1-2. Éé ní ea náa vaá à bọ́ló kọọ̀ nòòtẽ́ ea kil ló Sámsìn á leemái ẽ́?

 ÉÉ NÍ ea ólò bã̀ ní bùlà tṍó eo dã́à béè Sámsìn ẽ? Be à sẹlẹ, ò ólò kẽea boo ene kà gbálà ea beè palàge ié kpóó. Níà kà-kà. Sõò Sámsìn beè nè béèlàfùl e pọ́lọ́ nu beè sìlà aa m. Náa kal ló béè vó, Jìhóvà beè ká bùlà gbẹẹ́ boo a bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo, vaá kọ bàá emí nú ea kilíé ló mm̀ Kpá Káí kọbé à dọ bélè nèi.

² Jìhóvà beè tú Sámsìn siimá gã́bug tóm dũ̀ùnè kọbé à nveè bá nè pá Ízràẹ̀l, ea dú gbò e ẹlẹ beè sà. Gã́bug gbáá aaló tṍó e Sámsìn ú, Jìhóvà beè kọ́ nè neǹ tóm Pọ́ọ̀l kọ á emí a bée nvee gbàà béè gbò e ba beè ié zìgà. (Híb. 11:32-34) Nu dòòmà bá Sámsìn é láá sièi kpóó ló. A beè dẹẹa boo Jìhóvà bã̀àna tṍó e nu beè palàge tàvàlàẹ́ ló. Naanii èé ló bel boo nú eé láá nó lọl ló Sámsìn, nè bé ea nu dòòmà bá é láá sièi kpóó ló naa.

3. Mókà tóm ní e Jìhóvà beè nè Sámsìn ẽ?

³ Sámsìn beè mea tṍó e pá Fìlístìà géè lẹ̀ẹ̀là bel ló pá Ízràẹ̀l, vaá ba beè palàge biigè va ló. (Jọ́j. 13:1) Ba pọ́lọ́ bẹlbẹ̀l beè naa kọọ̀ pá Ízràẹ̀l á palàge mòn tã̀àgã̀. Jìhóvà beè sà Sámsìn kọọ̀ ẹlẹ ní ea é “gyaama sĩ́ mm̀ ge dùùlà pá Ízràẹ̀l lọl bá pá Fìlístìà ẹ.” (Jọ́j. 13:5) Níà kà agẹ tóm! Kọbé Sámsìn láá sí nakà tóm ea tavàlàí, àé dú bíi kọ á dẹẹa boo Jìhóvà.

4. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà beè nvèè bá nè Sámsìn kọ á ié dì pọ́ì aa bá pá Fìlístìà ẹ? (Jójìs 15:14-16)

⁴ Bugi togó boo ene kà nu dòòmà bá ea kil ló bé e  Sámsìn beè dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà naa, nè bé e Jìhóvà beè nvèè bá nèe naa. À íe tṍó e gbò bé pá Fìlístìà beè gbĩ́ gè sii Sámsìn gbẹá Líhaì, vaá àé láá dú kọọ̀ boní beè di Júdà. Pọ̀ beè sii pá Júdà, vaá vó beè naa kọ bàá beeláfùl ge tú Sámsìn nè pá a gbò ọ́b. Gbò e bà dṹùnà Sámsìn beè tú bàà kà ãa díí bọbmáe vaá túe nè pá Fìlístìà. (Jọ́j. 15:9-13) Sõò, “nyómá Jìhóvà” beè nvèè kpóó ló Sámsìn naa ní ea táálá dííá lọa lóóe. Tṍóá, a beè gbóó “mòn kpóó kè gã́ págbálà nom̀ tee ea gáà kãa,” a beè tú lọl kẽ vaá fẹẹmá 1,000 gbò gbálà e bà dú Fìlístìà!—Bugi Jọ́jìs 15:14-16.

5. Mósĩ́ deè ní e Sámsìn beè zogè kọọ̀ à dẹlẹ̀ẹ̀ nyíé boo Jìhóvà tṍó ea tú kpóó kè gã́ nom beemá bé é?

⁵ Éé ní ea beè naa kọọ̀ Sámsìn á tú kpóó kè gã́ págbálà nom̀ teeá beemá béé? Náa beè dú nu e ba beè olòó beemá bé! Mm̀ kà-kà, Sámsìn beè nyimá kọọ̀ àé dú bíi kọ á dẹẹàẹ̀ boo Jìhóvà kọbé à láá beè elìè bá, níì ge dẹẹa boo íb nu ea é beemá bé nì. Gbálà ea beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé booí beè tú nu ea beè di kẽ tṍóá siimá tóm kọbé à láá mm-mè bùlà Jìhóvà. Boo béè kọ Sámsìn beè dẹẹa boo Jìhóvà, Jìhóvà beè naa kọ á bé èlbá.

6. Tṍó e gé sí tóm e bà néi mm̀ bõ̀ònatõ̀ò, éé ní ee láá nó lọl ló Sámsìn ẽ?

⁶ Be beele dẹẹà nàgé boo Jìhóvà, èé láá sí gbò tóm e bà néi, kọbèè à gá náa vaá tómá à tàvàlà ge sì. Bàrì é láá nvèè bá nèi mm̀ sĩ́deè ea é bọọí ló. Dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Jìhóvà ea beè nè kpóó Sámsìna, é nveè bá nè ni kọ ó láá naa a bùlà be ò kilsĩ́ gè dẹ̀ẹ̀àẹ́ boo.—Pró. 16:3.

7. Mókà nu dòòmà bá ní ea zógè bé e gè gbĩ́ tùle lọl bá Jìhóvà dú bíi naa ẽ́?

⁷ Gã́bug pá vígà págbálà nè pábia e bà gé sí tóm gè tìb tọ gè tõó m fã̀ Bàrì a zógè kọọ̀ bà dẹlẹ̀ẹ̀ nyíé boo Jìhóvà. Tṍó ea kil nvéeá, pá vígàí beè olòó tã̀ vaá tìb ãa Kíndòm Họ́ọ̀l nè dõona kà gbò tọ gè tõó m fã̀ Bàrì. Sõò, tṍó e tṍó téní, a beè dú bíi kọ bàá nyaaná bá ló sìgà nu. Boo béè bé e gã́bug nen gé bã́ mm̀ bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà naa, gbò gbálà e bà gé túlè tómí beè bàn nvèè bá lọl bá Jìhóvà vaá gbĩ́ ãa  sĩ́deè ge siimá tómí. Níí bãàa mm̀ gè zalí tọ e ba ni tìb lọ̀l vaá sí tóm ló. Robert ea ã́àa zọ̀ pá vígà e bà gé tìb gbò tọí beeá ló bàlà booí siá tóm kọ́ọ̀, “Túá ból, a beè tavala ló sìgà nen gè tú nakà ãa sĩ́deèí siimá tóm. A beè palàge dú kele ló bé e géè naa nu naa tṍó ea kil nvéeá. Sõò, pá vígà beè dì kpènà ló gè nyaaá nyoone ãa nòònù ea bã́ kẽí, vaá à palàge dọa bàlà kẽ kọọ̀ Jìhóvà gé tã́ànè dee bá nakà ãa nòònùí.” Níì ene kà nu dòòmà bá ea zógè bé e Jìhóvà gé tú pá a gbò siimá tóm naa, kọbé bà láá mm-mè a tóm̀ bùlà. Lọl tṍó tẹlẹ tṍó, èé láá bĩiná bẹẹ bá kọọ̀, ‘É kọ m̀ gé gbĩ́ tùle ea aa bá Jìhóvà vaá nyaaá nyoone ãa nòònù ea bã́ kẽ kọbé m̀ láá sí tóm nèe?’

8. Tṍó e múú beè palàge tàn Sámsìn, éé ní ea beè naa ẽ́?

⁸ Àé láá dú kọ a beè bọọ́ ní tṍó eo bugì dõona kà gbò nòòtẽ́ ea kil ló tóm e Sámsìn beè sì. Áá ẹ̀ẹ̀ beè fẹ́ kpẹẹ̀, vaá tṍó e tṍó téní, a beè fẹ́ 30 nen e bà dú Fìlístìà gbẹá boǹ Áshkẹlọ̀n. (Jọ́j. 14:5, 6, 19) Sámsìn beè nyimá kọọ̀ náa gáẹ̀ láá siè gbò tómí be níì nvèè bá ea aa bá Jìhóvà nì. Níí beè dọa bàlà kẽ tṍó ea beè fẹ́ 1,000 nen e bà dú Fìlístìà, vaá múú à gbóó palàge tànie. Éé ní ea beè naa ẽ́? Tãa vó ea dẹẹa boo a bá vaá gbĩ́ múú ea é ṍ, a beè kolí Jìhóvà kọ á nveenìè bá neèe.—Jọ́j. 15:18.

9. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà beè aalá tãagã ló Sámsìn ẽ? (Jọ́jìs 15:19 nè émì nú ea di kè kẽ)

⁹ Jìhóvà beè aalá tã̀àgã ló Sámsìn vaá na kọ á ié múú gè õ̀. Tṍó e Sámsìn ṍ múúá, “dùm beè kpáá bã̀é m, vaá lóóe beè gbóó dĩ̀ìnà.” (Bugi Jọ́jìs 15:19 nè émì nu ea di kè kẽ.) Àé láá dú kọọ̀ nakà múúí beè dì dọ̀ tṍó e neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Sámuẹ̀l beè emí kpá Jọ́jìs kè bá tule nyómá káí Bàrì. Pá Ízràẹ̀l e ba beè mòn múú ea géè gbaláí beè láá olòó kẽea boo kọọ̀ be bà dẹẹàẹ̀ boo Jìhóvà, àé nveenìè bá neè va tṍó e bà íèè bíi ló nvèè bá.

10. Be è gbĩ́ gè ié nvèè bá lọl bá Jìhóvà, éé ní eé íè ge naa ẽ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

¹⁰ Kọbèè è palàge nyimá nu àbèè è íè gã́bug kalì, vaá e sí gã́bug tóm mm̀ bõ̀ònatõ̀ò Jìhóvà, à dú bíi kọ é kilsĩ́ gè dẹ̀ẹ̀àẹ́ boo. À bọ́ló kọ é kìlmà kpá ló kẽ vaá nyimá kọọ̀, èé láá naa gbò nú e Jìhóvà gbĩ́ kọ é naa áá tṍó e dẹẹàẹ́ boo. Sámsìn beè ié kói ea dúe bíi ló tṍó ea ṍ múú e Jìhóvà née. Dì belí Sámsìn, à bọ́ló kọ é tú nvèè bá ea a bá Jìhóvà kọbé è láá kilsĩ́ gè fã̀e mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo.—Máát. 11:28.

11. Mósĩ́ deè ní eé láá dẹẹa boo Jìhóvà ẹ? Nè nu dòòmà bá.

¹¹ Bugi togó boo nu dòòmà bá ene kà vígà págbálà ea bée kọlà Aleksey, ea dú Russia, ea gé téní bá agẹbá bíígá ló. Éé ní ea beè nvèè bá nè vígàí kọ á kilsĩ́ gè ié agẹló kèbá nakà tàvàlà dìtõ̀òí ẽ́? A va nè ẹ̀ẹ̀ beè olòó nó Kpá Káí vaá ié fã̀ pá tọ. À kọ́ọ̀: “M̀ ólò piiga boo ge naa gbò nú ea é náa kọ ḿ láá fã̀ Bàrì, dì belí gè nó nu boo nà lóó nè ge olòó bugi Kpá Káí buù dee. Kọ̀láá deè lọ̀ọ̀le, ńdáà va nè nda ólò gbá tú nu ea dì nè dee vaá gbá tãagã ló Jìhóvà.” Éé ní e níí nóòmài ẽ́? Tãa vó e dẹẹà boo bẹẹ bá, à bọ́ló kọ é dẹẹa boo Jìhóvà. Mósĩ́ deè e? Èé láá naa vó tení dú ló gè olòó naa gbò nú ea é agẹlẹ ló bẹẹ zìgà, dì belí gè nó Kpá Káí boo bẹẹ lóó, tãagã ló Bàrì, sí nò nù, vaá kọ́  kpẹ̀a. Jìhóvà é tã́ànè dee bá bẹẹ sìà kpóó ló. A beè nè kóì Sámsìn, vaá àé láá nè nàgé beéle.

12. Mókà pọ́lọ́ béèlàfùl ní e Sámsìn beè nè ẽ, vaá mósĩ́ deè ní e bùlà ea beè ié kilma ló gè ilí Dèláílà beè dú keleé?

¹² Sámsìn náa beè gbõoma belí nágé beéle, vaá níí beè naa kọ á nè pọ́lọ́ béèlàfùl sìgà tṍó. A beè nè ene kà pọ́lọ́ béèlàfùl ea màn agẹbá tã̀àgã̀. Tṍó e Sámsìn ni tú sìgà gbáá siimá tóm dì belí neǹ bèèla, “a beè gbóó vùlè ene kà nvín pábia ea dú kolo-kolo kẽè Sórẹ̀k, ea bée kọlà Dèláílà.” (Jọ́j. 16:4) Besĩ́ à kalá dọ̀ tṍóá, Sámsìn beè gbĩ́ gè ilí ene kà nvín pábia ea dú Fìlístìà, sõò nakà nòònùí beè “aa bá Jìhóvà,” boo béè kọ à “géè gbĩ́ nèà deè ge kyọ̀ọ̀mà sĩ́ pá Fìlístìà.” Sìgà tṍó aaló tṍóá, Sámsìn beè tõó tọọ̀ ene kà ńnváá kyãa ól ea dú Fìlístìà, ea di boǹ Gázà. Tṍóá, Bàrì beè nè kóì Sámsìn kọ á dàlà gbànsĩ́ ea géè kpènà boná lọ̀l. (Jọ́j. 14:1-4; 16:1-3) Àé láá dú kọ Dèláílà beè dú Ízràẹ̀l, vóà naa, náa beè gbĩ́ gè ilíe boo béè ge bé pá Fìlístìà.

13. Mósĩ́ deè ní e Dèláílà beè naa kọọ̀ pọ́lọ́ nu á naaá ló Sámsìn ẽ́?

¹³ Dèláílà beè tú gã́bug kpègè lọl bá pá Fìlístìà boo béè ge tení ló Sámsìn nvèè vá bá. Àé láá dú kọọ̀ Sámsìn beè palàge vùlè Dèláílà—vó ní ea beè naa kọ á gá nyimá ló nu e Dèláílà é láá naa ẽ́. Kọ̀láá bé ea dì naa, Dèláílà beè kilsĩ́ gè tãgĩ bá Sámsìn kọ á kọ́ kpò kúm a kpóó neèe, vaá Sámsìn beè kọ́ nèe. À dú pọ́lọ́ kọọ̀ Sámsìn beè naa nú ea náa kọ á gá ié ná kpóó, vaá naa kọọ̀ Jìhóvà á gá tenmà nàe mm̀ sìgà tṍó.—Jọ́j. 16:16-20.

14. Éé ní ea beè naaá ló Sámsìn boo béè kọ a beè dẹlẹ nyíé boo Dèláílà e?

 ¹⁴ Pọ́lọ́ nu beè naaá ló Sámsìn boo béè kọ a beè dẹlẹ nyíé boo Dèláílà, tãa vó ea dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà. Pá Fìlístìà beè sii Sámsìn vaá gimèe dẽe. Pá Fìlístìà e ẹlẹ beè bé èlbá tṍó ea kil nvéeá beè siíe nvee tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́ ea di Gázà, vaá túe naamá gyóòlo ea é ólòó gbẽ̀ kpá kyàlà nèva. Enè deé e pá Fìlístìà géè ié sẹ̀lẹ̀nù, ba beè gbóó siimà kẹ́ẹ̀ Sámsìn. Tã́gíní bé e ba beè tuumá kọọ̀ ba ńbàlì ea kọlà Dégòn ní ea túè Sámsìn nveenìè vá báá, ba beè vaalá gã́bug vààla gyọ́ọ nèe. Ba beè tú Sámsìn lọl tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́á siimá kẽè ba sẹ̀lẹ̀nùí, kọbé à náa “nuù mang” nèva, vaá nvèèmàe lẹ́.—Jọ́j. 16:21-25.

15. Mósĩ́ deè ní e Sámsìn beè kpáá zogè kọ à dẹlẹ̀ẹ̀ nyíé boo Jìhóvà ẹ? (Jọ́jìs 16:28-30) (Ẹ̀b fòtó ea di boo kóó kpáí.)

¹⁵ Sámsìn beè ié kà agẹbá lọ̀, sõò a beè kilsĩ́ gè fã̀ Jìhóvà. A beè gbĩ́ nèà deè ge siimá tóm e Bàrì beè nèe, ea dú gè kyọ̀sĩ́ pá Fìlístìà. (Bugi Jọ́jìs 16:28-30.) Sámsìn beè bàn Jìhóvà kọọ̀: “Naa kọ ḿ láá kpẽ́ pọ́lọ́ e pá Fìlístìà sím-mí.” Kà-kà Bàrì beè aalá tã̀àgã ló Sámsìn vaá naa kọ á kpáá ié kói ea síímá tóm dũ̀ùnè. Vó beè naa kọ Sámsìn á fẹ́ gã́bug pá Fìlístìà deeá èlmà bé ea beè zẹ́ẹ́ fẹ́ va naa.

16. Éé ní eé láá nó lọl ló lọ̀ e Sámsìn beè ié é?

¹⁶ Náa kal ló béè kọọ̀ kà agẹbá pọ́lọ́ nu beè naaá ló Sámsìn boo béè a lọ̀, náa beè aa ló gè naa bùlà Jìhóvà. Be è lọ̀ vaá bà nèi kọ̀bèl, àbèè bà lọlíi dọ̀ tóm bá, náa bọ́ló kọ é òòà aa ló gè fã̀ Jìhóvà. Kẽea boo kọọ̀ Jìhóvà di kpènà ló gè ia ló nèi. (Ps. 103:8-10) Náa kal ló béè kọọ̀ è ólò ié lọ̀, Jìhóvà é láá túi siimá tóm belí bé ea beè tú Sámsìn siimá naaá.

17-18. Éé ní ea náa vaá nu dòòmà bá Michael à siè ni kpóó lóé? (Èb nàgé fòtó.)

¹⁷ Bugi togó boo nu dòòmà bá ene kà nvín ãa gbálà ea bée kọlà Michael. A beè olòó tú gã́bug tṍó siimá tóm nè Jìhóvà, vaá a beè dú neǹ nvèè bá sìtóm mm̀ bõ̀ònatõ̀ò nè neǹ gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀a dénè tṍó. À dú pọ́lọ́ kọ a beè ié lọ̀, vaá níí beè naa kọọ̀ gbò dọ̀ tóm ea beè dìé bá mm̀ bõ̀ònatõ̀ò á aaẹ́ bá. À kọ́ọ̀, “Bésĩ́ à kalá dọ̀ tṍóá, m̀ géè tú gã́bug tṍó siimá tóm nè Jìhóvà. Mm̀ bùló, a beè tõoḿ ló belí kọọ̀ tọ́ọ̀ kà tóm em é láá si nè Jìhóvà  á gé ná. Ním beè bugi togó kọọ̀ Jìhóvà é sọ́m bá gbẹẹ́ kẽ. Sõò, ním beè agala boo kọọ̀ nà gbaa ló kilma ló Jìhóvà é láá kpáá agaló belí bé ea beè dì naa, àbèè kọọ̀ m̀ é láá kpáá ié tóm gè sí mm̀ bõ̀ònatõ̀ò belí bé em beè olòó sí naa.”

¹⁸ Nyíéi ẹ́ẹ kọọ̀ Michael náa beè òòà aa ló gè fã̀ Jìhóvà. À kpáá kọọ̀: “M ólò ká bùlà gbẹẹ́ boo gè sí tóm ló nà gbaa ló kilma ló Jìhóvà tení dú ló gè olòó kọ́ nà bùlà nèe mm̀ tãagã ló, nó Kpá Káí, nè ge olòó bugi togó boo nú em nóò.” Tṍó e tṍó téní, Michael beè kpáá ié lé bée mm̀ ba bõ̀ònatõ̀ò. Kátogóí, a dú neǹ kànen nè neǹ gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀a. À kọ́ọ̀: “Sìà kpóó ló nè nvèè bá em beè ié, èlmà tõ̀ò ní em beè ié lọl bá gbò kànen, beè naa kọ ḿ nyimá kọọ̀ Jìhóvà vulèm. Kátogóí, m láá kpáá tú õoa bug siimá tóm nè Jìhóvà. Nú em beè tení báí náa kọ m̀ agala boo kọọ̀ Jìhóvà é ia ló nè kọ̀láá nen ea aa deè ọgá.” Kọbèè e beè ié lọ̀, èé láá agala boo kọọ̀ Jìhóvà é túi siimá tóm vaá tãanèi deè bá, be è piigà bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa gè nyaaná bẹẹ dùm vaá kilsĩ́ gè dẹ̀ẹ̀àẹ́ boo.—Ps. 86:5; Pró. 28:13.

19. Mósĩ́ deè ní e nu dòòmà bá Sámsìn síè ni kpóó ló é?

¹⁹ Mm̀ nakà togó belí, e ló bel boo sìgà lé nu ea beè naaá ló Sámsìn. Náa kal ló béè kọọ̀ náa beè gbõoma, a beè kilsĩ́ gè sí tóm nè Jìhóvà, bã̀àna tṍó ea beè nè pọ́lọ́ béèláfùl boo béè vulè ea íé kilma ló Dèláílà. Jìhóvà náa beè lọ̀lẹẹ nyíé boo. A beè kpáá tú Sámsìn siimá tóm ea dú dũ̀ùnè. Jìhóvà beè kilsĩ́ gè ẹ̀bvie dì belí nen ea íe agẹ zìgà, vaá bugíe nvee zẹ̀ẹ̀ gbò e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo e kpá Híbrù 11 togó kọ́ nu ea kil lóá. Ẹ̀b bé ea síèi kpóó ló gè nyimá kọọ̀ è ge sí tóm nè bẹẹ tẹ̀ ea di káála ea vulèi, vaá ié tàn ge nvèèi kpóó ló, bọọ èlmà tõ̀ò tṍó e lóói ọọ naaà! Vóà naa, dì belí Sámsìn, naanii èé ban Jìhóvà kọọ̀: “Sóo-sóo, kẽ̀èà ḿ boo vaá ò ném kói.”—Jọ́j. 16:28.