1-3. Lə ɓə nu kəlee kaa ŋɔ gahoŋa ə lɛɛ Zehova kaa pai gu kulɔ pələ kɛi ləi gahoi tii ŋa ?

Ə́ KILIŊAHIƐ lɔ yɛ́, daa ə́ too gahoŋa mɛniɲɔn da maamɛni ɓa yii ə́ hon və ɉu. Mɛni ta lɔpee ho laa yii a gɛ ə́ kulɔ gahoi tii ŋa. Kilitɔɔmaalaa ta lɔpee ho ə́ yəi, ə lɛɛ hwá pɛli mɛni ta lɔpee ɓa. Kəlaa nowai tii hu, nuta ə pa yɛ a pɛli kpɔnmaa tɛɛ ə́ pɔ ə́ kulɔ. Ə́ wɔ kiliŋahiɛ a kɛ ləi yɛ hwilɛn na mɛnii tii ɓa ?

² Gu kəlee gu kaa haa ŋɔ gahoŋa. Gu ma mɛni lɔpee gəlee kɛ, nuta lɔpee hwa pɛli pui dɔwɔ. Kəlaa Zehova a pɛli gu kulɔi haa yəi. Ə lɛɛ aa mo yɛ : ‘ Kilista ɲowo gbəli-kpəli yii Kilista kaa pai yeetɛɛmaa kɛi mɛi, ya ɓaa haa ’ (Kɔlɛntə dɔlɔɔ 15:26).

³ Ə́ kiliŋahiɛ voloi hó kea pai ɲɔui la haa ɓa ! Zehova kaa pai haa mɛni kpɛɛi, ə lɛɛ nuai daa haa, gaa pai di nwun ɉii di yɛnɛɛ kɛ. Ə́ kiliŋahiɛ pələi ya pɛli yili dɔlɔ hɔlɔɓoi la. Zehova aa mo yɛ haaɓəlaa kaa pai nwun ɉii (Izai 26:19, TMN). Yili ɓə Biblə a kɛ ma haaɓəlaa muhəɠə mɛni.

4. (a) Gu yəi bɛlɛn mun da a haa awala kɛtii gu ɓəlan da, lə ɓə a pɛli gu hwaŋalɔi ? (b) Nuai da Zesu ni di ɓəlannaa leelee kɛ, daɠaa laa ɓo ?

⁴ Gu yəi bɛlɛn mun da a haa awala kɛtii gu ɓəlan da, yili a hee gu hu kpɔ kɛnɛ. Yili a kɛtii, gu hwii a  kpɛɛ kpɔ kɛnɛ, maahɔlɔɓo gwa gaa guɔ ma gu hwa pɛli pənəi gu ho pa a maanui tii yɛnɛɛ. Kəlaa Biblə kaa kilitɔɔmaalaa leelee tɛɛ gu pɔ (Kɔlɛntə veelɛnaa 1:3, 4 ɓo). Gu kɔɔmaa ta kaa yii a nɛ yɛ Zehova da Zesu di kaa bɔ di gu wɛlikɛmaanua nwun. Ɓɛlowai Zesu ə kɛ la lɔi mɛi, kɛlɛ-kɛlɛ hu ə kɛi li yɛ nwoo pili Lazali da maahala ni Maatə da Mali diɛ. Da Zesu ni di kɛ a ɓəlan neeleeɠaa. Biblə kaa kɛi ma : ‘ Maatə, Mali da di mááhulɔnu Lazali, di wɛli ə kɛ kpɔ Zesu ɓa a mɔlɔɔ. ’ Kəlaa holo ta Lazali ə haa (Záán 11:3-5).

5, 6. (a) Zesu ə tuwɔ ləi ɓɛlowai ə Lazali məlaa da Lazali yəi bɛlɛn nua kaa la diɛ wɔlɔ ? (b) Pələi tii Zesu ə tuwɔ la, lə mɛni ɓa yili a gu hwaŋalɔ ?

⁵ Zesu ə li Maatə da Mali hwaŋalɔi. Ɓɛlowai Maatə ə ŋaakaa la yɛ Zesu kaa pai laa, ə li ə tɔɔ dɔwɔ daa pulu. Gwəinɛɛi kɛ Zesu kaai, kəlaa ə mo ma yɛ ma “ Námu, ə́ li kɛ ɓɛ, mááhulɔnu hwəi haa.” Maatə ŋɔ kili ɓa Zesu aa kɛ lɛɛ pulu. Yili pulu, Zesu ə Mali kaa yɛ wɔlɔ. Di kaai ə mo naa maawɛli ə ɉon, ə lɛɛ ə wɔlɔ (Záán 11:21, 33, 35). Gu wɛlikɛmaamun da a haa, pələi kpɔlɔɔ yili a hee la gu hu, bələ kpɔlɔɔ ɓə Lazali haa mɛni ə hee la Zesu hu.

⁶ Pələi tii Zesu ə tuwɔ la yili a pɛli gu hwaŋalɔi. Yili a nɛ yɛ haa wɛlikpɛɛ ma. Yii Zesu kaa yɛ Nan, yili a nɛ yɛ haa wɛlikpɛɛ Zehova ɓa (Záán 14:9). Zehova a pɛli ə haa mɛni kpɛɛ a yələ kəlee mɛni ə lɛɛ yili ɓə gaa pai gɛi ɉu ho kwea li.

7, 8. Lə mɛni ɓa Maatə ho kɛ bɔ di gwɛni həɠə Lazali kama laaləi, kəlaa lə ɓə Zesu ə gɛ ?

⁷ Ɓɛlowai Zesu ə pa la Lazali kama la, kwɛni ta ə kɛ  gama laaləi. Zesu ə mo yɛ ma : ‘ Di gwɛnii tii həɠə laa. ’ Kəlaa Maatə ho kɛ bɔ, maahɔlɔɓo Lazali haa, volo naan ɲələ li kɛ (Záán 11:39). Yii Zesu ə kɛi pa gɛi kpɔnmaa tɛɛ mɛni ɓa Lazali pɔ, Maatə ho kɛ gɔlɔn.

⁸ Di gwɛni həɠə gama la, Zesu ə toma kpɔ a nwoo kɛnɛ yɛ ma : “ Lazali, kulɔ ə́ kama hu ! ” Ə́ kiliŋahiɛ lɔ pələi Maatə da Mali di kwəi ə nɛɛ la. ‘ Nu powai tii ə kulɔ gamai, noo həɠəɠaa kəlee yilɛɛ nii ma ’ (Záán 11:43, 44). Lazali ə pənə ə pa yɛnɛɛ ! Di wɛlikɛmaamun Lazali ə kɛ kea laa tɔɔ ni di lowai. Da pɛli kɛ di di yee hee ma ə lɛɛ di hwaa bɔ. Kpalo mɛni kɛnɛ katii ! Zesu ə Lazali nwun.

9, 10. (a) Gbɛɛ ɓə hwaŋa tɛɛ Zesu pɔ nua nwun mɛni ɓa ? (b) Lə mɛni ɓa haaɓəlaa nwun mɛni maamɛni wala-walai gu yəi ?

⁹ Zesu kpɔɔ hwaŋa ɓə mɔɔn ə kɛi nua nwun na ? Kpaa. Gɛɛ ho pa Lazali nwun, ə gbea Zehova hwɛli ə lɛɛ Zehova ə hwaŋa tɛɛ bɔ yɛ pɛli Lazali nwun ɉii (Záán 11:41, 42 ɓo). Lazali yaa tɔnɔ lɔ hwəi Zesu ə nwun. Biblə kaa nɛɛnon da maamɛni ɓoi yii gaa-kwəlan ə kɛ 12 ə lɛɛ gɔlɔi ho kɛ pono li. Kilitɔɔmaalaa ta lɔpee ho kɛ nan Zailusə yəi ə lɛɛ ə Zesu maanɛɛ ə gɛ ə gɔlɔi pono. Yaa tɔnɔ lɔ ɓə kɛ nan ɲəi. Ɓɛlowai ə kɛi hwaa la Zesu pɔ, nua di pa di mo ma diɛ ma : ‘ Ə lon aa haa, ho kalamɔn hwiikpɛɛ. ’ Kəlaa Zesu ə mo Zailusə ɓa yɛ ma : “ Ho ɲɔu, laa lɔ na, nwun maa kaa pai ɓoi. ” Yili pulu Zesu da Zailusə dəli ɲəi bɛlɛ laaləi. Di həliɛ laa Zesu ə nua kaa di wɔlɔ. Ə mo diɛ yɛ ma : ‘ Ka kpəla wɔlɔi, nokolo ho  haa li, gaa yii. ’ Zailusə da nɛa di kɛi kiɛ di kpɔɔ maaləngɛ yɛ hwilɛn na yii Zesu kaa pai gɛi ma. Zesu ə mo nua diɛ di kulɔ ɲɛnɛɛ ho kɛli lɔ nokolo nee da nan. Zesu ə nokolo hon a ɲee ə lɛɛ ə mo ma yɛ ma : ‘ nɛɛnon, gáá moi yɛ́, gɛ́ ə́i ɲinaaɓo. ’ Ə́ kiliŋahiɛ pələi gaanua kwəi ə nɛɛ la ɓɛlowai di di lon gaa la yɛ hiɛ ! Zesu aa kɛ di lon nwun (Malikə 5:22-24, 35-42 ; Lukə 8:49-56). Ə həɠə maa holoi tii ɓa ɓɛlowai di di ɲɛi tɔɔ la di lon ɓa, di kɛi di kiliŋahiɛ yii Zehova ə gɛ diɛ Zesu haalai *.

¹⁰ Nuai Zesu ə di nwun di pənə nwɔnɔ di haa. Kəlaa yii gwaa galan di maamɛni hu nɛlɛɛ kpɔ kɛnɛ, maahɔlɔɓo a kilitɔɔmaalaa leelee tɛ gu pɔ. Zehova kaa bɔ ə nua nwun ə lɛɛ gaa pai gɛi.

11. Lazali nwun mɛni a nɛ ləi yɛ Kilimaa mun 9:5 kaa a teɲa ?

¹¹ Biblə a mo yɛ haaɓəlaa “ di ho mɛni lɔpee ta kɔlɔn ”. Yii a mo yɛ hwilɛn na Lazali haa məni ɓa, a nɛ yɛ nwoo tii kaa a teɲa (Kilimaa mun 9:5). Zesu ə mo yɛ Lazali kaa yii (Záán 11:11). Ɓɛlowai Lazali ə kɛ la gama hu, ho kɛ “ mɛni lɔpee ta kɔlɔn ”.

12. Lə mɛni ɓa gwa pɛli laana guɔ ma Lazali nwun mɛni ə kɛ kpɔ a teɲa ?

¹² Ɓɛlowai Zesu ə Lazali nwun na, ə gɛ nu kpulu ɲɛi ɓa. Ə ma kɛ Zesu ɲowoɠaa di gɔlɔn diɛ aa  kpalo mɛni kɛ. Lazali ə kɛ a vulu ə lɛɛ yili ə nɛ yɛ haaɓəlaa nwun mɛni kaa a teɲa (Záán 11:47). Nu tamaa di pa di di ɲɛi tɔɔ Lazali ɓa. Yili ə gɛ nu tamaa di laa Zesu la diɛ Yálá ɓə dɛɛ. Yili wɛli ho too Zesu ɲowoɠaa diɛ, di kɛ bɔ di Lazali da Zesu di paa (Záán 11:53 ; 12:9-11).

13. Lə mɛni ɓa gwa pɛli laana guɔ ma Zehova a pɛli haaɓəlaa nwun ɉii ?

¹³ Zesu ə mo yɛ ma haaɓəlaa kaa pai nwun ɉii (Záán 5:28). Yili mukulaa ɓaa, haaɓəlaa yiiɠaa di naa kili kaa Zehova ŋa, di kaa pai nwun ɉii. Ə gɛ Zehova ə nuta nwun, maanɛɛ nui tii maamɛniɠaa kəlee naa kili ə lɛɛ ŋa. Yálá a pɛli mɔɔn yili kɛi ? Pɛmɛlɛngɔuɠaa kpulu kɛnɛɛ yələi. Ə ma kɛtii, Zehova ə gəlee laa kɔlɔn (Izai 40:26, TMN ɓo). Zehova ə pɛmɛlɛngɔuɠaa kəlee laa kɔlɔn, yili ɓa, gɛ laa ho wala li ɲəi nuai daa haa di naa kili yɛ pɛli lɛɛ ŋa di nwun mɛni ɓa. Zehova ɓə hɛn gəlee pɛli, yili ɓa pɛlimaa kaa ɲəi nua nwun mɛni ɓa.

14, 15. Nwooi Zɔbə ə mo lə ɓə a galan guɔ yɛ hwilɛn na haaɓəlaa nwun mɛni ɓa ?

¹⁴ Zɔbə laa kɛ haaɓəlaa nwun mɛni la. Ə mo yɛ ma : “ Nu a haa, a pɛli mɔɔn nwun ɉii ? ” Ə lɛɛ ə mo Zehova ɓa yɛ ma : “ Ə́ kaa pai təliɓo kɛi, ŋi ə́ woo pulu pənə. Haaɓəlaa nwun mɛni maalii kaa ə́ kwəi. ” A teɲa Zɔbə laa kɛ na yɛ Zehova kaa bɔ ə haaɓəlaa nwun ə lɛɛ yili maalii kaa gwəi (Zɔbə 14:13-15, TMN).

¹⁵ Haaɓəlaa nwun mɛni ŋɔ kilitɔɔmaalaa kaa ləi ə́ kwəi ? Ə́ kaa kiɛ ə́ kpɔɔ maalənɠɛi yɛ́ kɛ ma : ‘ Ɲə́i  bɛlɛn nuai daa haa ə lɛɛ məlaa, di kaa pai nwun ɉii ? ’ Gwa ɲaakaa guɔ ma Zehova kaa bɔ ə haaɓəlaa nwun, yili a gu hwaŋalɔ. Yii Biblə kaa moi yɛ hwilɛn na nuai pai nwun ɉii diɛ, ə lɛɛ minɛ ɓə di kaa pai nwun ɉii laa, ka gu yili kaa ?

16. Nuai pai nwun ɉii lɔi mɛi yɛnɛɛ ləkɛɛ ɓə di kaa pai kɛi ɉu ?

¹⁶ Toloo, nuai nwun haaɓəlaa lowai, di pənə di pa di wɛlikɛmaa nua pɔ ɓɛ lɔi mɛi. Bələ lɔ ɓə gaa tinaa pai kɛi la haaɓəlaa nwun mɛni hu, ə lɛɛ gaa hɔlɔ pai lɛlɛi ə tɛɛ yili ɓa. Lə mɛni ɓa ? Maahɔlɔɓo nuai pai nwun ɉii di kaa pai pɛlii lɛɛi lɔi mɛi a yələ kəlee ə lɛɛ haa hwa kea di maahɔlɔɓo. Di kaa pai kɛi yɛnɛɛ ta hu yii ho yɛ ɲɛnɛɛ ŋɛi gu kaa háákələi ɉu. Kɔ da paaɓo, ə lɛɛ ɲɔn, di ho pai kɛi laa.

17. Gbɛɛ nua ɓə pai nwun ɉii ?

¹⁷ Gbɛɛ nua ɓə pai nwun ɉii ? Zesu ə mo yɛ ma haaɓəlaa yiiɠaa di naa kili kaa Yálá ŋa, di kəlee di kaa pai nwoo mɛn ɉii, “ di kulɔ di kama hu ” (Záán 5:28, 29). Kulɔ ponoŋa 20:13 yaa kpɛli gaa kɛi ma : ‘ Haaɓəlaai kɛ gbolo-yá hu, gbolo-yá ə pa a diɛ. Haa da ŋamua taa [“ Kama ”, TMN], nuai kɛ di yəi, di pa a diɛ. ’ A teɲa, nu miliyali tamaa kaa pai nwun ɉii. Apɔtɛlɛ Pɔli ə mo yɛ ma : ‘ Nu lɛlɛɛɠaa da nu ɲɔnwɔɔɠaa kaa pai kulɔi haaɓəlaa lowai di kɛ a di hulú ’ (Túwɔ́ pələ 24:15 ɓo). Yili mukulaa ɓaa lə.

18. “ Nu lɛlɛɛɠaa ” pai nwun ɉii diɛ ɓaa gbɛɛ nua ?

¹⁸ Nuai a “ nu lɛlɛɛɠaa ”, daɠaa kaa a Zehova ŋɔ kólókɛnua yiiɠaa kɛ yɛnɛɛ ɓɛlowai Zesu ho nii kɛ  pa li la lɔi mɛi. Yɛ pələi Nuwe kaa la Abalahamu, Sala, Mowisə, Rutə, Ɛsitɛɛli. Di kaa pai nwun ɉii lɔi mɛi. Daɠaa laa kaa Hebulu hɛɓɛ ɲaakwɛlɛi 11 hu, ya pɛli ə́ mo. Zehova ŋɔ kólókɛnua yiiɠaa da kɛ haai háákələi, diɛ yaan ? Di kaa nwɔnɔ a “ nu lɛlɛɛɠaa ” ə lɛɛ di kaa pai nwun ɉii.

19. (a) Gbɛɛ nua ɓə da kɛ diɛ “ nu ɲɔnwɔɔɠaa ” ? (b) Lə ɓə di kaa pai pɛlii gɛi Zehova haalai ?

 ¹⁹ “ Nu ɲɔnwɔɔɠaa ” ɓaa nuai di ho Zehova kɔlɔn ə lɛɛ la ɉu diɛ haa. Ə ma kɛ daa haa, Zehova ho pai leai nu kpulu kɛnɛɛ tii ɓa. Gaa pai di nwun ɉii, ə lɛɛ di kaa pai pɛlii Yálá kɔlɔnŋaa maakwɛlii, yii yaan di ti ma.

20. Gbɛɛ nua ɓə di ho pai nwun ɉii ?

²⁰ Akɛtii nua kpɔ daa haa, di kəlee ɓə mɔɔn pai nwun ɉii ? Kpaa. Zesu ə mo yɛ nu taɠaa di ho pai nwun ɉii (Lukə 12:5). Nuai pai nwun ɉii, gbɛɛ ɓə pai hwaai di nwun mɛni ɓa ? Zehova ɓə a Gititeemun gɛnɛ, kəlaa aa maalaa tɛɛ Zesu pɔ yii yaan ə kɛ a ‘ nu hulúɠaa da haaɓəlaa kititeemun ’. Nua Zehova kaa pai di kaai a mɛniɲɔngɛnua, ə lɛɛ di ho bɔ di di túwɔ́ pələ maahwalən, Zehova ho pai di nwun ɉii. Giliŋahiɛɠaai ɉɛɓɛ hu woo kpəlai 18 naa hu kaa.

21, 22. (a) Nuai da nwun yələkɔlɔn ɉu, kɔlɔ huwu ləkɛɛ ɓə a kɛ diɛ ? (b) Gbɛɛ ɓə kɛ a nu doloo yɛ nwun yɛnɛɛ kɛ mɛni ɓa yələkɔlɔn ɉu ?

²¹ Biblə a mo nwɔnɔ yɛ nu takpɛliɠaa kaa pai yɛnɛɛ kɛi yələkɔlɔn ɉu. Nuai pai nwun ɉii yələkɔlɔn ɉu, di wɛi di hwa nwun nu kɔlɔ hu. Da nwun malaka kɔlɔ hu.

²² Zesu ɓə kɛ a nu doloo yɛ nwun malaka kɔlɔ hu (Záán 3:13). Voloi di Zesu paa la, holo haaɓa tɛɛ, Zehova ə nwun (Somə 16:10, TMN ; Túwɔ́ pələ 13:34, 35). Kəlaa Zesu ho nwun nu kɔlɔ hu. Apɔtɛlɛ Piɛli ə mo yɛ ma Zesu “ ə haa nu kɔlɔ hu, kəlaa ə nwun malaka kɔlɔ hu ” (Piɛli dɔlɔɔ 3:18, TMN).  Zesu ə pənə ə kɛ a malaka hwaŋa kɛnɛ (Kɔlɛntə dɔlɔɔ 15:3-6). Kəlaa Biblə a mo yɛ ho kɛi pa lɛɛi lɔ a yaa tɔnɔ.

23, 24. Gbɛɛ nua ɓə di kaa a Zesu ŋɔ nu “ kpulu logolo ”, ə lɛɛ di kaa a nu yɛli ?

²³ Gɛɛ di ho pa Zesu paa, ə mo ŋɔ kalan neai diɛ yɛ diɛ “ gáá lii ŋá kɛɛnaa ta pɛli ka laa ɓa ” (Záán 14:2). Yili mukulaa ɓaa ŋɔ kalan neai taɠaa da nwun da diɛ ni di yɛnɛɛ kɛ yələkɔlɔn ɉu. Di kwɛdɛn gaa yɛli ? Zesu ə kɛ diɛ di kaa a nu “ kpulu logolo ” (Lukə 12:32). Apɔtɛlɛ Záán ə di kwɛdɛn hwaaɓo, ə mo yɛ ma Zesu ə kɛ ‘ tɔɔni Siɔn yee ton na da nu waa-nwun-dɔnɔ-nu waa-pou-naan-kɔu-naan (144000) ’ (Kulɔ ponoŋa 14:1).

²⁴ Minɛ lowai ɓə gilistalea 144000 tii da haa da nwun na ? Biblə a mo yɛ ma Kilista a kɛ nii toloo a Tɔɔmun yələkɔlɔn ɉu, yili pulu, nua tii nwunŋaa yɛ gɔwɔtɔɔ (Kɔlɛntə dɔlɔɔ 15:23). Gu kaa háákələi nowai tii hu ə lɛɛ nu 144000 tii mɔlɔɓəlaa daa nwun yələkɔlɔn ɉu. Nu kpəliɠaai daa lɛɛ nu 144000 tii lowai háákələi, da haa da nwun ɲaaɓa yələkɔlɔn ɉu. Kəlaa yɛnɛɛ nua mɔlɔɓəlaa kaa pai nwun ɉii di lɛɛ mɛni ɓa Alizana hu lɔi mɛi.

25. Lə ɓə gu kaa pai gaai ɉɛɓɛi ŋɛi ɲaakwɛlɛi 8 hu ?

²⁵ Ɉu ho kea kwea li Zehova yɛ haa mɛni kpɛɛ lɔi mɛi. Haa mɛni ho kea pai kɛi ɉu (Izai 25:8, TMN ɓo). Kəlaa, lə ɓə 144000 tii kaa pai gɛi yələkɔlɔn ɉu ? Biblə a mo yɛ di kaa pai tɔɔlaa kɛi yələkɔlɔn ɉu da Zesu ni. Gu kaa pai Dɔɔlaa tii maamɛni ɓoi ɉɛɓɛi ŋɛi ɲaakwɛlɛi 8 hu.