EKIRAJAAYA 20
Aapünüsü süchiki tü nünüikikat Jehová mayaainjeʼe sütaʼüneein akuwaʼipa
¿Kasa naainjaka Apolos otta Pablo süpüla naküjain tü pütchi anakat maʼin sümüin wayuu?
Suluʼujeejatü Aluwataaushikana 18:23–19:41
1, 2. (1) ¿Kasa alataka nümüin Pablo namaa na naʼaleewainyuukana? (2) ¿Kasa wekirajaajeetka anain sünain ekirajaayakat tüü?
AWANAAJÜSHII na wayuu chajanakana Éfeso sümaa woottuin naya suluʼupünaa tü kaayekat. Nakotchojooka jee jashichika maʼin naya sutuma sülatüin wanee kasa, nataʼülaka piamashii wayuu nümaajana Pablo jee najaralajaka naya. Eejana watta naalii wayuu suluʼupünaa wanee wopu jerutsü alataka pasanainpünaa sünain tü oikaaleekat. Oʼunushii naya naʼakamüin na wayuu wattakana naalii sümaa jashichin maʼin naya. Chakuwalii naya eere noutkajüle na wayuu chajanakana Éfeso, miyoʼu maʼin tia outkajaaleekat, eesü maʼaka 25.000 wayuu keraaka suluʼu. Eeshii na nnojoliikana atüjaain saaʼu jamüin sülataka tia. Shiayaa ojuttinnaka naaʼinruʼu eere naʼwaajüin shiyaakua Ártemis. Aʼwaatüshiijeseʼe naya: «Shia miyoʼusükajaʼaya maʼin Ártemis, wamaleiwase waya yaajeʼewaliikana Éfeso» (Aluw. 19:34).
2 Watta naalii na wayuu nootokana Satanás süpüla nnojoluinjatüin süküjünüin tü pütchi anakat maʼin süchiki nuluwataainjachin Maleiwa. Nnojotpejeʼe shiain neʼe naaʼinrüin Satanás tia. Wekirajaajeerü sünain pütchikat tüü waneirua kasa naainjaka Satanás süpüla nütaʼülüin sukuwaʼipa tü aküjaakat pütchi jee süpüla nnojoliinjanain paaʼinwain na anoujashii eejanakana nükalioʼu Jesús. Ayatapejeʼe aapünüin «süchiki tü nünüikikat Jehová sainküinpünaa mma. Wattakalaka naalii na wayuu anoujakana sünain» (Aluw. 19:20). ¿Kasa naaʼinraka naya anoujashiikana süpüla nalatüin süchikumüin tia? Shia naaʼinraka tü waaʼinrakat maaʼulu. Jamüshiijaʼa waya ayatüshiʼiya aküjain pütchi jee paaʼinwashii waya süka nükaalinjain waya Jehová. Waaʼinmaainjatü maʼin tü waʼyataainkat maʼaka naaʼin na anoujashii namaiwajanakana. Nükaalinjeena waya Jehová sükajee tü nüpülainkat süpüla ayatüin waya sünain tü waʼyataainkat nümüin. Wekirajaa palajana nüchiki Apolos.
Atüjashi maʼin nia süpüleerua tü Nüchikimaajatkat Maleiwa (Aluwataaushikana 18:24-28)
3, 4. ¿Kasa niyaawataka aaʼu Áquila sümaa Priscila sünainjee nukuwaʼipa Apolos jee kasa naainjaka süpüla nakaalinjain nia?
3 Wopuluʼupa Pablo Éfesomüin soʼu tü apünüintuakat nukua sünain aküjaa pütchi wattapünaa, antüshi Apolos suluʼu tia mmakat, chejeʼewai nia Alejandría wanee mma eʼraajünakat maʼin chaa Egipto. Jaʼyasü naaʼu Apolos anain maʼin nukuwaʼipa jee «atüjashi maʼin nia süpüleerua nünüiki jee süpüleerua tü sümakat Karaloʼuta Nüchikimaajatkat Maleiwa» otta «kanoulashi maʼin nia süka eein tü nüpülainkat Maleiwa naaʼu». Nuʼunakalaka sümaa talatüin naaʼin jee yalayalain naaʼin sünain ekirajaa na judíokana suluʼu tü ekirajüleekat nüchiki Maleiwa (Aluw. 18:24, 25).
4 Talatakajasaʼa maʼin naaʼin Áquila sümaa Priscila wanaa sümaa naapüin süchiki tü nikirajakalü anain Apolos. Mayaainjeʼe pansaain tü nikirajakalü Apolos nüchiki Jesús, niyaawata aaʼu Áquila sümaa Priscila eein wanee kasa nnojotka nütüjaain aaʼu Apolos. «Shiapejeʼe neʼe nütüjain apüleerua tü nikirajakapuʼukalü anain Juan süchiki woutiisainjatüin wayuu». Mayaainjeʼe nütüjain maʼin süpüleerua nünüiki jee karaloʼutamaajachin Apolos, nnojoishi eimmolojooin Áquila sümaa Priscila sünain aashajawaa nümaa, eerejeʼe nayapüjaliin neʼe loona, «namaakalaka nia nümüiwaʼa jee napansaajaka nümüin tü ekirajünakat nüchiki Maleiwa» (Aluw. 18:25, 26). Süka nnojoluin yaletüin naaʼin Apolos nnojotsü niyoutajaain amaa tü münakat nümüin, müinjatia nakuwaʼipa na anoujashiikana nnojotsü yaletüinjatüin naaʼin.
5, 6. ¿Kasa naainjaka Apolos süpüla anaʼleein niʼyataain nümüin Jehová otta kasa watüjaka sünainjee nukuwaʼipa?
5 Sutuma naapaain Apolos sümaa nünüiki Áquila sümaa Priscila, anaʼleesia sukuwaʼipa niʼyataain nümüin Jehová. Oʼunushi nia Acayamüin eere nükaalinjain na anoujashiikana jee nüküjain pütchi namüin na judío eejanakana suluʼu tia mmakat, na aküjakana nnojolin niain Jesús chi Mesías aküjünatüjüikai achiki paala. Anuu nünüiki Lucas: «Nüküjain suʼupala wayuu jee jaʼyasü naaʼu shiimain tü nümakat süchiki nnojoluin pansaain tü namakat na judíokana. Nüküjain namüin sükajee tü Karaloʼuta Nüchikimaajatkat Maleiwa niain Jesús chi Cristokai» (Aluw. 18:27, 28). Anasü maʼin nakuwaʼipa na anoujashiikana sutuma nükaalinjain naya Apolos. Aapünüsü süchiki tü nünüikikat Jehová sainküinpünaa mma süka nüküjain shia Apolos sümüin wayuu. ¿Kasa watüjaka sünainjee nukuwaʼipa Apolos?
6 Eeshii watüjale süpüleerua wainma kasa, kekiire maʼin waya jee watüjale wainma kasa sünainjee tü alatakat wamüin nnojoluinjatpejeʼe yaletüin waaʼin sünainjee tia. Eʼreenapejeʼe waya kasa mojusü yaletüle waaʼin (1 Cor. 4:7; Sant. 4:6). Nnojorüle yaletüin waaʼin, kojuteena wamüin na waneinnua (Filip. 2:3). Nnojoleena jashichin waya wachiaanüle jee wekirajünüle sünain wanee kasa, nnojoleena macheʼein waya süchiirua tü wamakat jee nnojoleerü jülüjain waaʼin pansaain tü wamakat suulialeʼeya tü nümakat Maleiwa. Nnojorüle yaletüin waaʼin, anashiijeerü nümüin Jehová otta nümüin chi Nüchonkai waʼyataain nümüin (Luc. 1:51, 52).
7. ¿Kasa naaʼinraka Pablo nümaa Apolos süka nnojoluin yaletüin naaʼin?
7 Nnojorüle yaletüin waaʼin nnojoleerü wayoujireʼerüin wakuwaʼipa. Keeʼireekajasaʼa maʼin naaʼin Satanás mojujiraain nutuma na anoujashii namaiwajanakana, talatüsüjeʼe naaʼin nuchunjale Pablo naaʼu Apolos sutuma nütüjain ekirajaa jee saaʼujee jülüjain naaʼin jaralin chi kojutukai maʼin natuma na anoujashiikana. Mapüleesüje nayoujireʼerüin tü nakuwaʼipakat, jama eejanain waneinnua anoujashii chaa Corinto makana anüiki: «Nümaajaisa taya Pablo» jee na makana «nümaajaisa taya Apolos». Shia anaka nümüin Pablo jee nümüin Apolos paaʼinwainjanain na anoujashiikana. Süka nnojoluin yaletüin naaʼin Pablo nüküjain anain maʼin tü niʼyataainkat Apolos jee kooʼomüinsü tü niʼyataainkat nutuma jee müshia Apolos jüüjüüshi nümüin Pablo (1 Cor. 1:10-12; 3:6, 9; Tito 3:12, 13). Anasü maʼin nukuwaʼipa Pablo nümaa Apolos wapüleerua, nnojotsü yaletüin naaʼin jee paaʼinwashii naya sünain tü naʼyataainkat.
«Nüchajaain sukuwaʼipa süpüla nunoujirüin wayuu sünain niainjachin aluwataain Maleiwa» (Aluwataaushikana 18:23; 19:1-10)
8. (1) ¿Jarat tü wopu nuʼunakalü aluʼupünaa Pablo süpüla nüntajachin Éfesomüin? (2) ¿Jamüsüche shiakaʼa nuʼunuin aluʼupünaa Pablo tia wopukot?
8 Nüküjain paala Pablo namüin na wayuu chajanakana Éfeso a nüleʼejüinjachin nüchikuaʼa namaʼanamüin, ayatüsia müin sukuwaʼipa tia nutuma (Aluw. 18:20, 21). Jülüjataa waaʼin tü naainjakat süpüla nüntajachin chamüin. Oʼunushi nia suluʼujee tü mmakalü Antioquía tü chakat Siria. Nüchekülejeʼe Pablo nüntamaatüin Éfeso, oʼunushije nia suluʼupünaa tü mmakat Seleucia jee süchikijee anuwaluʼushije nia süpüla nüntajachin Éfesomüin, shiapejeʼe nuʼunuin aluʼupünaa tü pueulo wattaluʼukat suulia tü palaakat, eesü maʼaka 1.600 kilómetro nuʼunakalü aluʼu Pablo maʼaka süküjünüin suluʼu Aluwataaushikana 18:23 otta 19:1. ¿Jamüsüche shiakaʼa nuʼunuin aluʼupünaa Pablo tia wopukot? Shia «süpüla nütütüleʼerüinjatüin naaʼin na anoujashiikana» (Aluw. 18:23). Nütüjaa aaʼu Pablo kapüleejeerüin maʼin nümüin tü apünüintuakat nukua sünain aküjaa pütchi wattapünaa, naaʼinrapejeʼe tia süpüla natütüleʼerüinjatüin naaʼin na nuwalayuukana. Müsiaʼaya neʼe sukuwaʼipa maaʼulu natuma na wawalayuu alapalaʼawaikana naaʼu na anoujashiikana, naaʼinrüin tia süka alin napüla na wawalayuukana. ¿Aashin kojutuin maʼin wamüin tü kasa naainjakat?
9. ¿Jamüshii woutiisakaʼa nachikuaʼa waneinnua nikirajüin Juan chi Awoutisaajüikai jee kasa watüjaka sünainjee nakuwaʼipa?
9 Wanaa sümaa nüntüin Pablo Éfesomüin eejana nüpüla chaʼayaa maʼaka poloo piamamüin nikirajüin Juan chi Awoutisaajüikai. Woutiisashii naya maʼaka woutiisain wayuu nutuma Juan, nnojoluitpapejeʼe kaawain tia jee nnojotsü kasain natüjain aaʼu süchiki tü nüpülainkat Maleiwa. Wanaa sümaa nikirajüin naya Pablo süchiki tia naapa amaalü süka nnojoluin yaletüin naaʼin maʼaka nnojoluin yaletüin naaʼin Apolos. Süchikijee woutiisain naya saaʼu nünülia Jesús antüsü naaʼu tü nüpülainkat Maleiwa, naashajaayaa namakaʼa suluʼu naata anüikii sümaa naküjain pütchi. Eʼreenaʼaya waya anaa nutuma Jehová waapaale sümaa tü kasa anoutunakat natuma na aʼyataakana nümüin Jehová (Aluw. 19:1-7).
10. (1) ¿Kasa nuʼunaka anainjee Pablo suluʼumüin wanee ekirajülee naata? (2) ¿Kasa watüjaka sünainjee nukuwaʼipa waküjainjanapa pütchi?
10 Apünüinpa kashi Pablo sünain aküjaa pütchi suluʼu tü ekirajüleekat nüchiki Maleiwa «nüchajaain sukuwaʼipa süpüla nunoujirüin wayuu sünain niainjachin aluwataain Maleiwa». Niyaawatapa saaʼu eejanain waneinnua wayuu nnojoliikana aapajeein tü nünüikikat jee mojuin «nanüiki suʼupala wayuu nachiki na sulujunakana tü kanüliakat ‹Wopu›», nuʼunaka noulia sünain ekirajaa suluʼumüin wanee ekirajülee wayuu (Aluw. 19:8, 9). Na wayuu atüjeekana sooʼomüin nüchiki Maleiwa oʼunushii naya suluʼumüin tia ekirajüleekat. Müinjatüjaʼaya neʼe sukuwaʼipa watuma nnojorüle naapajeein na wayuukana tü pütchi waküjakat jee shiale neʼe nücheküin natkaweein wamaa. Jülüjeesü waaʼin eeyülüinña wayuu nnojoliikana yaletüin aaʼin choʼujaakana amüin naapajüin tü pütchikat.
11, 12. (1) ¿Kasa naaʼinraka Pablo süpüla niʼyataain maʼin jee nüküjawalin pütchi soʼu tü oora anashiikalü oʼu shia? (2) ¿Kasa naainjaka na Aküjaliikana pütchi süpüla naküjain maʼin pütchi soʼu tü oora anashiikalü oʼu shia?
11 Eeshijaʼa nuʼttawaire Pablo sünain ekirajaa suluʼu tia ekirajüleekat maʼaka saaʼin las 11 kaleʼu jee ojoʼlooleeshia nia maʼaka saaʼin las 4 aliika. Jimatuuisü soʼu oorakat tia sümaa alin maʼin tü walatshikat, müshiijeseʼe neemeraʼawalin na wayuukana süpüla nekaainjanain. Waneepialejeʼeya Pablo sünain aküjaa pütchi soʼu oorakat tia soʼu piama juya, alatüshijaʼamata nia suulia 3.000 oora nikirajakalü oʼu wayuu. b Suluʼujee tia wayaawata aaʼulu wattain naalii na wayuu aapajakana nünüiki Jehová. Aʼyataai maʼin Pablo jee aküjawaishi nia pütchi soʼu tü oora anashiikalü oʼu shia namüin na wayuukana. ¿Kasa eeka suluʼujee tia? Aapünüsü «nünüiki chi Señotkai natuma napüshuaʼa na wayuu chajanakana kepiain suluʼu tü mmakalü Asia. Naapüin shia na judíokana namaa na griegokana» (Aluw. 19:10). Shiimainjaʼa maʼin nüküjain pütchi Pablo sümüin wayuu süpüshuaʼa.
Aküjashii waya pütchi eere jouluin wayuu.
12 Aʼyataalii maʼin na aküjaliikana pütchi nüchiki Jehová sünain aküjaa pütchi jee aküjawaishii naya pütchi soʼu tü oora anashiikalü oʼu shia sümüin wayuu. Aküjashii waya pütchi shipialuʼu wayuu, kaayeruʼupünaa, metkaaraluʼupünaa jee eere jouluin wayuu. Aküjashiʼiya waya pütchi süka teleepono jee washajüle karaloʼuta sümüin wayuu. Waküjapa pütchi sainküinpünaa miichi wachajaain sukuwaʼipa süpüla waaʼinrüin shia jimatapa wayuu shipialuʼu.
Aapünüsü süchiki tü nünüikikat Jehová mayaainjeʼe sütaʼüneein akuwaʼipa sutuma yolujaa (Aluwataaushikana 19:11-22)
13, 14. (1) ¿Kasa nuuntaka Pablo sutuma nükaalinjain nia Jehová? (2) ¿Jamüsü nnojotkaʼa pansaain tü jülüjakat naaʼin na nüchonniikana Esceva? (3) ¿Kasa ayaawatünaka akajee müinña neʼe tü jülüjakat naaʼin waneinnua wayuu anoujakana nünain Cristo naashin?
13 Suluʼu tü karaloʼutakalü Aluwataaushikana, ashajünüsü süchiki nükaalinjünüin Pablo nutuma Jehová süpüla naainjainjachin kasa pülasü. «Tü kuluulu oosojiakat nira Pablo sümaʼaleeya tü nüsheʼinkat» eʼikajaʼanawaisü namüin na wayuu ayuuikana, naawalaaka sutuma nepettüin «shia jee ojuʼitüsü yolujaa süleʼeruʼujee wayuu sutuma» (Aluw. 19:11, 12). c Watta naalii na wayuu ponokana aaʼin shiyuʼnnuin yolujaa süleʼeruʼujee wayuu, eepejeʼe na nnojoliikana anashiin amüin tia.
14 Eeshii waneinnua judío oʼunakana sainküin mma sümaa nooʼulaküin nayuʼleein yolujaa süleʼeruʼujee wayuu maʼaka niyuʼluin shia Pablo. Noʼutku naya judíokana nayuʼleein yolujaa süleʼeruʼujee wayuu saaʼu nünülia Jesús otta nünülia Pablo. Nüküjain Lucas eejanain akaratshishii nüchonnii Esceva, chi laülaashikai napüleerua na sacerdotekana ayuʼleekana yolujaa süleʼeruʼujee wayuu. Anuupejeʼe sünüiki wanee yolujaa namüin: «Teʼraajüinsa Jesús jee tatüjaa aaʼuchi jaralin Pablo, nnojoliipejeʼe teʼraajüin jia». Numuttakalaka chi wayuu kaleʼerujuchikai yolujaa nooʼomüin, apantajaashiijeseʼe naya sümaa masheʼin jee eʼikaajüin nata (Aluw. 19:13-16). Nia neʼe aapünaka amüin pülaa Pablo nutuma Jehová, nnojotpejeʼe shia naapüin namüin naya wayuu anoujayaakana. Maaʼulu yaa, watta naalii na wayuu anakana akuwaʼipa noʼuluʼu Maleiwa naküjainruʼu sutuma «anoujashi taya nünain Cristo» namüin neʼe. Nüküjapejeʼe Jesús nayeenain neʼe anain akuwaʼipa mapeena na wayuu aaʼinrakana tü nümakat chi Nüshikai (Mat. 7:21-23).
15. ¿Kasa waainjainjatka süpüla washatüin nakuwaʼipa na chejeʼewaliikana Éfeso?
15 Sütüjaanapa aaʼu nnojoliin pülain na nüchonniikana Esceva, watta naalii na wayuu anoujakana nünain Maleiwa jee na ooʼulaakana suulia aaʼinraa tü saaʼinrakalü ouutsü. Ooʼulakülii namaiwa na wayuu chajanakana Éfeso, namaʼüjapuʼuin wayuu jee eepuʼusü namaʼana karaloʼuta sukuwaʼipamaajatka ouutsü. Na wayuu kanoulakana nünain Maleiwa, napaʼawajiraain tü nakaraloʼuse sukuwaʼipamaajatkat ouutsü jee naʼajakalaka shia suʼupala wayuu mayaainjeʼe kojutuin maʼin shia. d Anuu nünüiki Lucas süchiki tia: «Saapünakalaka süchiki tü nünüikikat Jehová sainküinpünaa mma. Wattakalaka naalii na wayuu anoujakana sünain» (Aluw. 19:17-20). Sükajee tia atüjaana aaʼuchi pülain maʼin Jehová jee shiimain tü nanoujakalü anain na wayuu aʼyataakana nümüin otta atüjaana aaʼu alawaain neʼe tü naküjakat na anoujayaashiikana jee tü naainjakat na eeʼirajirakana ouutsü. Anasü maʼin nakuwaʼipa wapüleerua na wayuu oonookana nümüin Jehová. Maaʼulu yaa, saʼakashii waya wayuu aaʼinraka tü saaʼinrakat tü yolujaakalüirua. Watüjaale saaʼu eein wamaʼana wanee kasa sümaʼanajeejatka yolujaa, anasü wayoutule tia maʼaka nayoutuin shia na wayuu chajanakana Éfeso. Anasü nnojorüle kasajatüin wamüin tia jaʼitasü kapüleein maʼin shia wamüin.
«Saashichijaakalaka wayuu» (Aluwataaushikana 19:23-41)
«Waʼlemuñuwaa, jütüjaa aaʼu shiain wakanajüin anainjee nneerü tü makalü yaa» (Aluwataaushikana 19:25).
16, 17. (1) ¿Kasa nüküjaka Demetrio namüin na wayuu chajanakana Éfeso? (2) ¿Kasa wayaawataka akajee ichein maʼin na wayuu chejeʼewaliikana Éfeso süchiirua tü nanoujakalü anain?
16 Wekirajaa jooluʼu sünain tü naaʼinrakat Satanás süpüla saashichijaainjatüin wayuu nutuma. Anuu nünüiki Lucas: «Saashichijaakalaka wayuu nooʼomüin na wayuu sulujunakana tü kanüliakat ‹Wopu›». Nnojotsü alawaain tü nümakat Lucas, kapüleesü maʼin tü alatakat soʼu tia (Aluw. 19:23). e Nia shikiishika tia wanee wayuu kanüliakai Demetrio, kuʼyamai kasa süka pülaata. Nüküjain namüin nnojoleerüin keejiain tü noikaainkat sünainjee tü kasa nikirajakalü anain Pablo süka nnojolin nunoujain sünain shiyaakua maleiwayaasü. Nütüjaa aaʼu Demetrio kojutuin maʼin namüin noumain na wayuu aapajakana nünüiki, müshijeseʼe nüküjain namüin mojuteerüin atumawaa tü miichi aʼwaajünakalü aluʼu Ártemis saapaale wayuu sümaa tü pütchi nikirajakalü anain Pablo (Aluw. 19:24-27).
17 Nüküjain Demetrio namüin naya wayuukana nnojolüin anain naapaale sümaa tü nikirajakalü anain Pablo. Anuu nanüiki nekiiseruʼu na wayuu kuʼyamaliikana wanee kasa süka pülaata: «Shia miyoʼusükajaʼaya maʼin Ártemis, wamaleiwase waya yaajeʼewaliikana Éfeso». Nnojotsü shiyaawatüin aaʼu wayuu kasain alatüin süka müin jamakai saaʼin wayuu. f Sutuma yalayalain maʼin naaʼin Pablo oʼuneeshi nia sünain aashajawaa namaa naya wayuukana suluʼu noutkajaale na chejeʼewaliikana Éfeso, aʼalijinnapejeʼe nia natuma na anoujashiikana. Nüshaʼwalaakalaka wanee wayuu kanüliakai Alejandro shiiʼiree naashajaain namaa na wayuukana. Sutuma wayuuin judíoin nia, nüküjee maʼin achikirü naatain nakuwaʼipa na wayuu judíokana noulia na oushikajaakana süchiirua nukuwaʼipa Cristo. Nnojotpejeʼe kachipünaayaain saaʼin wayuu nünüiki. Nayaawatapa saaʼu judíoin Alejandro, aʼwaataleeshia maʼin naya soʼu piama oora sünain maa: «Shia miyoʼusükajaʼaya maʼin Ártemis, wamaleiwase waya yaajeʼewaliikana Éfeso». Müsiaʼaya sukuwaʼipa wayuu maaʼulu yaa, ichesü süchiirua tü sunoujakalü anain (Aluw. 19:28-34).
18, 19. (1) ¿Kasa naaʼinraka chi laülaashikai saaʼu Éfeso süpüla niimaleʼerüin na wayuu jashichikana maʼin? (2) ¿Kasa naaʼinraka na sülaülakana mma süpüla nakaalinjain na anoujashiikana nünain Jehová? (3) ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla nakaalinjain waya na sülaülakana mma?
18 Neimaleʼennaka aaʼin naya wayuukana nutuma chi laülaashikai saaʼu Éfeso. Nüküjain namüin nnojoleerüin jamajüin atumawaa shiyaakua tü namaleiwasekat sümaʼaleeya tü miichi eere suʼwaajünüin otta nnojoleerüin jamajüin nutuma Pablo namaa na naʼaleewainyuukana tü miichi eere suʼwaajünüin Ártemis. Naashin chi laülaashikai saaʼu Éfeso, eerejeʼeya wanee kasa mojusü naaʼinraka Pablo namaa na naʼaleewainyuukana aküjünajatü namüin na aluwataashiikana saaʼu tia mmakat. Nüsoʼira aaʼinchii naya süchiki nnojoleerüin anain namüin na romanokana naainjain protesta otta kasalajaneerüin shia namüin, nuchuntaka namüin anain naʼwalakajaale. Neimalaaka naya wayuukana sutuma pansaain maʼin tü nümakat chi laülaashikai saaʼu Éfeso (Aluw. 19:35-41).
19 Nnojotsü eeʼiwalin müin nukuwaʼipa wanee sülaüla mma ayaawatakai saaʼu nukuwaʼipa jee akaalinjakai na nikirajüinkana Jesús. Naashin chi aluwataaushikai Juan eesü wanee kasa niʼraka süchiki tü alatajatkat sülüʼütpa sükalia süpüla sajaʼttüin kasa mojusü. Na wayuu sülaülajanakana mma eekai ayaawatüin saaʼu nakuwaʼipa, müshii aka saaʼin wanee mma eekai süsajaain wanee süchi eekai süsetüin. Tia süchikat shiyaawase müliainjanain maʼin nutuma Satanás na nikirajüinkana Jesús (Apoc. 12:15, 16). Shiimainña nasoutunuin aaʼu na anoujashiikana natuma na sülaülakana mma, watta naalii laülaashii lotokana atuma sukuwaʼipa tü kasa naneekakat süpüla nakaalinjain na aküjaliikana pütchi nüchiki Jehová shiiʼiree noutkajaainjanain jee süpüla naküjainjatüin tü pütchi anakat maʼin. Anale wakuwaʼipa, asouteena waaʼu naya sülaülakana mma. Jamüsüjaʼa sutuma anain nukuwaʼipa Pablo kojutushi nia natuma na aluwataashii chajanakana Éfeso, müshijeseʼe nakaalinjain nia (Aluw. 19:31). Eeshiijaʼa weʼreenale watta saalii kasa anasü sünainjee anain wakuwaʼipa jee kojutule wamüin wayuu.
20. (1) ¿Jamüsü paaʼin sutuma saapünüin süchiki nünüiki Jehová sümaa wainmain na anoujakana nakalioʼu na nikirajüinkana Jesús jee maaʼulu yaa? (2) ¿Kasa paaʼinreeka maʼin amüin süpüla nakaalinjain waya na sülaülakana mma?
20 ¿Aashin anain maʼin watüjaain saaʼu suʼwalakajaain süchiki nünüiki Jehová? Suluʼujee tia wainma na wayuu anoujakana soʼu nakalia na nikirajüinkana Jesús. Akaʼaya maaʼulu, talatüsü waaʼin süka anain nakuwaʼipa na aʼyataashiikana nümüin Jehová nutuma. Ayateere talatüin paaʼin sutuma piʼrüin shikeraajüin tü keeʼireekat naaʼin Jehová anashi pikirajaale sünain nakuwaʼipa na wayuu wekirajaakana achiki sünain ekirajaayakat tüü. Ayataʼaya nnojoluin yaletüin paaʼin, jüüjüü pia namüin na wayuu oʼuninnakana akuwaʼipa nutuma Jehová, nnojo puuʼulaain suulia aküjaa pütchi, piyouta wanee kasa sümaʼanajeejatka yolujaa jee ayata anain pukuwaʼipa suʼupala wayuu jee kojuta pümüin wayuu.
a Paashajeʼera tü pütchikat « Éfeso, tü mma kojutukat suluʼu Asia».
b Nüshajüin Pablo tü palajatkat karaloʼuta Corinto soʼu chajachin nia Éfeso.
c Eesüjaʼa niʼitaʼawaire Pablo wanee kuluut niʼipoʼunain suulia süparalüin nira noʼuluʼumüin. Naʼatawalin Pablo nünain wanee nüsheʼin niʼyataaya, niʼyapüjain tü loonakat süpüla miichinjatüin shia, eeshijaʼa niʼyataʼawaire sünain tia wattaʼa maalü. Wayaawataka saaʼu niʼyataʼawalin nnojoipa nüküjain pütchi (Aluw. 20:34, 35).
d Naashin Lucas 50.000 nneerü pülata süliapala süpüshuaʼa tia karaloʼutakat. Nuwalaajünüle wanee wayuu süka denario, aʼyataainjachi nia 50.000 kaʼi süpüla eeinjatüin nümaʼana tia nneetkat, 137 juya niʼyataainjachika oʼu.
e Eeshii na wayuu aküjakana naashajaain Pablo süchiki tü alatakat chaa Éfeso soʼu müin nünüiki namüin na chajanakana Corinto: «Ayoʼujaasü maʼin waaʼin, outajanayaa waya waaʼinruʼu» (2 Cor. 1:8). Eesüjaʼa shiale nüküjeein achiki Pablo wanee kasa alataka nümüin keemaleeka maʼin suulia tia, jama nüküjain eejiraain nia chaa Éfeso sümaa wüchii jashichi. Eeshijaʼa sulujuchire nia wanee estadio soʼu tia jee shiale nüküjeein achiki müliain nia sutuma wayuu (1 Cor. 15:32). Eesüjaʼa shiyaawasere neʼe nünüiki tia jee shiimainrejeʼeya sülatüin nümüin.
f Eesüjaʼa kaawainre maʼin nanüiki na wayuu kuʼyamaliikana wanee kasa. Jamüsüjaʼa poloo shikii juya süchikijee tü naainjakat Demetrio, nootuin wayuu na aainjaliikana pan süpüla eʼraa wayumüin chaa Éfeso.
