39 TOGÓ BEL GE NÒ
É Kọọ̀ O Bée Di Mm̀ “Kpá Dùm”?
“A beè dú gè emí béè gbò e bà sííá pọ̀ ló Jìhóvà . . . mm̀ kpá kẽ̀èa boo.”—MÁL. 3:16.
SỌ́L EA GÃ́BUG DÚ 61 Kilíí Sĩ́, E Booló Gbò Síì Neǹ Ditõ̀ò!
GE TENÍ BOO NÚ EÉ NÓ *
Jìhóvà dì ea gé tú dõòna kà gbò bée emí mm̀ “kpá dùm” (Ẹ̀b 1-2 kpò)
1. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Málakaì 3:16, mókà kpá ní e Jìhóvà gé emí ẽ́, vaá éé ní ea di m ẽ́?
JÌHÓVÀ a tú gã́bug tõ̀ò gbáá emá ene kà kele íb kpá. Nakà kpáí fáálá gã́bug bée, vaá béè Ébẹẹ̀l ea beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo ní ea dú túá kà bée ea di mm̀ kpáí é. * (Lúùk 11:50, 51) Lọl tṍóá ààmà, Jìhóvà dì ea gé tú dõòna kà gbò bée emí mm̀ kpáí, vaá gã́bug gãà bée a íná m kátogóí. Kpá Káí kólíe “kpá kẽ̀èa boo,” nè “kpá dùm.” Mm̀ nakà togó bel ge nòí, èé kólíe “kpá dùm.”—Bugi Málakaì 3:16; Kùùà 3:5; 17:8.
2. Béè bà mée ní ea ẽ́á mm̀ kpá dùm ẽ, vaá éé ní èé láá naa kọbé bẹẹ bée ẽ́á mm̀ kpáí é?
2 Nakà kele kpáí fáálá béè dénè gbò e bà sííá pọ̀ ló Jìhóvà, nvèèe ka ló, vaá vùlè a bée. Bàé íe dùm e bè náa tá. Deè nieí, boo béè ú vààa gyọ́ọ Jíízọ̀s Kráìst, bẹẹ bée é láá ẽá mm̀ kpá dùm be è tõo bã ló Jìhóvà vaá ié kà lé gbaa ló kìlmàé ló. (Jọ́ọ̀n 3:16, 36) Kọbèè è íè ból dẽesĩ́ gè tõó dùm gbẹá káála àbèè ge tõó boo kunukẽ̀í—dénè bẹ̀ì gbĩ́ì kọọ̀ bẹẹ bée á di mm̀ nakà kpáí!
3-4. (a) É kọ èé tõó dùm dọ̀ọ̀mà dè-dè beè bẹẹ bée di mm̀ kpá dùm kátogóí? Baatẽ́. (b) Éé ní eé ló bel boo mm̀ nakà togó bel ge nòí nè ní ea bẽene ẽ́?
3 É kọọ̀ níí tõó dọ̀ kọọ̀ dénè gbò e ba bée ẽ́á mm̀ nakà kpáí é íe dùm e bè náa tá? A ààla di mm̀ bel e Jìhóvà beè kọ́ nè Mózìs ea di mm̀ kpá Éxọdọ̀s 32:33. Jìhóvà beè kọọ̀: “Kọ̀láá nen ea beè sí pọ́lọ́ uúm boo, nda é gyu a bée lọl mm̀ nà kpá.” Vóà naa, àé láá dú gè gyù gbò bée ea di mm̀ kpáí. À bélí kọọ̀ Jìhóvà beè tú pénsòl emá gbò béeá. (Kùùà 3:5, ekk.) Èé íè ge mòn kọọ̀ bẹẹ bée gbẹá mm̀ kpáá dọ̀ọ̀mà tṍó e bàé tú báílò emá.
4 Dì belí nu dòòmà bá, sìgà nen é láá bĩiná kọọ̀, éé ní e Kpá Kpáí kọ́ kilma ló gbò e ba bée ẽ́á mm̀ kpá dùm nè gbò e ba bée á gé m ẽ́? Mó tṍó ní e gbò e ba bée di mm̀ kpá dùm é íe dùm e bè náa tá ẹ́? Èé kọ́ vàẹ kilma ló gbò e bà náa beè ié nèà deè ge nó nú ea kil ló Jìhóvà dọ̀ọ̀mà tṍó e bà ú é? É kọ àé válí kọọ̀ ba bée á ẽá mm̀ nakà kpáí? Èé áálá gbò bíbví mm̀ nakà togó belí nè mm̀ ní ea bẽene.
BÉE BÀ MÉE NÍ EA DI MM̀ KPÁÍ É?
5-6. (a) Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Fílipaì 4:3, béè bà mée ní ea di zẹ̀ẹ̀ gbò e ba bée ẽ́á mm̀ kpá dùm ẽ? (b) Mó tṍó ní e ba bée é gbẹá mm̀ kpá dùm ẽ?
5 Bée bà mée ní ea di mm̀ kpá dùm ẽ? Kọbé è láá aalá bíbvá, èé ló bel boo vòò kà kele-kele gbò. Béè sìgà gbòí di mm̀ kpá dùm, boo tṍó e béè sìgà ọ̀và á gé m.
6 Túá gbò dú gbò e Bàrì beè sà kọ bàé zọ Jíízọ̀s bẹ̀l gbẹá káála. É kọọ̀ ba bée di mm̀ kpá dùm kátogóí? Ẽei. Dẹ̀ẹ̀a boo bel e neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè kọ́ nè ‘gbò e bà géè gbá siá tóm” e ba beè di Fílipaì, bée gbò e Bàrì beè tṍ nóo ból e bàé zọ Jíízọ̀s bẹ̀l a íná mm̀ kpá dùm kátogóí. (Bugi Fílipaì 4:3.) Sõò à dú bíi kọ bàá kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kọbé ba bée gbẹ́á mm̀ kpá dùm. Tṍó e ba ni tú dee deè nvéè kpíi nvèè vá boo gbọ̀sĩ́ lọ̀l, ba bée é gbóó gbẹá mm̀ kpá dùm. Be à sẹlẹ níí é nááá besĩ́ bà kálá ù àbèè besĩ́ pọ̀b kpo tã̀àgã̀ kálá dààà togó.—Kùùà 7:3.
7. Éé ní e kpá Kùùà Nù 7:16, 17 náa kọ é dã́ból ló ea kil ló tṍó e béè nagbò naanà bólá é gbẹ́á mm̀ kpá dùm ẽ?
7 Ní ea égè bàà gbò dú gbele gã́bug nen e bà dṹùnà nagbò naanà bólá. É kọọ̀ ba bée a íná mm̀ kpá dùm kátogóí? Ẽei. É kọọ̀ ba bée é di-dí mm̀ kpá dùm tṍó e ba ni ful zelí bá Àmágidòn? Ẽei. (Kùùà 7:14) Jíízọ̀s beè kọọ̀ gbò e bà bélí gbò naanà bólí é íe “dùm e bè náa tá.” (Máát. 25:46) Sõò gbò e bà ful zelí bá Àmágidòn náa é íe dùm e bè náa tá tẽ̀ènè tṍóá. Ba bée é zẹ́ẹ́ di mm̀ kpáá belí bé e ba beè tú pénsòl emá gbẹẹ naaá. Kèbá bẹ̀l Jíízọ̀s mm̀ Enè Tõ̀ò Gbááá, àé “kúva dẽe ló belí gbò naanà ból, vaá àé túlè va siimá ló múú ea é né va dùm.” Gbò e bà gban tṍ ló tùle Kráìst vaá bà beelá va bel ló kọọ̀ bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà, ní e ba bée é gbẹá mm̀ kpá dùm ẽ.—Bugi Kùùà Nù 7:16, 17.
8. Béè bà mée ní e bà náa émí mm̀ kpá dùm ẽ, vaá éé ní ea é nááa vá ló é?
8 Ní ea égè taà gbò dú gbò kà ból e bàé kyọ́va sĩ́ tṍó bé Àmágidòn. Ba bée á gé mm̀ kpá dùm. Jíízọ̀s kọ́ọ̀ “bàé kyọsĩ́ nagbòí dọ̀ọ̀mà dè-dè.” (Máát. 25:46, NW.) Neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè kọ́ gbẹá kèbá tule nyómá káí kọọ̀ “ba kpọ̀té é dú kọọ̀ bàé íe kyọ̀à sĩ́ dọ̀ dè-dè.” (2 Tẹ̀s. 1:9; 2 Pít. 2:9) Níà nú ea é nááá nágé ló gbò e bà di kátógóí e bà sẹlẹ sí pọ́lọ́ uú boo nyómá káí Bàrì e. Baala é íe nagé kyọ̀à sĩ́ ea é di lee, níì dùm e bè náa tá nì. Mm̀ kà kà, bà náa é kẽeà aa kemà ú. (Máát. 12:32; Máàk 3:28, 29; Híb. 6:4-6) Kátogóí, naanii èé gbóó ló bel boo bàà gbò e bàé kẽeà vaá tõó dùm boo kunukẽ̀í.
GBÒ E BÀÉ KẼEÀ AA KEMÀ Ú
9. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Tóm 24:15, mókà bàà gbò ní e bàé kẽeà aa kemà ú vaá tõó dùm boo kunukẽ̀í ẽ́, vaá mókà kele ní ea di zẹ̀ẹ̀ pálaa gbòí é?
9 Kpá Káí ló bel kilma ló bàà gbò e bàé kẽeà aa kemà ú vaá tõó dùm boo kunukẽ̀í dọ̀ọ̀mà dè-dè, vaá níà “gbò lé” nè “gbò pọ́lọ́.” (Bugi Tóm 24:15.) “Gbò lé” dú gbò e ba beè fã̀ Jìhóvà mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo tṍó e ba beè di dùm. Boo tṍó e “gbò pọ́lọ́” dú gbò e bà náa beè fã̀ Jìhóvà mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. Kasĩ́, ba tõ̀ò dùm beè palàge dú pọ́lọ́. É kọ èé láá kọọ̀ béè pálaa gbòí di mm̀ kpá dùm boo béè kọọ̀ bà gbá kẽ̀èà aa kemà ú? Ge aalá nakà bíbvá, naanii èé ló bel boo buù gbòí.
10. Éé ní ea náa vaá “gbò lé” é kẽeà aa kemà ú é, vaá mókà nèà deè ní e sìgà ọ̀và é íeé? (Bugi nagé togó bel ea kọ́ọ̀ “Gbò Bíb E Gbò E Bà Bugi Bĩ́íná” ea di mm̀ kpáí ea kọ́ nú ea kil ló gè kẽ̀èà aa kemà ú tṍó dùm boo kunukẽ̀í.)
10 “Gbò lé” ní e bà égè ténì gbò e. Ba beè emí ba bée mm̀ kpá dùm besĩ́ bà kalá ù. É kọọ̀ ba beè gyù ba bée lọl m tṍó e bà ú? Ẽ́èe, boo béè kọọ̀ bà “di dùm” mm̀ bug Jìhóvà. Jìhóvà “níì Bàrì gbò íí nì, boo béè kọọ̀ dénè gbò e [bà] dẹlẹ́ẹ nyíé boo di dùm.” (Lúùk 20:38) Níí tṍó dọ̀ kọọ̀ tṍó e gbò lé é kẽeà tṍó dùm boo kunukẽ̀í, ba bée é dí mm̀ kpá dùm náa kal ló béè kọọ̀ ba beè zẹ́ẹ́ tú “pénsòl” emá. (Lúùk 14:14) Mm̀ kà kà, sìgà gbòí é íe nèà deè ge sí tóm dì belí “gbò sã́áná méné boo zivè kà kunukẽ̀í” tṍó e bàé kẽeà aa kemà ú.—Ps. 45:16.
11. Éé ní ea dú bíi kọọ̀ “gbò pọ́lọ́” á nyimá kọbé ba bée láá ẽá mm̀ kpá dùm ẽ?
11 Dee deè nvée, èé gbóó ló bel boo ní ea égè vòò gbò, e bà dú “gbò pọ́lọ́.” Be à sẹlẹ, boo béè kọ ba náa beè nyimá gbò nú e Jìhóvà gbĩ́ kọ bàá naa, ní ea beè naa kọọ̀ bàá gá tõó dùm ea lelà besĩ́ bà kalá ù e. Boo béè vó, bà náa beè emí ba bée mm̀ kpá dùm. Sõò Bàrì é kẽeé va lọl kemà ú kọbé ba bée láá ẽá mm̀ kpá dùm. Gbò ‘pọ́lọ́í’ é palàge ié bíi ló nvèè bà. Sìgà ọ̀va beè sí kà agẹ bá pọ́lọ́ besĩ́ bà kalá ù. Boo béè vó, àé dú bíi kọ bàá noòmà va nu kọbé ba láá tõó boo gbò nòòkúù lé lab dògò Jìhóvà. Vaá kọbé bà láá tõó boo gbò nòòkúuí, Boǹ Méné Bàrì é tú tóm ge noòmà nu gbò nen nvee kẽ, ea dú tóm ea palàge bọọ èlmà kọ̀láá kà tóm ea ni síá boo kunukẽ̀í.
12. (a) Ba mée ní e bàé nóòmà nu gbò pọ́lọ́ ẹ́? (b) Éé ní ea é nááá ló gbò e bà náa tú gbò nú e bà nó siimá tóm ẽ́?
12 Ba mée ní e bàé nóòmà nu gbò pọ́lọ́ ẹ́? Níà gbele gã́bug nená nè gbò lé lab dògò e bàé kẽeà aa kemà ú. Besĩ́ béè gbò pọ́lọ́ kalá ẽá mm̀ kpá dùm, àé dú bíi kọ bàá ié kà lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà vaá kìn ba lóó nèe. Jíízọ̀s Kráìst nè gbò e Bàrì beè tṍ nóo ból é palàge ẹ̀b bé e gbòí tú gbò nú e bà nóòmà va siimá tóm naa. (Kùùà 20:4) Bàé kyọsĩ́ kọ̀láá gbò e bà náa tú gbò nú e bà nó siimá tóm—kọbèè baa tóólá 100 gbáá. (Àìz. 65:20) Jìhóvà nè Jíízọ̀s nyímá nú ea di nyíè nen vaá bà náa é zigà kọọ̀ tọ́ọ̀ nen ea é kyọ boo kunukẽ̀í á tõó boo.—Àìz. 11:9; 60:18; 65:25; Jọ́ọ̀n 2:25.
GE KẼ̀ÈÀ AA KEMÀ Ú BÃ BÁ DÙM NÈ BÈÈLA BEL
13-14. (a) Tṍó ea kil nvéeá, e beè olòó dã́ból ló bel Jíízọ̀s ea di mm̀ kpá Jọ́ọ̀n 5:29 naa vàẹ̀? (b) Éé ní ea dú bíi kọ é nvèè kpíi ló ea kil ló gbò belí é?
13 Jíízọ̀s beè lo nagé bel kilma ló gbò e bàé kẽ̀èà aa kemà ú tõó dùm boo kunukẽ̀í. Dì belí nu dòòmà bá, a beè kọọ̀: “Níí á gá bọọí ló, boo bée kọ tṍó gé dú e dénè gbò e ba è ù é dã́m mon vaá bà aa mm̀ ba bànà ú. Gbò e ba è naa lé é kẽeà bã bá dùm, sõò gbò e ba è naa pọ́lọ́ é kẽeà bã bá bèèla bel.” (Jọ́ọ̀n 5:28, 29) Éé ní e Jíízọ̀s géè kọ̀ẹ?
14 Tṍó ea kil nvéeá, e beè olòó tuumá kọọ̀ bel e Jíízọ̀s lóí géè loá bel nyòòmà láb e gbò e bàé kẽeà aa kemà ú é labví tṍó e ba ni kẽeà aa kemà ú; ea dú gè kọọ̀, sìgà gbò é kẽeà váa naa lé nu boo tṍó e sìgà gbò é kẽeà váa naa nú ea dú pọ́lọ́. Sõò, nvèè kpíi ló kọọ̀ Jíízọ̀s náa géè kọọ̀ gbò e bà kẽeà aa kemà ú é náa nú ea dú lé àbèè nú ea é dú pọ́lọ́. A beè tú mòn bel ea zógè kọ à beè naaá loomá bel. A beè ló bel kilma ló gbò e “ba è naa lé” nè gbò e “ba è naa pọ́ló.” Níí tõó dọ̀ kọọ̀ ba beè naa gbò núí besĩ́ bà kalá ù. Níà kà lèlà nú e dọ̀ Kpá Káíá kọ́ẹ? Boo béè kọ bà náa é sọtọ́ deè kọọ̀ tọ́ọ̀ nen á sí pọ́lọ́ mm̀ ãa bàlà booá. Gbò pọ́lọ́ lab dògò beè naa gbò nú ea dú pọ́lọ́ besĩ́ bà kalá ù. Beè vó, éé ní e Jíízọ̀s géè kọ̀ tṍó ea kọ́ nú ea kil ló ge ‘kẽ̀èà bã bá dùm nè ge kẽ̀èà bã bá bèèla bel’ é?
15. Bà mée ní bàé “kẽeà bã bá dùm ẽ,” váa ló éé?
15 Gbò lé lab dògò e ba beè naa lé besĩ́ bà kalá ù é “kẽeà bã bá dùm” boo béè kọọ̀ Bàrì beè emí ba bée mm̀ kpáá. Níí tõó dọ̀ kọọ̀ “gbò e ba è naa lé,” e kpá Jọ́ọ̀n 5:29 kọ́ nú ea kil lóá ní e bà dú nágé” gbò lé” e kpá Tóm 24:15 kọ́ nú ea kil ló é. Nakà dã̀ból ló núí gbááá ló nú ea di mm̀ kpá Róm̀ 6:7, ea kọọ̀: “Boo bée kọ tṍó e nen ú à di pọ́ì vaá pọ́lọ́ náa é láá kpáá lẹ̀ẹ̀lànàe bel ló.” A beè gyù pọ́lọ́ e gbò léí beè sì lọ̀l vá ló, sõò nòòtẽ́ ea kil ló ba bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo di kẽ. (Híb. 6:10) Náa kal ló béè vó, àé dú bíi kọọ̀ bàá kil sĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kọbé ba bée gbẹá mm̀ kpá dùm.
16. Éé ní e ge kẽ̀èà aa kemà ú bã bá bèèla bel tõó dọ̀ ẹ?
16 Èé kọ́ vàẹ kilma ló gbò e ba beè sí pọ́lọ́ besĩ́ bà kalá ùe? Náa kal ló béè kọọ̀ ba beè kuu nu boo ba pọ́lọ́ besĩ́ bà kalá ù, bà náa ié tọ́ọ̀ kà nòòtẽ́ ea zógè kọ ba beè fã̀ Jìhóvà mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. Bà náa beè emí ba bée mm̀ kpá dùm. Vóà naa, kẽ̀èa aa kemà “gbò e ba è naa pọ́ló” dú tẽ̀ènè kà kẽ̀èa aa kemà ú e kpá Tóm 24:15 kọ́ nú ea kil lóá. Baala é kẽeà “bã bá bèèla bel,” * ea tõó dọ̀ kọọ̀ Jíízọ̀s é dó va ẹ̀b. (Lúùk 22:30) Tṍó e sìgà tṍó ni tení, Jíízọ̀s é gbóó ẹ̀b be à bọ́ló kọọ̀ ba bée á ẽá mm̀ kpá dùm. Áá tṍó e ba ni kin ba nómá dùm vaá kìn lóó nè Jìhóvà ní e ba bée é gbóó láá ẽá mm̀ kpá dùm ẽ.
17-18. Éé ní ea dú bíi kọọ̀ kọ̀láá gbò e bàé kẽeà aa kemà tõó dùm boo kunukẽ̀í á naa ẽ́, vaá mókà tóm ní e kpá Kùùà Nù 20:12, 13 gé kọ́ nu ea kil lóé?
17 Kọbèè ba beè zẹ́ẹ́ dú gbò lé lab dògò àbèè gbò pọ́lọ́, àé dú bíi kọ bàá gbàntṍ ló gbò log ea di mm̀ ãa úl kpá e bàé ẹẹlà mm̀ 1,000 gbááá. Mm̀ mòà nù dẽe e neǹ tóm Jọ́ọ̀n beè mòn, a baatẽ́ kọọ̀: “M beè mòn gbò e ba è ù, ńkem nè ńpọ̀b, e bà di élá kè sĩ́ kpò té ménéá. A beè iégi kpá e bà ẹẹlà, vaá à gbóó ié dõòna kà kpá e bà ẹẹlà nàgé, ea dú kpá dùm. Tóm e gbò ea è ùi beè sì, vaá bà emi gí mm̀ gbò kpáá, ní e ba è beemáva bel ló é.”—Kùùà 20:12, 13.
18 Mókà “tóm” ní e bàé élá boo beemá bel ló gbò e bàé kẽ̀èà aa kemà úé? É kọ níà tóm e ba beè sì besĩ́ bà kalá ù? Ẽ́èe! Kẽ̀èa boo kọọ̀ ba beè kuu nú boo ba pọ́lọ́ tṍó e bà ú. Tãa vó, níí gé lóá bel kilma ló láb e bà labví nyòòmà búma e bà néva gbẹá mm̀ ãa bàlà booá. Kọbèè Nóà, Sámuẹ̀l, Dévìd, nè Dániẹ̀l é nó nú ea kil ló Jíízọ̀s Kráìst vaá ié zìgà mm̀ a ú vààla gyọ́ọ. Vóà naa, àé dú bíi kọ gbò pọ́lọ́ á nó gã́bug nu!
19. Éé ní ea é nááá ló gbò e bà kin nakà nèà deè ea dú dṹùnèí ẽ́?
19 Éé ní ea é nááá ló gbò e bà kin nakà nèà deèí é? Kpá Kùùà Nù 20:15 kọ́ọ̀: “Baẹ̀ toví nágé kọ̀láá nen e bà náa è emí a bée m kpá dùma tẹlẹ mm̀ bànà” sã́. Mm̀ kà kà, bàé kyọ́ va sĩ́ dòòmà dè-dè. Vóà naa, à palàge dú bíi kọ bẹẹ bée á ẽá mm̀ kpá dùm vaá gbẹá m!
Ene kà vígà págbálà ea gé nóòmà nu gbò nen kèbá Bẹ̀l Kráìst Mm̀ Enè Tõ̀ò Gbááá, ea dú tóm ea bọọ (Ẹ̀b 20 kpò)
20. Mókà tóm ea é ẹ́ẹ̀lẹ̀ nyíè gbò nen ní ea é síá mm̀ Enè Tõ̀ò Gbáá Bẹlbẹ̀l Kráìst e? (Ẹ̀b fùtó ea di boo kóó kpáí.)
20 Ẹ̀b bé e bẹlbẹ̀l Kráìst mm̀ Enè Tõ̀ò Gbááá é dú lé naaà! Tóm ge noòmà nuù gbò nen ea bọọ lọ̀l vaá à lee é dí boo kunukẽ̀í. Sõò àé dú nágé tṍó e bàé ẹb bé e gbò lé nè gbò pọ́lọ́ é labví láb naa. (Àìz. 26:9; Tóm 17:31) Mósĩ́ deè ní e bàé siimá nakà tóm gè noòmà nuù gbò neni ẽ́? Togó bel ea bẽene níí é nvèè bá nèi kọ é dã́tẽ́ ló vaá zaava ló nakà nòònù ea dú dũ̀ùnèí.
SỌ́L EA GÃ́BUG DÚ 147 Bàrì Zigà Dùm E Bè Náa Tá
^ Nakà togó belí nyááná bá ló bé e beè olòó dã́ból ló bel Jíízọ̀s ea di mm̀ kpá Jọ́ọ̀n 5:28, 29, ea kọ́ nú ea kil ló ge ‘kẽ̀èa bã bá dùm’ nè ge ‘kẽ̀èa bã bá bèèla bel.’ Èé nó nú ea kil ló nú e pálaa kà kẽ̀èà aa kemà úí tõó dọ̀, nè gbò e buù kà kẽ̀èa aa kemà úí gé kọ́ nú ea kil ló.
^ A beè dààmà togó gè emí kpáí lọl “dààmà togó bàlà booí,” naamá gbò e Bàrì ẹb kọ à bọ́ló kọ bàá dùùà. (Máát. 25:34; Kùùà 17:8) Vóà naa, Ébẹẹ̀l ea dú neǹ lé lab dògò ní ea dú túá nen ea bée beè ẽá mm̀ kpá dùm ẽ́.
^ Tṍó ea kil nvéeá, e beè olòó baatẽ́ kọọ̀ nú ea é silà aa mm̀ “bèèla bel” e gé kó nú ea kil lóí é dú kyọ̀à sĩ́. À dú kà kà kọọ̀ moǹ belá é láá tõó dọ̀ vó. Sõò à belí kọọ̀ mm̀ dọ̀ Kpá Káíí, Jíízọ̀s gé tú moǹ bel ea kọọ̀ “bèèla bel” loomá bel ea kil ló gè palàge tú ọ̀ẹ̀ dẽe ẹbmà, àbèè ge dò nen ẹ̀b, àbèè kọ èé láá kọọ̀ “ge ẹ̀b bé e nen labví láb naa,” dì belí bé e ene kpá e ba baamà tẽ́ Kpá Káí e ba beè emí mm̀ Gríìk kọ́ naa.
