1-3. (1) ¿Kasa alataka nümüin Esteban? (2) ¿Jamüsü naaʼin süʼütpünaa tia? (3) ¿Kasa tü wekirajaainjatkalü anain?

 ANTINNÜSHI Esteban suluʼumüin tü laülaapiakat pejekat sünain tü aʼwaajüleekat chaa Jerusalén. Eetaashii maʼaka 71 wayuu outkajakana süpüla süsalainjachin Esteban natuma. Na outkajaakana wayuule washinnuu naya jee kojutushii maʼin naya atumawaa sümaa kaawain maʼin nanüiki. Mojutusalii na nikirajüinkana Jesús namüin. Chi outkajeʼerakai naya wayuukana nia Caifás, chi laülaashikai napüleerua na sacerdotekana. Nia oʼunirakalinka sukuwaʼipa tü outkajawaakat soʼu nuʼutunuin aaʼin Jesús, kojuya kashi süpülapünaa tia. ¿Eimmolojooshiche naaʼin Esteban neema?

² Eetaayai jaʼyain mmoluwaa naaʼu Esteban. Ponusü naaʼin na laülaashiikana napüleerua na judíokana neʼrapa Esteban, «müin tü nuʼupünaakat maʼaka saaʼin nuʼupünaa wanee aapiee nümaʼanajeejachi Maleiwa» (Aluw. 6:15). Nünüikeʼejana Jehová na aapieekana, müshiijeseʼe nnojoluin mmoluin naya jee shapaain naaʼin. Müsia neʼe nukuwaʼipa Esteban. Neʼrüinña tia na wayuu aʼürülaakana nünain. ¿Jamüsüche nnojotka shapaain naaʼin Esteban?

³ Wainma tü watüjeetkat sünainjee susoutia tia pütchikat. Watüjawee aaʼu jamüin makaʼa nukuwaʼipa Esteban atumawaa. ¿Kasa naaʼinraka Esteban süpüla nusoutuin saaʼu nunoula süpülapünaa tia? ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla washatüin nukuwaʼipa?

4, 5. (1) ¿Jamüshi jalouika maʼin Esteban namüin na anoujashiikana? (2) ¿Jamüsü nukuwaʼipa Esteban süka anain nukuwaʼipa noʼuluʼu Maleiwa otta eein tü nüpülainkat naaʼu?

⁴ Maʼaka wekirajaainnapain, jalouishi maʼin Esteban namüin na jekenakana anoujain. Napüshi nia na akaratshishii aneekünaka süpüla  akaalinjaa na aluwataaushikana. Ponusü maʼin waaʼin nnojoluin yaletüin naaʼin mayaainjeʼe wainmain tü kasa nütüjakalü apüleerua nutuma Maleiwa. Müsü Aluwataaushikana 6:8 nüchiki Esteban: «Naainjakalaka watta saalii kasa pülasü» maʼaka naaʼinrüin noʼutku na aluwataaushikana. Otta «anasü nukuwaʼipa noʼuluʼu Maleiwa jee eesü tü nüpülainkat [...] naaʼu». ¿Jamaluʼutche tia?

⁵ Kamaneeshi maʼin Esteban jee anasü saaʼin wayuu nümaa. Atüjashi maʼin nia aashajawaa, shiyaawata aaʼu wayuu shiimain tü nümakat otta aneerüin sukuwaʼipa sünainjee. Eesü tü nüpülainkat Maleiwa naaʼu süka nnojoluin yaletüin naaʼin jee nuʼunirüin nukuwaʼipa sükajee. Nnojoishi aʼwaataain suluʼu tü nütüjakalü apüleerua, nia kojutuka Jehová nutuma otta kapülasü naaʼin nakuwaʼipa na wayuu nüküjakana amüin pütchi. Müshijeseʼe nüʼürülaanüin anain natuma nekiipüʼü na judíokana.

6-8. (1) ¿Kasa alawaa aküjünaka nüchiki Esteban? (2) ¿Kasa eeka süpüla natüjain na anoujashiikana maaʼulu sünainjee nukuwaʼipa Esteban?

⁶ Eejana waneinnua wayuu aʼülüjiraweekana nümaa Esteban, nnojoliipejeʼe naya eejiraain nümaa, jama kekiin maʼin nia jee atüjashi süpüleerua nünüiki süka nükaalinjünüin nutuma Maleiwa. a Sükajee isain nia nachiki, nasakajaka ojuunaa waneinnua wayuu süpüla kanüikiyaainjachin Esteban natuma. Otta nashükajüin wayuu nooʼomüin Esteban namaʼaleeya na laülaashiikana otta na karaloʼutamaajanakana süpüla nümaanajachin suluʼumüin Sanedrínkat (Aluw. 6:9-12). Naashin naya wayuukana mojusü nünüiki Esteban nüchiki Maleiwa otta nüchiki Moisés. ¿Kasache mojuka aluʼu nünüiki nachiki?

⁷ Mojusü nünüiki Esteban nüchiki Maleiwa naashin naya wayuukana sükajee mojuin nünüiki süchiki tü aʼwaajüleekat (Aluw. 6:13). Naküjainña nuʼwanajaain Esteban tü pütchi nikirajakalü anain Moisés, sükajee tia mojutusat nümüin tia pütchikat jee müshia Moisés. Nnojotsü anain tü aʼlirajünaka anain Esteban, jama kojutuin maʼin namüin na judíokana tü aʼwaajüleekat, tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés otta tü nakuwaʼipapalakat suulialeʼeya wanee kasa. Müshijeseʼe süsalainjachin Esteban tia naashin naya wayuukana jee outajachin nia saaʼujee.

⁸ Müsia neʼe tü naaʼinrakat na wayuu anoujayaakana nünain Maleiwa süpüla napüleeruainjatüin naaʼin na aʼyataashiikana nümüin Maleiwa.  Maaʼulu yaa, na shikiipüʼükana tü iküleesia ekirajakalü alawaa, nashuukajüin na sülaülashiikana mma nooʼomüin na aküjaliikana pütchi nüchiki Jehová. ¿Kasa waaʼinrajatka süküjünapa alawaa wachiki? Wainma tü kasa watüjakat nünainjee Esteban.

9, 10. (1) ¿Kasa aküjünaka süchiki tü nümakat Esteban suluʼu tü Sanedrínkat? (2) ¿Kasa sotuinjatka waaʼin?

⁹ Maʼaka süküjünüin suʼttiajee ekirajaayakat tüü, nnojotsü jaʼyain mmoluʼu naaʼu Esteban. Müsü nuʼupünaa maʼaka nuʼupünaa wanee aapiee sümaʼainruʼu naapajüin tü pütchi nüliajatkat. Nüsakitnaka nutuma Caifás: «¿Shiimainchejeʼe tü naküjakat nala wayuukana püchiki?» (Aluw. 7:1). Nüküjaka Esteban wanee pütchi sümaa yalayalain maʼin naaʼin.

¹⁰ Eeshii na wayuu makana, eetaayaai nusoutuin Esteban shiʼipajee tü asakinnakalü anain nia eerejeʼe kamaʼain maʼin nia sünain aashajawaa. Anapejeʼe maʼin washatüle tü naaʼinrakat wasoutapa saaʼu tü wanoulakat (1 Ped. 3:15). Soto waaʼin süküjünüin alawaa nüchiki Esteban, mojusü nünüiki süchiki tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés otta mojutusat nümüin tü aʼwaajüleekat Maleiwa. Nüküjain Esteban tü alatakat namüin na israelitakana suluʼu apünüin shiʼipapaʼa. Anashii wekirajaale sünain tia waneʼewai sukua.

11, 12. (1) ¿Jamüsü nüküjaka Esteban nüchiki Abrahán? (2) ¿Jamüsü anaka nüküjain Esteban nüchiki José?

¹¹ Natuushinuu na israelitakana (Aluw. 7:1-16). Suʼttiajee tü pütchi nüküjakalü Esteban nüküjain nüchiki Abrahán, kojutushi maʼin nia namüin na judíokana saaʼujee kanoulain nia. Süka neʼraajüin na judíokana tia pütchikat nüküjain Esteban namüin niiʼiyalaain Jehová, chi Maleiwa Miyoʼushikai nümüin Abrahán chaa Mesopotamia (Aluw. 7:2). Nüküjainña noʼonooin Abrahán suluʼupünaa tü mma aapünakat nümüin. Nnojotsü eejatüin nümaʼana tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés otta nnojotsü eejatüin wanee miichi nuʼwaajüinjachika aluʼu Maleiwa. Nnojotkalaka süpüla süküjain wanee wayuu choʼujaain wanee aʼwaajülee jee nekeraajüin waneirua pütchi süpüla waneepianjanain nümaa Maleiwa.

¹² José, nia wanee nülüin Abrahán, kojutushi maʼin nia namüin na judíokana. Nüküjainña Esteban nuikünüin José natuma na nuwalayuukana süpüla achepchieeinjachin nia. Nüneekapejeʼe nia Jehová süpüla noʼttaainjanain na israelitakana suulia wanee jamü. Niyaawatüin Esteban müin nukuwaʼipa Jesucristo maʼaka naaʼin José, nnojotpejeʼe nüküjain süchiki tia süpüla ayatüinjatüin saapajünüin nünüiki.

13. (1) ¿Kasa nüküjaka Esteban süpüla shiyaawatünüin aaʼu kojutuin Moisés nümüin? (2) ¿Kasa amaa naashajaaka achiki Esteban?

 ¹³ Nükalioʼu Moisés (Aluw. 7:17-43). Anasü süka nüküjain Esteban nüchiki Moisés, jama wainmain na saduceo yalajanaka suluʼu tü Sanedrínkat, ayoutakana waneirua karaloʼuta nnojotkat nüshajalain Moisés. Soto waaʼin süküjünüin mojuin nünüiki Esteban nüchiki Moisés. Sünainjee tü nümakat Esteban jaʼyasü saaʼu kojutuin Moisés nümüin jee tü pütchi nüshajalakat (Aluw. 7:38). Nüküjainña Esteban nnojoluin kasajachin Moisés namüin na israelitakana mayaainjeʼe nükaalinjeein naya, 40 nuuyase Moisés soʼu tia. Wanaa sümaa 80 nuuyase wainmatua neʼrüin wayumüin nümüin. b Sükajee tia, nüküjain Esteban nayoutuin na israelitakana na nüjütakana Maleiwa süpüla noʼunirüin nakuwaʼipa.

14. ¿Kasa niyaawataka aaʼu Moisés naashin Esteban?

¹⁴ Nüküjain Esteban namüin na aapajakana nünüiki eejeechin wanee nünüikimaajachi Maleiwa makai aka naaʼin Moisés. Sajaʼttiamüin nünüiki Esteban nüküjain jaralin chia wayuukai. Nüküjainña süchiki wane kasa anaka maʼin: Niyaawata aaʼu Moisés eein süpüla nuʼwaajünüin Maleiwa suluʼu wanee mma eere nücheküin shia maʼaka saaʼin eere naashajaain nümaa soʼu suchuwajaain wanee wunuʼu keipüsesü. ¿Choʼujaasüche wanee miichi nuʼwaajünüinjachika aluʼu Jehová maʼaka saaʼin tü chajatkat Jerusalén? Anashii wekirajaale sünain.

15, 16. (1) ¿Jamüshi naashajaaka Esteban süchiki tü aʼwaajülee eejatkat nükalioʼu Moisés? (2) ¿Jamüsü nüküjaka Esteban süchiki tü aʼwaajülee nukumajakat Salomón?

¹⁵ Tü aʼwaajülee eejatkat nükalioʼu Moisés otta tü aʼwaajülee nukumajakat Salomón (Aluw. 7:44-50). Nüküjain Esteban namüin na suluʼukana tü Sanedrínkat süchiki nuluwataanüin Moisés nutuma Maleiwa süpüla nukumajüin wanee  miichi eeka süpüla sütsajünüin jee süshaʼwaleʼennüin süchikuaʼa. Eejatü tia süpülapünaa sukumajünüin tü aʼwaajülee eejatkat Jerusalén. Nnojotsü jaralin aküjain sülanaʼaleein tü aʼwaajülee eejatkat Jerusalén suulia tü nukumajakat Moisés süpüla nuʼwaajünüin Jehová suluʼu.

¹⁶ Nukumajapa Salomón tü aʼwaajülee eejatkat Jerusalén, anasü maʼin tü nüküjakat soʼu nuʼuraajüin. Anuu nünüiki Esteban süchiki tia: «Chi Maleiwa Miyoʼushikai nnojoishi kepiain suluʼu miichi sukumala wayuu» (Aluw. 7:48; 2 Crón. 6:18). Nikeraajeerü Jehová tü keeʼireekat naaʼin jaʼitasü eein jee nnojorüle eein wanee aʼwaajülee. Nnojotsü jülüjainjatüin naaʼin na aʼyataashiikana nümüin Maleiwa choʼujaain wanee miichi maʼaka saaʼin tü eejatkat Jerusalén süpüla naʼwaajüin nia. Anasü maʼin sujutaaya nünüiki Esteban süchiki tia, nüküjain tü nümakat Isaías, tü makat: «Tü sirumatuʼukat shia tü teinasekat sünain aluwatawaa otta tü mmakat shia tooʼuipalajanaka. ¿Jeʼtsü maʼin tü miichi jaainjainjatkat tapüla? ¿Jalasü maʼin tü miichi teemeraayainjatkat? ¿Aashin tayayaain kakumalain kasa süpüshuaʼa?» (Aluw. 7:49, 50; Is. 66:1, 2).

17. (1) ¿Jamüsü watüjaaka saaʼu alawaain tü münakat nüchiki Esteban? (2) ¿Kasa wayaawataka anainjee maainjalain Esteban?

¹⁷ Wayaawata aaʼu sünainjee tü nümakat Esteban, alawaain tü namakat naya wayuukana nüchiki. Nüküjain Esteban nnojoluin ichein Jehová süchiirua wanee kasa otta nuuntuin waneepia tü keeʼireekat naaʼin, nnojotsü eein wanee kasa ataʼülaka nukuwaʼipa jaʼitakajeʼe tü sukuwaʼipapalakat wayuu. Kojutusü maʼin tü aʼwaajüleekat namüin na wayuu aapajakana nünüiki Esteban otta müsia sukuwaʼipa wayuu, tü neʼitaakat sooʼomüin tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés. Nnojotpejeʼe nayaawatüin saaʼu naya wayuukana jamüin naapaka Jehová tia pütchi nüshajalaka Moisés otta müsia jamüin nukumajiraka wanee aʼwaajülee. Müshi nümakai aaʼin Esteban: «¿Shiache alanaʼaleeinjatka nutuma wanee wayuu sujutu tü aʼwaajüleekat jee tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés suulialeʼeya oonowaa nümüin Jehová? Sünainjee tia wayaawata aaʼu maainjalain Esteban, naaʼinrüin tü nümakat Maleiwa süka süpüshuaʼa naaʼin.

18. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla washatüin nukuwaʼipa Esteban?

¹⁸ ¿Kasa watüjaka sünainjee tü nümakat Esteban? Nütüja apüleeruat tü Ashajuushikat nüchiki Maleiwa. Müinjatiaʼaya wakuwaʼipa, watüjainjatü apüleerua tü Nünüikikat Maleiwa (2 Tim. 2:15). Watüjainña nünainjee Esteban nnojoluinjatüin airuʼuluin wanüiki sümüin wayuu. Mayaainjeʼe jashichin na wayuu aapajakana nünüiki, yootushi nia süchiki kasa kojutuka namüin naya wayuukana. Kojutushii naya nümüin, «laülaashiikana», namüshii naya (Aluw. 7:2). Müinjatia  wakuwaʼipa waküjapa pütchi, anamiainjana waya jee kojutuinjatü wayuu wamüin (1 Ped. 3:15).

19. ¿Jamüsü watüjaaka saaʼu yalayalain naaʼin Esteban soʼu nüküjain süsalainjatüin saainjala wayuu nutuma Jehová?

¹⁹ Ayata waküjain pütchi jaʼitairü jashichin wayuu wamüin. Nnojo waʼwanajaain tü Nünüikikat Maleiwa eere nüküjain süsalainjatüin saainjala wayuu shiiʼiree anainjatüin saaʼin wayuu watuma. Anasü maʼin nukuwaʼipa Esteban wapüleerua. Niyaawata aaʼu Esteban nnojolin süntüin suluʼumüin naaʼin naya wayuukana tü pütchi nüküjakat. Oʼuninnüsü nukuwaʼipa Esteban nutuma Maleiwa süpüla yalayalainjatüin naaʼin nüküjapa namüin naya wayuukana müin naya maʼaka naaʼin na natuushinuukana süka müliain natuma José, Moisés otta na nünüikimaajanakana Maleiwa (Aluw. 7:51-53). Nayaʼaya oʼutaka naaʼin chi Mesíaskai, chi nüküjakai achiki Moisés otta na nünüikimaajanakana Maleiwa. Nnojoishii naya oonooin sümaa tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés.

20, 21. (1) ¿Jamüsü naaʼin na laülaashiikana naapapa nünüiki Esteban? (2) ¿Kasa naaʼinraka Jehová süpüla nükatsüinrüin naaʼin Esteban?

²⁰ Nayaawataa aaʼu na laülaashiikana shiimain tü nümakat Esteban. Naapapa nünüiki, «naashichijaakalaka jee nawataweekalaka maʼin nooʼomüin Esteban». Niyaawata aaʼu Esteban müliainjachin nia atumawaa maʼaka müliain atumawaa Jesús.

²¹ Choʼujaasü yalayalainjatüin naaʼin Esteban süpüla tü alatajatkat nümüin. Müshijeseʼe nütütüleʼerüin Maleiwa naaʼin sükajee wanee kasa pülasü niʼraka nutuma. Niʼrüin chi Maleiwakai sümaa jorottuin maʼin nia jee müshia Jesús nikialuʼujee. Nüküja nümüsia Esteban süchiki tü niʼrakat, nayasaʼa na laülaashiikana nasürülüin nacheʼe. ¿Jamüsü nasürütka nacheʼe? Nüküjainña Jesús paala namüin naya laülaashiikana niain chi Mesíaskai otta neʼreechin nia nikialuʼujee Maleiwa (Mar. 14:62). Sünainjee tü niʼrakat Esteban, ayaawatüna aaʼu shiimain tü nümakat Jesús. Nayaʼaya oʼutaka naaʼin chi Mesíaskai naya wayuukana. Nawataaka nooʼomüin Esteban, neʼinnaʼalaka nia süka ipa outaleepaʼaya nia. c

22, 23. (1) ¿Kasa naaʼinraka Esteban süpülapünaa outuin nia? (2) ¿Kasa naaʼinrajatka na anoujashiikana maaʼulu süpüla neʼitaainjatüin naaʼin nünain Jehová maʼaka naaʼin Esteban?

²² Jimatüsü naaʼin Esteban süpülapünaa outuin nia, niʼitaain naaʼin  nünain Jehová otta motusü naaʼin naainjala na wayuu oʼutakana naaʼin maʼaka naaʼinrüin shia Jesús. Nümakalaka Esteban: «Señotkai Jesús, teʼitaain pajapuluʼu sütchin taaʼin». Eesüjaʼa süpüla müin nünüiki süka niʼrüin chi Süchonkai Wayuu nikialuʼujee Jehová. Jülüjakajasaʼa naaʼin Esteban tü nümakat Jesús: «Taya chi asoʼiraakai saaʼin wayuu outusü otta taya chi katakai atuma soʼu wayuu» (Juan 11:25). Nuʼuraajakalaka Esteban nümüin Maleiwa sümaa emetuluin nünüiki: «Jehová, nnojo jülüjain paaʼin tü naainjalakat». Süchikijee nüküjain tia, outalaa nümaka (Aluw. 7:59, 60).

²³ Nia palajachikai Esteban sünain oʼutunaa aaʼin sutuma wayuu saaʼujee nunoujain nünain Cristo. (Paashajeʼera pütchikat « Oʼutuna aaʼinchi Esteban saaʼujee nunoula»). Nnojoipejeʼe niain neʼe Esteban alatüin amüin tia. Jamüsüjaʼa maaʼulu, eeshii na anoujashii oʼutunakana aaʼin natuma na shikiipüʼü tü iküleesia ekirajakalü alawaa, natuma na sülaülashiikana mma otta natuma waneinnua wayuu mojulaajüshii. Weʼitaa waaʼin nünain Jehová maʼaka naaʼinrüin shia Esteban. Aluwataaishi Jesús chaa iipünaa nutuma chi Nüshikai. Nnojoleerü eein wanee kasa ataʼülaka nukuwaʼipa süpüla nüsoʼireʼerüin naaʼin na waneepiakana nümaa (Juan 5:28, 29).

24. (1) ¿Kasa naainjaka Saulo soʼu nuʼutunuin aaʼin Esteban? (2) ¿Kasa naaʼinraka na anoujashiikana süka nashatüin nukuwaʼipa Esteban?

²⁴ Eejachi wanee jimaʼai kanüliakai Saulo wanaa sümaa nuʼutunuin aaʼin Esteban. Anasü nümüin Saulo nuʼutunuin aaʼin Esteban. Naaʼinmajüin nasheʼin na eʼinnaʼalaka Esteban. Müliashii maʼin mapa nutuma Saulo na anoujashiikana. Achecheraasü maʼin nanoula na anoujashiikana otta waneepiashii naya nümaa Maleiwa maʼaka naaʼinrüin shia Esteban. Kakalia mapa, nunoujapa Saulo chi Pablo münakai mapa, mojusü naaʼin süka wanaawain nia nikiira Esteban (Aluw. 22:20). Müshi nia: «Mojutupuʼusai Maleiwa tamüin, müliapuʼushii tatuma na anoujashiikana jee eʼrüitpuʼu taya wayumüin» (1 Tim. 1:13). Nnojoishi motuin Esteban naaʼin Pablo otta tü pütchi nüküjakat soʼu tia. Jamüshijaʼa nikirajapa Pablo jee nüshajapa karaloʼuta, nüshatapuʼuin sukuwaʼipa nünüikipala Esteban (Aluw. 7:48; 17:24; Heb. 9:24). Kanoulashi maʼin mapa Pablo jee yalayalaa aaʼinchi maʼaka naaʼin Esteban. Anasü wasakirüle waaʼin: «¿Wounteetche washatüin sukuwaʼipa nunoula Esteban jee yalayalain maʼin waaʼin maʼaka naaʼin?».