:8-13.

16. Éé ní ea náa è nyimá kọọ̀ tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ lóí náa gé bĩ́é ẽ́?

¹⁶ Naá kal ló béè kọọ̀, née aa deè nyimá ló nú ea é naaá ló buù bẹ̀ì dì deè sĩ́, è nyímà kọọ̀ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló e gbò níí Jìhóvà íe kátogóí náa gé bĩ́é. Kẽ̀èa boo kọọ̀, Jíízọ̀s beè kọ́ gbẹẹ́ kẽ kọọ̀ mm̀ gbò deé e tṍó é gé tà, “dénè nen é ọ́víi.” (Máát. 24:9) Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè kọ nágé kọọ̀, “bà é bíìgè ló kọ̀láá nen e a gbĩ́ gè zọ̀ Kráìst Jíìzọ̀s gbaa ló vaá fã̀ Bàrì m a dùm.” (2 Tím. 3:12) Sétàn palàge bã̀ “sṹg,” vaá náa gé láá valí kọ é teelá zelí bá gbò nú ea súng é man.—Kùùà 12:12.

17. Mósĩ́ deè ní e bẹẹ zìgà é láá bã kèbá dò ẹ̀b ẹ?

¹⁷ Pọ́ì ńkem̀ tṍó àla, bẹẹ zìgà é bã́ kèbá dò ẹ̀b. “Tã̀àgà e a é di tṍóá é el kọ̀láá íb tã̀àgà e gbò nen ni mon lọl dàà togó bàlà booí tẹlẹ nieí.” (Máát. 24:21) Mm̀ gbò tṍóá, bàé láá kùb bẹẹ tóm, àbèè kọọ̀ pá bẹẹ tọ náa uuí boo. (Máát. 10:35, 36) Dì belí Ésà, é kọ èé láá dẹlẹ nyíé boo nvèè bá ea aa bá Jìhóvà nè a kpènà?

18. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Híbrù 10:38, 39, éé ní ea é nveè bá nèi kọ é kpoogá dee ló nyòòmà tṍó e kùbmà é bã́ ló fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló é?

¹⁸ Jìhóvà gé nóòmài nu kátogóí kọbé bẹẹ zìgà palàge aga ló. À dì ea gé le-le dee bá “nen tóm e a nyímá nu vaá bọ́ ló dẹ̀lẹ̀ nyíe boo” kọ “á olòó [nèi] gyã́á boo tṍó” kọbé è láá ié kọ̀láá kà nú ea dú bíi naa ní eé fã Bàrì mm̀ agẹ ló. (Máát. 24:45) Sõò buù bẹ̀ì é piigà bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa  kọbé è láá ié agẹ zìgà mm̀ Jìhóvà.—Bugi Híbrù 10:38, 39.

19-20. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ 1 Krónikòl 28:9, mókà gbò bíb ní eé láá bĩià bẹẹ bá ẹ́, vaá éé ní ea náa èé bĩ́íná gbò bíbvá ẹ́?

¹⁹ Dì belí Méné Ésà, à dú bíi kọ é “gbĩ́ Jìhóvà.” (2 Kró. 14:4; 15:1, 2) È daamà togó gè gbĩ́ Jìhóvà tṍó e nóò nú ea kilíé ló vaá dììa múú. È ólò pììgà bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa ge mòn kọọ̀ vulè e íè kilma ló Jìhóvà aga ló. Kọbé è nyímá be è gé náa gé vó, èé láá bĩià bẹẹ bá kọọ̀: ‘É kọ nda ólò si gé nònù kọ̀láá dee?’ Tṍó e síì nònù, è ólò ié kói ea é náa kọ é kilsĩ́ gè fã̀ Jìhóvà, vaá siè kpóó ló bẹẹ gbò vígà págbálà nè pábia. (Máát. 11:28) Èé láá bĩià bẹẹ bá kọọ̀: ‘É kọ nda ólò no gé Kpá Kpáí lee? Be ò ólò tõó ló pá o tọ, é kọ à ié dee eo ólò noo naamá tṍó fã̀ pá tọ buù sè? Àbèè ge kọọ̀ be áá ọ̀ọ̀ dì, é kọ ò ólò nó nu boo o lóó? Nagé, é kọ ò ólò pììgà bé eo kpóó sim tùlà naa gè kọ́ kpẹ̀a vaá noòmà nuù dõòna gbò?

²⁰ Éé ní ea náa èé bĩià gbò bíbvá bẹẹ bá ẹ́? Kpá Káí kọ́ nèi kọọ̀, Jìhóvà ólò dò nú ea dií nyíe ẹ̀b, vóà naa, beele é náa nagé vó. (Bugi 1 Krónikòl 28:9.) Be è mòn kọ à dú bíi kọọ̀ é nyaaná bá ló sìgà bẹẹ nú sẹ̀ẹ̀a sĩ́, bẹẹ láb nè bẹẹ bug togó, èé bàn Jìhóvà kọ á nvèè bá nèi kọ é láá nyaaná. Kátogóí ní ea dú tṍó gè kpoogá deé ló nyòòmà dò ẹ̀b ea dìí sĩ́ ẽ́. Ó gá zìgà kọ tọ́ọ̀ nú á tãagẽ́ ni lọl ló gè tú tṍó fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló siimá tóm leevè!