1. Éé ní ea é náa kọ é nyimá ló nen ea bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é?

 NEN ea bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo ólò pììgà boo gè naa gbò nú ea beè zìgà vaá ló kà kà bel. (Ps. 15:4) Gbò nen ólò nyimá kọọ̀ bàé láá dẹlẹ̀ẹ̀ẹ nyíé boo. È gbĩ́ì kọọ̀ bẹẹ gbò vígà págbálà nè pábia á ié íb bùlàá kìlmàí ló. Éé ní eé naa kọbé gbò nen láá dẹlẹ́i nyíé boo é?

2. Mósĩ́ deè ní eé láá zogè kọ è bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é?

² Née é láá tú bá kpóó siimá dõòna gbò kọ bàá dẹlẹ́i nyíé boo. Èé láá naa kọọ̀ dõòna gbò á dẹlẹ́i nyíé boo tení dú ló nú e náà. Gbò nen kọ́ọ̀ ge dẹlẹ nyíé boo nen bélí gè ié kpègè. À ólò tàvàlà ge ié; sõò à ólò valí gè pee. Jìhóvà a náa gbò nú ea náa kọ é dẹlẹ́ẹ nyíé boo. Èé láá dẹlẹ́ẹ nyíé boo lee boo béè kọọ̀ “kọ̀láá kà nú ea náa bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo.” (Ps. 33:4) Vaá à gbĩ́ kọ é noè ẹlẹ. (Ẹ́fẹ. 5:1) Naanii èé bugi togó boo nu dòòmà bá sìgà gbò gyóòlo Jìhóvà e ba beè nó ba Tẹ̀ ea di káála, vaá zogè kọọ̀ bà bọ́ẹ̀ ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. Èé ló nágé bel boo vòò kà kpãa ea é nveè bá nèi kọ é bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo.

3-4. Mósĩ́ deè ní e neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Dániẹ̀l beè zogè kọ à bọ́ẹ̀ ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é, vaá mókà bíb ní e níá náa kọ é bĩiná bẹẹ bá ẹ́?

³ Neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Dániẹ̀l beè zogè kà lé nu dòòmà bá ea kil ló gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. Náa kal ló béè kọọ̀ ba beè siíe kilma Bábilọ̀n, a beè zogè kọ à dúè nen e bàé láá dẹlẹ nyíé boo. Gbò nen beè kpáá palàge dẹlẹ́ẹ nyíé boo, vaá  tení dú ló nvèè bá ea aa bá Jìhóvà, a beè tàb gyáálá Nèbúkadnezzà ea dú Méné pá Bábilọ̀n. À íe dee e Dániẹ̀l beè kọ́ nè ménéí kọọ̀ nyíè Jìhóvà náa ẹ́ẹẹ́ ló​—níì íb nakà lẹ̀ẹ̀la tómí ní e méné gbĩ́ gè dã̀e nì. A beè bĩiná sìà kpóó ló boo béè kọọ̀ Nèbukadnezzà ólò bã̀ pọ́lọ́ súng! (Dán. 2:12; 4:​20-22, 25) Gã́bug gbáá aa ló tṍóá, Dániẹ̀l beè kpáá zogè kọọ̀ à bọ́ẹ̀ ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo tṍó ea beè tàb lẹ̀ẹ̀la tóm ea beè tàvàlà ge dã́tẽ́ ló ea beè sila gbàà kú tọọ̀ pá Bábilọ̀n. (Dán. 5:​5, 25-29) Tṍó e tṍó téní, Dèráíọ̀s ea dú Med nè gbò e bà géè sí tóm nèe beè nvèè nàgé kpíi ló kọọ̀ “nyómá Bàrì beè dìé boo.” Ba nyímá kọọ̀ Dániẹ̀l beè “bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo vaá náa beè dú gè gbĩ́ tọ́ọ̀ kà pọ́lọ́ mòníe bá.” (Dán. 6:​3, 4) Bã̀àna gbò e bà géè fã̀ dõòna kà gbò ńbàlì beè nyimá kọọ̀ bàé láá dẹlẹ̀ẹ̀ nyíé boo gbálà ea géè fã̀ Jìhóvàí!

⁴ Téní dú ló nu dòòmà bá Dániẹ̀l, èé láá bĩiná bẹẹ bá kọọ̀: ‘Nda ólò labví láb naa vàẹ kilma ló gbò e bè níì pá vígà nì ẽ? É kọ bà nyímám ló kọọ̀ m̀ dúù nen em ólò sí tóm e ba beè nèm nè nen e bàé láá dẹlẹ nyíé boo?’ Éé ní ea náa vaá à dú bíi kọ é bĩiná gbò bíbvá bẹẹ bá ẹ́? Boo béè kọọ̀ è túù lèèlà nè Jìhóvà tṍó e bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo.

5. Éé ní ea náa vaá ba beè nyimá ló Hànànáíà naamá nen ea beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é?

⁵ Tṍó e Méné Nìhèmáíà kpáá dààmà togó gè tìb gbò gbọọ̀ Jèrúsalẹ̀m mm̀ gbáá 455 B.C.E., a beè gbĩ́ gbò gbálà ea dẹlẹ nyíé boo e bàé láá palàge ẹ̀b  nú ea kil ló pọ̀b boní. Nìhèmáíà beè sà Hànànáíà ea dú togó boo ke tõ̀ò gũ̀a nvee zẹ̀ẹ̀ gbò ea beè sà. Kpá Káí baatẽ́ kọọ̀ Hànànáíà beè “palàge bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo vaá siiá pọ̀ ló kà kà Bàrì èlmà gã́bug na gbòa.” (Nìh. 7:2) Vulè e Hànànáíà íe kilma ló Jìhóvà nè ge kọọ̀ náa gbĩ́ gè naa tọ́ọ̀ kà nu ea bẽ́émáe beè naa kọ á tú kọ̀láá kà tóm e bà née kolmá nu. Gbò kpãaí é láá naa nagé kọọ̀ gbò nen á dẹlẹ́i nyíéi boo ló tóm e gé sí nè Bàrì.

6. Mósĩ́ deè ní e Tékèkọ̀s beè zogè kọ à dúè kóò e neǹ tóm Pọ́ọ̀l é láá dẹlẹ nyíé boo é?

⁶ Nvèè kpíi ló nu dòòmà bá Tékèkọ̀s, ea dú ene kà kóò e Pọ́ọ̀l beè palàge dẹlẹ nyíé boo. Tṍó e ba beè sii Pọ́ọ̀l gbẹẹ́ tọ, a beè dẹlẹ nyíé boo Tékèkọ̀s vaá baatẽ́ kọọ̀ “ẹ̀ẹ̀ neǹ tóm e nen é láá dẹlẹ nyíe boo.” (Ẹ́fẹ. 6:​21, 22) Pọ́ọ̀l beè dẹlẹ́ẹ nyíé boo, níì áá boo béè kọọ̀ à lẹ̀ẹ̀là kpá má pá vígà e bà di Ẹ́fẹsọ̀s nè Kọ́lọsì nì, sõò à ólò siè va kpóó ló vaá nvèè va nyíé gbàà. Nu dòòmà bá Tékèkọ̀s kẽéí nyíé nú ea kil ló gbò gbálà eé láá dẹlẹ nyíé boo e bà gé ẹb nú ea kil ló bẹẹ gè fã̀ Bàrì deè nieí.​—Kọ́l. 4:​7-9.

7. Éé ní eo é láá nó lọl ló gbò kànen nè gbò nvèè bá sìtóm e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo e bà di mm̀ bọọ bõ̀ònatõ̀ò ẽ?

⁷ Deè nieí, nyíéi palàge ẹẹ ló gbò kànen nè gbò nvèè bá sìtóm e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. Bà ólò tú ba tóm kolmá nu belí Dániẹ̀l, Hànànáíà, nè Tékèkọ̀s. Dì belí nu dòòmà bá, è nyímà kọọ̀ bà ólò íbá ló gbò e bà íe nu gè naa tṍó e ínà nònù èèlè nyíè zẹ̀ẹ̀ sè. Vaá nyíè gbò kànen ólò ẹẹ tṍó e gbò e ba beè nè nu gè naaí palàge kpóógá dee ló vaá naa leevè gbẹá nònù! Dì belí nu dòòmà bá, tṍó e kolí gbò e ólò noòmà Kpá Káí domá nònù dee deè nvéè sè, è ólò àgala boo kọọ̀ à íe nen ea é ne lòbèl kèsĩ́ gbò nen deeá. Vaá è dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ gbò kpá ea dúi bíí ló gè kọọmá kpẹ̀a é di. Pá vígà págbálà e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé booí ólò pàlàge ẹ̀b nú ea kilíí ló, vaá è ṍà Jìhóvà zaa boó va! Sõò, mókà gbò sĩ́deè ní e beele é láá zogè kọọ̀ è bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é?

8. Mósĩ́ deè ní eé íè ge naa nu boo bá ea bọ́ló tṍó e gbĩ́ gè nyimá nú ea kil ló dõòna gbò e? (Próvẹẹ̀b 11:13)

⁸ È vulè pá vígà págbálà nè pábia, vaá è gbĩ́ gè nyimá nú ea kil vá ló. Sõò, èé náa vó mm̀ sĩ́deè ea bọ́ló vaá née é kọ́ nèva kọ bàá kọ́ ba nuù ke gũ̀a nèi. Sìgà gbò níí Kráìst mm̀ túá gbò gbááá beè “olòó ló bel nen vaá sọlẹ̀ gã́ mm̀ bel e bè náa kuúva . . . vaá gboó ló bel e bè náa bọ́ló kọ bàá lò.” (1 Tím. 5:13) Beele née é gbĩ́ gè belí va. Sõò nen é láá ló bel ke gũ̀a nèi vaá kọ é gá kọ́ nè tọ́ọ̀ nen. Dì belí nu dòòmà bá, vígà pábia é láá kọ́ nú ea kil ló enè íb zọ̀ló ea gé téní bà nèi, àbèè dõòna kà tã̀àgã̀ ea gé kpeesĩ́ ló vaá kọ é gá kọ́ nè tọ́ọ̀ nen. Èé fã dẽè a béèlàfùl. * (Bugi Próvẹẹ̀b 11:13.) Kátogóí, naanii èé bugi togó boo gbò dìtõ̀ò ea é bĩ́íná kọ é gṍ bel ea di ke gũ̀a.

9. Mósĩ́ deè ní e buù nen ea di mm̀ tọ é láá zogè kọ bà bọ́ẹ̀ ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é?

⁹ Mm̀ tọ. À kuu bá buù nen ea di mm̀ tọ kọ á tú bel ke gũ̀a ea kuu pá tọ gbẹá ke gũ̀a. Dì belí nu dòòmà bá, va ea gé nyoone nvéè Kráìst é láá ié enè íb dùm ea bẽ́émá a dóm. É kọọ̀ a dóm é kọ́ nè  dõòna gbò naa ní e kẹ́ẹ é sííe? Ẽ́èe! À vulè a va, vaá náa é gbĩ́ gè naa tọ́ọ̀ nu ea é biilée nyíe. (Ẹ́fẹ. 5:33) À ólò tàn gbò nvín ãa kọọ̀ bàá tú lé bá faamàè va. À palàge dú bíi kọọ̀ gbò tẹ̀ nè kà á nyimá níí. Bà náa é síìmà kẹ́ẹ̀ ba gbò nvín tení dú ló gè kọ́ ba gbò lọ̀ nè dõòna gbò. (Kọ́l. 3:21) À dú bíi kọọ̀ gbò pá nvín á nyimá nu kọbé bà náa tú bel ke gũ̀a ea kil ló nen ea di mm̀ ba tọ kọ́ nè dõòna gbò, kọbé nyíe va náa biilé. (Dìt. 5:16) Tṍó e buù nen ea di mm̀ tọ piìga boo gè gṍ bel ke gũ̀a, à ólò naa kọọ̀ gbaa ló ea di mm̀ tọ á aga ló.

10. Éé ní ea bãaà mm̀ ge dú lé kóò e? (Próvẹẹ̀b 17:17)

¹⁰ Zẹ̀ẹ̀ pá kóò. Gã́bug tṍó, à ólò leemá gã́bug bẹ̀ì ge ló bel ke gũ̀a nè bẹẹ díì-díílá kóò. Sìgà tṍó àé láá tàvàlàí ló gè naa vó. Àé láá tàvàlàí ló gè ló bẹẹ bel ke gũ̀a nè dõòna nen, vaá à ólò tãagẽ́i tṍó e nyímà kọọ̀ bẹẹ kóò ló bel e beè kọ́ nèeá nè dõòna gbò. Sõò, nyíéi ólò palàge ẹẹ ló nen ea tú bel e kọ́ọ̀ nèe gbẹẹ́ ke gũ̀a! Ẹ̀ẹ̀ kà “lé kóò.”​—Bugi Próvẹẹ̀b 17:17.

11. (a) Mósĩ́ deè ní e gbò kànen nè ba gbò va ólò zogè kọọ̀ bà bọ́ẹ̀ ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é? (b) Éé ní eé láá nó lọl ló bá e neǹ kànen beè sií ló bel ke gũ̀a mm̀ bõ̀ònatõ̀ò nè tṍó ea íná ló pá a tọ ẹ́? (Ẹ̀b fùtó.)

¹¹ Mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Kpá Káí kọ́ nú ea kil ló gbò kànen e bà gṍ bel ke gũ̀a kọọ̀ bà dì belí “ketõ̀ò gũ̀a aa bá fọ́ọ́lọ́, [nè] ketõ̀ò gũ̀a aa bá ìlìsẽ́ boo” kilma ló pá vígà. (Àìz. 32:2) È nyímà kọ èé láá taaá ló ló bel nè pá vígàí, vaá dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ kọ̀láá kà bel e lóò nèva, é gbẹ́á ke gũ̀a. Née ólò tãagẽ́ va kọ bàá ló bel ke gũ̀a nèi. Gbá ló vó, nyíéi ólò ẹẹ ló vaà bẹẹ gbò kànen boo béè kọọ̀ bà náa ólò tãagẽ ba dóm kọ bàá ló bel ea kil ló pá vígà neè va. Mm̀ kà kà, à dú lé kọọ̀ gbò kànen náa ólò ló bel ea kil ló pá vígà nè ba gbò va. Vaà ene kà neǹ kànen beè kọọ̀: “Nyíém ẹẹ kọ ńdáà dóm náa ólò kọ́ nú ea kil ló gbò e ba beè kãa àbèè gbò ea dú bíi ge siè kpóó ló nèm, kọbèè ba bée náa ólò kọ́ nèm. Nyíém ẹẹ kọọ̀ ńdáà dóm náa ólò ló gbò  bel e náa kuúm nèm. M̀ ólò gbóó láá zọ̀ dénè nen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò loá sọ́l. Vaá m̀ dẹlẹ̀ nàgé nyíé boo kọọ̀ tṍó em kọ́ọ̀ nú ea kil ló gbò tã̀àgã̀ em gé téní bá nèe, àé gbẹ́ẹ́ ke gũ̀a.” Mm̀ kà kà, à ólò tàn dénè bẹ̀ì ge ié dùm ea é náa kọọ̀ nen á láá dẹlẹ́i nyíé boo. Mókà gbò kpãa ní ea é nveè bá nèi kọ é sìm tùlà nakà nu sẹ̀ẹ̀a sĩ́í ẽ́? Naanii èé ló bel boo vòò kà nú ea láá nvèè bá nèi.

12. Éé ní ea náa vaá èé láá kọọ̀ vulà ní ea dú kpò kúm dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é? Nè nu dòòmà bá.

¹² Vulà ní ea dú kpò kúm dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é. Jíízọ̀s beè kọọ̀ bàà kà log ea palàge bọọ dú gè vùlè Jìhóvà nè o nen. (Máát. 22:​37-39) Bẹẹ vulè kilma ló Jìhóvà ólò naa kọ é láá nó a bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo ea gbõomaá. Dì belí nu dòòmà bá, vulè e íè kilma ló pá vígà págbálà nè pábia ólò naa kọ é tú bel e bà kọ́ nèi gbẹẹ́ ke gũ̀a. Nàa bọ́ló kọ é tú bel ke gũ̀a ea kil vá ló, e nyímà kọọ̀ àé biilé va nyíe àbèè ge màn nyaa ló nèva kọ́ nè dõòna gbò.​—Jọ́ọ̀n 15:12.

13. Mósĩ́ deè ní e kìlmà kpá ló kẽ ólò nvèè bá nèi kọ é bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é?

¹³ Kìlmà kpá ló kẽ é nveè bá nèi kọ é bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. Neǹ vígà ea kilmà kpá ló kẽ náa ólò di boo bé ea é náa vaá bà leelàẹ̀ẹ vaá dú túá nen ea é ló bel ea kil ló nú ea beè naaá nè dõòna gbò. (Fíl. 2:3) Náa ólò naa kọọ̀ gbò nen á ẹbvìèe belí kọọ̀ ẹlẹ palàge nyimàè nú ea kil ló bel ea di ke gũ̀a tṍó ea nyímá kọọ̀ náa é láá loè lolìè dẽe. Kìlmà kpá ló kẽ é nveè nàgé bá nèi kọ é gá dõogẽ zaali bel e nyímà kọọ̀ á gé mm̀ Kpá Káí àbèè mm̀ gbò kpá ea dẹ̀ẹ̀a boo Kpá Káí.

14. Mósĩ́ deè ní e nyìmànù ólò nvèè bá nèi kọ é bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é?

¹⁴ Nyìmànù é nveè bá nè neǹ Kráìst kọ á nyimá tṍó ea bọ́ló “gè pĩi nè tṍó gè ló bel.” (Ẹ̀klì. 3:7) Gbò e bà di sìgà bálásĩ́ ólò kọọ̀ “lòbel dú ẹ́ẹ́ kpé, sõò pĩ́í dú nóò kpé.” Níà ge kọọ̀, à íe tṍó ea dú lé gè pĩi, tãa vó e lóò bel. Níà nú ea náa vaá kpá Próvẹẹ̀b 11:12 à ãanéi kọọ̀: “Neǹ ea íe kàà nyìmànù ólò gbẹá pĩ́í” ẽ́. Bugi togó boo nakà nu dòòmà báí. Ene kà neǹ kànen ólò bọọgẹ̀ gbĩ́ gè nvèè bá nè dõòna kà gbò bõ̀ònatõ̀ò e bà íe gbò nu ànà-ànà. Nvèè kpíi ló bel e dõòna kà neǹ kànen kọ́ kìlmàé ló, à kọ́ọ̀: “À ólò palàge ọẹ̀ dẽe kọbé náa ló bel ke gũ̀a ea kil ló dõòna kà bõ̀ònatõ̀ò.” Nyìmànù ea íeí a náa kọọ̀ gbò kànen e bà gbá di mm̀ tẽ̀ènè kà bõ̀ònatõ̀ò á fã̀e dẽe. Bà palàge àgala boo kọọ̀ náa é kọ́ ba bel ke gũ̀a nè dõòna gbò.

15. Nè nu dòòmà bá ea zógè bé e gè ló kà kà bel é láá naa kọọ̀ dõòna gbò á dẹlẹ́ ni nyíé boo naa.

¹⁵ Ge ló kà kà bel dú dõòna kà nú ea ólò naa kọọ̀ gbò nen á dẹlẹ́i nyíe boo. È ólò palàge dẹlẹ nyíé boo nen ea ló kà kà bel boo béè kọ è nyímà kọọ̀, náa é kpọ́ kyáá bel. (Ẹ́fẹ. 4:25; Híb. 13:18) Dì belí nu dòòmà bá, dòòmà dẽe ló kọ ò gbĩ́ gè kpáá sìm kilsĩ́ mm̀ o kalì ge noòmà nu. Boo béè vó, ò gbóò kọ́ nè dõòna nen kọ á pãane tṍ o lòbèl vaá á kọ́ gbò kiẽ́e ea dú bíi ko ó sí tóm boo. Mée ní eo dẹlẹ̀ nyíé boo kọọ̀ àé ló kà kà bel ne ni ẽ́? É kọọ̀ nen ea é kọ́ nú eo gbĩ́ gè dã̀ sẹ̀ nen ea é ló kà kà bel nè ni ẽ́? Ò nyímà a ààla. Kpá Káí kọ́ọ̀: “Ge dùùlà bá deè tṍ nen gbẹá kèsĩ́ gbò nen léè èl vulè ea gṹá. Kom ea bã́ ló nen aa bá a kóò bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo.” (Pró. 27:​5, 6) Kà kà bel e bẹẹ kóò kọ́ nèi  ólò dọ̀ bélè tṍó e tṍó ni téní, náa kàl ló béè kọọ̀ à ólò tàvàlàí ló ge vàlẹ̀ bá tù.

16. Mósĩ́ deè ní e kpá Próvẹẹ̀b 10:19 kọ́ bé e gè lẹ̀ẹ̀là bel ló bẹẹ bá dú bíi naa ẽ́?

¹⁶ Ge lẹ̀ẹ̀là bel ló bẹẹ bá palàge dú bíi be è gbĩ́ì kọọ̀ dõòna gbò á dẹlẹ́i nyíé boo. Nakà kpãaí ólò nvèè bá nèi kọ é pĩi tṍó e gbò nen gbĩ́ kọ é ló bel ea di ke gũ̀a. (Bugi Próvẹẹ̀b 10:19.) Àé láá tàvàlàí ló gè lẹ̀ẹ̀là bel ló bẹẹ bá tṍó e di boo Íntanèt. Be née ọ́ẹ̀ dẽe, èé láá naa kọọ̀ gã́bug nen á dã́ bel ea di ke gũ̀a. Vaá tṍó ea ni zaalà, née é láá lẹ̀ẹ̀là bel ló bé e gbò ea íná bá é síímá tóm naa, àbèè gã́bug tã̀àgã̀ ea é silà aa m. Ge lẹ̀ẹ̀là bel ló bẹẹ bá ólò nvèè nàgé bá nèi kọ é pĩi tṍó e gbò nàà uú boo kẹlẹ́i kọ é ló gbò bel ke gũ̀a ea é tú pá vígà nvee kè bá gẹẹ-gẹẹ ló. Níí é láá naaá tṍó e gbò bila pẹ̀gẹ̀lẹ̀ gé bĩ́ínái bel gbẹá dó e bà kub bẹẹ sìtóm kọ̀ kpẹ̀a. Èé láá tú nòòkúu ea di mm̀ Kpà Káí ea kọ́ “é tú nu bọbmá [bẹẹ] bũunu” siimá tóm tṍó ea meà naa vó, àbèè tṍó e kpeèsĩ́ ló dõòna kà gbò dìtõ̀ò. (Ps. 39:1) Kọbèè è gé zọ pá bẹẹ tọ, bẹẹ gbò kóò, pá vígà, àbèè dõòna gbò naaá nu, à dú bíi kọ é bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo. Vaá à dú bíi kọ é lẹ̀ẹ̀là bel ló bẹẹ bá kọbé è láá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo.

17. Mósĩ́ deè ní e beele é láá nvèè bá naa kọọ̀ pá vígà e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò á dẹlẹ nyíé boo ene ẽ́?

¹⁷ Nyíéi palàge ẹẹ kọọ̀ Jìhóvà náa kọ é di zẹ̀ẹ̀ pá vígà e bà vulà vaá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo! À dú tóm ea di bá dénè bẹ̀ì ge naa nú ea é náa kọọ̀ pá vígà págbálà nè pábia á dẹlẹ́i nyíé boo. Tṍó e buù bẹ̀ì piìga boo gè ié vulè, kìlmà kpá ló kẽ, nyìmànù, vaá lẹ̀ẹ̀là bel ló bẹẹ bá, àé náa kọọ̀ dénè gbò e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò á dẹlẹ nyíé boo ene. À dú bíi kọ é kilsĩ́ gè sí tóm agẹlẹ bá ge zogè kọọ̀ è dúù nen e dõòna gbò é láá dẹlẹ nyíé boo. Naanii èé nó bẹẹ Bàrì Jìhóvà, vaá kilsĩ́ gè zogè kọ è bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo.