1, 2. ¿Jamüshi nuʼunakaʼa Pablo Jerusalénmüin otta kasa alataka nümüin chayaa?

 WARAI müshi Pablo Jerusalénpünaa, wainma juya nuʼwaajünaka oʼu Jehová suluʼu tia mmakat. Kojutusü maʼin tia pueulokot namüin na wayuukana. Nütüjaa aaʼu Pablo eein na anoujashii nnojoliikana aapaain sümaa tü nümakat Jehová süka ichein naya süchiirua tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés, nükaalinjeeinjeseʼe Pablo naya sünain tü choʼujaakat namüin jee süpüla nanoutuin tü nanoujakalü anain. Oʼunushijeseʼe nia Éfesojee chaa Jerusalénmüin mayaainjeʼe eein süpüla jamajüin nia atumawaa (Aluw. 19:21).

² Wainma kasa alataka nümüin Pablo chaa Jerusalén. Eeshii anoujashii kacheʼejaka sümüin tü alawaa aküjünakat nüchiki. Akaʼaya na nüʼünüükana Cristo aküjashii naya perulaa nüchiki Pablo, nasheʼejüin nia otta naküjain nümüin noʼuteechin aaʼin nia. Suluʼujee tia asoutushi Pablo saaʼu nunoula sümaa nnojoluin yaletüin naaʼin, yalayalasü naaʼin süka anain maʼin sukuwaʼipa tü nunoulakat, anasü waaʼinrüle tü naaʼinrakat.

3-5. (1) ¿Jaralii nuutkajaaka amaa Pablo jee kasa yootoka achiki naya? (2) ¿Kasa watüjaka sünainjee nuutkajaain Pablo namaa na laülaashii chajanakana Jerusalén?

³ Waneemüin kaʼi süchikijee nantüin Jerusalénmüin, oʼunushi Pablo namaa na nümaajanakana süpüla noutkajaain namaa na laülaashii oʼunirakana nakuwaʼipa na anoujashiikana. Nnojotsü aküjünüin eejanale noʼutku na aluwataaushikana, eeshiijaʼa nakolojoole suluʼumüin wanee mma naatajatü sünain aʼyatawaa nümüin Maleiwa, nia eejachika chaa Jerusalén Santiago, chi nimüliakai Jesús jee eeshijaʼa niale shiikiipüʼüjanain tia outkajawaakat (Aluw. 21:18; Gal. 2:9).

⁴ «Nüsakaka naya Pablo jee nüküjaka namüin süpüshuaʼa tü kasa naainjakat Maleiwa nükajee saaʼujee nüküjain pütchi namüin na wayuu nnojoliikana judíoin» (Aluw. 21:19). Akatsüinraakajasaʼa naaʼin na laülaashiikana naapapa nünüiki Pablo, müsia neʼe waaʼin waapapa süchiki wainmain na wayuu aapaakana sümaa tü pütchi shiimainkai sainküinpünaa tü mmakat (Prov. 25:25).

 ⁵ Eeshijaʼa naashajaale Pablo süchiki tü nneerü naluwataakat na anoujashii chejeʼewaliikana Europa. Talatakajasaʼa maʼin naaʼin na laülaashiikana sutuma nayaawatüin saaʼu alin maʼin na anoujashii chajanakana Jerusalén napüla na anoujashii wattajeʼewaliikana. Keraapa nünüiki Pablo, «naʼwaajakalaka chi Maleiwakai» na laülaashiikana (Aluw. 21:20₁). Müsia neʼe tü alatakat maaʼulu, wainma na wawalayuu müliakana sutuma wawai, sutuma sukutkujaain tü mmakat jee sutuma ayuulii, kojutusü maʼin namüin nakaalinjünüin jee namüliajünüin aaʼin.

6. ¿Kasa aküjünaka achiki nümüin Pablo?

⁶ Naküjaka na laülaashiikana nümüin Pablo süchiki tü aküjünakat nüchiki chaa Judea: «Wawalachee, pütüjaa aaʼulu wattain naalii na judío anoujakana jee icheshii naya süchiirua woonooinjanain sümaa tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés. Naapa achikit naya anoujashiikana, pikirajüin na judío chakana kepiain saʼaka wayuu nnojotka judíoin süpüla nnojoliinjanain naapaain sümaa tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés jee naapa achikit pikirajüin naya süpüla nnojoliinjanain nachoteʼerüin süta nakorolo nachonnii wanaapünaa sümaa tü pütchi aapünakat namüin» (Aluw. 21:20₁, 21). a

7, 8. (1) ¿Kasa nnojotka nayaawatüin aaʼu na anoujashii judío chajanakana Judea? (2) ¿Mojusüche sukuwaʼipa nanoula naya anoujashiikana sutuma ayatüin noonooin sümaa tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés?

⁷ Wainma na anoujashii oonoweekana sümaa tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés mayaainjeʼe sülatüirüin 20 juya süchikijee sojoʼleʼennüin akuwaʼipa tia nutuma Jehová (Col. 2:14). Soʼu juyakat 49 So.W., outkajaashii na aluwataaushikana jee na laülaashiikana chaa Jerusalén, naluwataaka wanee karaloʼuta aküjaka nnojoluin choʼujaain nachoteʼerüinjatüin süta nakorolo na anoujashii nnojoliikana judíoin otta nnojoluin choʼujaain noonooin sümaa tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés (Aluw. 15:23-29). Jülüjasü naaʼin na anoujashii judíokana nnojoluin namüinjatüin tia pütchikat, namüinjatü neʼe na anoujashii nnojoliikana judíoin müshiijeseʼe wattain naalii na judío ayatakana oonooin sümaa tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés.

⁸ Mayaainjeʼe nnojoluin pansaain tü jülüjakat naaʼin naya anoujashiikana, ayatüshii anoujain naya nünain Maleiwa. Nnojoipuʼushii naya aʼwaajüin shiyaakua maleiwayaasü jee nnojotsü noʼunuin achiirua wanee akuwaʼipaa mojuka noʼuluʼu Jehová. Nia kaapajalaka Jehová namüin tü pütchi noonookalü amaa, nnojotsü sümaʼanajeejatüin yolujaa. Tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés, süpüshi tü pütchi  apansaajünakat paala, eekajasaʼa na anoujashiikana shiaitpa noonooka amaa tü pütchi jeketükalü apansaajünüin. Müshijeseʼe nnojoluin nuchuntuin Jehová namüin noonooinjanain sümaa tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés süpüla talatüinjachin nia namaa. Nnojoishii oonooin na anoujashii judíokana süka nnojoluin nanoujain sünain tü jeketükalü akuwaʼipa nutuma Jehová süpüla nuʼwaajünüinjachin. Müshiijeseʼe nanoutuinjatüin tü jülüjakat naaʼin jee naapaainjatü amaa tü nunoutakalü akuwaʼipa Jehová (Jer. 31:31-34; Luc. 22:20). b

9. ¿Kasa nüküjaka Pablo süchiki tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés?

⁹ Yootushii maʼin na wayuukana süchiki nootuin Pablo na judíokana süpüla nnojoluin nachoteʼerüin süta nakorolo nachonnii jee nnojoluinjatüin naaʼinrüin tü naaʼinrapuʼukat natuushinuu. Soteesü waaʼin nayain nüküjain amüin pütchi Pablo na wayuu nnojoliikana judíoin müshijeseʼe nüküjain namüin nnojoluin choʼujaain noonooinjanain sümaa tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés. Nüpansaajüin namüin nnojoluin anain suchuntunule namüin na nnojoliikana judíoin nachoteʼerüinjatüin süta nakorolo jee naapaainjatüin sümaa tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés (Gal. 5:1-7). Aküjapuʼushi pütchi Pablo  namüin na judío nüntiraapuʼukana amaa suluʼu wanee pueulo. Yootopuʼushi nia namaa naya judíokana süchiki nnojoluitpain kaawain tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés sutuma naapajiraain nikii Jesús jee nnojoluitpa choʼujaain soonoonuin amaa süpüla talatajachin Maleiwa sümaa wayuu (Roma 2:28, 29; 3:21-26).

10. ¿Kasa ayaawatünaka akajee nnojoluin macheʼein Pablo süchiirua tü nümakat?

¹⁰ Nnojotsü mojuin nünüiki Pablo nachiki na judío ayatakana oonooin sümaa tü nakuwaʼipakat na judíokana maʼaka saaʼin neemeraain saawanoʼu jee na ayoutakana ekaa wanee eküülü mojuka naajüin (Roma 14:1-6). Nnojotsü nüpülajüin Pablo süchoteʼennüin süta nukorolo wanee wayuu. Jamüshijaʼa nia nuchuntuin nümüin Timoteo nüchoteʼerajatüin süta nukorolo suulia mojujain nanüiki na judíokana nümüin süka griegoin chi nüshikai (Aluw. 16:3). Nüneeküin süka naaʼin nümüiwaʼa wanee wayuu nüchoteʼerüinjachire süta nükorolo. Anuu nünüiki Pablo namüin na anoujashii chajanakana Galacia: «Nnojotsü kasain saamüin nümüin nüchoteʼerüle süta nükorolo jee nnojorüle nüchoteʼerüin shia. Aluʼu shiainjaʼa anain aire wayuu nüpüla sutuma kanoulain nia» (Gal. 5:6). Nnojoishi kanoulain wanee wayuu nüchoteʼerüle süta nukorolo shiiʼiree noonoweein maʼin sümaa tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés jee nootule wanee wayuu sünain aaʼinraa tia süka choʼujaain shia naashin süpüla talatüin Jehová nümaa.

11. (1) ¿Jamüsü nanüiki na laülaashiikana nümüin Pablo? (2) ¿Kasa naaʼinrajatka Pablo süpüla noonooin sümaa tia pütchikat? (Paashajeʼera tü nootakat).

¹¹ Mayaainjeʼe alawaain tü aküjünakat nüchiki Pablo ayatüsia nanoujain anain tia na anoujashii judíokana. Anuujeseʼe nanüiki na laülaashiikana nümüin Pablo: «Anaasaʼa pienchishii wayuu aapakana nanüiki  paala nümüin Maleiwa. Anashii pümaale naya, paaʼinra wanaa namaa tü wuleinjatkalü atuma jukuwaʼipa maʼakaapuʼu naaʼinrüin shia na judíokana. Puwalaajüinjatü wanee kasa eekai choʼujaain namüin süpüla naüjirüinjanain naʼwala. Suluʼujee tia, natüjaajeerü aaʼu na wayuukana alawaain neʼe tü aküjünakat püchiki, jama lotuin sukuwaʼipa tü paaʼinrakat otta shia poonooka amaa tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés» (Aluw. 21:23, 24). c

12. ¿Kasa naaʼinraka Pablo sutuma noonooin sümaa nanüiki na laülaashiikana?

¹² Eeshijaʼa nüküjayüire Pablo nayain macheʼein neʼe na anoujashii judíokana süchiirua noonooin sümaa tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés jee nnojoluin shiain mojuin tü aküjünakat nüchiki. Shiapejeʼe noonooin amaa Pablo nanüiki na laülaashiikana, jama nnojoluin shiain wanee kasa niyoutaka Jehová. Anuu tü nüshajakat paala Pablo: «Taaʼinrüin tü nuluwataakalü  anain Moisés süpüla takaalinjain na wayuu oonookana sümaa tia pütchikat, mayaainjeʼe nnojoluin suchuntunuin tamüin taaʼinrajatüin tia» (1 Cor. 9:20). Wanaa sümaa noonooin Pablo namaa na laülaashiikana, kojutusü nümüin tü naluwataakalü anain. Oonooinjana waya sümaa nanüiki na laülaashiikana maʼaka naaʼinrüin shia Pablo jee nnojoishii macheʼeinjanain waya süchiirua tü anakat saaʼin wamüin (Heb. 13:17).

13. (1) ¿Jamüshii nootokoʼo na judíokana waneinnua wayuu nooʼomüin Pablo? (2) ¿Jarai akaalinjaka Pablo?

¹³ Sülüʼülapa nakalia na wayuukana süpüla nekeraajüin nünüiki nümüin Maleiwa, eʼnnüshi Pablo natuma na judío chejeʼewaliikana Asia suluʼu tü aʼwaajüleekat Maleiwa. Naküjaka wanee perulaa nüchiki Pablo sünain nümaain wayuu nnojoliikana judíoin suluʼumüin tü aʼwaajüleekat, nootuin na wayuukana nooʼomüin Pablo sümaa naʼyaajüin nia. Outunayüije aaʼin Pablo nnojoirejeʼe nüntüin chi sülaülajanakai surulaat. Asakinnüshii na judíokana nutuma chi sülaülashikai surulaat süchiki jamüin noʼuteeka naaʼin Pablo, woottoka neʼe naya sümaa naküjain niain Pablo kasirüin tü alatakat, nnojotsü niyaawatüin saaʼu chi sülaülashikai surulaat nanüiki na wayuukana. Nümaanakalaka Pablo suluʼumüin shipia surulaat, anuujeseʼe nünüiki Pablo nümüin chi sülaülashikai surulaat: «[Tachuntuin] pümüin puuʼulaainjachin taashajaain namaa nala wayuukana» (Aluw. 21:39). Nuuʼulaaka chi sülaülashikai surulaat naashajaain Pablo, nüküjaka Pablo süchiki tü nunoujakalü anain sümaa yalayalain naaʼin.

14, 15. (1) ¿Kasa nüküjaka achiki Pablo namüin na judíokana? (2) ¿Kasa naaʼinraka chi sülaülakai surulaat süpüla nütüjaain saaʼu jamüin jashichikaʼa na judíokana?

¹⁴ «Tawalayuwaa jaapaja tanüiki, taküjainjatü jümüin tü makalü aaʼujee taya» nümaka Pablo namüin na wayuukana (Aluw. 22:1). Naashajaapa Pablo namüin na wayuukana suluʼu hebreo, koʼutakalaka naya sünain aapajaa nünüiki, nüküjain namüin jamüin nuushikajaaka süchiirua nukuwaʼipa Cristo jee nüküjain waneirua kasa natüjaaka aaʼu sünain shiimain. Natüjaa aaʼu waneinnua wayuu eejanakana soʼu tia, nikirajünüin Pablo nutuma Gamaliel, wanee ekirajüi eʼraajünakai maʼin jee natüjaa aaʼulu naya wayuukana müliapuʼuin nutuma Pablo na anoujashiikana. Nüküjain joo Pablo tü alatakat nümüin wopuluʼupa nia Damascomüin, eeʼiyataashi Cristo nümüin sümaa yootuin nia nümaa, neʼrakalaka na wayuu eejakana nümaa wanee luusa chuwatüsü maʼin jee naapüin nünüiki wanee wayuu sümaa nnojoluin nayaawatüin saaʼu tü alatakat, ajattünüshijeseʼe Pablo Damascomüin natuma na wayuu nümaajanakana, süka moʼupaʼaleeinña nia sutuma tü luusa niʼrakat. Koʼukalaka nia chamüin  nutuma Ananías, wanee wayuu eʼraajünakai maʼin natuma na judíokana (paashajeʼera noota de estudio süchiki Aluwataaushikana 9:7; 22:9, alijunaikiruʼusü).

¹⁵ Ayatüshia yootuin Pablo namüin na wayuukana, nüküjaka niiʼiyalaain Jesús nümüin suluʼu tü aʼwaajüleekat nüleʼejapa Jerusalénmüin. Naashichijaaka na judíokana jee naʼwaataka sünain maa: «Anashi nuʼutunule aaʼin wayuukai chira, nnojoishi anain süpüla yaakuʼu maa waʼaka» (Aluw. 22:22). Niʼikajeʼennaka Pablo suluʼumüin shipia surulaat nutuma chi sülaülakai surulaat suulia nuʼutunuin aaʼin natuma na wayuukana. Aʼyaajinnüshi Pablo nutuma chi sülaülajanakai surulaat shiiʼiree nüküjainjachin nümüin jamüin jashichika na judíokana nümüin. Shiasaʼa wanaa maʼin sümaa niʼyaajünüinjachin nüküjaka Pablo namüin na surulaatkana wayuuin romano nia otta nnojoluin süpüla müin nia atumawaa wanaapünaa sümaa tü naluwataakalü anain na sülaülakana Roma. Müsia neʼe nakuwaʼipa na anoujashiikana maaʼulu yaa, oʼunushii naya laülaapialuʼumüin süpüla nasoutuin saaʼu nanoula wanaapünaa sümaa tü naluwataakalü anain na sülaülakana mma (paashajeʼera tü pütchikat « Na romanokana  jee tü aluwataanakalü anain naya» otta tü pütchikat « Asoutushii saaʼu nanoula laülaapialuʼu maaʼulu yaa»). Süka nnojoluin süpüla niʼyaajünüin Pablo, nüchajaain sukuwaʼipa chi sülaülakai surulaat süpüla nüküjain Pablo jamüin nuʼutuneeka aaʼin natuma na judíokana. Waneemüin kaʼi nuutkajeʼeraka na sulujunakana tü kanüliakat Sanedrín jee nümaaka Pablo naʼakamüin.

16, 17. (1) ¿Kasa alataka nümüin Pablo soʼu chajachin nia suluʼu tü kanüliakat Sanedrín? (2) ¿Kasa naainjaka Pablo wanaa sümaa niʼyaatünüin jaʼyaka aaʼujee nnojoluin yaletüin naaʼin?

¹⁶ Anuu nünüiki Pablo namüin na sulujunakana tü kanüliakat Sanedrín: «Tawalayuwaa, nnojoiyüisaʼa taya kaainjalain nuʼupala chi Maleiwakai» (Aluw. 23:1). ¿Shiairüchejeʼe neʼe nünüiki Pablo tia? Anuu tü alatakat saashin tü Bibliakat: «Naapaiwaʼaya tia Ananías, chi laülaashikai napüleerua na sacerdotekana, nootoko na yalajanakana nüʼütpaʼa Pablo süpüla naʼyaajaainjachin Pablo niimatapünaa» (Aluw. 23:2). ¡Mojutaʼaleesüjaʼa tü naainjakat! Jaʼyasü naaʼu chi laülaashikai napüleerua na sacerdotekana koʼuin nukuwaʼipa nümüin Pablo sümaa nnojolin nüsakirüin nia palajana, shiajaʼa makaʼa nünüiki Pablo nümüin: «Niʼyaajaweechi eimatapünaa pia Maleiwa, pia wayuu piamakai oʼupünaa. Aikalaashi pia süpüla püsakirüin taya süchiirua nnojoluin taapaain sümaa tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés, nnojoipejeʼe pia aapaain sümaa tia pütchikat, aniisa joo taya piʼyaatirüin eimatapünaa» (Aluw. 23:3).

¹⁷ Eeshii na wayuu aashichijaakana saaʼujee tü nümakat Pablo, nnojotsü shiain saaʼujee niʼyaatinnüin. Anuujeseʼe nanüiki nümüin: «¿Jamüsü airuʼutka pünüiki nümüin chi laülaashikai nutuma Maleiwa napüleerua na sacerdotekana?». Nusoutaka Pablo sümaa nnojoluin yaletüin naaʼin jee sümaa kojutuin nümüin tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés, anuu nünüiki: «Tawalayuwaa, nnojoishireʼe tatüjaain aaʼu niain chi laülaashikai napüleerua na sacerdotekana. ‹Nnojo mojuin pünüiki namüin na laülaashiikana suluʼu tü pupueulosekat›, mapejeʼe  tü nüshajiralakat Maleiwa» (Aluw. 23:4,5; Éx. 22:28).  d Nunoutaka sukuwaʼipa nünüiki Pablo süpüla yootuin nia namaa. Anuukalaka nünüiki sutuma nütüjaain saaʼu eein saduceo jee fariseo suluʼu tü kanüliakat Sanedrín: «Tawalayuwaa, wayuusa fariseo taya, süchooin taya wayuu fariseo. Süsalashi taya soʼukai tanoujain sünain süsoʼiraainjatüin naaʼin na wayuu outushiikana» (Aluw. 23:6).

18. (1) ¿Jamüshi nüküjakaʼa Pablo fariseoin nia? (2) ¿Jamüinjatü wanüiki waküjaka pütchi süpüla washatüin nukuwaʼipa Pablo?

¹⁸ ¿Jamüshi nüküjakaʼa Pablo fariseoin nia? Shia süka süchoin nia wayuu fariseo, nanoujapuʼu anainrü na nüpüshikana tü nanoujakalü anain na fariseokana, müshijeseʼe fariseo nümünüin Pablo. e ¿Jamakuwaʼipai  fariseo nümünüinjachin amüin nnojorüle wanaawain tü nunoujakalü anain sümaa tü nanoujakalü anain na fariseokana süchiki süsoʼiraain aaʼin wayuu süchikijee outaa? Nanoujapuʼu anainrü na fariseokana sujuʼitüin naaʼin wanee wayuu outapa nia jee sünain joʼuuin wanee wayuu nüchikuaʼa süchikijee outuin nia. Nnojotpejeʼe shiain nunoujain anain Pablo tia, tü nunoujakalü anain shia tü nikirajakalü anain Jesús (Juan 5:25-29). Shia nunoujaka anain Pablo namaa na fariseokana süsoʼiraajeerüin aaʼin wayuu süchikijee outaa, nnojotsü nanoujain anain tia na saduceokana. Eesia süpüla müin wanüiki maʼaka nünüiki Pablo yootopa waya sümaa wayuu katoolika jee namaa na anoujakana sünain niajiraainña neʼe Jesús Maleiwa sümaʼaleeya tü nüpülainkat. «Anoujapejeʼe waya nünain chi Maleiwakai maʼaka jaaʼin jiakana», eeshii süpüla wamüin namüin. Mayaainjeʼe naatain nukuwaʼipa chi Maleiwakai naashin, nanouja anainrü eein chi Maleiwakai maʼaka waaʼin wayakana.

19. ¿Kasa nnojotka paaʼinwain atuma na sulujunakana tü kanüliakat Sanedrín?

¹⁹ Nnojoishii paaʼinwain na sulujunakana tü kanüliakat Sanedrín sutuma tü nüküjakat Pablo namüin. Anuu sünüiki tü Bibliakat süchiki tia: «Nawoorolooyoo namaka na wayuukana. Atamaashiijeseʼe waneinnua karaloʼutamaajana naʼakajeejana na kanüliakana fariseo, makaʼa jamakai naaʼin sünain maa: ‹Nnojotsü kasain naainjalain wayuukai chii saaʼin wamüin. ¿Jama naashajaalejeʼeya nümaa wayuukai chii na aapiee nümaʼanajeejanakana Maleiwa?›» (Aluw. 23:9). Jashichijaashii na saduceokana naapapa süchiki naashajaain Pablo nümaa wanee aapiee, jama manoujain naya nanain na aapieekana (paashajeʼera tü pütchikat « Na saduceokana jee na fariseokana»). Amaanüshijeseʼe Pablo nutuma chi sülaülakai surulaat noulia na wayuukana jashichikana maʼin (Aluw. 23:10). Eeyüipejeʼe süpüla jamajüin Pablo natuma naya wayuukana. ¿Jameetkajasaʼa nukuwaʼipa? Wekirajaweerü anain tia suluʼu tü wane ekirajaayakat.